Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Galatiyaliⱪlarƣa 3

Tǝwrat ⱪanuni wǝ iman-etiⱪad

1 I ǝⱪilsiz Galatiyaliⱪlar, kɵz aldinglarda Əysa Mǝsiⱨ eniⱪ sürǝtlǝngǝn, aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn, kim silǝrni ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilixtin azdurup seⱨirlidi?□ ■ 2 Mǝn pǝⱪǝt xunila silǝrdin sorap bilǝyki: — Silǝr Roⱨni Tǝwrat ⱪanuniƣa intilix arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu, yaki hux hǝwǝrni anglap, etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu?□ 3 Silǝr xunqǝ ǝⱪilsizmu? Roⱨⱪa tayinip ⱨayatni baxliƣanikǝnsilǝr, ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?□ 4 Silǝr etiⱪad yolida bolƣan xunqǝ kɵp azab-oⱪubǝtlǝrni bikarƣa tarttinglarmu? Dǝrwǝⱪǝ bikarƣa kǝttiƣu?! 5 Silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi, aranglarda mɵjizilǝrni yaritiwatⱪuqi bu karamǝtlǝrni silǝrning Tǝwrat ⱪanuniƣa intilip tayanƣininglardin ⱪilamdu, yaki angliƣan hǝwǝrgǝ baƣliƣan ixǝnq-etiⱪadinglardin ⱪilamdu?□

6 Muⱪǝddǝs yazmilarda deyilgǝndǝk: «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi; bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi».■ 7 Xuning üqün, xuni qüxinixinglar kerǝkki, etiⱪadtin tuƣulƣanlarla Ibraⱨimning ⱨǝⱪiⱪiy pǝrzǝntliridur.□ 8 Muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning yat ǝlliklǝrni Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilixi arⱪiliⱪ ularni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidiƣanliⱪi aldin’ala kɵrülüp, Hudaning Ibraⱨimƣa: «Sǝndǝ barliⱪ ǝl-millǝtlǝrgǝ bǝht ata ⱪilinidu» dǝp hux hǝwǝrni aldin eytⱪanliⱪi hatirilǝngǝnidi.□ ■ 9 Xuning bilǝn, etiⱪadtin bolƣanlar etiⱪad ⱪilƣuqi Ibraⱨim bilǝn tǝng bǝht tapidu. 10 Lekin Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr bolsa ⱨǝmmisi lǝnǝtkǝ ⱪalidu. Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ yezilƣan: «Tǝwrat ⱪanunida yezilƣan ⱨǝmmǝ ǝmrlǝrgǝ üzlüksiz ǝmǝl ⱪilmaywatⱪan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalidu». □ ■ 11 Yǝnǝ roxǝnki, ⱨeqkim Hudaning aldida ⱪanunƣa intilix arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinmaydu; qünki muⱪǝddǝs kitabta yezilƣinidǝk: — «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu». □ ■ 12 Əmma ⱪanun yoli etiⱪad yoliƣa asaslanƣan ǝmǝs, bǝlki muⱪǝddǝs kitabta: — «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣuqi xu ixlar bilǝn ⱨayat bolidu» deyilgǝndǝktur. □ ■ 13 Ⱨalbuki, Mǝsiⱨ bizni Tǝwrat ⱪanunidiki lǝnǝttin ⱨɵr ⱪilix üqün ornimizda lǝnǝt bolup bǝdǝl tɵlidi. Bu ⱨǝⱪtǝ muⱪǝddǝs yazmilarda: «Yaƣaqⱪa esilƣan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalƣan ⱨesablansun» dǝp yezilƣan. □ ■ 14 Xuning bilǝn Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Ibraⱨimƣa ata ⱪilinƣan bǝht yat ǝlliklǝrgimu kǝltürülüp, biz wǝdǝ ⱪilinƣan Roⱨni etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪilalaymiz.

