Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yuⱨanna 8

Zina üstidǝ tutulƣan ayal

1 Əysa bolsa Zǝytun teƣiƣa qiⱪip kǝtti. 2 Ətisi sǝⱨǝrdǝ, u yǝnǝ ibadǝthana ⱨoyliliriƣa kirdi wǝ halayiⱪning ⱨǝmmisi uning yeniƣa kelixkǝnidi. U olturup, ularƣa tǝlim berixkǝ baxlidi. 3 Xu qaƣda, Tǝwrat ustazliri bilǝn Pǝrisiylǝr zina ⱪilip tutulup ⱪalƣan bir ayalni uning aldiƣa elip kelixti. Ular ayalni otturiƣa qiⱪirip, 4 uningdin:

— Ustaz, bu ayal dǝl zina üstidǝ tutuwelindi.□ 5 Musa pǝyƣǝmbǝr Tǝwrat ⱪanunida bizgǝ muxundaⱪ ayallarni qalma-kesǝk ⱪilip ɵltürüxni ǝmr ⱪilƣan. Əmdi sǝnqǝ, uni ⱪandaⱪ ⱪilix kerǝk? — dǝp soraxti.□ ■ 6 Əmdi ularning bundaⱪ deyixtiki niyiti, uni tuzaⱪⱪa qüxürüp, uning üstidin ǝrz ⱪilƣudǝk birǝr baⱨanǝ izdǝx idi. Əmma Əysa engixip, barmiⱪi bilǝn yǝrgǝ bir nemilǝrni yazƣili turdi.□ 7 Ular xu soalni tohtimay sorawatatti, u ruslinip ularƣa:

— Aranglardiki kim gunaⱨsiz bolsa, bu ayalƣa birinqi taxni atsun! — dedi.■

8 Andin u yǝnǝ engixip, yǝrgǝ yezixni dawamlaxturdi.■ 9 Ular bu sɵzni anglap, aldi bilǝn yaxanƣanliri, andin ⱪalƣanliri bir-birlǝp ⱨǝmmisi u yǝrdin qiⱪip ketixti. Ahirida Əysa otturida ɵrǝ turƣan ⱨeliⱪi ayal bilǝn yalƣuz ⱪaldi. □ 10 Əysa ruslinip turup, xu ayaldin baxⱪa ⱨeqkimni kɵrmigǝn bolup, uningdin:

Hanim, sanga ⱨeliⱪi xikayǝt ⱪilƣanlar ⱪeni? Seni gunaⱨⱪa bekitidiƣan ⱨeqkim qiⱪmidimu? — dǝp soriwidi, 11 — Ⱨǝzrǝtliri, ⱨeqkim qiⱪmidi, — dedi ayal.

Əysa:

— Mǝnmu seni gunaⱨⱪa bekitmǝymǝn. Barƣin, buningdin keyin yǝnǝ gunaⱨ ⱪilmiƣin! — dedi.□ ■

Əysa dunyaning nuridur

12 Xunga Əysa yǝnǝ kɵpqilikkǝ sɵz ⱪilip:

— Dunyaning nuri ɵzümdurmǝn. Manga ǝgǝxkǝnlǝr ⱪarangƣuluⱪta mangmaydu, ǝksiqǝ ⱨayatliⱪ nuriƣa erixidu, — dedi.■

13 Pǝrisiylǝr:

— Sǝn ɵzünggǝ ɵzüng guwaⱨliⱪ beriwatisǝn. Xunga sening guwaⱨliⱪing rast ⱨesablanmaydu, — deyixti.

14 Əysa ularƣa jawabǝn mundaⱪ dedi:

— Ⱨǝtta mǝn ɵzümgǝ guwaⱨliⱪ bǝrsǝmmu, guwaⱨliⱪim ⱨǝⱪtur, qünki mǝn ɵzümning ⱪǝyǝrdin kǝlgǝnlikimni wǝ ⱪǝyǝrgǝ baridiƣanliⱪimni bilimǝn. Lekin silǝr ⱪǝyǝrdin kǝlgǝnlikimni wǝ ⱪǝyǝrgǝ baridiƣanliⱪimni bilmǝysilǝr. ■ 15 Silǝr ǝt igilirining ɵlqimi boyiqǝ ⱨɵküm ⱪilisilǝr. Biraⱪ mǝn ⱨeqkimning üstigǝ ⱨɵküm ⱪilmaymǝn. □ 16 Mǝn ⱨɵküm ⱪilsammu, ⱨɵkümüm ⱨǝⱪiⱪiydur; qünki mǝn yalƣuz ǝmǝs, bǝlki meni ǝwǝtkǝn Ata bu ixta mǝn bilǝn billidur. □ 17 Silǝrgǝ tǝwǝ bolƣan Tǝwrat ⱪanunida: «Ikki adǝmning guwaⱨliⱪi bolsa rast ⱨesablinidu» dǝp pütülgǝndur. □ ■ 18 Rast, mǝn ɵzüm toƣramda ɵzüm guwaⱨliⱪ berimǝn, wǝ meni ǝwǝtkǝn Atimu mening toƣramda guwaⱨliⱪ beridu.■

19 Ular uningdin: — Atang ⱪǝyǝrdǝ? — dǝp soraxti.

Əysa ularƣa jawab berip: — Silǝr ya meni tonumaysilǝr, ya Atamni tonumaysilǝr; meni tonuƣan bolsanglar, Atamnimu tonuyttunglar, — dedi.■

20 Əysa bu sɵzlǝrni ibadǝthanida tǝlim bǝrginidǝ, sǝdiⱪǝ sanduⱪining aldida turup eytⱪanidi. Biraⱪ ⱨeqkim uni tutmidi, qünki uning waⱪit-saiti tehi yetip kǝlmigǝnidi.□ ■

Əysaning etiⱪadsizlarƣa agaⱨ berixliri

21 Xuning bilǝn u ularƣa yǝnǝ:

Mǝn bu yǝrdin ketimǝn; silǝr meni izdǝysilǝr, lekin ɵz gunaⱨinglar iqidǝ ɵlisilǝr. Mǝn ketidiƣan yǝrgǝ silǝr baralmaysilǝr, — dedi.■

22 Buning bilǝn Yǝⱨudiylar:

— U: «Mǝn ketidiƣan yǝrgǝ silǝr baralmaysilǝr» dǝydu. Bu uning ɵzini ɵltürüwalimǝn deginimidu? — deyixti.

23 Əysa ularƣa:

— Silǝr tɵwǝndindursilǝr, mǝn yuⱪiridindurmǝn. Silǝr bu dunyadindursilǝr, mǝn bu dunyadin ǝmǝsmǝn. ■ 24 Xuning üqün silǝrgǝ: «Gunaⱨliringlar iqidǝ ɵlisilǝr» dedim. Qünki silǝr mening «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» ikǝnlikimgǝ ixǝnmisǝnglar, gunaⱨliringlar iqidǝ ɵlisilǝr, — dedi.□ ■

25 Sǝn zadi kim? — dǝp soraxti ular.

Əysa ularƣa: — Baxta silǝrgǝ nemǝ degǝn bolsam, mǝn xu. 26 Ɵzümning silǝrning toƣranglarda wǝ üstünglardin ⱨɵküm ⱪilidiƣan nurƣun sɵzlirim bar; lekin meni Əwǝtküqi ⱨǝⱪtur wǝ mǝn Uningdin nemini angliƣan bolsa, bularnila dunyadikilǝrgǝ uⱪturup eytimǝn, — dedi.□ ■

27 Ular uning ɵzlirigǝ eytⱪanlirining Ata toƣruluⱪ ikǝnlikini qüxinǝlmidi. □ 28 Xunga Əysa mundaⱪ dedi:

Silǝr Insan’oƣlini kɵtürgǝndin keyin, mening «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» ikǝnlikimni bilisilǝr wǝ xundaⱪla ⱨeq ixni ɵzlükümdin ⱪilmiƣanliⱪimni, pǝⱪǝt Atining manga ɵgǝtkininila sɵzligǝnlikimnimu bilisilǝr. □ ■ 29 Meni Əwǝtküqi mǝn bilǝn billidur, U meni ǝsla yalƣuz ⱪoymidi, qünki mǝn ⱨǝmixǝ Uni hursǝn ⱪilidiƣan ixlarni ⱪilimǝn.■

