2
Israilgha qilin’ghan terbiyilik jaza — Xudaning sözining dawami
1-2 — Ananglargha dewayimni yetküzüp, uning bilen dewalishinglar; chünki u Méning ayalim emes we Men uning éri emes; u pahishilik turqini chirayidin, zinaxorluq haletlirini köksining arisidin yaqatsun!«ananglargha dewayimni yetküzüp, uning bilen dewalishinglar; chünki u méning ayalim emes we men uning éri emes; u pahishilik turqini chirayidin, zinaxorluq haletlirini köksining arisidin yaqatsun!» — démisekmu bu sözler hem peyghemberning öz balilirigha hemde Xudaning öz xelqige éytqanliridur. Töwendiki sözler (14-3) asasen Xudaning Israilgha bolghan sözliri — Biraq beziliri peyghemberning öz ehwaligha mas kélidu.
Bolmisa, Men uni qip-yalingach qilip qoyimen, tughulghan künidikidek anidin tughma qilip qoyimen;
Men uni xuddi chöl-bayawan’gha oxshash qilimen,
Uni bir qaghjiraq yerge aylandurimen,
Uni ussuzluq bilen öltürimen;
Uning balilirigha rehim qilmaymen,
Chünki ular pahishiliklerdin törelgen balilardur.
Chünki ularning anisi pahishilik qilghan,
Ularni qarnida kötürgüchi nomussizliq qilghan;
Chünki u: «Men manga nan we süyümni, yung we kanapimni, zeytun méyim we ichimlik-sharablirimni teminligüchi ashnilirimgha intilip ularni qoghlishimen» — dédi.«ichimlik-sharablirimni teminligüchi ashnilirimgha intilip ularni qoghlishimen» — «ashnilirim» Israil choqun’ghan herxil butlarni, bolupmu «Baal»larni körsitidu. Nadan Israil ash-taam we nerse-kéreklerni Xuda emes, belki bu butlar teminleydu, dep qaraytti.
— Shunga mana, Men yolungni tiken-jighanliqlar bilen chitlap qorshiwalimen,
Israilning etrapini tam bilen tosimen, u chighir yollirini tapalmaydighan bolidu.
Shuning bilen u ashnilirini qoghlaydu, biraq ulargha yétishelmeydu;
Ularni izdeydu, tapalmaydu;
Shunglashqa u: «Men bérip birinchi érimni tépip, uning yénigha qaytimen; chünki ehwalim bügünkidin yaxshi idi» — deydu.
— U ziraetlerni, yéngi sharab we zeytun méyini teminligüchining Men ikenlikimni,
Özliri «Baal» butlarni yasashqa ishletken kümüsh-altunni köp qilghuchining Men ikenlikimni zadi bilmidi.
Shunga Men qaytip kélimen, uningdiki ziraetlirimni öz waqtida,
Yéngi sharablirimni öz peslide élip kétimen,
Özümdiki ularning yalingachliqini yépishqa kéreklik yung-kanaplirimni bermey qayturup kétimen;«Shunga men qaytip kélimen, uningdiki ziraetlirimni ... élip kétimen, Özümdiki ... yung-kanaplirimni bermey qayturup kétimen» — Israillar Xudaning yénigha «qaytishi» kérek. Hazir eksiche Xuda ularning yénigha jazalashqa qaytidu.
10 Hazir Men uning nomussizliqini ashnilirining köz aldida ashkarilaymen,
Héchkim uni qolumdin qutquzalmaydu.«Hazir men uning nomussizliqini ashnilirining köz aldida ashkarilaymen» — mushu «ashniliri» dégen sözning menisi hazir sel kéngeytildi. Israil Xudaning qoghdishigha ishenmey, herqaysi butperes döletlerge tayinip ular bilen ittipaqdash bolmaqchi. Biraq Xuda Özige qilghan bu wapasizliqni hemme ademning közi aldida ashkarilaydu.
11 Shundaq qilip uning tamashalirigha xatime bérimen;
Uning héytlirigha! Uning «yéngi ay»lirigha!
Uning «shabat»lirigha! Qisqisi, uning barliq «jamaet ibadet sorun»lirigha xatime bérimen!«Xatime bérimen; uning héytlirigha! Uning «yéngi ay»lirigha!...» — «yéngi ay»ning birinchi küni héyt küni hésablinatti. «Shabat» küni, yeni shenbe küni, dem élish küni idi.
12 We Men uning üzüm tallirini we enjür derexlirini weyran qilimen;
U bularni: «Bular bolsa ashnilirim manga bergen ish heqqilirimdur!» dégenidi;
Men bularni janggalgha aylandurimen, yawayi haywanlar ularni yep kétidu.Zeb. 80:12-13; Yesh. 5:5
13 Men uning béshigha «Baal»larning künlirini chüshürimen;
Chünki u shu künliride ulargha isriq salatti,
U özini üzükliri we zibu-zinnetliri bilen perdazlap,
Ashnilirini qoghliship, Méni untudi — deydu Perwerdigar.«men uning béshigha «Baal»larning künlirini chüshürimen» — démek, Xuda Israilning «Baal»largha choqun’ghan künlirining tégishlik jazasini ularning béshigha chüshüridu.
 
