(1) insan ǝmǝs, bǝlki ǝrxtiki bir hil zatlar, pǝrixtilǝr yaki roⱨlardin ibarǝttur.
(2) insan ǝmǝs, bǝlki jinlar yaki yaman roⱨlardin ibarǝttur.
(3) ⱨǝr jǝⱨǝttin adǝttiki insanlardin yuⱪiri adǝmlǝr, padixaⱨ yaki ⱨɵkümdar.
(4) Ⱪabilning hudasiz ǝwladliridǝk ǝmǝs, bǝlki Huda yolida mangidiƣan xetning ihlasmǝn ǝwladliridur.
Biz birinqi kɵzⱪaraxta bolimiz; «Ayup» 1:6, 2:1, 38:7ni kɵrüng. Buning sǝwǝbini «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ berimiz. ■Yǝⱨ. 6-7
Oⱪurmǝnlǝr xuni bayⱪayduki, Nuⱨtin ilgiri adǝmlǝr birnǝqqǝ yüz yil yaxaytti.
«Kǝlgüsidǝ ularning ɵmri pǝⱪǝt bir yüz yigirmǝ yaxtin axmisun» degǝnning baxⱪa birhil qüxǝnqisi: «Biraⱪ ularƣa yǝnila bir yüz yigirmǝ yil (topan kǝlgüqǝ) ɵmür berimǝn».
Bǝzi waⱪitlarda «ǝt igiliri» (mǝsilǝn, 19-ayǝttǝ) ⱨaywanlarni ɵz iqigǝ alidu (6:4ni kɵrüng).
«Barliⱪ ǝt igilirining ... ⱪiliwatⱪini yuzuⱪqiliⱪ idi» — ibraniy tilida «barliⱪ ǝt igiliri... ɵz yolini buzƣanidi». 13 Xuning bilǝn Huda Nuⱨⱪa: —
Bǝzi waⱪitlarda «ǝt igiliri» (mǝsilǝn, 7:15dǝ) ⱨaywanlarni ɵz iqigǝ alidu. 20 Tirik ⱪelix üqün ⱪuxlarning ⱨǝrbir türliridin, mal-qarwilarning ⱨǝrbir türliridin wǝ yǝrdǝ ɵmiligüqi janiwarlarning ⱨǝrbir türliridin bir jüpi ⱪexingƣa kiridu. 21 Ɵzüng wǝ ularning ozuⱪluⱪi üqün ⱨǝrhil yemǝkliklǝrdin elip, yeningƣa ƣǝmligin, — dedi.
□6:2 «Hudaning oƣulliri» — bu toƣruluⱪ tɵt hil qüxǝnqǝ bar: — (1) insan ǝmǝs, bǝlki ǝrxtiki bir hil zatlar, pǝrixtilǝr yaki roⱨlardin ibarǝttur. (2) insan ǝmǝs, bǝlki jinlar yaki yaman roⱨlardin ibarǝttur. (3) ⱨǝr jǝⱨǝttin adǝttiki insanlardin yuⱪiri adǝmlǝr, padixaⱨ yaki ⱨɵkümdar. (4) Ⱪabilning hudasiz ǝwladliridǝk ǝmǝs, bǝlki Huda yolida mangidiƣan xetning ihlasmǝn ǝwladliridur. Biz birinqi kɵzⱪaraxta bolimiz; «Ayup» 1:6, 2:1, 38:7ni kɵrüng. Buning sǝwǝbini «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ berimiz.