30 Əysa bu sɵzlǝrni ⱪiliwatⱪan qaƣning ɵzidǝ, nurƣun kixilǝr uningƣa etiⱪad ⱪildi.■

Ⱨǝⱪiⱪiy ǝrkinlik toƣruluⱪ

31 Əysa ɵzigǝ etiⱪad ⱪilƣan Yǝⱨudiylarƣa:

— Əgǝr mening sɵz-kalamimdin qiⱪmay tursanglar, mening ⱨǝⱪiⱪiy muhlislirim bolƣan bolisilǝr, 32 wǝ ⱨǝⱪiⱪǝtni bilisilǝr wǝ ⱨǝⱪiⱪǝt silǝrni azadliⱪⱪa erixtüridu, — dedi.■

33 Ular jawabǝn: — Biz Ibraⱨimning nǝslimiz, — ⱨeqⱪaqan ⱨeqkimning ⱪulluⱪida bolmiduⱪ. Sǝn ⱪandaⱪsigǝ: Azadliⱪⱪa erixsilǝr, dǝysǝn? — dedi.■

34 Əysa ularƣa jawab berip: — Bǝrⱨǝⱪ, bǝrⱨǝⱪ, mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, gunaⱨ sadir ⱪilƣan kixi gunaⱨning ⱪulidur. ■ 35 Ⱪul ailidǝ mǝnggü turmaydu, lekin oƣul mǝnggü turidu. □ 36 Xuning üqün Oƣul silǝrni azad ⱪilsa, ⱨǝⱪiⱪiy azad bolisilǝr. □ ■ 37 Silǝrning Ibraⱨimning nǝsli ikǝnlikinglarni bilimǝn. Biraⱪ meni ɵltürmǝkqi boluwatisilǝr, qünki mening sɵzüm iqinglardin orun almidi. 38 Mǝn Atamning yenida kɵrgǝnlirimni eytiwatimǝn; silǝr bolsanglar ɵz atanglardin kɵrgǝnliringlarni ⱪiliwatisilǝr!□ ■

39 Ular jawab berip: — Bizning atimiz Ibraⱨimdur, — dedi.

Əysa ularƣa: — Əgǝr Ibraⱨimning pǝrzǝntliri bolsanglar, Ibraⱨimning ǝmǝllirini ⱪilƣan bolattinglar! ■ 40 Biraⱪ ⱨazir ǝksiqǝ meni, yǝni Hudadin angliƣan ⱨǝⱪiⱪǝtni silǝrgǝ yǝtküzgǝn adǝmni ɵltürüxkǝ ⱪǝstlǝysilǝr. Ibraⱨim undaⱪ ixni ⱪilmiƣan. ■ 41 Silǝr ɵz atanglarning ⱪilƣinini ⱪiliwatisilǝr! — dedi.

— Biz ⱨaramdin bolƣan ǝmǝsmiz! Bizning pǝⱪǝt birla atimiz bar, U bolsa Hudadur! — deyixti ular.□

42 Əysa ularƣa: — Atanglar Huda bolƣan bolsa, meni sɵygǝn bolattinglar; qünki mǝn Hudaning baƣridin qiⱪip, bu yǝrgǝ kǝldim. Mǝn ɵzlükümdin kǝlgǝn ǝmǝsmǝn, bǝlki Uning tǝripidin ǝwǝtilgǝnmǝn. □ ■ 43 Sɵzlirimni nemixⱪa qüxǝnmǝysilǝr? Eniⱪki, mening sɵz-kalamim ⱪuliⱪinglarƣa kirmǝywatidu! 44 Silǝr atanglar Iblistin bolƣansilǝr wǝ uning arzu-ⱨǝwǝslirigǝ ǝmǝl ⱪilixni halaysilǝr. U alǝm apiridǝ bolƣandin tartip ⱪatil idi wǝ uningda ⱨǝⱪiⱪǝt bolmiƣaqⱪa, ⱨǝⱪiⱪǝttǝ turmiƣan. U yalƣan sɵzligǝndǝ, ɵz tǝbiitidin sɵzlǝydu, qünki u yalƣanqi wǝ xundaⱪla yalƣanqiliⱪning atisidur. □ ■ 45 Lekin mǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzliginim üqün, manga ixǝnmǝysilǝr. 46 Ⱪaysinglar meni gunaⱨi bar dǝp dǝlilliyǝlǝysilǝr, ⱪeni? Ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlisǝm, nemǝ üqün manga ixǝnmǝysilǝr? 47 Hudadin bolƣan kixi Hudaning sɵzlirini anglaydu; silǝr ularni anglimaysilǝr, qünki silǝr Hudadin bolƣan ǝmǝssilǝr!■

