«Muqeddes kahinliq qataridikiler» «Lawiylar»din bolghan kahinliq emes, yéngi ehdige baghlan’ghan rohiy kahinliq tüzümidin bolidu. ■Rim. 12:1; Ibr. 3:6; 12:28; Weh. 1:6; 5:10. 6 Chünki muqeddes yazmilarda mundaq déyilgen: —
«Etliringlardiki (yaki peqet «etlerdiki») neps-shehwetler» — oqurmenlerning éside barki, Injilda «et» bolsa adette «gunahning qorali», yeni gunah etlirimizni qoral qilip u arqiliq bizni azduridighanliqi we bashquridighanliqini körsitidu. «Rimliqlargha»diki «kirish söz»ni körüng. ■Rim. 13:14; Gal. 5:16. 12 Yürüsh-turushunglar étiqadsizlar arisida ésil-peziletlik bolsun. Mushundaq qilghanda, gerche ular silerge yamanliq qilghuchilar dep töhmet qilsimu, del töhmet qilghan ishlarda silerning yaxshi emelliringlargha qarap, Xudaning ularni oyghitip yoqlaydighan künide uni ulughlishi mumkin.□«Yürüsh-turushunglar étiqadsizlar arisida ésil-peziletlik bolsun» — «étiqadsizlar» mushu yerde «yat ellikler» yaki «yat eller» dégen söz bilen ipadilinidu. Adette bu söz «Yehudiy bolmighan eller»ni körsitidu, lékin mushu yerde köchme menide ishlitilidu. «Mushundaq qilghanda, gerche ular silerge yamanliq qilghuchilar dep töhmet qilsimu, del töhmet qilghan ishlarda silerning yaxshi emelliringlargha qarap, Xudaning ularni oyghitip yoqlaydighan künide uni ulughlishi mumkin» — «Xudaning oyghitip yoqlaydighan küni» dégenlik grék tilida «yoqlash küni» dégen söz bilen ipadilinidu. Xudaning ademni «yoqlighanda» ikki xil netijining biri bolidu: (1) bext-beriket, Xuda shapaitini alahide körsitip, insanni towa qilishqa oyghitidu; (2) Xuda ademning gunahlirini jazalaydu.
Mushu yerdiki netije yaxshi bolghachqa, «oyghitip yoqlax» dep terjime qilduq. ■Mat. 5:16; Luqa 1:68; 19:44; Rim. 12:17; 2Kor. 8:21; Fil. 2:15; Tit. 2:8; 1Pét. 3:16. 13-14 Shunga Rebning hörmitide insanlar arisidiki herbir hakimiyetning tüzümige, meyli eng yuqiri menseptiki padishahqa bolsun yaki u teyinligen hoquqdarlargha bolsun boysununglar. Chünki bu hoquqdarlar padishah teripidin yaman ish qilghuchilarni jazagha tartish, yaxshi ish qilghuchilarni hörmetke sazawer qilish üchün teyinlen’gendur. ■Rim. 13:1; Tit. 3:1. 15 Chünki Xudaning iradisi shundaqki, yaxshi emelliringlar bilen nadan ademlerning orunsiz shikayetlirini tuwaqlashtur. ■Tit. 2:8. 16 Siler erkin-azad bolghininglar bilen, bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar, belki Xudaning quli süpitide bolup, □«Siler erkin-azad bolghininglar bilen,...» — bizningche, shübhisizki, rosul Pétrus mushu yerde Reb Eysaning «Mat.» 17:24-27de özige éytqan sözlirini eslitidu. «Qoshumche söz»imizni körüng. «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar» — grék tilida «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning niqabi qiliwalmanglar». «belki Xudaning quli süpitide bolup...» — «Xudaning quli» toghrisida: — oqurmenlerge éniqki, Tewrat-injil boyiche Xudaning qulluqida bolush ademning toluq erkinliki, öz ixtiyarliqi bilen bolmisa «Xudaning qulluqida bolush» hésablanmaydu. Xudaning qulluqida bolush insanlargha nisbeten ulugh imtiyazdin ibarettur. Chünki Mesih köp yerlerde «Perwerdigarning quli» dep atilidu (mesilen, «Yesh.» 42:1de we bashqa köp yerlerde). Tewratta, Yeshaya peyghemberning kitabidiki «Perwerdigarning quli» toghruluq bésharetlerni körüng). ■Yuh. 8:32; Rim. 6:18; Gal. 5:1. 17 Barliq insanlarni hörmetlenglar, étiqadchi qérindashliringlargha méhir-muhebbet körsitinglar, Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar.□«Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar» — Xudaning qorqunchi bolmisa hökümdarlarni hörmetlesh peqet insanlardin qorqush bolidu, xalas. Mesilen, rosul Pétrusning «Ros.» 4:19de xatirilen’gen sözlirini körüng. ■Mat. 22:21; Rim. 12:10; Ef. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pét. 1:22; 5:5.
