30
Xudaning xelqige teselli, righbet we ümid bérish üchün Yeremiyaning kitab yézishi
Perwerdigardin Yeremiyagha kelgen söz: — «Perwerdigardin Yeremiyagha kelgen söz..» — oqurmenlerning éside barki, Perwerdigar Yeremiyagha «Yulush, söküsh, halak qilish we örüsh» hem «qurush we térip östürüsh»ni jakarlashqa chaqirghan (1:10). U «yulush, söküsh, halak qilish we örüsh» toghruluq bésharetler bergendin kéyin, hazir uninggha «qurush we térip östürüsh» toghruluq bésharetler (30-33-bablar) bérilidu.
Israilning Xudasi Perwerdigar mundaq deydu: — Men sanga hazir deydighan mushu barliq sözlirimni yazmigha yazghin; «Men sanga hazir deydighan mushu barliq sözlirimni yazmigha yazghin» — «mushu barliq sözlirim» belkim 30-31-bablarda körülidu. Sözler belkim chüsh arqiliq Yeremiyagha tapshurulghan (31:26ni körüng). Ular esli ayrim oram kitabche bolushi kérek idi. Chünki mana, shundaq künler kéliduki, — deydu Perwerdigar, — Men xelqim Israil hem Yehudani sürgünlüktin qayturup eslige keltürimen, ularni ata-bowilirigha teqdim qilghan zémin’gha qayturimen, ular uninggha ige bolidu.
Perwerdigarning Israil toghruluq we Yehuda toghruluq dégen sözliri töwendikidek: —
Chünki Perwerdigar mundaq deydu: —
Anglitilidu alaqzadilik hem qorqunchluqning awazi,
Bolsun nede aman-tinchliq!
Soranglar, shuni körüp béqinglarki, er bala tughamdu? Men némishqa emdi tolghaqqa chüshken ayaldek herbir er kishining chatiriqini qoli bilen tutqanliqini körimen? Némishqa yüzliri tatirip ketkendu? Yer. 4:31; 6:24 Ayhay, shu küni dehshetliktur! Uninggha héchqandaq kün oxshimaydu; u Yaqupning azab-oqubet künidur; lékin u uningdin qutquzulidu. «u Yaqupning azab-oqubet künidur» — «Yaqup» mushu yerde Yaqupning ewladliri bolghan Israil xelqini körsitidu, elwette. Bésharet Babildin qayturulushini körsetkini bilen, «Yaqupning azab-oqubet küni»ning toluq emelge ashurulushi axirqi zamanda bolsa kérek.   Yo. 2:11; Zef. 1:15 Shu künide emelge ashuruliduki, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar, — Men uning boyunturuqini boynungdin élip sunduruwétimen, asaretliringni buzup tashlaymen, yat ademler uni ikkinchi qulluqqa chüshürmeydu. «Men uning boyunturuqini boynungdin élip sunduruwétimen» — «uning boyunturuqini» dégini mushu yerde awwal Néboqadnesarning qulluqini, hemde axirqi zamandiki Babil padishahi «dejjal»ning qulluqinimu körsitidu. Shuning ornida ular Perwerdigar Xudasining hemde Men ular üchün qaytidin tikleydighan Dawut padishahining qulluqida bolidu. «Men ular üchün qaytidin tikleydighan Dawut padishahi...» — «Dawut padishahi» shübhisizki, Dawutning özidin ulugh bolghan ewladi Qutquzghuchi-Mesihni körsitidu.   Ez. 34:23,24; 37:24; Hosh. 3:5
10 Emdi sen, i qulum Yaqup, qorqma, — deydu Perwerdigar; — alaqzade bolma, i Israil; chünki mana, Men séni yiraq yerlerdin, séning neslingni sürgün bolghan zémindin qutquzimen; Yaqup qaytip kélidu, aram tépip azade turidu we héchkim uni qorqutmaydu. Yesh. 41:13; 43:5; 44:1; Yer. 46:28 11 Chünki Men séni qutquzush üchün sen bilen billidurmen, — deydu Perwerdigar; — Men séni tarqitiwetken ellerning hemmisini tügeshtürsemmu, lékin séni pütünley tügeshtürmeymen; peqet üstüngdin höküm chiqirip terbiye-sawaq bérimen; séni jazalimay qoyup qoymaymen. Yesh. 27:8; Yer. 4:27; 5:10,18; 10:24; 46:28
 
