5
Huda bilǝn inaⱪ ɵtüx
Xunga etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinƣan ikǝnmiz, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Huda bilǝn inaⱪ munasiwǝttǝ bolimiz. Yǝx. 32:17; Yⱨ. 16:33; Əf. 2:13. U arⱪiliⱪ etiⱪad yolida bizni qing turƣuzidiƣan bu meⱨir-xǝpⱪitining iqigǝ kirix ⱨoⱪuⱪiƣa muyǝssǝr bolduⱪ, xuningdǝk Hudaning xan-xǝripigǝ baƣliƣan ümidimizdin xad-huram bolimiz. Yⱨ. 10:9; 14:6; 1Kor. 15:1; Əf. 2:18; 3:12; Ibr. 3:6; 10:19. 3-4 Xundaⱪ bolupla ⱪalmay, müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz; qünki müxküllük sǝwrqanliⱪni, sǝwrqanliⱪ qidamliⱪni, qidamliⱪ ümidni elip kelidu, dǝp bilimiz. «müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz...» — yaki «müxkül ǝⱨwallardin tǝntǝnǝ ⱪilimiz».   Yaⱪ. 1:3. Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti. «Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti» — insanning Hudaƣa baƣliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ümidi, uning bizgǝ bolƣan muⱨǝbbitining bar-yoⱪ ikǝnlikigǝ ziq baƣlinidu, ǝlwǝttǝ. Əgǝr biz «Huda bizni sɵyidu» dǝp bilsǝk ⱨǝmdǝ Hudaning muⱨǝbbiti ɵz wujudimizda pǝyda bolƣan bolsa, ⱨǝrⱪandaⱪ zor ümidlǝrmu bolidu.
Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda, Mǝsiⱨ biz ihlassizlar üqün Huda bekitkǝn waⱪitta ɵzini pida ⱪildi. «Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda...» — «amalsiz» — ɵzimizni gunaⱨtin ⱪutulduruxⱪa amalsiz.   Əf. 2:1; Kol. 2:13; Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18. Birsining ⱨǝⱪⱪaniy adǝm üqün jenini pida ⱪilixi naⱨayiti az uqraydiƣan ix; bǝzidǝ yahxi adǝm üqün birsi pida boluxⱪa jür’ǝt ⱪiliximu mumkin; lekin Huda Ɵz meⱨri-muⱨǝbbitini bizgǝ xuningda kɵrsitiduki, biz tehi gunaⱨkar waⱪtimizda, Mǝsiⱨ biz üqün jenini pida ⱪildi. Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18. Ⱨazir biz Uning ⱪeni bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinƣan ikǝnmiz, ǝmdi U arⱪiliⱪ kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur. «ǝmdi U arⱪiliⱪ kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur» — «kelidiƣan ƣǝzǝp» Hudaning gunaⱨlarning üstigǝ qüxidiƣan ƣǝzipi. 10 Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi Oƣlining ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?! «Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi Oƣlining ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?!» — Hudaning nijatida «ⱪutulux» pǝⱪǝt dozahtin ⱪutulux ǝmǝs, gunaⱨning barliⱪ asarǝtliridin azad bolup yengi ǝⱨmiyǝtlik ⱨayattin bǝⱨrimǝn boluxtin ibarǝttur. 11 Buning bilǝnla ⱪalmay, ⱨazir biz Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Huda bilǝn inaⱪlaxturulduⱪ, U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz. «U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» — «Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» degǝnning baxⱪa birhil mǝnisi barki, «Hudani ⱪattiⱪ danglaymiz».
 
