17
Pǝrwǝrdigar Hudayingƣa ⱨǝrⱪandaⱪ nuⱪsani yaki baxⱪa kǝmqiliki bolƣan kala yaki ⱪoyni ⱪurbanliⱪ süpitidǝ sunmasliⱪing kerǝk; qünki undaⱪ ⱪilix Pǝrwǝrdigar Hudayingƣa yirginqliktur. Law. 22:20-25; Ⱪan. 15:21
2-3 Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga tǝⱪdim ⱪilidiƣan xǝⱨǝr-yezang iqidǝ ǝr bolsun, ayal bolsun, birsining Pǝrwǝrdigar Hudayingning aldida birǝr rǝzil ixni ⱪilƣanliⱪi — Uning ǝⱨdisigǝ hilapliⱪ ⱪilƣanliⱪi, baxⱪa ilaⱨlarƣa (mǝsilǝn, Mǝn sanga ibadǝt ⱪilixⱪa mǝn’i ⱪilƣan ⱪuyax, ay yaki pütkül samawi ⱪoxun bolƣan yultuzlarƣa), ibadǝt ⱪilip ularƣa bax urƣanliⱪi bayⱪalsa, «xǝⱨǝr-yezanglar iqidǝ» — ibraniy tilida «dǝrwaziliringlar iqidǝ» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu. «samawi ⱪoxun bolƣan yultuzlar» — bular toƣruluⱪ 4:19ni wǝ izaⱨatini kǝrüng.   Ⱪan. 13:7 — xundaⱪ bir ixtin hǝwǝr tapⱪan yaki uni angliƣan bolsang, undaⱪta sǝn ǝstayidilliⱪ bilǝn sürüxtürgin; bu ix ispatlinip rast qiⱪsa, dǝrwǝⱪǝ Israilda xundaⱪ yirginqlik ix ⱪilinƣan bolsa, sǝn xu rǝzil ixni ⱪilƣan ǝr yaki ayalni dǝrwaziliringƣa elip qiⱪip, xu ǝr yaki ayalni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilip qalma-kesǝk ⱪilixing kerǝk. Birsini ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilix üqün ikki-üq guwaⱨqining sɵzliri boluxi kerǝk. Birsini birla guwaⱨqining sɵzi bilǝn ɵltürüxkǝ bolmaydu. Qɵl. 35:30; Ⱪan. 19:15; Mat. 18:16; 2Kor. 13:1; Ibr. 10:28 Ɵltürülidiƣanda awwal guwaⱨqilar ⱪol salsun, andin barliⱪ hǝlⱪ ⱪol salsun; xundaⱪ ⱪilsanglar silǝr rǝzillikni aranglardin ⱨǝydiwetisilǝr. Ⱪan. 13:10
 
Aliy sot
Xǝⱨǝr-yezanglarda ⱨɵküm qiⱪirixⱪa sanga tǝs kelidiƣan bir ix qiⱪsa, mǝyli hun dǝwasi, ⱨǝⱪ-tǝlǝp dǝwasi yaki zorawanliⱪ dǝwasida, ⱨǝrⱪandaⱪ talax-tartix bolsa ornunglardin turup Pǝrwǝrdigar Hudaying tallaydiƣan jayƣa beringlar. «... mǝyli hun dǝwasi, ⱨǝⱪ-tǝlǝp dǝwasi yaki zorawanliⱪ dǝwasida, ⱨǝrⱪandaⱪ talax-tartix bolsa,... » — ibraniy tilida «ⱪan wǝ ⱪan arisida, dǝwa bilǝn dǝwa arisida, muxt-tayaⱪ bilǝn muxt-tayaⱪ arisida bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ talax-tartix bolsa...» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.   2Tar. 19:10; Mal. 2:7 Silǝr Lawiy kaⱨinlarning wǝ xu qaƣda bolidiƣan soraⱪqi bǝgning yeniƣa barisilǝr wǝ ulardin ⱨɵküm soraysilǝr; ular silǝr üqün ⱨɵküm qiⱪiridu. «Lawiy kaⱨinlar» — kaⱨinlar Lawiylarning ⱪǝbilisidin bǝlgilinidu. 10 Silǝr Pǝrwǝrdigar tallaydiƣan axu yǝrdǝ turƣanlarning silǝrgǝ tapxuridiƣan ⱨɵküm sɵzi boyiqǝ ijra ⱪilisilǝr; ularning silǝrgǝ kɵrsǝtkinining ⱨǝmmisigǝ ǝmǝl ⱪilip kɵngül bɵlüxünglar kerǝk. «Pǝrwǝrdigar tallaydiƣan axu jay» — muxu 8-13-ayǝtlǝrdǝ «(Huda) tallaydiƣan jay»... «Pǝrwǝrdigar tallaydiƣan jay...» bǝlkim Lawiylar wǝ kaⱨinlar ⱨǝmdǝ «soraⱪqi bǝg» (demǝk, xu dǝwrdiki «batur ⱨakim») turidiƣan xǝⱨǝr-yezilarni kɵrsitixi mumkin. «Yǝxua» 21:13-19ni kɵrüng. Tǝwrattiki «Batur ⱨakimlar» wǝ «Samuil»da «dǝwa sorap ⱨɵküm qiⱪirix» ixliri kɵp uqraydu. 11 Silǝr ularning silǝrgǝ kɵrsǝtkǝn ⱪanun ⱨɵkümi boyiqǝ, qiⱪiridiƣan ⱪarari boyiqǝ ⱪilisilǝr; ular silǝrgǝ tapxuridiƣan sɵzdin ong ya solƣa qǝtnǝp kǝtmǝnglar. 12 Wǝ baxbaxtaⱪliⱪ ⱪilip, Pǝrwǝrdigar Hudayingning hizmiti üqün xu yǝrdǝ turidiƣan kaⱨinƣa yaki soraⱪqi bǝgkǝ ⱪulaⱪ salmiƣan kixi bolsa, xu adǝm ɵlümgǝ mǝⱨkum bolidu; xuning bilǝn silǝr rǝzillikni Israildin ⱨǝydǝp qiⱪirisilǝr. 13 Xundaⱪla, barliⱪ hǝlⱪ bularni anglap ⱪorⱪidu wǝ yǝnǝ baxbaxtaⱪliⱪ ⱪilmaydu.
 