Perwerdigar Yehudaning yarisini saqaytidu
12 Chünki Perwerdigar mundaq deydu: Séning zédeng dawalighusiz, séning yarang bolsa intayin éghirdur. Yer. 10:19; 15:18 13 Séning dewayingni soraydighan héchkim yoq, yarangni tangghuchi yoqtur, sanga shipaliq dorilar yoqtur; 14 séning barliq ashniliring séni untughan; ular séning halingni héch sorimaydu. Chünki Men séni düshmendek zerb bilen urghanmen, rehimsiz bir zalimdek sanga sawaq bolsun dep urghanmen; chünki séning qebihliking heddi-hésabsiz, gunahliring heddidin ziyade bolghan. «séning barliq ashniliring séni untughan» — «ashniliring» mushu yerde (1) Israilgha «silerge ittipaqdash bolayli» dégen butperes ellerni (2) Yehudadikiler choqun’ghan hem tayan’ghan butlarni körsitishi mumkin.   Yer. 22:20 15 Némishqa zédeng tüpeylidin, derd-eliming dawalighusiz bolghanliqi tüpeylidin peryad kötürisen? Qebihlikingning heddi-hésabsiz bolghanliqidin, gunahliring heddidin ziyade bolghanliqidin, Men shularni sanga qilghanmen. Yer. 5:6; 13:17
16 Lékin séni yutuwalghanlarning hemmisi yutuwélinidu; séning barliq küshendiliring bolsa sürgün bolidu; séni bulighanlarning hemmisi bulang-talang qilinidu; séni ow qilghanlarning hemmisini owlinidighan qilimen. Mis. 23:22; Yesh. 41:11; Yer. 10:25 17 Chünki Men sanga téngiq téngip qoyimen we yariliringni saqaytimen — deydu Perwerdigar; — chünki ular séni: «Ghérib-bichare, héchkim halini sorimaydighan Zion del mushudur» dep haqaretligen.
 
Perwerdigar Israil we Yehudani eslige keltüridu
18 Perwerdigar mundaq deydu: —
Mana, Men Yaqupning chédirlirini sürgünlüktin qayturup eslige keltürimen,
Uning turalghuliri üstige rehim qilimen;
Sheher xarabiliri ul qilinip qaytidin qurulidu,
Orda-qel’e öz jayida yene ademzatliq bolidu. «sheher xarabiliri ul qilinip qaytidin qurulidu» — «sheher» Yérusalémni körsitishi kérek. «Sheher»ning bashqa birxil terjimisi «herbir sheher...».
19 Shu jaylardin teshekkür küyliri we shad-xuramliq sadaliri anglinidu;
Men ularni köpeytimenki, ular emdi azaymaydu;
Men ularning hörmitini ashurimen, ular héch pes bolmaydu. Yer. 31:4
20 Ularning baliliri qedimdikidek bolidu; ularning jamaiti aldimda mezmut turghuzulidu;
Ularni xorlighanlarning hemmisini jazalaymen.
21 Ularning béshi özliridin bolidu,
Ularning höküm sürgüchisi özliri otturisidin chiqidu;
Men uni öz yénimgha keltürimen, shuning bilen u Manga yéqin kélidu;
Chünki yénimgha kelgüchi jénini tewekkül qilghuchi emesmu? — deydu Perwerdigar. «Ularning béshi özliridin bolidu, ularning höküm sürgüchisi özliri otturisidin chiqidu...» — bu ayet yene Dawutning ewladi bolghan Mesihni körsitidu. Ayet Uning hem padishah hem kahin (bashqilargha wekil bolup Xudaning aldigha dua qilishqa kélidighan) bolidighanliqini ayan qilidu. «Qoshumche söz»imizni körüng.
22 — Shuning bilen siler Méning xelqim bolisiler,
Men silerning Xudayinglar bolimen. Yer. 24:7; 31:1,33; 32:38
23 Mana, Perwerdigardin chiqqan bir boran-chapqun!
Uningdin qehr chiqti;
Berheq, dehshetlik bir qara quyun chiqip keldi;
U pirqirap rezillerning béshigha chüshidu. Yer. 23:19, 20; 25:32
24 Könglidiki niyetlirini ada qilip toluq emel qilghuche,
Perwerdigarning qattiq ghezipi yanmaydu;
Axirqi künlerde siler buni chüshinip yétisiler.
 