Xuda axir bérip yenila Israilni muhebbiti arqiliq öziningki qilidu — «Yizreelning küni»
14 Shunga mana, Men uning könglini alimen,
Uni dalagha élip kélimen, könglige sözleymen. «Shunga mana, men uning könglini alimen, uni dalagha élip kélimen, könglige sözleymen» — «shunga» dégen bu söz ademni tolimu heyran qilidu, elwette. Xudaning shapaiti daim dégüdek shundaq.
15 Shundaq qilip Men uninggha shu yerde üzümzarlirini qayturimen,
«Aqor jilghisi»ni «ümid ishiki» qilip bérimen;
Andin u shu yerde yashliq künliridikidek,
Misir zéminidin chiqqan künidek küy-naxsha éytidu.«Shundaq qilip Men uninggha shu yerde üzümzarlirini qayturimen, «Aqor jilghisi»ni «ümid ishiki» qilip bérimen; andin u shu yerde yashliq künliridikidek, .... küy-naxsha éytidu» — bu ayettiki bezi sözlerning sherhi: —
(1) «Aqor jilghisi» — Eslide Israil Pelestinni ishghal qilish üchün jeng qiliwatqan künlerde, «Aqan» (yaki Axor, menisi «aware») isimlik bir kishi Xudaning körsetmisige itaet qilmighachqa, pütkül Israil jengde meghlup boldi. Yeshua peyghemberning wasitisi bilen Aqanning gunahi éniqlan’ghandin kéyin, Israil Aqanni chalma-kések qilip öltürüwetti. Andin Israil düshmendin qutquzuldi. «Aqanning ölümi ularni qutquzghan» dégili bolidu. Shunga mezkur ayetning menisi, belkim birsi ularning gunahlirini kötürüshi bilen, ular qutquzulidighan bolidu («Ye.» 7-babni körüng).
(2) «yashliq künliri» — belkim Israilning «yéngi bir el» tughulghandek, Misirdin chiqqan waqtini körsitidu.
(3) «naxsha éytidu» yene «(Manga) jawab béridu» dégennimu bildüridu.
16 We shu küni emelge ashuruliduki, — deydu Perwerdigar —«Sen Méni «érim» dep chaqirisen,
Ikkinchi Méni «Baal»im démeysen.«Sen Méni «érim» dep chaqirisen, ikkinchi Méni «Baal»im démeysen» — «kirish söz»de éytqinimizdek, «Baal» dégen sözning bir menisi «igem» yaki «érim».
17 Chünki Men «Baal»larning namlirini séning aghzingdin élip tashlaymen,
Ular bu nami bilen ikkinchi héchqandaq eslenmeydu.«Men «Baal»larning namlirini séning aghzingdin élip tashlaymen» — ibraniy tilida «Men «Baal»larning namlirini uning (yeni, Israilning) aghzidin élip tashlaymen».
18 Shuning bilen Men ular üchün daladiki haywanlar, asmandiki uchar-qanatlar we yer yüzidiki ömüligüchiler bilen ehde tüzimen; Men oqya, qilich we jengni sundurup zémindin élip tashlaymen; xelqimni aman-ésen yatquzimen.Ayup 5:23; Yesh. 11:6; Ez. 14:21; 34:25
19 Shundaq qilip Men séni ebedil’ebed Özümge baghlaymen; heqqaniyliqta, méhir-muhebbette, rehim-shepqetlerde séni Özümge baghlaymen; «Men séni ... Özümge baghlaymen» — bu söz adette qizni özige emrige élishini bildüridu. 20 Sadaqetlikte séni Özümge baghlaymen, shuning bilen sen Perwerdigarni bilip yétisen. «heqqaniyliqta, méhir-muhebbette, rehim-shepqetlerde.... sadaqetlikte (séni Özümge baghlaymen)» — dégen sözler Xudaning qilidighanlirini süpetleydu, elwette. Biraq ishinimizki, bu sözler yene kelgüsidiki Israilning Xudaning muhebbitige bolghan inkasinimu bildüridu. Israil shu küni yene wapasiz bolmaydu. Bu chong bir özgirish, chong bir möjizidur!  Yer. 31:33, 34 21 We shu künide emelge ashuruliduki, «Men anglaymen» — deydu Perwerdigar, — «Men asmanlarning telipini anglaymen, bular yer-zéminning telipini anglaydu; 22 Yer-zémin ziraetlerning, yéngi sharab we zeytun méyining telipini anglaydu; we bular «Yizreel»ning telipini anglaydu! «...bular «Yizreel»ning telipini anglaydu!» — «Yizreel» dégen isim «Israil» dégen isim bilen teleppuz jehette oxshiship kétidu, mushu yerde Israilni körsitidu. Biraq Hoshiyaning birinchi oghli «Yizreel»ning anisining wapasizliqidin tughulup (2:4ni körüng) andin shu sewebidin atisidin ayrilghinidek, Israil «anisining wapasizliqi» bilen Xudasidin ayrilghan bolup, hazir Xudasi bilen epleshtürülgen bolidu. 23 We Men Özüm üchün uni zéminda tériymen; Men «Lo-ruhamah»gha rehim qilimen; Men «Lo-ammi»gha: «Méning xelqim!» deymen; we ular Méni: «Méning Xudayim!» — deydu.«Men Özüm üchün uni zéminda tériymen» — ésimizde barki, «Yizreel» «Xudaning térighini» dégen menide. Xudaning Israil (Yizreel)gha bolghan meqsiti, déhqanning özi üchün uruqni zémin’gha térighinigha oxshash emelge ashurulidu. Démek, axirqi zamanda, Israil xaraktérida, méjezide, qilghanlirida Xudaning könglidikidek bolidu. Xuda shu yol bilen Israilda Özini ulughlaydu.  Hosh. 2:1; Rim. 9:26; 1Pét. 2:10
 
