21
Ⱪanaaniylarning mǝƣlup ⱪilinixi
1 Jǝnubta turuxluⱪ Arad mǝmlikitining Ⱪanaaniylardin bolƣan padixaⱨi Israillarning Atarim yoli bilǝn keliwatⱪanliⱪini anglap, qiⱪip ular bilǝn soⱪuxup, nǝqqǝylǝnni tutⱪun ⱪilip kǝtti.□«Jǝnubta» — ibraniy tilida «Nǝgǝwdǝ». Nǝgǝw bolsa Pǝlǝstin zeminining jǝnub tǝripidiki qong qɵllük yǝrdur. 2 Andin Israillar Pǝrwǝrdigarƣa ⱪǝsǝm iqip: «Əgǝr bu hǝlⱪni bizning ⱪolimizƣa pütünlǝy tapxuridiƣan bolsang, ularning xǝⱨǝrlirini wǝyran ⱪilip taxlaymiz» — dedi. 3 Pǝrwǝrdigar Israillarning pǝryadini anglap, Ⱪanaanliylarni ularning ⱪoliƣa tapxurdi, xuning bilǝn ular Ⱪanaaniylarni ularning xǝⱨǝrliri bilǝn ⱪoxup wǝyran ⱪildi; xu sǝwǝbtin ular xu yǝrni «Hormaⱨ» dǝp atidi.□«Hormaⱨ» — degǝnning mǝnisi «wǝyranǝ».
Zǝⱨǝrlik yilanlar bilǝn mis yilan
4 Ular Ⱨor teƣidin yolƣa qiⱪip, Edom zeminini aylinip ɵtüx üqün, Ⱪizil dengiz boyidiki yolni boylap mangdi; hǝlⱪ muxu yol sǝwǝbidin kɵnglidǝ tolimu taⱪǝtsiz bolup, 5 Hudaƣa wǝ Musaƣa ⱪarxi qiⱪip: — Silǝr nemǝ üqün bizni qɵl-jǝziridǝ ɵlsun dǝp Misir zeminidin baxlap qiⱪⱪansilǝr? Bu yǝrdǝ ya axliⱪ, ya su yoⱪ, kɵnglimiz bu ǝrzimǝs nanlardin bizar boldi, deyixti.□«ǝrzimǝs nanlar» — bu sɵz Huda ularning üstigǝ ⱨǝr küni qüxüridiƣan «manna»ni kɵrsitidu. «Mis.» 16:13-36ni kɵrüng. 6 Xu sǝwǝbtin Pǝrwǝrdigar ularning arisiƣa zǝⱨǝrlik yilanlarni ǝwǝtti; yilanlar ularni qaⱪti, xu sǝwǝbtin Israillardin nurƣun adǝm ɵlüp kǝtti.□«zǝⱨǝrlik yilanlar» —— Ibraniy tilida «ot yilanlar». ■1Kor. 10:9 7 Hǝlⱪ Musaning aldiƣa kelip uningƣa: — Biz aƣzimizni buzup, Pǝrwǝrdigarƣa ⱨǝm sanga ⱨujum ⱪilip, yaman gǝp ⱪilip gunaⱨ ⱪilduⱪ; Pǝrwǝrdigarƣa tilawǝt ⱪilsang, u bu yilanlarni arimizdin elip kǝtkǝy, — dewidi, Musa hǝlⱪ üqün dua ⱪildi.
