74
74-küy •••• Tajawuzchiliqqa uchrighan chaghdiki azabliq dua
Asaf yazghan «Masqil»: —
I Xuda, Sen némishqa menggüge bizni tashliwetting?
Némishqa ghezipingni tütün chiqarghandek Öz yayliqingdiki qoyliringgha chiqirisen?«I Xuda, Sen némishqa menggüge bizni tashliwetting? Némishqa ghezipingni tütün chiqarghandek Öz yayliqingdiki qoyliringgha chiqirisen?» — bu küy belkim Babil padishahi Néboqadnisar miladiyedin ilgiriki 597-yili Yérusalémni, jümlidin muqeddes ibadetxanini weyran qilip, köp Israillarni esirge élip Babilgha sürgün qilghandin kéyin yézilghan.
Özüng rene tölep azad qilghan jamaitingni,
Yeni Öz mirasing bolushqa qedimde ulargha hemjemet bolup qutquzghan qebilini,
Özüng makan qilghan Zion téghini yadinggha keltürgeysen!
Qedemliringni mushu menggülük xarabliqlargha qaratqaysen,
Düshmenler muqeddes jayingda gumran qilghan barliq nersilerge qarighaysen;
Reqibliring jamaetgahingning otturisida hör-pör qilidu;
Möjizatlar saqlan’ghan orun’gha ular öz tughlirini tikti. «möjizatlar saqlan’ghan orun’gha ular (düshmenler) öz tughlirini tikti» — Xudaning ibadexanidiki «muqeddes jay»ida Israil xelqining tarixidiki birnechche «möjizatlar» saqlinip kelgenidi. Mesilen, Musa peyghember dewridiki ««manna»gha tolghan altun qacha», «Harunning bixlighan hasisi» qatarliqlar. Bularni weyran qilip, düshmenler ashu yerde öz tughlirini tikti. Ibraniy tilida «tugh» we «karamet» dégen sözler birla söz bilen ipadilinidu.
Herbiri özlirini körsitiship, palta oynitip orman kesküchidek,
Ular hazir muqeddes jayingdiki neqishlerni ala qoymay, palta-bolqilar bilen chéqiwetti;
Ular muqeddes jayinggha ot qoydi;
Öz namingdiki makanni bulghap, yer bilen teng qiliwetti. 2Pad. 25:9
Ular könglide: «Biz bularning hemmisini yoqitayli» dep,
Tengrining zémindiki jamaetgahlirining herbirini köydürüwetti.«Ular könglide: «Biz bularning hemmisini yoqitayli» dep, Tengrining zémindiki jamaetgahlirining herbirini köydürüwetti» — Xudaning peqet birla (Sulayman qurghan) ibadetxanisi bar idi. Biraq uningdin ilgirimu Xudagha ibadet qilidighan jaylar mewjut idi — mesilen: «Shiloh» dégen jayda «muqeddes chédir» bar idi («Ye.» 18:1). Xudaning namini yoqitish üchün düshmenler bularning hemmisini köydürüwetti.
Bizge esletme bolghan möjizatlarni héch körelmeymiz;
Peyghemberlermu kelmeske ketti;
Arimizdimu bu ishlarning qachan’ghiche bolidighanliqini bilidighan birsi yoqtur. «Peyghemberlermu kelmeske ketti» — Babil padishahi Néboqadnisar Daniyal hem Ezakiyal peyghemberlerni sürgün qilip Babilgha baldur élip ketkenidi. Yeremiya peyghember bolsa bir türküm lükchekler teripidin Misirgha élip kétilgenidi.
10 Qachan’ghiche, i Xuda, reqibing Séni mesxire qilidu?
Düshmen namingni menggüge haqaretlemdu?
11 Sen qolungni, yeni ong qolungni némishqa tartiwalisen?
Qolungni qoynungdin élip, ularni yoqatqaysen!
12 Biraq Xuda qedimdin padishahim bolup kelgen,
Yer yüzining otturisida qutquzushlarni élip barghuchi Udur.«Yer yüzining otturisida qutquzushlarni élip barghuchi Udur» — «yer yüzining otturisi» belkim «ottura sherq»ni körsitishi mumkin.
13 Sen déngiz süyini küchüng bilen böldung,
Sulardiki ejdihalarning bashlirini yarding. Mis. 14:21-31
14 Déngizdiki léwiatanning bashlirini chéqip,
Uning göshini ozuq qilip chöldiki yawayilargha bölüp berding. «Déngizdiki léwiatanning bashlirini chéqip,...» — «léwiatan» déngiz chongqur tektide yashaydighan qorqunchluq ejdihagha oxshap kétidighan haywan. Töwendiki izahatni, «Tebirler»nimu körüng. «...Uning göshini ozuq qilip chöldiki yawayilargha bölüp berding» — «ejdihalar» (13-ayet) hem «léwiatan» — shübhisizki, bu yerde jin-sheytanlarning küch-qudretlirini körsitidu. Xuda Israilni Misirdin azad qilghanda, u mushu qudretler üstidin ghelibe qildi. Mushu ayet boyiche «léwiatan»ning béshi köp bolidu. Injil «Wehiy» qismida uning béshi yette ikenliki körsitilidu. Tewrat «Ayup» 41-bab, 1-ayettiki, «Yesh,» 27:1-ayettiki izahatlirimizni hem Injildiki «Wehiy» 12- hem 13-bablarni körüng.
15 Yerni yérip bulaqlarni, ériqlarni aqquzdung,
Sen toxtimay éqiwatqan deryalarni qurutuwetting. «Yerni yérip bulaqlarni, ériqlarni aqquzdung, Sen toxtimay éqiwatqan deryalarni qurutuwetting» — mushu weqelerning tepsilatlirini chüshinish üchün, Tewrattiki «Misirdin chiqish» hem «Yeshua» dégen qisimlarni körüng.  Mis. 17:5, 6; Chöl. 20:11; Ye. 3:13; Zeb. 105:41; Yesh. 48:21
16 Kün Séning, tünmu Séningkidur;
Ay bilen quyashni orunlashturdung. Yar. 1:14-19
17 Yer yüzining chégralirini belgiliding;
Yaz bilen qishni — Sen shekillendürdüng.
18 Shuni ésingde tutqaysen, i Perwerdigar: —
Bir düshmen Séni mesxire qildi,
Hamaqet bir xelq namingni haqaretlidi.
19 Paxtikingni yirtquch haywanlargha tutup bermigeysen;
Ézilgen möminliringning hayatini menggü untumighaysen.
20 Öz ehdengge qarighaysen,
Chünki zémindiki qarangghu bulung-puchqaqlar zorluq-zumbuluqning turalghuliri bilen toldi.
21 Ézilgüchilerni nomus bilen yandurmighaysen;
Ézilgenler, yoqsullar namingni medhiyiligey.
22 Ornungdin turghin, i Xuda,
Öz dewayingni sorighaysen;
Hamaqet kishining Özüngni kün boyi mesxire qiliwatqinini ésingde tutqaysen.
23 Düshmenliringning chuqanlirini untumighaysen;
Sanga qarshi qozghalghanlarning dawrangliri toxtimay kötürülmekte.
 
