Yǝnǝ diⱪⱪǝt ⱪilimizki, gǝrqǝ «baƣning otturisida» ikki dǝrǝh bolsimu, Ⱨawa’animiz pǝⱪǝt «baƣning otturisidiki dǝrǝh» dǝp, birla dǝrǝhni tilƣa alidu. Uning kɵngli alliⱪaqan xu dǝrǝhkǝ mǝptun bolup ⱪalƣan boluxi mumkin.
Injil boyiqǝ Ⱨawa’animiz aldinip ⱪalƣuqi, toluⱪ gunaⱨ sadir ⱪilƣuqi Adǝm’atimizdur; qünki u ⱨeq ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝy, bilip turup xu mewidin yedi («1Tim.» (1)» 2:14ni kɵrüng). Adǝm’atimiz Ⱨawa’anining yenida bolƣini bilǝn, yǝnila uni mewini yeyixtin tosumidi. ■Rim. 5:12, 14-21; 1Tim. 2:14. 7 Yeyixi bilǝnla ⱨǝr ikkisining kɵzliri eqilip, ɵzlirining yalingaq ikǝnlikini bilip, ǝnjür yopurmaⱪlirini elip bir-birigǝ ulap tikip, ɵzlirigǝ yapⱪuq ⱪilip tartti.
□3:1 «yilan... dǝp soridi» — bizdǝ guman yoⱪki, yilanni ixlitip sɵz ⱪilƣuqi Xǝytan idi («Wǝⱨ.» 12:9, 20:2ni kɵrüng). Oⱪurmǝnlǝr xuni bayⱪayduki, Xǝytan «Huda» degini bilǝn, «Rǝb» yaki «Pǝrwǝrdigar» degǝn namlarni ⱪǝt’iy ixlǝtmǝydu. U ayaldin soal soriƣanda Hudaning eytⱪan sɵzidiki «haliƣiningqǝ» degǝn sɵzni qiⱪiriwetidu.
□3:3 «Baƣdiki dǝrǝhlǝrning mewilirini yesǝk bolidu» — Ⱨawa’animiz Hudaning tapiliƣinini eytⱪanda, birinqidin «haliƣiningqǝ» degǝn sɵzni deyixni untup ⱪalƣan, ikkinqidin Hudaning sɵzigǝ: «ⱪol tǝgküzmǝnglǝr» degǝnni ⱪoxup ⱪoyidu (2:4). Lekin Ⱨawa’animiz muxu sɵzlǝrni biwasitǝ Hudadin angliƣan ǝmǝs, eri Adǝm’atimiz uningƣa toƣra yǝtküzüxi kerǝk idi; xunga bu hataliⱪning mǝs’uliyiti Adǝm’atimizdimu boluxi mumkin. Yǝnǝ diⱪⱪǝt ⱪilimizki, gǝrqǝ «baƣning otturisida» ikki dǝrǝh bolsimu, Ⱨawa’animiz pǝⱪǝt «baƣning otturisidiki dǝrǝh» dǝp, birla dǝrǝhni tilƣa alidu. Uning kɵngli alliⱪaqan xu dǝrǝhkǝ mǝptun bolup ⱪalƣan boluxi mumkin.
■3:5 Yⱨ. 8:44.
□3:6 «Ayal ... kɵrdi» — Ⱨawa’ana uqriƣan azduruluxni Mǝsiⱨ Əysa uqriƣan sinaⱪ bilǝn selixtursaⱪ ularda ohxax üq amil mǝwjut — «Luⱪa» 4:1-14 wǝ «1Yuⱨ.» 2:16ni kɵrüng. Injil boyiqǝ Ⱨawa’animiz aldinip ⱪalƣuqi, toluⱪ gunaⱨ sadir ⱪilƣuqi Adǝm’atimizdur; qünki u ⱨeq ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝy, bilip turup xu mewidin yedi («1Tim.» (1)» 2:14ni kɵrüng). Adǝm’atimiz Ⱨawa’anining yenida bolƣini bilǝn, yǝnila uni mewini yeyixtin tosumidi.
■3:6 Rim. 5:12, 14-21; 1Tim. 2:14.
□3:8 «kün salⱪinliƣanda» — yaki «künning salⱪin xamal waⱪtida». «Künning salⱪinlixix waⱪti» Ottura Xǝrⱪtǝ kǝqⱪurun baxlinidu.