□6:3 «Insan ǝttur» — «ǝt» degǝn ibarǝ (wǝ uningƣa ohxap ketidiƣan baxⱪa ibarilǝr) insanlarning gunaⱨliri bilǝn munasiwǝtlik ⱨalda tilƣa elinƣanda, daim degüdǝk insanlarning gunaⱨⱪa ǝsir bolup ⱪelixini, yǝni ɵz etidiki ⱨǝwǝs-ixtiyaⱪliriƣa ǝsir bolup ⱪelixini tǝkitlǝydu. «Ət» degǝn sɵz Muⱪǝddǝs Kitabta muxu yǝrdǝ birinqi ⱪetim insanning tǝbiitini kɵrsǝtkǝn. «Rimliⱪlarƣa»diki kirix sɵznimu kɵrüng. «Mening Roⱨim insanlar bilǝn mǝnggü kürǝx ⱪiliwǝrmǝydu» — bu jümlining baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mening Roⱨim insanlar bilǝn mǝnggü yaxawǝrmǝydu». Lekin bizningqǝ Huda bu ayǝttǝ Ɵz Roⱨining adǝmning gunaⱨini qǝklǝx üqün uning wijdanida kürǝx ⱪilidiƣanliⱪini kɵrsǝtkǝn boluxi kerǝk; bu tǝrjimini aldi-kǝynidiki bayanlarƣa ǝng muwapiⱪ tǝrjimǝ dǝp ⱪaraymiz. Huda adǝmning gunaⱨliriƣa qǝk ⱪoyux üqün uning ɵmrigǝ qǝk (120 yax) ⱪoyidu («Tesalonikaliⱪlarƣa (2)»)diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng. Oⱪurmǝnlǝr xuni bayⱪayduki, Nuⱨtin ilgiri adǝmlǝr birnǝqqǝ yüz yil yaxaytti. «Kǝlgüsidǝ ularning ɵmri pǝⱪǝt bir yüz yigirmǝ yaxtin axmisun» degǝnning baxⱪa birhil qüxǝnqisi: «Biraⱪ ularƣa yǝnila bir yüz yigirmǝ yil (topan kǝlgüqǝ) ɵmür berimǝn».
□6:4 «gigantlar» — ibraniy tilida «nǝfilim» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. «Nǝfilim» degǝnning ǝslidiki mǝnisi «yiⱪilƣanlar» boluxi mumkin. «dangliⱪ palwan-baturlar» — ular gǝrqǝ «palwan-baturlar» bolsimu, ular Hudaning nǝziridǝ intayin rǝzil idi (5-ayǝtni kɵrüng).
□6:5 «ⱨǝrⱪaqan» — ibraniy tilida «pütkül künidǝ».
■6:5 Yar. 8:21; Ayup 15:16; Pǝnd. 6:14; Yǝr. 17:9; Mat. 15:19; Rim. 3:10,11,12; 8:6.
□6:9 «Nuⱨ wǝ uning ix-izliri tɵwǝndikiqǝ: —» — muxu jümlǝ bilǝn «Alǝmning Yaritilixi»ning üqinqi «tolidot»i («tarihi»), yǝni «Nuⱨning tarihi» yaki «nuⱨning tolidoti» (6:9-9:29) baxlinidu («tolidot» toƣruluⱪ «kirix sɵz»ni kɵrüng).
□6:12 «ǝt igiliri» — bu ibarǝ Muⱪǝddǝs Kitabta adǝttǝ insanlarni kɵrsitidu (6:3ning izaⱨatinimu kɵrüng). Bǝzi waⱪitlarda «ǝt igiliri» (mǝsilǝn, 19-ayǝttǝ) ⱨaywanlarni ɵz iqigǝ alidu (6:4ni kɵrüng). «Barliⱪ ǝt igilirining ... ⱪiliwatⱪini yuzuⱪqiliⱪ idi» — ibraniy tilida «barliⱪ ǝt igiliri... ɵz yolini buzƣanidi».
□6:14 «gofǝr yaƣiqi» — yaki «arqa yaƣiqi». «kemǝ» — muxu yǝrdǝ «sanduⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Uzunluⱪi, kǝngliki wǝ egizliki wǝ bularning bir-birigǝ bolƣan nisbiti ⱨazirⱪi zamandiki ǝng qong kemilǝrningkigǝ ohxap ketidu. Lekin xǝkli pǝⱪǝt sanduⱪtǝk idi. Sǝwǝbi, xu kemining mǝⱪsiti dengizda mengix ǝmǝs, pǝⱪǝt lǝylǝp yürǝxtin ibarǝt idi.
□6:15 «gǝz» — Muⱪǝddǝs Kitabta ixlitilgǝn «gǝz» adǝmning ⱪolning jǝynǝktin barmaⱪning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪi (tǝhminǝn 45 santimetr) idi.
□6:16 «Kemining pexaywini astiƣa bir oquⱪqiliⱪ yasa» — bu jümlining kɵp hil tǝrjimiliri bar, lekin asasiy mǝnisi ohxax.
□6:19 «barliⱪ jandarlar» — ibraniy tilida «ǝt igiliridin». Bǝzi waⱪitlarda «ǝt igiliri» (mǝsilǝn, 7:15dǝ) ⱨaywanlarni ɵz iqigǝ alidu.