8 Pǝrwǝrdigar Musaƣa: —
Sǝn bir zǝⱨǝrlik yilanning xǝklini yasap hadiƣa esip ⱪoyƣin; yilan qeⱪiwalƣan ⱨǝrbiri uningƣa ⱪarisila ⱪayta ⱨayatⱪa erixidu, — dedi.■Yⱨ. 3:14 9 Musa mistin bir yilan yasitip hadiƣa esip ⱪoydi; wǝ xundaⱪ boldiki, yilan birkimni qeⱪiwalƣan bolsa, u bu mis yilanƣa ⱪarisila, ular ⱨayat ⱪaldi.□«mistin bir yilan... yasitip hadiƣa esip ⱪoyƣin» — bu wǝⱪǝ toƣruluⱪ yǝnǝ «Yuⱨ.» 3:14-15ni kɵrüng. ■2Pad. 18:4; Yⱨ. 3:14
Obottin Pisgaⱨƣiqǝ mengix
10 Israillar yǝnǝ yolƣa qiⱪip Obotⱪa kelip qedir tikti.■Qɵl. 33:43 11 Yǝnǝ Obottin yolƣa qiⱪip, Moab zeminining udulida kün qiⱪix tǝrǝptiki Iyǝ-Ibarimƣa kelip qedir tikti. 12 Ular yǝnǝ u yǝrdin yolƣa qiⱪip Zǝrǝd jilƣisida qedir tikti. 13 Yǝnǝ u yǝrdin mengip Amoriylarning zeminining qetidin qiⱪip qɵl-bayawandin ɵtüp, eⱪip turƣan Arnon dǝryasining u ⱪetida qedir tikti (qünki Arnon dǝryasi Moabiylarning qegrisi bolup, Moabiylar bilǝn Amoriylarning otturisida idi. ■Ⱨak. 11:18 14-15 Xunga «Pǝrwǝrdigarning jǝngnamisi» degǝn kitabta: —
«Sufaⱨdiki Waⱨǝb wǝ dǝrya-wadiliri,
Arnon dǝryasi wǝ jilƣilirining yanbaƣirliri,
Arning turalƣusiƣiqǝ yetip,
Moabning qegrisiƣa qüxidu» dǝp pütülgǝnidi).□«tǝrjimǝ» — bu ⱪǝdimki xeirning birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri bar. Bu yǝrdǝ Musa pǝyƣǝmbǝrning uni nǝⱪil kǝltürüxining mǝⱪsiti, xübⱨisizki, Pǝrwǝrdigar ⱪǝdimdin tartip Moab üqün bekitkǝn qegraning Arnon dǝryasi bilǝn Ar xǝⱨiri ikǝnlikini ispatlax üqündur.
16 Israillar yǝnǝ u yǝrdin mengip Bǝǝrgǝ kǝldi; «Bǝǝr» ⱪuduⱪ degǝn mǝnidǝ bolup, ilgiri Pǝrwǝrdigar Musaƣa: «Sǝn hǝlⱪni yiƣ, Mǝn ularƣa iqidiƣan su berǝy» degǝndǝ xu ⱪuduⱪni kɵzdǝ tutⱪan. 17 Xu qaƣda Israillar munu nahxini eytixⱪan: —
«Aⱨ ⱪuduⱪ, qiⱪsun süyüng bulduⱪlap,
Nahxa eytinglar, ⱪuduⱪⱪa beƣixlap:
18 Bu ⱪuduⱪni ǝmirlǝr,
Hǝlⱪning kattiliri ⱪazƣan,
Ⱪanun qiⱪarƣuqining sɵzi bilǝn,
Ⱨasiliri bilǝn ⱪazƣan».
Israillar qɵl-bayawandin yǝnǝ Mattanaⱨⱪa,□«ⱪanun qiⱪarƣuqining sɵzi bilǝn» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «tayaⱪliri bilǝn». «hǝlⱪning kattiliri ⱪazƣan, ... ⱨasiliri bilǝn ⱪazƣan» — bu ixning xu alaⱨidiliki barki, pǝⱪǝt addiy puhralarla ǝmǝs, hǝlⱪning kattilirimu ǝmgǝk ⱪilip ⱪuduⱪ kolaxti. 19 Mattanaⱨtin Naⱨaliyǝlgǝ, Naⱨaliyǝldin Bamotⱪa, 20 Bamottin Moab dalasidiki jilƣiƣa, yǝnǝ qɵl-bayawan tǝrǝpkǝ ⱪarap turƣan Pisgaⱨ teƣining qoⱪⱪisiƣa yetip bardi.