 

2:1-2 «ananglargha dewayimni yetküzüp, uning bilen dewalishinglar; chünki u méning ayalim emes we men uning éri emes; u pahishilik turqini chirayidin, zinaxorluq haletlirini köksining arisidin yaqatsun!» — démisekmu bu sözler hem peyghemberning öz balilirigha hemde Xudaning öz xelqige éytqanliridur. Töwendiki sözler (14-3) asasen Xudaning Israilgha bolghan sözliri — Biraq beziliri peyghemberning öz ehwaligha mas kélidu.

2:5 «ichimlik-sharablirimni teminligüchi ashnilirimgha intilip ularni qoghlishimen» — «ashnilirim» Israil choqun’ghan herxil butlarni, bolupmu «Baal»larni körsitidu. Nadan Israil ash-taam we nerse-kéreklerni Xuda emes, belki bu butlar teminleydu, dep qaraytti.

2:9 «Shunga men qaytip kélimen, uningdiki ziraetlirimni ... élip kétimen, Özümdiki ... yung-kanaplirimni bermey qayturup kétimen» — Israillar Xudaning yénigha «qaytishi» kérek. Hazir eksiche Xuda ularning yénigha jazalashqa qaytidu.

2:10 «Hazir men uning nomussizliqini ashnilirining köz aldida ashkarilaymen» — mushu «ashniliri» dégen sözning menisi hazir sel kéngeytildi. Israil Xudaning qoghdishigha ishenmey, herqaysi butperes döletlerge tayinip ular bilen ittipaqdash bolmaqchi. Biraq Xuda Özige qilghan bu wapasizliqni hemme ademning közi aldida ashkarilaydu.

2:11 «Xatime bérimen; uning héytlirigha! Uning «yéngi ay»lirigha!...» — «yéngi ay»ning birinchi küni héyt küni hésablinatti. «Shabat» küni, yeni shenbe küni, dem élish küni idi.