«toluq qorqunch bilen boysununglar» — «toluq qorqunch bilen» dégen sözler grék tilida «barliq qorqunch bilen» dégen bilen ipdilinidu. Menisi shübhisizki, qullarning xojayinlirini hörmetlishide Xudadin qorqushning türtkisi bolushi kérek. Mesilen, «Kol.» 3:22 we «Ef.» 6:5-7ni körüng. ■Ef. 6:5; Kol. 3:22; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9. 19 Chünki eger birsi Xuda aldida pak wijdanliq bolush üchün naheq azab-oqubet chekse hemde bulargha sewr-taqet qilsa, bu Xudani xursen qilidu. □«eger birsi Xuda aldida pak wijdanliq bolush üchün naheq azab-oqubet chekse...» — buning ikki menisi bolushi mumkin: — (1) bu adem wijdani arqiliq melum bir ishning Xudaning iradisi ikenlikini bilip, bu yaxshi ishqa emel qilidu, lékin xojayini yaxshi qilghinini chüshenmeyla uni jazalaydu; qul bu naheqlikke sewr-taqet qilidu; (2) qul-xizmetkar xizmitini yaxshi, puxta qilsimu, xojayin beribir uninggha qopal muamile qilidu.
Qul-xizmetkar qorqunchtin emes, belki Xudani xursen qilish üchün, Hemmige Qadirning Özi bu yaman ishlargha Öz yaxshi meqsetliri bilen yol qoyghanliqigha iman keltürüp, bu yaman muamilige sewr-taqet qilip chidap, xojayinini kechüriwétidu. ■Mat. 5:10. 20 Chünki eger siler gunah ötküzüp, tégishlik urulghininglarda, uninggha berdashliq bersenglar, buning maxtan’ghudek némisi bar! Lékin yaxshi ishlarni qilip azab-oqubet cheksenglar hemde uninggha berdashliq bersenglar, u Xudani xursen qilidu. ■1Pét. 3:14; 4:14. 21 Chünki siler del shuninggha chaqirildinglar. Chünki Mesihmu siler üchün azab-oqubet chékip, silerni Özining izidin mangsun dep, silerge ülge qaldurdi; ■Yuh. 13:15; Fil. 2:5; 1Yuh. 2:6. 22 «U gunah sadir qilip baqmighan, Uning aghzidin héchqandaq aldamchiliq-yalghanchiliqmu tépilmas». □«U gunah sadir qilip baqmighan, Uning aghzidin héchqandaq aldamchiliq-yalghanchiliqmu tépilmas» — bu sözler «Yesh.» 53:9din élin’ghan. ■Yesh. 53:9; 2Kor. 5:21; 1Yuh. 3:5. 23 U haqaretlen’ginide, til qayturmaytti. Azab-oqubet chekkende, U héch tehdit salmaytti; eksiche, Özini adil höküm chiqarghuchining qollirigha tapshuratti. □«U haqaretlen’ginide, til qayturmaytti. Azab-oqubet chekkende, U héch tehdit salmaytti; eksiche, Özini adil höküm chiqarghuchining qollirigha tapshuratti» — Pétrusning bu sözide «Yesh.» 53:7diki bésharet közde tutulidu. ■Mat. 27:39; Yuh. 8:48,49. 24 U Özi bizning gunahqa nisbeten ölüp, heqqaniyliqqa nisbeten yashishimiz üchün yaghach tüwrükte gunahlirimizni zimmisige aldi; siler Uning yariliri bilen shipa taptinglar. □«U Özi bizning gunahqa nisbeten ölüp, heqqaniyliqqa nisbeten yashishimiz üchün yaghach tüwrükte gunahlirimizni zimmisige aldi; siler uning yariliri bilen shipa taptinglar» — «yaghach tüwrükte» (grék tilida «derexte»), «krést»ni körsitidu, elwette. Mushu yerde tilgha élin’ghan «derex» éren baghchisi otturisidiki ikki derexni, shundaqla Tewrattiki köp bashqa yerlede déyilgen «derex» toghrisidiki témini oqurmenlerning ésige keltüridu (mesilen, «Mis.» 15:23-26, «Qan.» 21:22-23, «Pend.» 3:18, 11:30 qatarliqlar). ■Yesh. 53:4; Mat. 8:17; Rim. 6:11. 