Adǝm’atidin ɵlüm, Mǝsiⱨtin ⱨayatliⱪ — gunaⱨning yiltizi
12 Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi, ɵlümning dunyaƣa kirixi gunaⱨ arⱪiliⱪ boldi; xuning bilǝn gunaⱨ arⱪiliⱪ ɵlüm ⱨǝmmǝ adǝmgǝ tarⱪaldi; qünki ⱨǝmmǝ adǝm gunaⱨ sadir ⱪildi «Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi» — «birla adǝm arⱪiliⱪ» bolsa, Adǝm’atimiz arⱪiliⱪ, ǝlwǝttǝ.   Yar. 2:17; 3:6; 1Kor. 15:21. 13 (qünki Tǝwrat ⱪanunidin ilgirimu gunaⱨ dunyada bar idi, ǝlwǝttǝ; ⱨalbuki, ⱪanun bolmisa gunaⱨning ⱨesabi elinmaydu. 14 Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi).
Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur; «... Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi)» — rosulning gepi boyiqǝ, gunaⱨ pǝⱪǝt ɵz-ɵzidin mǝlum bolƣandila andin gunaⱨ ⱨesablinidu. Bu mǝlum bolux ikki yol bilǝn bolidu: — (1) Hudaning insanƣa biwasitǝ eytⱪan sɵzliri, ⱪanuni arⱪiliⱪ; (2) insaning wijdani arⱪiliⱪ. Adǝm’atimiz Hudaning biwasitǝ buyruⱪini angliƣan wǝ uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Adǝm’atimiz waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ, yǝni Tǝwrat ⱪanuni berilgüqǝ, insanlar Hudadin biwasitǝ kǝlgǝn birǝr ⱪanunni kɵrmigǝn. Ⱨalbuki, xu dǝwrlǝrdiki adǝmlǝrning ⱨǝmmisi ɵldi. Ularda Hudaning oquⱪ kɵrsǝtkǝn ⱪanuni bolmisimu, Pawlus yuⱪirida eytⱪandǝk, Hudaning ⱪanunidiki ǝhlaⱪiy tǝlǝplǝr ɵz ⱪǝlb-wijdanlirida mǝwjut idi. Xuning bilǝn xu dǝwrlǝrdikilǝr «Adǝm’atimizning itaǝtsizliki» (yǝni Hudaning biwasitǝ bir ǝmrigǝ hilapliⱪ ⱪilƣan itaǝtsizliki)dǝk gunaⱨ ⱪilmiƣan bolsimu, ular gunaⱨ sadir ⱪilƣinida wijdani arⱪiliⱪ uni eniⱪ bilip yǝtkǝn wǝ gunaⱨ sǝwǝbidin ɵlüp ketiwatⱪanidi. «Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur» — Adǝm’atimizning birla ⱪetimliⱪ gunaⱨi pütkül insanƣa yaman tǝsir yǝtküzgǝndǝk, Mǝsiⱨning xu bir ⱪetimliⱪ itaǝt ⱪilƣini (ⱪurbanliⱪi ⱪilƣini) pütkül ixǝngǝn insanƣa dǝl uning ǝksini yǝtküzidu. 15 ⱨalbuki, Hudaning xapaǝtlik sowƣiti Adǝm’atining itaǝtsizlikining pütünlǝy ǝksidur. Qünki birla adǝmning itaǝtsizliki bilǝn nurƣun adǝm ɵlgǝn bolsa, ǝmdi Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti wǝ xuningdǝk birla adǝm, yǝni Əysa Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ kǝlgǝn sowƣat exip-texip turƣaqⱪa, nurƣun adǝmgǝ yǝtküzülüp tehimu zor nǝtijǝ ⱨasil ⱪildi!
16 Xu xapaǝtlik sowƣatning nǝtijisi bolsa, xu bir adǝmning gunaⱨining aⱪiwitigǝ pütünlǝy ohximaydu. Qünki bir adǝmning bir ⱪetim ɵtküzgǝn itaǝtsizlikidin qiⱪarƣan ⱨɵküm insanlarni gunaⱨkar dǝp bekitkǝn bolsimu, ǝmma xu xapaǝtlik sowƣat bolsa kɵpligǝn kixilǝrning nurƣun itaǝtsizlikliridin «ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinix»ⱪa elip baridu. 17 Əmdi bir adǝmning itaǝtsizliki tüpǝylidin, ǝnǝ xu bir adǝm arⱪiliⱪ ɵlüm ⱨɵkümran bolƣan yǝrdǝ, Hudaning mol meⱨir-xǝpⱪitini, xundaⱪla ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bolƣan xapaǝtlik sowƣitini ⱪobul ⱪilƣanlar bir adǝm, yǝni xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu! «xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu!» — «ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar» degǝn ibarǝ: — bu dunyada gunaⱨ üstidin, ɵlüm üstidin, Xǝytan ⱪatarliⱪlar üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip ⱨɵkümran boluxni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Kǝlgüsidǝ, Hudaning padixaⱨliⱪi kǝlgǝndǝ xu ⱨɵkümranliⱪning baxⱪa tǝrǝplirimu bolidu.
18 Xunga, bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizlik tüpǝylidin barliⱪ insanlar gunaⱨning jazasiƣa mǝⱨkum ⱪilinƣan bolsa, ohxaxla bir ⱪetimliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ǝmǝl bilǝn ⱨayatliⱪ elip kelidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ pütkül insanlarƣa yǝtküzülgǝn. 19 Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu. «Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu» — bu intayin muⱨim ayǝt, Adǝm’ata «ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa gunaⱨliⱪ tǝbiitini yǝtküzgǝndǝk, ohxaxla Mǝsiⱨ Əysamu etiⱪad arⱪiliⱪ «Ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa yengi ⱨǝⱪⱪaniy tǝbiitini yǝtküzidu. Adǝm’ata gunaⱨkar insan ailisining bexi bolƣan; Mǝsiⱨ Əysa yengi birhil insan ailisining bexi wǝ uning tunji ǝzasi ⱨǝm wǝkili boldi. 20 Əmdi Tǝwrat ⱪanuni insanning itaǝtsizlikliri kɵprǝk axkarlinip bilinsun dǝp kirgüzülgǝnidi. Lekin gunaⱨ ⱪǝyǝrdǝ kɵpǝygǝn bolsa, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitimu xu yǝrdǝ tehimu exip taxti. Luⱪa 7:47; Yⱨ. 15:22; Rim. 4:15; 7:8; Gal. 3:19 21 Xuningdǝk, gunaⱨ insaniyǝtning üstidin ⱨɵkümranliⱪ ⱪilip ularni ɵlümgǝ elip barƣinidǝk, Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa asaslinip ⱨɵkümranliⱪ ⱪilip, insanni Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ mǝnggülük ⱨayatliⱪⱪa erixtüridu.
 