48 Yǝⱨudiylar uningƣa jawabǝn:

— Əjǝba, bizning seni: «Samariyǝlik ⱨǝm jin qaplaxⱪan adǝm»sǝn deginimiz toƣra ǝmǝsmu? — deyixti.□ ■

49 Əysa jawabǝn: — Manga jin qaplaxⱪini yoⱪ, bǝlki mǝn Atamni ⱨɵrmǝt ⱪilimǝn; lekin silǝr manga ⱨɵrmǝtsizlik ⱪiliwatisilǝr. ■ 50 Mǝn ɵz xan-xǝripimni izdimǝymǝn; lekin buni izdigüqi ⱨǝm uning üstidin ⱨɵküm ⱪilƣuqi Birsi bar. 51 Bǝrⱨǝⱪ, bǝrⱨǝⱪ, mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, mening sɵz-kalamimni tutidiƣan kixi ǝbǝdil’ǝbǝd ɵlüm kɵrmǝydu.■

52 Xuning bilǝn Yǝⱨudiylar uningƣa:

— Sanga dǝrwǝⱪǝ jin qaplaxⱪanliⱪini ǝmdi bilduⱪ! Ⱨǝtta ⱨǝzriti Ibraⱨim wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝrmu ɵlgǝn tursa, sǝn ⱪandaⱪsigǝ: «Mening sɵz-kalamimni tutidiƣan kixi ǝbǝdil’ǝbǝd ɵlüm tetimaydu» dǝysǝn? 53 Əjǝba, sǝn atimiz Ibraⱨimdin uluƣmusǝn? U ɵldi, pǝyƣǝmbǝrlǝr ⱨǝm ɵldi!? Sǝn ɵzüngni kim ⱪilmaⱪqisǝn?■

54 Əysa jawabǝn mundaⱪ dedi:

— Əgǝr mǝn ɵzümni uluƣlisam, undaⱪta uluƣluⱪum ⱨeqnǝrsǝ ⱨesablanmaytti. Biraⱪ meni uluƣliƣuqi — silǝr «U bizning Hudayimiz» dǝp ataydiƣan Atamning Ɵzidur. 55 Silǝr Uni tonumidinglar, lekin mǝn Uni tonuymǝn. Uni tonumaymǝn desǝm, silǝrdǝk yalƣanqi bolattim; biraⱪ mǝn Uni tonuymǝn wǝ Uning sɵz-kalamini tutimǝn. 56 Atanglar Ibraⱨim mening künümni kɵridiƣanliⱪidin yayrap-yaxnidi ⱨǝm dǝrwǝⱪǝ uni aldin’ala kɵrüp xadlandi.□ ■

57 — Sǝn tehi ǝllik yaxⱪa kirmǝy turup, Ibraⱨimni kɵrdüngmu? — deyixti ular.

58 Əysa ularƣa:

— Bǝrⱨǝⱪ, bǝrⱨǝⱪ, mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, Ibraⱨim tuƣulmastila, mǝn Bar Bolƣuqidurmǝn! — dedi.□

59 Buning bilǝn ular uni qalma-kesǝk ⱪilƣili ⱪolliriƣa yǝrdin tax aldi; lekin Əysa ularƣa kɵrünmǝy, ularning otturisidin ɵtüp ibadǝthanidin qiⱪip kǝtti.□ ■

□8:4 «Ustaz, bu ayal dǝl zina üstidǝ tutuwelindi» — «zina ⱪilip tutulup ⱪalƣan» ayal bar idi, lekin ǝrkǝk ⱪeni?