25 Chünki burun siler qoylardek yoldin ézip ketkensiler, lékin hazir jéninglarning padichisi hem yétekchisining yénigha qaytip keldinglar.□«Chünki burun siler qoylardek yoldin ézip ketkensiler...» — grék tilida «kétiwattatisiler». «Yesh.» 6:53ni körüng. «lékin hazir jéninglarning padichisi hem yétekchisining yénigha qaytip keldinglar» — «jéninglarning padichisi hem (qoghdaydighan) yétekchisi» Reb Eysa Mesih, elwette. ■Yesh. 53:6; Ez. 34:6; Luqa 15:4.
■2:1 Mat. 18:3; Rim. 6:4; 1Kor. 14:20; Ef. 4:23; Kol. 3:8; Ibr. 12:1.
□2:2-3 «Rebning méhribanliqini tétip bilgenikensiler» — «Zeb.» 34:8. «xuddi yéngi tughulghan bowaqlardek bolup Xudaning söz-kalamidiki sap sütke teshna bolunglar» — «Xudaning söz-kalamidiki sap süt» yaki «rohiy sap süt». «buning bilen, siler nijatning kamalitige yétip ösisiler» — «nijat» toghruluq «kirish söz» we «qoshumche söz»imizni körüng.
□2:4 «Emdi siler Uninggha, yeni ademler teripidin erzimes dep tashlinip, lékin Xuda teripidin tallan’ghan we qedirlen’gen tirik tash Bolghuchining yénigha kélip...» — «tirik tash Bolghuchi» Eysa Mesihni körsitidu, elwette. U Xudaning salmaqchi bolghan ibadetxanisining tirik ul téshidur. Barliq étiqadchilar Uning üstige sélinip hemde Uning bilen baghlinip «Xudaning tirik, künmu-kün ösüwatqan (rohiy) ibadetxanisi» bolushqa qurulmaqta.
□2:5 «siler özünglarmu tirik tashlar süpitide bir rohiy ibadetxana qilinishqa, Eysa Mesih arqiliq Xudani xursen qilidighan rohiy qurbanliqlarni sunidighan muqeddes kahin qataridikiler bolushqa quruluwatisiler» — «rohiy qurbanliqlar» qoy-kalilardin emes, belki Xudagha sun’ghan rehmet-medhiyiler we xizmitidiki ishlar, shundaqla bashqilargha körsetken méhir-muhebbet, xeyr-saxawetlik ishlardin bolidu. «Muqeddes kahinliq qataridikiler» «Lawiylar»din bolghan kahinliq emes, yéngi ehdige baghlan’ghan rohiy kahinliq tüzümidin bolidu.
■2:5 Rim. 12:1; Ibr. 3:6; 12:28; Weh. 1:6; 5:10.
□2:6 «Mana, tallan’ghan, qedirlen’gen bürjek ul téshini Zion’gha qoydum. Uninggha étiqad qilghuchi herkim hergiz yerge qarap qalmaydu» — «Yesh.» 28:16ni körüng. «Zion» — Qedimki Israilning paytexti, Yérusalémning yene bir atilishidur.
□2:7-8 «Emdi étiqad qilghuchi bolghan silerge nisbeten tashning qediri bolidu» — yaki, «Bu ul téshi étiqad qilghan silerge nisbeten qimmetliktur». «Tamchilar erzimes dep tashliwetken bu tash, burjek ul téshi bolup tiklendi!», we: — «Bu tash kishilerge putlikashang tash, ademni yiqitidighan qoram tash bolidu» — «Zeb.» 118:22, «Yesh.» 8:14.
