27
Sheytanning jazalinishi •••• Israillar yighilip Xudagha méwe béridu
Shu künide Perwerdigar Özining dehshetlik, büyük we küchlük shemshiri bilen uchqur yilan léwiatanni,
Yeni tolghan’ghuchi yilan léwiatanni jazalaydu;
U yene déngizda turghan ejdihani öltüridu. «Perwerdigar ... Shemshiri bilen uchqur yilan léwiatanni, yeni tolghan’ghuchi yilan léwiatanni jazalaydu; u yene déngizda turghan ejdihani öltüridu» — léwiatan chongqur déngiz astida yashaydighan qorqunchluq ejdihagha oxshap kétidighan haywan. Bezi alimlar uni timsah deydu, biraq biz uninggha ishenmeymiz (Tewrattiki «Ayup» léwiatan toghrisidiki 41-babtiki izahatlirimiz we «qoshumche sözimiz»ni körüng).
«Jazalash» dégen sözdin, birxil yaman rohning küchining léwiatanning keynide turushi bilen, léwiatanni rezillikning bir wekili bolidu dep chüshinimiz. Injil «Wehiy» 12-, 13- hem 20-babqa asasen chüshinimizki, léwiatan Sheytanning özi hem özining axirqi zamandiki wekili bolghan dejjalni bildüridu. «uchqur yilan» — léwiatan Sheytanning asmandiki ipadisi, «tolghan’ghuchi yilan» yer yüzidiki ipadisi, «ejdiha» déngizdiki ipadisidur.
   Weh. 12:9
Shu küni sap sharab béridighan bir üzümzar bolidu!
U toghruluq naxsha éytinglar! «sap sharab béridighan bir üzümzar» — yaki «bek yéqimliq bir üzümzar».
Özüm Perwerdigar uni saqlaymen;
Men her deqiqe uni sughirimen;
Birsi uninggha ziyan yetküzmisun dep kéche-kündüz saqlaymen.
Ghezep Mende qalmidi;
Ah, Manga qarshi jeng qilidighan tikenler yaki jighanlar bolsaidi!
Undaq bolsa Men ulargha qarshi yürüsh qilattim,
Ularni yighishturup köydürüwétettim! «Ghezep Mende qalmidi» — belkim Israilgha qaritilghan ghezepni körsitidu. «Ah, Manga qarshi jeng qilidighan tikenler yaki jighanlar bolsaidi!... ularni yighishturup köydürüwétettim!» — Xudaning Öz üzümzari bolghan Israilgha (5-babni yene körüng) shunche xursenliki we qizghinliqi barki, U «ulargha bolghan qoghdash muhebbitimni körsitish pursiti bolsun üchün, bir tal tikenla peyda bolsaidi!» dep tiligendek qilidu.
Bolmisa u Méni bashpanahliq qilip tutsun;
U Men bilen birlikte xatirjemlikte bolsun,
Derheqiqet, u Men bilen birlikte xatirjemlikte bolsun! «Bolmisa u Méni bashpanahliq qilip tutsun; u Men bilen birlikte xatirjemlikte bolsun!...» — Xuda hetta Özige qarshi turghan bir tiken’gimu towa qilish, xatirjemlikke kélish pursitini yetküzidu! Buni ikki qétim déyish, buni tekitleshtin ibaret.
Kelgüsi künlerde, Yaqup yiltiz tartidu;
Israil bixlinip, chéchekleydu,
Ular pütkül yer yüzini méwe-chéwe bilen qaplaydu. «Ular (Israil) pütkül yer yüzini méwe-chéwe bilen qaplaydu» — mushu söz Babil shehirining «yer yüzini sheherler bilen qaplayli» (14:21) dégen meqsiti bilen pütünley oxshimaydu.
Shu chaghda bolsa Xudaning Öz üzümzari bolghan Israildin kütken ümidi (5-babta xatirilen’gendek) köp jehetlerdin emelge ashurulidu.
   Zeb. 72:16
 