 

5:1 Yǝx. 32:17; Yⱨ. 16:33; Əf. 2:13.

5:2 Yⱨ. 10:9; 14:6; 1Kor. 15:1; Əf. 2:18; 3:12; Ibr. 3:6; 10:19.

5:3-4 «müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz...» — yaki «müxkül ǝⱨwallardin tǝntǝnǝ ⱪilimiz».

5:3-4 Yaⱪ. 1:3.

5:5 «Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti» — insanning Hudaƣa baƣliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ümidi, uning bizgǝ bolƣan muⱨǝbbitining bar-yoⱪ ikǝnlikigǝ ziq baƣlinidu, ǝlwǝttǝ. Əgǝr biz «Huda bizni sɵyidu» dǝp bilsǝk ⱨǝmdǝ Hudaning muⱨǝbbiti ɵz wujudimizda pǝyda bolƣan bolsa, ⱨǝrⱪandaⱪ zor ümidlǝrmu bolidu.

5:6 «Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda...» — «amalsiz» — ɵzimizni gunaⱨtin ⱪutulduruxⱪa amalsiz.

5:6 Əf. 2:1; Kol. 2:13; Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18.

5:8 Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18.

5:9 «ǝmdi U arⱪiliⱪ kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur» — «kelidiƣan ƣǝzǝp» Hudaning gunaⱨlarning üstigǝ qüxidiƣan ƣǝzipi.