■2:7-8 Zeb. 118:22; Mat. 21:42; Ros. 4:11; Rim. 9:33; Yesh. 8:14.
□2:9 «lékin siler bolsanglar Xuda tallighan bir jemet, shahane bir kahinliq, pak-muqeddes bir el, shundaqla Özige alahide xas bolghan bir xelqsiler; buning meqsiti, silerni qarangghuluqtin Özining tilsimat yoruqluqigha chaqirghuchining peziletlirini namayan qilishinglardin ibaret» — «Mis.» 19:5-6, 23:22 (LXX), «Yesh.» 43:20-21, «Mal.» 3:17ni körüng.
■2:9 Mis. 19:5; Qan. 7:6; 14:2; 26:18; Ef. 1:14; Weh. 1:6; 5:10.
□2:10 «Burun siler bir xelq hésablanmayttinglar, lékin hazir Xudaning xelqisiler; burun Xudaning rehim-shepqitige érishmigenidinglar, lékin hazir érishtinglar» — «Hosh.» 1:6-9, 2:23ni körüng.
■2:10 Hosh. 2:1; 2:25; Rim. 9:26.
□2:11 «silerdin ötünümenki, roh-qelbinglar bilen qarshilishidighan etliringlardiki neps-shehwetlerdin özünglarni yiraq tutunglar» — grék tilida «roh-qelb» mushu yerde «jan» bilen ipadilinidu. «Etliringlardiki (yaki peqet «etlerdiki») neps-shehwetler» — oqurmenlerning éside barki, Injilda «et» bolsa adette «gunahning qorali», yeni gunah etlirimizni qoral qilip u arqiliq bizni azduridighanliqi we bashquridighanliqini körsitidu. «Rimliqlargha»diki «kirish söz»ni körüng.
□2:12 «Yürüsh-turushunglar étiqadsizlar arisida ésil-peziletlik bolsun» — «étiqadsizlar» mushu yerde «yat ellikler» yaki «yat eller» dégen söz bilen ipadilinidu. Adette bu söz «Yehudiy bolmighan eller»ni körsitidu, lékin mushu yerde köchme menide ishlitilidu. «Mushundaq qilghanda, gerche ular silerge yamanliq qilghuchilar dep töhmet qilsimu, del töhmet qilghan ishlarda silerning yaxshi emelliringlargha qarap, Xudaning ularni oyghitip yoqlaydighan künide uni ulughlishi mumkin» — «Xudaning oyghitip yoqlaydighan küni» dégenlik grék tilida «yoqlash küni» dégen söz bilen ipadilinidu. Xudaning ademni «yoqlighanda» ikki xil netijining biri bolidu: (1) bext-beriket, Xuda shapaitini alahide körsitip, insanni towa qilishqa oyghitidu; (2) Xuda ademning gunahlirini jazalaydu. Mushu yerdiki netije yaxshi bolghachqa, «oyghitip yoqlax» dep terjime qilduq.
■2:12 Mat. 5:16; Luqa 1:68; 19:44; Rim. 12:17; 2Kor. 8:21; Fil. 2:15; Tit. 2:8; 1Pét. 3:16.
□2:16 «Siler erkin-azad bolghininglar bilen,...» — bizningche, shübhisizki, rosul Pétrus mushu yerde Reb Eysaning «Mat.» 17:24-27de özige éytqan sözlirini eslitidu. «Qoshumche söz»imizni körüng. «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar» — grék tilida «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning niqabi qiliwalmanglar». «belki Xudaning quli süpitide bolup...» — «Xudaning quli» toghrisida: — oqurmenlerge éniqki, Tewrat-injil boyiche Xudaning qulluqida bolush ademning toluq erkinliki, öz ixtiyarliqi bilen bolmisa «Xudaning qulluqida bolush» hésablanmaydu. Xudaning qulluqida bolush insanlargha nisbeten ulugh imtiyazdin ibarettur. Chünki Mesih köp yerlerde «Perwerdigarning quli» dep atilidu (mesilen, «Yesh.» 42:1de we bashqa köp yerlerde). Tewratta, Yeshaya peyghemberning kitabidiki «Perwerdigarning quli» toghruluq bésharetlerni körüng).