□8:5 «Musa pǝyƣǝmbǝr Tǝwrat ⱪanunida bizgǝ muxundaⱪ ayallarni qalma-kesǝk ⱪilip ɵltürüxni ǝmr ⱪilƣan» — ⱪiziⱪ yeri xuki, ular pǝⱪǝt «ayallar»ni tilƣa alidu. Əmǝliyǝttǝ Tǝwrat ⱪanuni boyiqǝ zina ⱪilƣan ǝrkǝklǝrnimu ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilix kerǝk idi.

■8:5 Law. 20:10; Ⱪan. 22:22.

□8:6 «Əmdi ularning bundaⱪ deyixtiki niyiti, uni tuzaⱪⱪa qüxürüp, uning üstidin ǝrz ⱪilƣudǝk birǝr baⱨanǝ izdǝx idi» — Əgǝr Əysa «Bu ayalƣa rǝⱨim ⱪilix kerǝk» desǝ, ular dǝrⱨal «Sǝn Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilixni ündǝysǝn, dǝytti. Baxⱪa bir tǝrǝptin, xu qaƣda Yǝⱨudiy hǝlⱪi Rim imperiyǝsining ⱪanuni astida turƣaqⱪa, Yǝⱨudiylar ɵzliri ⱨeqkimgǝ ɵlüm jazasini bǝja kǝltürüx ⱨoⱪuⱪi yoⱪ idi. Xunga ǝgǝr Əysa «Qalma-kesǝk ⱪilinsun» desǝ, u qaƣda ular rimliⱪlarƣa «muxu kixi Rim imperiyǝsigǝ ⱪarxi qiⱪti!» degǝndǝk xikayǝt ⱪilatti.

■8:7 Ⱪan. 17:7.

■8:8 Yǝr. 17:13

□8:9 «ular bu sɵzni anglap, aldi bilǝn yaxanƣanliri, andin ⱪalƣanliri bir-birlǝp ⱨǝmmisi u yǝrdin qiⱪip ketixti» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Ular bu sɵzni anglap, wijdanining ǝyiblixi bilǝn aldi bilǝn yaxanƣanliri, andin ⱪalƣanliri bir-birlǝp ⱨǝmmisi u yǝrdin qiⱪip ketixti» deyilidu.

□8:11 «Mǝnmu seni gunaⱨⱪa bekitmǝymǝn. Barƣin, buningdin keyin yǝnǝ gunaⱨ ⱪilmiƣin!» — 7:53-8:11-ayǝtlǝr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu. Bizningqǝ, buning sǝwǝbi, bu «zina gunaⱨining kǝqürüm ⱪilinixi» toƣrisidiki ayǝtlǝr bǝzi kɵqürgüqilǝrning zitiƣa ⱪattiⱪ tǝgkǝn bolsa kerǝk.

■8:11 Yⱨ. 5:14.

■8:12 Yǝx. 42:16; Yⱨ. 1:9; 9:5; 12:35,36.

■8:14 Yⱨ. 5:31.

□8:15 «Silǝr ǝt igilirining ɵlqimi boyiqǝ ⱨɵküm ⱪilisilǝr» — «ǝt igilirining ɵlqimi boyiqǝ» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ bolsunki, Injilda «ǝt» yaki «ǝtlǝr» kɵp yǝrlǝrdǝ insanlarning Hudaƣa tayanmay ɵzlükidin ix ⱪilƣanliⱪini kɵrsitidu. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»nimu kɵrüng.

□8:16 «Biraⱪ mǝn ⱨeqkimning üstigǝ ⱨɵküm ⱪilmaymǝn. Mǝn ⱨɵküm ⱪilsammu, ⱨɵkümüm ⱨǝⱪiⱪiydur» — Əysa Mǝsiⱨ bu dunyada turƣanda kixilǝrning üstigǝ ⱨɵküm ⱪilmaytti (soraⱪⱪa tartmaytti), bǝlki ularning ix-ⱨǝrikǝtlirining üstigǝ, toƣra, toƣra ǝmǝs, dǝp ⱨɵküm ⱪilatti. Pǝⱪǝt ahirǝtkǝ kǝlgǝndǝ andin u barliⱪ kixilǝrni soraⱪⱪa tartip, ularning üstidin ⱨɵküm qiⱪiridu, ǝlwǝttǝ. Pǝrisiylǝr bolsa ɵzlirini soraⱪqi, Mǝsiⱨni soraⱪⱪa tartix ⱨoⱪuⱪimiz bar dǝp ⱪaraytti. «meni ǝwǝtkǝn Ata bu ixta mǝn bilǝn billidur» — «bu ixta» degǝn sɵzlǝr ǝyni tekisttǝ bolmisimu, mǝnisi dǝl «Mening ⱨɵküm ⱪilƣinim pǝⱪǝt ɵzümdin ǝmǝs, buningda Ata mǝn bilǝn billidur» degǝndǝktur.