 

74:1 «I Xuda, Sen némishqa menggüge bizni tashliwetting? Némishqa ghezipingni tütün chiqarghandek Öz yayliqingdiki qoyliringgha chiqirisen?» — bu küy belkim Babil padishahi Néboqadnisar miladiyedin ilgiriki 597-yili Yérusalémni, jümlidin muqeddes ibadetxanini weyran qilip, köp Israillarni esirge élip Babilgha sürgün qilghandin kéyin yézilghan.

74:4 «möjizatlar saqlan’ghan orun’gha ular (düshmenler) öz tughlirini tikti» — Xudaning ibadexanidiki «muqeddes jay»ida Israil xelqining tarixidiki birnechche «möjizatlar» saqlinip kelgenidi. Mesilen, Musa peyghember dewridiki ««manna»gha tolghan altun qacha», «Harunning bixlighan hasisi» qatarliqlar. Bularni weyran qilip, düshmenler ashu yerde öz tughlirini tikti. Ibraniy tilida «tugh» we «karamet» dégen sözler birla söz bilen ipadilinidu.

74:7 2Pad. 25:9

74:8 «Ular könglide: «Biz bularning hemmisini yoqitayli» dep, Tengrining zémindiki jamaetgahlirining herbirini köydürüwetti» — Xudaning peqet birla (Sulayman qurghan) ibadetxanisi bar idi. Biraq uningdin ilgirimu Xudagha ibadet qilidighan jaylar mewjut idi — mesilen: «Shiloh» dégen jayda «muqeddes chédir» bar idi («Ye.» 18:1). Xudaning namini yoqitish üchün düshmenler bularning hemmisini köydürüwetti.

74:9 «Peyghemberlermu kelmeske ketti» — Babil padishahi Néboqadnisar Daniyal hem Ezakiyal peyghemberlerni sürgün qilip Babilgha baldur élip ketkenidi. Yeremiya peyghember bolsa bir türküm lükchekler teripidin Misirgha élip kétilgenidi.

74:12 «Yer yüzining otturisida qutquzushlarni élip barghuchi Udur» — «yer yüzining otturisi» belkim «ottura sherq»ni körsitishi mumkin.

74:13 Mis. 14:21-31

74:14 «Déngizdiki léwiatanning bashlirini chéqip,...» — «léwiatan» déngiz chongqur tektide yashaydighan qorqunchluq ejdihagha oxshap kétidighan haywan. Töwendiki izahatni, «Tebirler»nimu körüng. «...Uning göshini ozuq qilip chöldiki yawayilargha bölüp berding» — «ejdihalar» (13-ayet) hem «léwiatan» — shübhisizki, bu yerde jin-sheytanlarning küch-qudretlirini körsitidu. Xuda Israilni Misirdin azad qilghanda, u mushu qudretler üstidin ghelibe qildi. Mushu ayet boyiche «léwiatan»ning béshi köp bolidu. Injil «Wehiy» qismida uning béshi yette ikenliki körsitilidu. Tewrat «Ayup» 41-bab, 1-ayettiki, «Yesh,» 27:1-ayettiki izahatlirimizni hem Injildiki «Wehiy» 12- hem 13-bablarni körüng.

74:15 «Yerni yérip bulaqlarni, ériqlarni aqquzdung, Sen toxtimay éqiwatqan deryalarni qurutuwetting» — mushu weqelerning tepsilatlirini chüshinish üchün, Tewrattiki «Misirdin chiqish» hem «Yeshua» dégen qisimlarni körüng.

74:15 Mis. 17:5, 6; Chöl. 20:11; Ye. 3:13; Zeb. 105:41; Yesh. 48:21

74:16 Yar. 1:14-19