■2:16 Yuh. 8:32; Rim. 6:18; Gal. 5:1.
□2:17 «Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar» — Xudaning qorqunchi bolmisa hökümdarlarni hörmetlesh peqet insanlardin qorqush bolidu, xalas. Mesilen, rosul Pétrusning «Ros.» 4:19de xatirilen’gen sözlirini körüng.
■2:17 Mat. 22:21; Rim. 12:10; Ef. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pét. 1:22; 5:5.
□2:18 «Qullar, xojayinliringlargha toluq qorqunch bilen boysununglar» — «qullar» dégen söz mushu yerde hem qullarni hem öy xizmetkarlirini öz ichige alidu. «toluq qorqunch bilen boysununglar» — «toluq qorqunch bilen» dégen sözler grék tilida «barliq qorqunch bilen» dégen bilen ipdilinidu. Menisi shübhisizki, qullarning xojayinlirini hörmetlishide Xudadin qorqushning türtkisi bolushi kérek. Mesilen, «Kol.» 3:22 we «Ef.» 6:5-7ni körüng.
■2:18 Ef. 6:5; Kol. 3:22; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9.
□2:19 «eger birsi Xuda aldida pak wijdanliq bolush üchün naheq azab-oqubet chekse...» — buning ikki menisi bolushi mumkin: — (1) bu adem wijdani arqiliq melum bir ishning Xudaning iradisi ikenlikini bilip, bu yaxshi ishqa emel qilidu, lékin xojayini yaxshi qilghinini chüshenmeyla uni jazalaydu; qul bu naheqlikke sewr-taqet qilidu; (2) qul-xizmetkar xizmitini yaxshi, puxta qilsimu, xojayin beribir uninggha qopal muamile qilidu. Qul-xizmetkar qorqunchtin emes, belki Xudani xursen qilish üchün, Hemmige Qadirning Özi bu yaman ishlargha Öz yaxshi meqsetliri bilen yol qoyghanliqigha iman keltürüp, bu yaman muamilige sewr-taqet qilip chidap, xojayinini kechüriwétidu.
■2:20 1Pét. 3:14; 4:14.
■2:21 Yuh. 13:15; Fil. 2:5; 1Yuh. 2:6.
□2:22 «U gunah sadir qilip baqmighan, Uning aghzidin héchqandaq aldamchiliq-yalghanchiliqmu tépilmas» — bu sözler «Yesh.» 53:9din élin’ghan.
■2:22 Yesh. 53:9; 2Kor. 5:21; 1Yuh. 3:5.
□2:23 «U haqaretlen’ginide, til qayturmaytti. Azab-oqubet chekkende, U héch tehdit salmaytti; eksiche, Özini adil höküm chiqarghuchining qollirigha tapshuratti» — Pétrusning bu sözide «Yesh.» 53:7diki bésharet közde tutulidu.
■2:23 Mat. 27:39; Yuh. 8:48,49.
□2:24 «U Özi bizning gunahqa nisbeten ölüp, heqqaniyliqqa nisbeten yashishimiz üchün yaghach tüwrükte gunahlirimizni zimmisige aldi; siler uning yariliri bilen shipa taptinglar» — «yaghach tüwrükte» (grék tilida «derexte»), «krést»ni körsitidu, elwette. Mushu yerde tilgha élin’ghan «derex» éren baghchisi otturisidiki ikki derexni, shundaqla Tewrattiki köp bashqa yerlede déyilgen «derex» toghrisidiki témini oqurmenlerning ésige keltüridu (mesilen, «Mis.» 15:23-26, «Qan.» 21:22-23, «Pend.» 3:18, 11:30 qatarliqlar).
■2:24 Yesh. 53:4; Mat. 8:17; Rim. 6:11.
□2:25 «Chünki burun siler qoylardek yoldin ézip ketkensiler...» — grék tilida «kétiwattatisiler». «Yesh.» 6:53ni körüng. «lékin hazir jéninglarning padichisi hem yétekchisining yénigha qaytip keldinglar» — «jéninglarning padichisi hem (qoghdaydighan) yétekchisi» Reb Eysa Mesih, elwette.
■2:25 Yesh. 53:6; Ez. 34:6; Luqa 15:4.