□8:17 «Silǝrgǝ tǝwǝ bolƣan Tǝwrat ⱪanunida...» — grek tilida «silǝrning Tǝwrat ⱪanuninglarda» deyilidu. Bu ⱨǝjwiy, kinayilik gǝptur. Pǝriysilǝr daim: «Tǝwrat ⱪanunini tirixip-tirmixip, ⱨǝⱪiⱪiy mǝnisi bilǝn ɵzlǝxtürgüqilǝr pǝⱪǝt bizlǝrmiz» dǝp ⱨalini qong ⱪilip yürüxǝtti. Əmǝliyǝttǝ «Tǝwrat ⱪanuni» Hudaning barliⱪ hǝlⱪigǝ tǝwǝ idi, ǝlwǝttǝ. 10:34 wǝ 15:25nimu kɵrüng. «ikki adǝmning guwaⱨliⱪi bolsa rast ⱨesablinidu» — «Ⱪan.» 17:6.

■8:17 Qɵl. 35:30; Ⱪan. 17:6; 19:15; Mat. 18:16; 2Kor. 13:1; Ibr. 10:28.

■8:18 Mat. 3:17; 17:5; Mar. 1:11; 9:7; Luⱪa 3:22; 9:35; Yⱨ. 1:33; 5:37; 6:27.

■8:19 Yⱨ. 14:9; 16:3.

□8:20 «sǝdiⱪǝ sanduⱪining aldida» — yaki «hǝzinidǝ».

■8:20 Yⱨ. 7:30.

■8:21 Yⱨ. 7:34; 13:33.

■8:23 Yⱨ. 3:31.

□8:24 «Qünki silǝr mening «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» ikǝnlikimgǝ ixǝnmisǝnglar, gunaⱨliringlar iqidǝ ɵlisilǝr» — yaki «Qünki silǝr mening «Mǝn Bolimǝn» ikǝnlikimgǝ ixǝnmisǝnglar, gunaⱨliringlar iqidǝ ɵlisilǝr». «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» yaki ««Mǝn Bolimǝn» — Bu Hudaning Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ axkariliƣan nami bolup («Mis.» 3:14), Əysamu bu namni ɵzigǝ ⱪollanƣan. Baxⱪa bir tǝrjimisi: «Mening U (yǝni, Mǝsiⱨ) ikǝnlikimgǝ...». Lekin «Yuⱨanna»da ohxax xu ibarǝ tepilidiƣan kɵp baxⱪa ayǝtlǝr bilǝn selixturƣanda (mǝsilǝn, 28-, 58-ayǝt) bu tǝrjimimiz toƣra boluxi kerǝk.

■8:24 Yⱨ. 8:21.

□8:26 «Ɵzümning silǝrning toƣranglarda wǝ üstünglardin ⱨɵküm ⱪilidiƣan nurƣun sɵzlirim bar; lekin meni Əwǝtküqi ⱨǝⱪtur wǝ mǝn Uningdin nemini angliƣan bolsa, bularnila dunyadikilǝrgǝ uⱪturup eytimǝn» — Mǝsiⱨning Pǝrisiylǝrgǝ eytⱪan baxⱪa kɵp sɵzlirigǝ ohxax, bu sɵzi intayin ihqamdur. Bizningqǝ omumiy mǝnisi: «Silǝr toƣruluⱪ nurƣun ǝyiblǝydiƣan sɵzlirim bar. Bu sɵzlirimni ⱪobul ⱪilmasliⱪinglar mumkin. Lekin mening bu sɵzlirim ǝmǝliyǝttǝ ɵzümdin ǝmǝs, bǝlki meni ǝwǝtkǝn Atamdindur; xunga ixinixinglar kerǝk; qünki nemini Uningdin anglisam, xuni dunyaƣa eytimǝn» degǝndǝk bolsa kerǝk.