5:10 «Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi Oƣlining ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?!» — Hudaning nijatida «ⱪutulux» pǝⱪǝt dozahtin ⱪutulux ǝmǝs, gunaⱨning barliⱪ asarǝtliridin azad bolup yengi ǝⱨmiyǝtlik ⱨayattin bǝⱨrimǝn boluxtin ibarǝttur.

5:11 «U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» — «Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» degǝnning baxⱪa birhil mǝnisi barki, «Hudani ⱪattiⱪ danglaymiz».

5:12 «Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi» — «birla adǝm arⱪiliⱪ» bolsa, Adǝm’atimiz arⱪiliⱪ, ǝlwǝttǝ.

5:12 Yar. 2:17; 3:6; 1Kor. 15:21.

5:14 «... Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi)» — rosulning gepi boyiqǝ, gunaⱨ pǝⱪǝt ɵz-ɵzidin mǝlum bolƣandila andin gunaⱨ ⱨesablinidu. Bu mǝlum bolux ikki yol bilǝn bolidu: — (1) Hudaning insanƣa biwasitǝ eytⱪan sɵzliri, ⱪanuni arⱪiliⱪ; (2) insaning wijdani arⱪiliⱪ. Adǝm’atimiz Hudaning biwasitǝ buyruⱪini angliƣan wǝ uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Adǝm’atimiz waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ, yǝni Tǝwrat ⱪanuni berilgüqǝ, insanlar Hudadin biwasitǝ kǝlgǝn birǝr ⱪanunni kɵrmigǝn. Ⱨalbuki, xu dǝwrlǝrdiki adǝmlǝrning ⱨǝmmisi ɵldi. Ularda Hudaning oquⱪ kɵrsǝtkǝn ⱪanuni bolmisimu, Pawlus yuⱪirida eytⱪandǝk, Hudaning ⱪanunidiki ǝhlaⱪiy tǝlǝplǝr ɵz ⱪǝlb-wijdanlirida mǝwjut idi. Xuning bilǝn xu dǝwrlǝrdikilǝr «Adǝm’atimizning itaǝtsizliki» (yǝni Hudaning biwasitǝ bir ǝmrigǝ hilapliⱪ ⱪilƣan itaǝtsizliki)dǝk gunaⱨ ⱪilmiƣan bolsimu, ular gunaⱨ sadir ⱪilƣinida wijdani arⱪiliⱪ uni eniⱪ bilip yǝtkǝn wǝ gunaⱨ sǝwǝbidin ɵlüp ketiwatⱪanidi. «Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur» — Adǝm’atimizning birla ⱪetimliⱪ gunaⱨi pütkül insanƣa yaman tǝsir yǝtküzgǝndǝk, Mǝsiⱨning xu bir ⱪetimliⱪ itaǝt ⱪilƣini (ⱪurbanliⱪi ⱪilƣini) pütkül ixǝngǝn insanƣa dǝl uning ǝksini yǝtküzidu.

5:17 «xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu!» — «ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar» degǝn ibarǝ: — bu dunyada gunaⱨ üstidin, ɵlüm üstidin, Xǝytan ⱪatarliⱪlar üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip ⱨɵkümran boluxni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Kǝlgüsidǝ, Hudaning padixaⱨliⱪi kǝlgǝndǝ xu ⱨɵkümranliⱪning baxⱪa tǝrǝplirimu bolidu.

5:19 «Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu» — bu intayin muⱨim ayǝt, Adǝm’ata «ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa gunaⱨliⱪ tǝbiitini yǝtküzgǝndǝk, ohxaxla Mǝsiⱨ Əysamu etiⱪad arⱪiliⱪ «Ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa yengi ⱨǝⱪⱪaniy tǝbiitini yǝtküzidu. Adǝm’ata gunaⱨkar insan ailisining bexi bolƣan; Mǝsiⱨ Əysa yengi birhil insan ailisining bexi wǝ uning tunji ǝzasi ⱨǝm wǝkili boldi.

5:20 Luⱪa 7:47; Yⱨ. 15:22; Rim. 4:15; 7:8; Gal. 3:19