Perwerdigarning Öz xelqige bolghan muamilisi
Perwerdigar Israilni urghanlarni urghanchilik Israilni urup baqqanmu?
U qirghanlardek Israil qirilip baqqanmu? «Perwerdigar Israilni urghanlarni urghanchilik Israilni urup baqqanmu? U qirghanlardek Israil qirilip baqqanmu?» — ibraniy tilida intayin qisqartilip ipadilinidu: «U Israilni urghanlarni urghan derijide uni urup baqqanmu? U (Xuda) qirghanlardek, u (Israil) qirilip baqqanmu?».
Bashqa birxil terjimisi: «Perwerdigar Israilni bashqilar urghan derijide urup baqqanmu? Yaki Israil eller teripidin qirilghandek Perwerdigar teripidin qirilip baqqanmu?».
Sen ularni eyibligende ölchemdin töwen jazalap ularni paliwetkensen;
Sherq shamili chiqqan künide U Uning zerblik shamili bilen ularni qoghliwetken. «Sen ularni eyibligende ölchemdin töwen jazalap ularni paliwetkensen; sherq shamili chiqqan künide U Uning zerblik shamili bilen ularni qoghliwetken» — démek, 7-ayette déyilginidek, Xuda Israilni terbiyilep jazalighanda «ölchemdin töwen» jazalighan; sherq shamili zerbilik bolghini bilen daimliq emes, peqet turup-turup soqup turidu. Bashqa birnechche xil terjimiliri uchrishi mumkin.   Yer. 30:11; 46:28
Emdi shu yol bilen Yaqupning qebihliki kechürüm qiliniduki, —
Uning gunahining élip tashlan’ghanliqining pishqan méwisi shu boliduki: —
U qurban’gahtiki hemme tashlarni kukum-talqan qilidu,
«Asherah»larni we «kün tüwrükliri»ni zadila turghuzmaydu. «Yaqupning qebihliki kechürüm qilinidu» — ibraniy tilida «Yaqupning qebihliki yépilidu» yaki «Yaqupning qebihliki kafaret qilinidu». «qurban’gahtiki hemme tashlar...» — mushu ayettiki «qurban’gah» belkim butlargha choqunushta ishlitilidighan nerse. «Asherah» — «Asherah» butliri we xushbuygahlar bolsa, 17-bab, 8-ayettiki izahatni körüng.
10 Chünki mustehkemlen’gen sheher ghérib bolup qalidu,
Ademzatsiz makan hem tashliwétilgen bayawandek bolidu;
Shu yerde mozay ozuqlinidu,
Shu yerde yétip, uning shaxlirini yeydu. «mustehkemlen’gen sheher» — mushu «mustehkemlen’gen sheher» bolsa, awwal Babilni körsetse kérek; biraq 10:24-ayettiki izahatta déginimizdek, Babilning özi kelgüsi «pütkül xudasiz dunya»ni bildüridu.
11 Uning shaxliri solishish bilen üzülidu;
Ayallar kélip ularni otun qilip köydüriwétidu.
Chünki bu bir yorutulmighan xelq;
Shunga ularni Yaratquchi ulargha rehim qilmaydu;
Ularni Shekillendürgüchi ulargha shepqet körsetmeydu.
12 We shu küni shundaq boliduki,
Perwerdigar Efrat deryasining éqimliridin tartip Misir wadisighiche her yerni silkiydu,
We siler bir-birlep térip yighiwélinisiler,
I Israil baliliri! «Efrat deryasining éqimliridin tartip Misir wadisighiche» — mushu ibare Israilning barliq zéminini körsitish üchün pat-pat ishlitilidu. Xeritilerni körüng.   Yesh. 17:5
13 We shu küni shundaq boliduki,
Büyük kanay chélinidu;
Shuning bilen Asuriye zéminida tügishey dep qalghanlar,
We Misir zéminida musapir bolghanlar kélidu;
Ular Yérusalémda muqeddes tagh üstide Perwerdigargha ibadet qilidu. «Shu küni shundaq boliduki, büyük kanay chélinidu» — Xudaning xelqini chaqiridighan, axirqi zamandiki mushu «büyük kanay» muqeddes kitabta bashqa köp yerlerde tilgha élinidu. Yeshaya özi 18-babta u toghrisida toxtilidu.
Mushu yerde, Xudaning méhir-shepqitining barliq insanlar üchün ortaqliqi, Yehudiy emesler (Asuriye zéminida tügishey dep qalghanlar... Misir zéminida musapir bolghanlar) Xudagha tayan’ghan Yehudiylar bilen bille Uning padishahliqigha mirasxor bolidighanliqi éniq körünidu.
 
 

27:1 «Perwerdigar ... Shemshiri bilen uchqur yilan léwiatanni, yeni tolghan’ghuchi yilan léwiatanni jazalaydu; u yene déngizda turghan ejdihani öltüridu» — léwiatan chongqur déngiz astida yashaydighan qorqunchluq ejdihagha oxshap kétidighan haywan. Bezi alimlar uni timsah deydu, biraq biz uninggha ishenmeymiz (Tewrattiki «Ayup» léwiatan toghrisidiki 41-babtiki izahatlirimiz we «qoshumche sözimiz»ni körüng). «Jazalash» dégen sözdin, birxil yaman rohning küchining léwiatanning keynide turushi bilen, léwiatanni rezillikning bir wekili bolidu dep chüshinimiz. Injil «Wehiy» 12-, 13- hem 20-babqa asasen chüshinimizki, léwiatan Sheytanning özi hem özining axirqi zamandiki wekili bolghan dejjalni bildüridu. «uchqur yilan» — léwiatan Sheytanning asmandiki ipadisi, «tolghan’ghuchi yilan» yer yüzidiki ipadisi, «ejdiha» déngizdiki ipadisidur.