2:12 Zeb. 80:12-13; Yesh. 5:5

2:13 «men uning béshigha «Baal»larning künlirini chüshürimen» — démek, Xuda Israilning «Baal»largha choqun’ghan künlirining tégishlik jazasini ularning béshigha chüshüridu.

2:14 «Shunga mana, men uning könglini alimen, uni dalagha élip kélimen, könglige sözleymen» — «shunga» dégen bu söz ademni tolimu heyran qilidu, elwette. Xudaning shapaiti daim dégüdek shundaq.

2:15 «Shundaq qilip Men uninggha shu yerde üzümzarlirini qayturimen, «Aqor jilghisi»ni «ümid ishiki» qilip bérimen; andin u shu yerde yashliq künliridikidek, .... küy-naxsha éytidu» — bu ayettiki bezi sözlerning sherhi: — (1) «Aqor jilghisi» — Eslide Israil Pelestinni ishghal qilish üchün jeng qiliwatqan künlerde, «Aqan» (yaki Axor, menisi «aware») isimlik bir kishi Xudaning körsetmisige itaet qilmighachqa, pütkül Israil jengde meghlup boldi. Yeshua peyghemberning wasitisi bilen Aqanning gunahi éniqlan’ghandin kéyin, Israil Aqanni chalma-kések qilip öltürüwetti. Andin Israil düshmendin qutquzuldi. «Aqanning ölümi ularni qutquzghan» dégili bolidu. Shunga mezkur ayetning menisi, belkim birsi ularning gunahlirini kötürüshi bilen, ular qutquzulidighan bolidu («Ye.» 7-babni körüng). (2) «yashliq künliri» — belkim Israilning «yéngi bir el» tughulghandek, Misirdin chiqqan waqtini körsitidu. (3) «naxsha éytidu» yene «(Manga) jawab béridu» dégennimu bildüridu.

2:16 «Sen Méni «érim» dep chaqirisen, ikkinchi Méni «Baal»im démeysen» — «kirish söz»de éytqinimizdek, «Baal» dégen sözning bir menisi «igem» yaki «érim».

2:17 «Men «Baal»larning namlirini séning aghzingdin élip tashlaymen» — ibraniy tilida «Men «Baal»larning namlirini uning (yeni, Israilning) aghzidin élip tashlaymen».

2:18 Ayup 5:23; Yesh. 11:6; Ez. 14:21; 34:25

2:19 «Men séni ... Özümge baghlaymen» — bu söz adette qizni özige emrige élishini bildüridu.

2:20 «heqqaniyliqta, méhir-muhebbette, rehim-shepqetlerde.... sadaqetlikte (séni Özümge baghlaymen)» — dégen sözler Xudaning qilidighanlirini süpetleydu, elwette. Biraq ishinimizki, bu sözler yene kelgüsidiki Israilning Xudaning muhebbitige bolghan inkasinimu bildüridu. Israil shu küni yene wapasiz bolmaydu. Bu chong bir özgirish, chong bir möjizidur!

2:20 Yer. 31:33, 34

2:22 «...bular «Yizreel»ning telipini anglaydu!» — «Yizreel» dégen isim «Israil» dégen isim bilen teleppuz jehette oxshiship kétidu, mushu yerde Israilni körsitidu. Biraq Hoshiyaning birinchi oghli «Yizreel»ning anisining wapasizliqidin tughulup (2:4ni körüng) andin shu sewebidin atisidin ayrilghinidek, Israil «anisining wapasizliqi» bilen Xudasidin ayrilghan bolup, hazir Xudasi bilen epleshtürülgen bolidu.

2:23 «Men Özüm üchün uni zéminda tériymen» — ésimizde barki, «Yizreel» «Xudaning térighini» dégen menide. Xudaning Israil (Yizreel)gha bolghan meqsiti, déhqanning özi üchün uruqni zémin’gha térighinigha oxshash emelge ashurulidu. Démek, axirqi zamanda, Israil xaraktérida, méjezide, qilghanlirida Xudaning könglidikidek bolidu. Xuda shu yol bilen Israilda Özini ulughlaydu.

2:23 Hosh. 2:1; Rim. 9:26; 1Pét. 2:10