Amoriylarning padixaⱨi bilǝn Baxan padixaⱨini yǝnggǝnliki
21 Israillar Amoriylarning padixaⱨi Siⱨonning aldiƣa ǝlqilǝrni ǝwǝtip:□«izaⱨat» — «Ⱪan.» 2:26-3:11nimu kɵrüng. ■Ⱪan. 2:26; Ⱨak. 11:19 22 — Bizning ɵz zeminliridin ɵtüweliximizgǝ ijazǝt bǝrgǝyla; biz silining etizliⱪliriƣa wǝ üzümzarliⱪliriƣa kirmǝymiz, ⱪuduⱪliridin sumu iqmǝymiz; tǝwǝliridin ɵtüp kǝtküqǝ «Han yoli»din qiⱪmaymiz, — dedi.■Qɵl. 20:17 23 Siⱨon Israillarni ɵz qegrisidin ɵtkili ⱪoymayla ⱪalmastin, ǝksiqǝ u Israillar bilǝn soⱪuximǝn dǝp, ɵzining barliⱪ hǝlⱪini yiƣip qɵlgǝ ⱪarap atlandi. U Yaⱨazƣa kelip Israilƣa ⱨujum ⱪildi.■Ⱪan. 2:30; 29:7; Yǝ. 24:8; Ⱨak. 11:20 24 Israillar uni ⱪiliq bilǝn qepip ɵltürüp, uning yurtini Arnon dǝryasidin Yabbok dǝryasiƣiqǝ, yǝni Ammoniylarning qegrisiƣiqǝ igilidi; Ammoniylarning qegrisi bolsa bǝk mustǝⱨkǝm idi.□«Ammoniylarning qegrisiƣiqǝ igilidi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ammoniylarning qegrisi Yaazǝr idi» (32-ayǝtni kɵrüng). ■Ⱪan. 2:33,37; 29:7; Yǝ. 12:2; 24:8; Ⱨak. 11:2; Zǝb. 135:10-12; 136:19-21; Am. 2:9 25 Israillar bu yǝrdiki ⱨǝmmǝ xǝⱨǝrni igilidi ⱨǝm Amoriylarning xǝⱨǝrlirigǝ, yǝni Ⱨǝxbonƣa wǝ uningƣa tǝwǝ barliⱪ yeza-ⱪixlaⱪlarƣimu kirip orunlaxti.■Ⱪan. 2:34, 35 26 Qünki Ⱨǝxbon ǝslidǝ Amoriylarning padixaⱨi Siⱨonning mǝrkiziy xǝⱨiri idi; Siⱨon ǝslidǝ Moabning ilgiriki padixaⱨi bilǝn soⱪuxⱪan, uning Arnon dǝryasiƣiqǝ bolƣan ⱨǝmmǝ zeminini tartiwalƣanidi. 27 Xu sǝwǝbtin xairlar: —
«Ⱨǝxbonƣa kelinglar!
Mana Siⱨonning xǝⱨiri yengiwaxtin ⱪurulsun,
Siⱨonning xǝⱨiri mǝⱨkǝm ⱪilinsun.
28 Qünki Ⱨǝxbonning ɵzidin qiⱪti bir ot,
Siⱨonning xǝⱨiridin bir yalⱪun yalⱪunlap,
Yutuwǝtti Moabtiki Ar xǝⱨirini,
Arnondiki egiz jaylarning ǝmirlirini.■Yǝx. 48:45
29 Way sanga ǝy Moab!
Ⱨǝy Kemoxning ümmiti, tügǝxtinglar!
Qünki Kemox ɵz oƣullirini ⱪaqⱪunƣa aylandurdi,
Ⱪizlirini ǝsirlikkǝ berip, Amoriylarning padixaⱨi Siⱨonƣa tutup bǝrdi!□«Kemox» — Kemox Moab qoⱪunƣan but idi. Moabiylarning uningƣa ɵz balilirini ⱪurbanliⱪ ⱪilix aditi bar idi («2Pad.» 3:27ni kɵrüng). Bu tarihⱪa ⱪariƣanda, Kemoxning «ɵz hǝlⱪigǝ» ⱨeq paydisi bolmiƣanidi! ■1Pad. 11:7, 33 30 Biz ularni yiⱪitiwǝttuⱪ,
Ⱨǝxbon taki Dibonƣiqǝ ⱨalak boldi;
Biz ⱨǝtta Nofaⱨⱪiqǝ (Nofaⱨtin Mǝdǝbaƣa yetidu) ularning yurtini wǝyran ⱪiliwǝttuⱪ!» — dǝp xeir yezixⱪanidi.□«biz ularni yiⱪitiwǝttuⱪ» — yaki «biz ularƣa attuⱪ».