□3:14 «Pǝrwǝrdigar Huda yilanƣa mundaⱪ dedi» — Huda yilandin ⱨeqⱪandaⱪ soal sorimaydu. «bǝkrǝk lǝnǝtkǝ ⱪalisǝn» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «pǝⱪǝt sǝnla xu lǝnǝtlǝrgǝ ⱪalisǝn...». Əmma Adǝm’atimizning gunaⱨi üqün barliⱪ jan igiliri lǝnǝtkǝ ⱪelip ɵlidu; xunga biz 3:14diki tǝrjimini toƣra dǝp ⱪaraymiz. «Topa yǝysǝn» — Yilanlarning ozuⱪi topa ǝmǝs, ǝlwǝttǝ, biraⱪ ular ⱨǝrdaim ozuⱪ yegǝndǝ topa yemǝy ⱪalmaydu. Bu ix yilanning pǝslǝstürülgǝnlikini, nomusⱪa ⱪaldurulƣanliⱪini tǝkitlǝydu.
□3:15 «U sening bexingni dǝssǝp zǝhimlǝndüridu» — ayalning nǝsli xundaⱪ ⱪilidu. «U sening bexingni dǝssǝp zǝhimlǝndüridu, sǝn ⱪopup uning tapinini qeⱪip zǝhimlǝndürisǝn» — muxu bexarǝttǝ kɵrsitilgǝn ix xuki, ayal kixining nǝsli Xǝytanning bexini puti bilǝn dǝssǝp yanqiƣanda, Xǝytanmu uningƣa ⱨujum ⱪilip tapinini yarilanduridu. Bu bexarǝtni dunyaƣa kelidiƣan Ⱪutⱪuzƣuqi toƣruluⱪ, dǝp ixinimiz. Buning üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.
□3:16 «Ⱨamilidarliⱪingni. ... kɵpǝytimǝn» — insan ɵlidiƣan ⱪilinƣaqⱪa, ayal kixi kɵprǝk bala tuƣuxi kerǝk. «Sǝn eringdin üstün turuxⱪa ⱨǝwǝs ⱪilsangmu, u üstüngdin hojiliⱪ ⱪilidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xundaⱪtimu, eringgǝ küqlük ixtiyaⱪ baƣlaysǝn wǝ u seni baxⱪuridu». Əmma Hudaning muxu ⱨɵkümi bilǝn gunaⱨ tüpǝylidin ǝr-ayal arisida ziddiyǝt wǝ kürǝx pǝyda boldi, degǝnliktur, dǝp ⱪaraymiz. Ohxax peillarni ixlǝtkǝn, ohxax xǝkillik bir jümlǝ 4:7dǝ tepilidu.
■3:16 1Kor. 14:34; 1Tim. 2:11,12; Tit. 2:5; 1Pet. 3:6.
□3:17 «ayalingning sɵzigǝ» — ibraniy tilida «ayalingning awaziƣa». «... dǝrǝhtin yegining tüpǝylidin» — ǝlwǝttǝ, Adǝm’atining bu dǝrǝhning mewisini yeyixini kɵrsitidu. Əsliy tekist ibraniy tilida «dǝrǝhtin» dǝp elinidu.
□3:18 «Sǝn yǝrdiki ziraǝt-otyaxlarni yǝysǝn» — Nuⱨ pǝyƣǝmbǝrning dǝwrigiqǝ insanlarƣa pǝⱪǝt ziraǝt-otyax (gɵxni ǝmǝs) yeyixkǝ ruhsǝt idi (1:29ni kɵrüng).
□3:20 «Ⱨawa» — ibraniy tilidiki «ⱨayatliⱪ» degǝn sɵz bilǝn aⱨangdax. Adǝm’atining bu sɵzliri bexarǝtlik idi; qünki Ⱨawa’ana tehiqǝ bala tuƣmiƣanidi.
□3:21 «Ⱨaywan teriliri» — bu terilǝrni ixlitix üqün mǝlum gunaⱨsiz ⱨaywanatlar ɵlüxi kerǝk. Bu bǝlkim birinqi ⱪurbanliⱪlar boluxi mumkin. Hudaning Adǝm’ata wǝ Ⱨawa’animizƣa eytⱪan sɵzliri wǝ ⱪilƣan muamilisi toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.
□3:22 «Bizlǝr» — toƣruluⱪ yǝnǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni (1:26 toƣruluⱪ) kɵrüng. «Uni tosuximiz kerǝk» — muxu sɵzlǝr ǝyni tekisttǝ yoⱪ.
□3:24 «Kerublar» — bǝlkim alǝmdiki ǝng küqlük wǝ ǝng yuⱪiri dǝrijilik pǝrixtilǝr yaki mǝhluⱪlar boluxi mumkin. «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.