■8:26 Yⱨ. 7:28; 15:15; Rim. 3:4.

□8:27 «ular uning ɵzlirigǝ eytⱪanlirining ata toƣruluⱪ ikǝnlikini qüxinǝlmidi» — «Ata» ɵz Atisi Huda, ǝlwǝttǝ. Demisǝkmu, Mǝsiⱨning nemixⱪa bǝzidǝ pǝⱪǝt «Ata» wǝ baxⱪa yǝrlǝrdǝ «Atam» deyixini tǝtⱪiⱪ ⱪilix bǝk paydiliⱪ ixtur.

□8:28 «Silǝr Insan’oƣlini kɵtürgǝndin keyin...» — «Insan’oƣlining kɵtürülüxi» awwal Əysaning krestlinixi, andin asmanƣa kɵtürülüp Hudaning ong tǝripidǝ olturuxinmu kɵrsitidu. 12:32-34nimu kɵrüng. «mening «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» ikǝnlikimni bilisilǝr» — 24-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng.

■8:28 Qɵl. 21:9; 2Pad. 18:4; Yⱨ. 3:11, 14; 7:16; 12:32, 49; 14:10.

■8:29 Yⱨ. 14:10; 16:32.

■8:30 Yⱨ. 7:31.

■8:32 Rim. 6:18; Gal. 5:1; 1Pet. 2:16.

■8:33 Mat. 3:9.

■8:34 Rim. 6:20; 2Pet. 2:1.

□8:35 «Ⱪul ailidǝ mǝnggü turmaydu, lekin oƣul mǝnggü turidu» — demǝk, birsi «ⱪul» bolsa (muxu yǝrdǝ «gunaⱨning ⱪuli») ⱨǝrⱪandaⱪ ɵy igisi bilǝn mǝnggülük munasiwǝttǝ bolmaydu, uning ailǝ ǝzasi bolalmaydu; pǝⱪǝt ɵy igisining ɵz ailisidikilǝr bilǝnla mǝnggülük munasiwiti bolidu; ɵy igisining oƣli ɵy igisining ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ bolidu, ǝlwǝttǝ. Əmdi «ɵy igisi» Huda bolsa, uning Oƣlimu toluⱪ ⱨoⱪuⱪluⱪ bolidu, ǝlwǝttǝ. Bu ix 36-ayǝttiki ⱨǝⱪiⱪǝt bilǝn ziq baƣlinidu.

□8:36 «Xuning üqün Oƣul silǝrni azad ⱪilsa, ⱨǝⱪiⱪiy azad bolisilǝr» — yuⱪiriⱪi izaⱨatnimu kɵrüng. «Ⱪul» «ⱪul»ni azad ⱪilmaydu, «ⱪul»ni azad ⱪilalaydiƣan pǝⱪǝt ɵzi azad bolƣan kixi, ǝlwǝttǝ. Əmdi bu dunyada kim gunaⱨdin azadtur? Mǝsiⱨdin baxⱪa ⱨǝrbir kixi gunaⱨning ⱪulidur, ⱨǝⱪiⱪiy azad bolƣan kixi pǝⱪǝt «Oƣul», yǝni Mǝsiⱨdur; xuning bilǝn u baxⱪilarni (ularda etiⱪad bolsa) gunaⱨning küqidin azad ⱪilalaydu.

■8:36 Rim. 8:2.

□8:38 «silǝr bolsanglar ɵz atanglardin kɵrgǝnliringlarni ⱪiliwatisilǝr!» — yaki «silǝr bolsanglar ɵz atanglardin angliƣanliringlarni ⱪiliwatisilǝr!».

■8:38 Yⱨ. 3:11; 7:16; 12:49; 14:10, 24.

■8:39 Rim. 2:28; 9:7.

■8:40 Yⱨ. 17:17.