31 Xuning bilǝn Israillar ǝnǝ xu tǝriⱪidǝ Amoriylarning yurtiƣa orunlaxti. 32 Musa Yaazǝrni qarlap kelixkǝ qarliƣuqilarni ǝwǝtti; andin Israillar Yaazǝrning yeza-ⱪixlaⱪlirini ixƣal ⱪilip, u yǝrlǝrdiki Amoriylarni yeridin ⱪoƣliwǝtti. 33 Xuningdin keyin Israillar burulup, Baxanning yolini boylap mangdi; Baxanning padixaⱨi Og wǝ uning barliⱪ hǝlⱪi qiⱪip Ədrǝydǝ Israillar bilǝn jǝng ⱪilixⱪa sǝp tüzdi.■Ⱪan. 3:1; 29:7 34 Pǝrwǝrdigar Musaƣa: — Ⱪorⱪma, Mǝn uni, uning barliⱪ hǝlⱪi ⱨǝm zeminini ⱪolungƣa tapxurimǝn; sǝn uni ilgiri Ⱨǝxbonda turuxluⱪ Amoriylarning padixaⱨi Siⱨonni ⱪilƣandǝk ⱪilisǝn, — dedi.■Zǝb. 136:20 35 Xuning bilǝn ular Og bilǝn uning oƣullirini ⱨǝm barliⱪ hǝlⱪining birini ⱪoymay ⱪirip taxlidi wǝ uning zeminini igilidi.■Zǝb. 136:20, 21, 22
□21:1 «Jǝnubta» — ibraniy tilida «Nǝgǝwdǝ». Nǝgǝw bolsa Pǝlǝstin zeminining jǝnub tǝripidiki qong qɵllük yǝrdur.
□21:3 «Hormaⱨ» — degǝnning mǝnisi «wǝyranǝ».
□21:5 «ǝrzimǝs nanlar» — bu sɵz Huda ularning üstigǝ ⱨǝr küni qüxüridiƣan «manna»ni kɵrsitidu. «Mis.» 16:13-36ni kɵrüng.
□21:6 «zǝⱨǝrlik yilanlar» —— Ibraniy tilida «ot yilanlar».
■21:8 Yⱨ. 3:14
□21:9 «mistin bir yilan... yasitip hadiƣa esip ⱪoyƣin» — bu wǝⱪǝ toƣruluⱪ yǝnǝ «Yuⱨ.» 3:14-15ni kɵrüng.
■21:9 2Pad. 18:4; Yⱨ. 3:14
□21:14-15 «tǝrjimǝ» — bu ⱪǝdimki xeirning birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri bar. Bu yǝrdǝ Musa pǝyƣǝmbǝrning uni nǝⱪil kǝltürüxining mǝⱪsiti, xübⱨisizki, Pǝrwǝrdigar ⱪǝdimdin tartip Moab üqün bekitkǝn qegraning Arnon dǝryasi bilǝn Ar xǝⱨiri ikǝnlikini ispatlax üqündur.
□21:18 «ⱪanun qiⱪarƣuqining sɵzi bilǝn» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «tayaⱪliri bilǝn». «hǝlⱪning kattiliri ⱪazƣan, ... ⱨasiliri bilǝn ⱪazƣan» — bu ixning xu alaⱨidiliki barki, pǝⱪǝt addiy puhralarla ǝmǝs, hǝlⱪning kattilirimu ǝmgǝk ⱪilip ⱪuduⱪ kolaxti.
□21:21 «izaⱨat» — «Ⱪan.» 2:26-3:11nimu kɵrüng.
■21:23 Ⱪan. 2:30; 29:7; Yǝ. 24:8; Ⱨak. 11:20
□21:24 «Ammoniylarning qegrisiƣiqǝ igilidi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ammoniylarning qegrisi Yaazǝr idi» (32-ayǝtni kɵrüng).
■21:24 Ⱪan. 2:33,37; 29:7; Yǝ. 12:2; 24:8; Ⱨak. 11:2; Zǝb. 135:10-12; 136:19-21; Am. 2:9
■21:25 Ⱪan. 2:34, 35
□21:29 «Kemox» — Kemox Moab qoⱪunƣan but idi. Moabiylarning uningƣa ɵz balilirini ⱪurbanliⱪ ⱪilix aditi bar idi («2Pad.» 3:27ni kɵrüng). Bu tarihⱪa ⱪariƣanda, Kemoxning «ɵz hǝlⱪigǝ» ⱨeq paydisi bolmiƣanidi!
■21:29 1Pad. 11:7, 33
□21:30 «biz ularni yiⱪitiwǝttuⱪ» — yaki «biz ularƣa attuⱪ».
■21:35 Zǝb. 136:20, 21, 22