Tǝwrat ⱪanuni wǝ Hudaning wǝdisi

15 Ⱪerindaxlar, mǝn insanlarqǝ sɵzlǝymǝn; ⱨǝtta insanlar arisida ɵzara ǝⱨdǝ tüzülsimu, baxⱪa ⱨeqkim uni yoⱪⱪa qiⱪiriwetǝlmǝydu yaki uningƣa birǝr nǝrsǝ ⱪoxalmaydu. □ ■ 16 Xuningdǝk, Hudaning ǝⱨdisidiki wǝdilǝr Ibraⱨim wǝ uning nǝsligǝ eytilƣan. Muⱪǝddǝs kitabta U: «wǝ sening nǝsilliringgǝ», (yǝni, kɵp kixilǝrgǝ) demǝydu, bǝlki «sening nǝslinggǝ», (yǝni yalƣuz bir kixigila), dǝydu — bu «nǝsil» Mǝsiⱨdur. □ ■ 17 Mǝn xuni demǝkqimǝnki, Hudaning Mǝsiⱨkǝ aldin tüzgǝn bir ǝⱨdisini tɵt yüz ottuz yildin keyin qüxürülgǝn Tǝwrat ⱪanuni ǝmǝldin ⱪalduralmaydu, Hudaning bu wǝdisini ⱨeq bikar ⱪilalmaydu. □ ■ 18 Qünki wǝdǝ ⱪilinƣan miras ⱪanunƣa asaslanƣan bolsa, mana u Hudaning wǝdisigǝ asaslanƣan bolmaytti; lekin Huda xapaǝt bilǝn uni Ibraⱨimƣa wǝdǝ arⱪiliⱪ ata ⱪilƣan.□ ■

19 Undaⱪta, Tǝwrat ⱪanunini qüxürüxtiki mǝⱪsǝt nemǝ? U bolsa, insanlarning itaǝtsizlikliri tüpǝylidin, Hudaning mirasi wǝdǝ Ⱪilinƣuqi, yǝni Ibraⱨimning nǝsli dunyaƣa kǝlgüqǝ ⱪoxumqǝ ⱪilip berilgǝn; u pǝrixtilǝr arⱪiliⱪ bir wasitiqining ⱪoli bilǝn bekitilip yolƣa ⱪoyulƣan. □ ■ 20 Əmma «wasitiqi» bir tǝrǝpningla wasitiqisi ǝmǝs (bǝlki ikki tǝrǝpningkidur), lekin Huda Ɵzi pǝⱪǝt birdur. □ 21 Undaⱪta, Tǝwrat ⱪanuni Hudaning wǝdilirigǝ zitmu? Yaⱪ, ⱨǝrgiz! Əgǝr birǝr ⱪanun insanlarni ⱨayatliⱪⱪa erixtürǝlǝydiƣan bolsa, undaⱪta ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ jǝzmǝn xu ⱪanunƣa asaslanƣan bolatti. 22 Ⱨalbuki, muⱪǝddǝs yazmilar pütkül alǝmni gunaⱨning ilkigǝ ⱪamap ⱪoyƣan; buningdiki mǝⱪsǝt, Əysa Mǝsiⱨning sadaⱪǝt-etiⱪadi arⱪiliⱪ wǝdining etiⱪad ⱪilƣuqilarƣa berilixi üqündur. ■ 23 Lekin etiⱪad yoli kelip axkarǝ bolƣuqǝ, biz Tǝwrat ⱪanuni tǝripidin ⱪoƣdilip, axkarǝ bolidiƣan etiⱪadni kütüxkǝ ⱪamap ⱪoyulƣaniduⱪ. 24 Xu tǝriⱪidǝ, bizning etiⱪad arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün Tǝwrat ⱪanuni bizgǝ «tǝrbiyiligüqi» bolup, bizni Mǝsiⱨkǝ yetǝklidi. □ ■ 25 Lekin etiⱪad yoli axkara bolup, biz ǝmdi yǝnǝ «tǝrbiyiligüqi»ning nazaritidǝ ǝmǝsmiz. 26 Qünki ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilix arⱪiliⱪ Hudaning oƣulliri boldunglar. □ ■ 27 Qünki ⱨǝrⱪaysinglar Mǝsiⱨgǝ kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsanglar, Mǝsiⱨni kiyiwalƣan boldunglar. □ ■ 28 Mǝsiⱨdǝ nǝ Yǝⱨudiy bolmaydu nǝ Grek bolmaydu, nǝ ⱪul bolmaydu nǝ ⱨɵr bolmaydu, nǝ ǝr bolmaydu nǝ ayal bolmaydu, ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysada bir bolisilǝr. □ ■ 29 Silǝr Mǝsiⱨkǝ mǝnsup bolƣanikǝnsilǝr, silǝrmu Ibraⱨimning nǝsli bolisilǝr wǝ uningƣa wǝdǝ ⱪilinƣan bǝht-saadǝtkǝ mirashordursilǝr.■