□8:41 «Silǝr ɵz atanglarning ⱪilƣinini ⱪiliwatisilǝr!» — «ɵz atanglar» — Iblisni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. 44-ayǝtni kɵrüng. «Biz ⱨaramdin bolƣan ǝmǝsmiz!» — bu daritma gǝp. Ular Əysaning Mǝryǝmdin tuƣuluxini «bir atining wasitisi bilǝn ǝmǝs», bǝlki «ⱨaramdin bolƣan» dǝp puritip, uningdin ewǝn tapmaⱪqi idi.

□8:42 «mǝn Hudaning baƣridin qiⱪip...» — grek tilida «mǝn Hudaning iqidin qiⱪip...».

■8:42 Yⱨ. 5:43; 7:29.

□8:44 «... Iblis yalƣanqi wǝ xundaⱪla yalƣanqiliⱪning atisidur» — yaki «... u (Iblis) yalƣanqi wǝ xundaⱪla yalƣanqiliⱪning piridur».

■8:44 Yar. 3:1; 2Kor. 11:3; 1Yuⱨa. 3:8.

■8:47 Yⱨ. 6:37; 10:26,27; 1Yuⱨa. 4:6.

□8:48 ««Samariyǝlik ⱨǝm jin qaplaxⱪan adǝm»sǝn» — «Samariyǝliklǝr» Yǝⱨudiylar kɵzgǝ ilmaydiƣan bir hǝlⱪ bolup, ularning kɵzⱪarixiqǝ Samariyǝliklǝr Hudaning sɵzini burmiliƣan kapirlar wǝ jin tǝgkǝnlǝrdur.

■8:48 Yⱨ. 7:20; 10:20.

■8:49 Yⱨ. 7:18.

■8:51 Yⱨ. 5:24; 11:25.

■8:53 Ibr. 11:13.

□8:56 «Atanglar Ibraⱨim mening künümni kɵridiƣanliⱪidin yayrap-yaxnidi» — Əysaning «mening künüm» degini nemini kɵrsitidu? Bizningqǝ bu ibarǝ: (1) uning dunyaƣa kelixini kɵrsitidu; (2) uning xan-xǝrǝp iqidǝ ⱪaytip kelidiƣan küninimu kɵrsitidu. Ibraⱨim ⱪaqan aldin’ala buni kɵrgǝn? Yǝⱨudiy «Rabbilar»ning kɵpinqisi «Ibraⱨim Isⱨaⱪni ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa sunƣan waⱪitta baⱪiy alǝm uningƣa ayan ⱪilinƣan» dǝp ⱪaraytti wǝ bizmu bu pikirgǝ mayilmiz.

■8:56 Yar. 17:17; Luⱪa 10:24; Ibr. 11:13.

□8:58 «Ibraⱨim tuƣulmastila, mǝn Bar Bolƣuqidurmǝn!» — «mǝn Bar Bolƣuqidurmǝn» degini yǝnila «Mis.» 3:14dǝ, Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ wǝⱨiy ⱪilinƣan, Hudaning «Mǝn Ɵzümdurmǝn», yaki bolmisa «Mǝn Əzǝldin Bar Bolƣuqidurmǝn» degǝn uluƣ namini kɵrsitidu. Əysaning bu namni ɵzigǝ alƣini uning Hudaliⱪ tǝbiitini kɵrsitidu. Yǝⱨudiylar uning bu gepini toƣra qüxinidu, lekin ⱪǝt’iy ixǝnmǝydu (59-ayǝtni kɵrüng).

□8:59 «Buning bilǝn ular uni qalma-kesǝk ⱪilƣili ⱪolliriƣa yǝrdin tax aldi» — Yǝⱨudiy hǝlⱪi uning sɵzining mǝnisini toƣra qüxinǝtti, lekin ixǝnmǝy «kupurluⱪ ⱪilƣuqi!» dǝp uni ɵltürmǝkqi idi. «lekin Əysa ularƣa kɵrünmǝy, ularning otturisidin ɵtüp ibadǝthanidin qiⱪip kǝtti» — bǝzi kɵna kɵqürmilǝrdǝPǝⱪǝt «lekin Əysa ɵzini daldiƣa elip, ibadǝthanidin qiⱪip kǝtti» deyilidu.

■8:59 Luⱪa 4:29; Yⱨ. 10:31,39; 11:8.