Padixaⱨ ⱪandaⱪ boluxi kerǝk?
14 Sǝn Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga tǝⱪdim ⱪilidiƣan zeminƣa kirip uni igiligǝndǝ, xundaⱪla uningda turƣanda: «Mǝn ǝtrapimdiki ǝllǝrningkidǝk ɵzümgǝ bir padixaⱨ tiklimǝkqimǝn» desǝng, 15 xu qaƣda sǝn ɵzünggǝ pǝⱪǝt Pǝrwǝrdigar Hudaying tallaydiƣinini tiklǝysǝn; üstünggǝ ⱪerindax bolmiƣan qǝtǝllikni bekitmǝsliking kerǝk. 16  Padixaⱨ bolsa ɵzi üqün atlarni kɵpǝytmǝsliki yaki atlarni kɵpǝytimǝn dǝp hǝlⱪni Misirƣa ⱪayturmasliⱪi kerǝk; qünki Pǝrwǝrdigar silǝrgǝ: «Silǝr xu yol bilǝn ⱨǝrgiz ⱪaytmasliⱪinglar kerǝk» degǝnidi.
17 Padixaⱨ kɵp ayallarni ɵz ǝmrigǝ almasliⱪi kerǝk; bolmisa uning kɵngli ezip ketixi mumkin. U ɵzi üqün altun-kümüxni kɵpǝytmǝsliki kerǝk.
18 Padixaⱨliⱪ tǝhtigǝ olturƣinida u ɵzi üqün Lawiy kaⱨinlarning aldida muxu ⱪanunni bir dǝptǝrgǝ kɵqürüp pütüxi kerǝk. 19 Xu dǝptǝr uning yenida daim boluxi wǝ uni ɵmrining barliⱪ künliridǝ oⱪuxi kerǝk; xundaⱪ ⱪilsa u Pǝrwǝrdigar Hudasidin ⱪorⱪup, muxu ⱪanunning sɵzliri wǝ bǝlgilimilirini tutup ularƣa ǝmǝl ⱪilixni ɵginidu. 20 Xundaⱪla uning kɵngli ⱪerindaxliri aldida ⱨakawurlixip kǝtmǝydu, bu ǝmrlǝrdin ong ya solƣa qǝtnǝp kǝtmǝydu wǝ xuningdǝk Israil arisida uning wǝ oƣullirining padixaⱨliⱪ künliri kɵp bolidu. «bu ǝmrlǝrdin...» — ibraniy tilida «bu ǝmrdin...».
 
 

17:1 Law. 22:20-25; Ⱪan. 15:21

17:2-3 «xǝⱨǝr-yezanglar iqidǝ» — ibraniy tilida «dǝrwaziliringlar iqidǝ» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu. «samawi ⱪoxun bolƣan yultuzlar» — bular toƣruluⱪ 4:19ni wǝ izaⱨatini kǝrüng.

17:2-3 Ⱪan. 13:7

17:6 Qɵl. 35:30; Ⱪan. 19:15; Mat. 18:16; 2Kor. 13:1; Ibr. 10:28

17:7 Ⱪan. 13:10

17:8 «... mǝyli hun dǝwasi, ⱨǝⱪ-tǝlǝp dǝwasi yaki zorawanliⱪ dǝwasida, ⱨǝrⱪandaⱪ talax-tartix bolsa,... » — ibraniy tilida «ⱪan wǝ ⱪan arisida, dǝwa bilǝn dǝwa arisida, muxt-tayaⱪ bilǝn muxt-tayaⱪ arisida bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ talax-tartix bolsa...» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.

17:8 2Tar. 19:10; Mal. 2:7

17:9 «Lawiy kaⱨinlar» — kaⱨinlar Lawiylarning ⱪǝbilisidin bǝlgilinidu.

17:10 «Pǝrwǝrdigar tallaydiƣan axu jay» — muxu 8-13-ayǝtlǝrdǝ «(Huda) tallaydiƣan jay»... «Pǝrwǝrdigar tallaydiƣan jay...» bǝlkim Lawiylar wǝ kaⱨinlar ⱨǝmdǝ «soraⱪqi bǝg» (demǝk, xu dǝwrdiki «batur ⱨakim») turidiƣan xǝⱨǝr-yezilarni kɵrsitixi mumkin. «Yǝxua» 21:13-19ni kɵrüng. Tǝwrattiki «Batur ⱨakimlar» wǝ «Samuil»da «dǝwa sorap ⱨɵküm qiⱪirix» ixliri kɵp uqraydu.

17:20 «bu ǝmrlǝrdin...» — ibraniy tilida «bu ǝmrdin...».