27:1 Weh. 12:9

27:2 «sap sharab béridighan bir üzümzar» — yaki «bek yéqimliq bir üzümzar».

27:4 «Ghezep Mende qalmidi» — belkim Israilgha qaritilghan ghezepni körsitidu. «Ah, Manga qarshi jeng qilidighan tikenler yaki jighanlar bolsaidi!... ularni yighishturup köydürüwétettim!» — Xudaning Öz üzümzari bolghan Israilgha (5-babni yene körüng) shunche xursenliki we qizghinliqi barki, U «ulargha bolghan qoghdash muhebbitimni körsitish pursiti bolsun üchün, bir tal tikenla peyda bolsaidi!» dep tiligendek qilidu.

27:5 «Bolmisa u Méni bashpanahliq qilip tutsun; u Men bilen birlikte xatirjemlikte bolsun!...» — Xuda hetta Özige qarshi turghan bir tiken’gimu towa qilish, xatirjemlikke kélish pursitini yetküzidu! Buni ikki qétim déyish, buni tekitleshtin ibaret.

27:6 «Ular (Israil) pütkül yer yüzini méwe-chéwe bilen qaplaydu» — mushu söz Babil shehirining «yer yüzini sheherler bilen qaplayli» (14:21) dégen meqsiti bilen pütünley oxshimaydu. Shu chaghda bolsa Xudaning Öz üzümzari bolghan Israildin kütken ümidi (5-babta xatirilen’gendek) köp jehetlerdin emelge ashurulidu.

27:6 Zeb. 72:16

27:7 «Perwerdigar Israilni urghanlarni urghanchilik Israilni urup baqqanmu? U qirghanlardek Israil qirilip baqqanmu?» — ibraniy tilida intayin qisqartilip ipadilinidu: «U Israilni urghanlarni urghan derijide uni urup baqqanmu? U (Xuda) qirghanlardek, u (Israil) qirilip baqqanmu?». Bashqa birxil terjimisi: «Perwerdigar Israilni bashqilar urghan derijide urup baqqanmu? Yaki Israil eller teripidin qirilghandek Perwerdigar teripidin qirilip baqqanmu?».

27:8 «Sen ularni eyibligende ölchemdin töwen jazalap ularni paliwetkensen; sherq shamili chiqqan künide U Uning zerblik shamili bilen ularni qoghliwetken» — démek, 7-ayette déyilginidek, Xuda Israilni terbiyilep jazalighanda «ölchemdin töwen» jazalighan; sherq shamili zerbilik bolghini bilen daimliq emes, peqet turup-turup soqup turidu. Bashqa birnechche xil terjimiliri uchrishi mumkin.

27:8 Yer. 30:11; 46:28

27:9 «Yaqupning qebihliki kechürüm qilinidu» — ibraniy tilida «Yaqupning qebihliki yépilidu» yaki «Yaqupning qebihliki kafaret qilinidu». «qurban’gahtiki hemme tashlar...» — mushu ayettiki «qurban’gah» belkim butlargha choqunushta ishlitilidighan nerse. «Asherah» — «Asherah» butliri we xushbuygahlar bolsa, 17-bab, 8-ayettiki izahatni körüng.

27:10 «mustehkemlen’gen sheher» — mushu «mustehkemlen’gen sheher» bolsa, awwal Babilni körsetse kérek; biraq 10:24-ayettiki izahatta déginimizdek, Babilning özi kelgüsi «pütkül xudasiz dunya»ni bildüridu.

27:12 «Efrat deryasining éqimliridin tartip Misir wadisighiche» — mushu ibare Israilning barliq zéminini körsitish üchün pat-pat ishlitilidu. Xeritilerni körüng.

27:12 Yesh. 17:5

27:13 «Shu küni shundaq boliduki, büyük kanay chélinidu» — Xudaning xelqini chaqiridighan, axirqi zamandiki mushu «büyük kanay» muqeddes kitabta bashqa köp yerlerde tilgha élinidu. Yeshaya özi 18-babta u toghrisida toxtilidu. Mushu yerde, Xudaning méhir-shepqitining barliq insanlar üchün ortaqliqi, Yehudiy emesler (Asuriye zéminida tügishey dep qalghanlar... Misir zéminida musapir bolghanlar) Xudagha tayan’ghan Yehudiylar bilen bille Uning padishahliqigha mirasxor bolidighanliqi éniq körünidu.