□3:1 «I ǝⱪilsiz Galatiyaliⱪlar, kɵz aldinglarda Əysa Mǝsiⱨ eniⱪ sürǝtlǝngǝn, aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn, kim silǝrni ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilixtin azdurup seⱨirlidi?» — «Əysa Mǝsiⱨ ... aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn» degǝn sɵzlǝr toƣruluⱪ ikki kɵzⱪarax bar: (1) Pawlus hux hǝwǝrdǝ Əysa toƣruluⱪ pakitlarni xunqǝ eniⱪ yǝtküzüp jakarliƣaqⱪa, angliƣuqilar «nǝⱪ mǝydanda turƣandǝk, ɵz kɵzi bilǝn guwaⱨqi bolƣandǝk» bolƣanliⱪini yaki: (2) Pawlusning keqǝ-kündüz ɵz ⱨayati arⱪiliⱪ Mǝsiⱨning krestlǝngǝnlikini kɵrsǝtkǝnlikini kɵrsitidu (1:16, 2:20ni kɵrüng). Bizningqǝ ikkila kɵzⱪarax toƣra.

■3:1 Gal. 5:7.

□3:2 «silǝr roⱨni Tǝwrat ⱪanuniƣa intilix arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu, yaki hux hǝwǝrni anglap, etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu?» — «Roⱨ» Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨini kɵrsitidu.

□3:3 «Silǝr xunqǝ ǝⱪilsizmu? Roⱨⱪa tayinip ⱨayatni baxliƣanikǝnsilǝr, ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?» — «Roⱨⱪa tayinip» — grek tilida «Roⱨta» (Hudaning Roⱨida, ǝlwǝttǝ). «ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?» — «ǝt arⱪiliⱪ» yaki «insaniy ǝtlǝr arⱪiliⱪ» — demǝk, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitigǝ ǝmǝs, nijatiƣa ǝmǝs, bǝlki ɵz küqigǝ, Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixlarƣa tayinixtin ibarǝt.

□3:5 «silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi» — «Roⱨ» — Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi. «Silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi» Huda’Atining Ɵzi.

■3:6 Yar. 15:6; Rim. 4:3; Yaⱪ. 2:23.

□3:7 «... etiⱪadtin tuƣulƣanlarla Ibraⱨimning ⱨǝⱪiⱪiy pǝrzǝntliridur» — grek tilida «etiⱪadtin bolƣanlar...» — demǝk, Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad baƣlap «ⱪaytidin tuƣulƣan»lar, Ibraⱨimning izlirini basⱪanlar.

□3:8 «muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning yat ǝlliklǝrni Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilixi arⱪiliⱪ ularni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidiƣanliⱪi aldin’ala kɵrülüp...» — «yat ǝlliklǝr» — Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr. «Sǝndǝ barliⱪ ǝl-millǝtlǝrgǝ bǝht ata ⱪilinidu» — «Yar.» 12:3.