 

30:1 «Perwerdigardin Yeremiyagha kelgen söz..» — oqurmenlerning éside barki, Perwerdigar Yeremiyagha «Yulush, söküsh, halak qilish we örüsh» hem «qurush we térip östürüsh»ni jakarlashqa chaqirghan (1:10). U «yulush, söküsh, halak qilish we örüsh» toghruluq bésharetler bergendin kéyin, hazir uninggha «qurush we térip östürüsh» toghruluq bésharetler (30-33-bablar) bérilidu.

30:2 «Men sanga hazir deydighan mushu barliq sözlirimni yazmigha yazghin» — «mushu barliq sözlirim» belkim 30-31-bablarda körülidu. Sözler belkim chüsh arqiliq Yeremiyagha tapshurulghan (31:26ni körüng). Ular esli ayrim oram kitabche bolushi kérek idi.

30:6 Yer. 4:31; 6:24

30:7 «u Yaqupning azab-oqubet künidur» — «Yaqup» mushu yerde Yaqupning ewladliri bolghan Israil xelqini körsitidu, elwette. Bésharet Babildin qayturulushini körsetkini bilen, «Yaqupning azab-oqubet küni»ning toluq emelge ashurulushi axirqi zamanda bolsa kérek.

30:7 Yo. 2:11; Zef. 1:15

30:8 «Men uning boyunturuqini boynungdin élip sunduruwétimen» — «uning boyunturuqini» dégini mushu yerde awwal Néboqadnesarning qulluqini, hemde axirqi zamandiki Babil padishahi «dejjal»ning qulluqinimu körsitidu.

30:9 «Men ular üchün qaytidin tikleydighan Dawut padishahi...» — «Dawut padishahi» shübhisizki, Dawutning özidin ulugh bolghan ewladi Qutquzghuchi-Mesihni körsitidu.

30:9 Ez. 34:23,24; 37:24; Hosh. 3:5

30:10 Yesh. 41:13; 43:5; 44:1; Yer. 46:28

30:11 Yesh. 27:8; Yer. 4:27; 5:10,18; 10:24; 46:28

30:12 Yer. 10:19; 15:18

30:14 «séning barliq ashniliring séni untughan» — «ashniliring» mushu yerde (1) Israilgha «silerge ittipaqdash bolayli» dégen butperes ellerni (2) Yehudadikiler choqun’ghan hem tayan’ghan butlarni körsitishi mumkin.

30:14 Yer. 22:20

30:15 Yer. 5:6; 13:17

30:16 Mis. 23:22; Yesh. 41:11; Yer. 10:25

30:18 «sheher xarabiliri ul qilinip qaytidin qurulidu» — «sheher» Yérusalémni körsitishi kérek. «Sheher»ning bashqa birxil terjimisi «herbir sheher...».

30:19 Yer. 31:4

30:21 «Ularning béshi özliridin bolidu, ularning höküm sürgüchisi özliri otturisidin chiqidu...» — bu ayet yene Dawutning ewladi bolghan Mesihni körsitidu. Ayet Uning hem padishah hem kahin (bashqilargha wekil bolup Xudaning aldigha dua qilishqa kélidighan) bolidighanliqini ayan qilidu. «Qoshumche söz»imizni körüng.

30:22 Yer. 24:7; 31:1,33; 32:38

30:23 Yer. 23:19, 20; 25:32