■3:8 Yar. 12:3; 18:18; 22:18; 26:4; 49:10; Ros. 3:25.

□3:10 «Lekin Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr bolsa ⱨǝmmisi lǝnǝtkǝ ⱪalidu» — «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr» — muxu yol bilǝn ɵzlirini ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ispatlaymiz dǝydiƣanlar, ǝlwǝttǝ, «Tǝwrat ⱪanunida yezilƣan ⱨǝmmǝ ǝmrlǝrgǝ üzlüksiz ǝmǝl ⱪilmaywatⱪan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalidu» — «Ⱪan.» 27:26. Əlwǝttǝ, ⱨeqkim Tǝwrat ⱪanunining ǝmrlirigǝ «üzlüksiz ǝmǝl ⱪilalmaydu» — xunga ⱨǝmmǝ kixi, Yǝⱨudiy bolsun, Yǝⱨudiy ǝmǝs bolsun, Mǝsiⱨsiz bolsa lǝnǝt astida turidu.

■3:10 Ⱪan. 27:26.

□3:11 «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu» — «Ⱨab.» 2:4.

■3:11 Ⱨab. 2:4; Rim. 1:17; 3:20; Gal. 2:16; Ibr. 10:38

□3:12 «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣuqi xu ixlar bilǝn ⱨayat bolidu» — «Law.» 18:5. Ⱨeqkim Tǝwrat ⱪanunining ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilalmaydu, ǝlwǝttǝ.

■3:12 Law. 18:5; Əz. 20:11; Rim. 10:5.

□3:13 «Ⱨalbuki, Mǝsiⱨ bizni Tǝwrat ⱪanunidiki lǝnǝttin ⱨɵr ⱪilix üqün ornimizda lǝnǝt bolup bǝdǝl tɵlidi» — grek tilida: «ⱨɵr ⱪilix üqün bǝdǝl tɵlǝx» yaki «ⱪutuldurup bǝdǝl tɵlǝx» degǝn ibarilǝr adǝttǝ ⱪullarni bazardin ⱪaytidin setiwelip, ⱨɵr ⱪilix»ni kɵrsitidu. «yaƣaqⱪa esilƣan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalƣan ⱨesablansun» — «Ⱪan.» 21:24.

■3:13 Ⱪan. 21:23; Rim. 8:3; 2Kor. 5:21.

□3:15 «mǝn insanlarqǝ sɵzlǝymǝn» — muxu ibarǝ bǝlkim «insanlarning kündilik turmuxidin bir misal kɵrsitǝy», degini bolsa kerǝk.

■3:15 Ibr. 9:17.

□3:16 «Xuningdǝk, Hudaning ǝⱨdisidiki wǝdilǝr Ibraⱨim wǝ uning nǝsligǝ eytilƣan. Muⱪǝddǝs Kitabta U: «wǝ sening nǝsilliringgǝ», (yǝni, kɵp kixilǝrgǝ) demǝydu, bǝlki «sening nǝslinggǝ», (yǝni yalƣuz bir kixigila), dǝydu — bu «nǝsil» Mǝsiⱨdur» — bu wǝdǝ Tǝwrat, «Yar.» 12:7 wǝ 13:15, 17:7, 24:7dǝ tepilidu. Demisǝkmu, Mǝsiⱨ Yǝⱨudiylardin bolup, u Ibraⱨimning nǝsli, ǝlwǝttǝ.

■3:16 Gal. 3:8.

□3:17 «Hudaning Mǝsiⱨkǝ aldin tüzgǝn bir ǝⱨdisi» — «Mǝsiⱨkǝ» — demǝk, Mǝsiⱨ «Ibraⱨimning nǝsli»ning süpitidǝ bolup ǝⱨdǝ xu qaƣda Uningƣa tüzgǝn. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Mǝsiⱨkǝ» degǝn sɵz tepilmaydu.

■3:17 Yar. 15:13; Mis. 12:40; Ros. 7:6.

□3:18 «Qünki wǝdǝ ⱪilinƣan miras ⱪanunƣa asaslanƣan bolsa, mana u Hudaning wǝdisigǝ asaslanƣan bolmaytti; lekin Huda xapaǝt bilǝn uni Ibraⱨimƣa wǝdǝ arⱪiliⱪ ata ⱪilƣan» — «wǝdǝ ⱪilinƣan miras» Ibraⱨimƣa wǝdǝ ⱪilinƣan kɵp tǝrǝplik bǝhtni kɵzdǝ tutidu.

■3:18 Rim. 4:14.

□3:19 «Tǝwrat ⱪanunini qüxürüxtiki mǝⱪsǝt nemǝ?... u pǝrixtilǝr arⱪiliⱪ bir wasitiqining ⱪoli bilǝn bekitilip yolƣa ⱪoyulƣan» — «bir wasitiqi» xübⱨisizki, Musa pǝyƣǝmbǝrni kɵrsitidu. Bu muⱨim 19-ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. «Tǝwrat ⱪanuni... insanlarning itaǝtsizlikliri tüpǝylidin» — bu sɵzning kɵp jǝⱨǝtliri bar — «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ u toƣruluⱪ tohtilimiz.

■3:19 Ⱪan. 5:5; Yⱨ. 1:17; 15:22; Ros. 7:38,53; Rim. 4:15; 5:20; 7:8.

□3:20 «ǝmma «wasitiqi» bir tǝrǝpningla wasitiqisi ǝmǝs (bǝlki ikki tǝrǝpningkidur), lekin Huda Ɵzi pǝⱪǝt birdur» — bu ayǝtkǝ berilgǝn birnǝqqǝ xǝrⱨ bar. Mǝnisi bǝlkim: «Ikki adǝm kelixim tüzgǝndǝ, bir wasitiqi bolux kerǝk. Lekin, Huda Ɵz ǝⱨdisini Ibraⱨimƣa bǝrgǝndǝ, uni wasitiqisiz bǝrgǝn, u sap Hudaning ⱪolidin kǝlgǝn; xunga bu ǝⱨdǝ bǝribir Tǝwrat ⱪanunidin üstün turidu» degǝndǝk bolidu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ umu toƣruluⱪ tohtilimiz.

■3:22 Rim. 3:9; 11:32.

□3:24 «bizning etiⱪad arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün Tǝwrat ⱪanuni bizgǝ «tǝrbiyiligüqi» bolup,..» — «tǝrbiyiligüqi» grek tilida «pedagog» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.

■3:24 Mat. 5:17; Ros. 13:38; Rim. 10:4.

□3:26 «... Qünki ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilix arⱪiliⱪ Hudaning oƣulliri boldunglar» — bu muⱨim 23-26-ayǝtlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ, yuⱪiriⱪi 3:19-ayǝt üstidǝ tohtalƣinimizni kɵrüng.

■3:26 Yǝx. 56:5; Yⱨ. 1:12; Rim. 8:15; Gal. 4:5.

□3:27 «Qünki ⱨǝrⱪaysinglar Mǝsiⱨgǝ kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsanglar, Mǝsiⱨni kiyiwalƣan boldunglar» — demǝk, Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilip suƣa qɵmüldürülüp, Uningƣa baƣlanƣan bolsaⱪ, Uning tǝbiitigǝ igilǝlǝymiz, xuning bilǝn «Mǝsiⱨgǝ mǝnsup adǝm» bizning asasiy salaⱨiyitimiz bolidu.

■3:27 Rim. 6:3.

□3:28 «Mǝsiⱨdǝ nǝ Yǝⱨudiy bolmaydu nǝ Grek bolmaydu... ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysada bir bolisilǝr» — «Grek» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ «Yǝⱨudiy ǝmǝs», «yat ǝlliklǝr»ni bildürülidu.

■3:28 Yⱨ. 17:21.

■3:29 Yar. 21:12; Rim. 9:7; Ibr. 11:18.