«Top-top adǝmlǝrning ƣowƣa-quⱪanliri...» bǝlkim Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨning ⱪoxunlirining jǝng yürüxini kɵrsitidu («2Pad.» 19:9-ayǝtni kɵrüng). Sǝnnaherib «Tirⱨakaⱨ kelidu» degǝn hǝwǝrni anglap qekindi.
Ahirⱪi zamanlarda muxu wǝⱪǝgǝ ohxaydiƣan yǝnǝ bir wǝⱪǝ bolidu («Dan.» 11:44-ayǝtni kɵrüng).
□33:1 «I ɵzüng bulang-talang ⱪilinmiƣan, baxⱪilarni bulang-talang ⱪilƣuqi, baxⱪilar sanga asiyliⱪ ⱪilmiƣan, ɵzüng asiyliⱪ ⱪilƣuqi, sening ⱨalingƣa way!...» — muxu ayǝt Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaheribni kɵrsitidu. Israil padixaⱨi Ⱨǝzǝkiya ǝlqilǝrni ǝwǝtip Sǝnnaherib bilǝn «sülⱨ» ǝⱨdisini tüzdürgǝn («2Pad.», 18:13-18-ayǝtni kɵrüng); ilgiriki Aⱨaz padixaⱨningmu Asuriyǝ bilǝn tüzgǝn «tinqliⱪ» ǝⱨdisi bar idi («2Pad.» 16-babni kɵrüng). Sǝnnaherib miladiyǝdin ilgiriki 701-yili, ikki ǝⱨdini buzup Israil (Yǝⱨuda)ning pütün zeminini besiwelip, paytǝhti Yerusalemƣa tǝⱨdit saldi. Uning xundaⱪ «asiyliⱪ» ixliri heli kɵp idi. Bǝlkim, muxu bexarǝttiki «asiyliⱪ ⱪilƣuqi», «ǝⱨdini buzudiƣan» degǝn sɵzlǝr ahirⱪi zamandiki dǝjjalnimu kɵrsitixi mumkin.
□33:3 «Top-top adǝmlǝrning ƣowƣa-quⱪanliridin hǝlⱪlǝr bǝdǝr ⱪaqidu; sǝn ... ⱪǝddingni tik ⱪilixing bilǝn ǝllǝr pitirap ketidu» — bu, bǝlkim, Pǝrwǝrdigarning Israilning 2-ayǝttiki duasiƣa bǝrgǝn jawabi boluxi mumkin. «Top-top adǝmlǝrning ƣowƣa-quⱪanliri...» bǝlkim Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨning ⱪoxunlirining jǝng yürüxini kɵrsitidu («2Pad.» 19:9-ayǝtni kɵrüng). Sǝnnaherib «Tirⱨakaⱨ kelidu» degǝn hǝwǝrni anglap qekindi. Ahirⱪi zamanlarda muxu wǝⱪǝgǝ ohxaydiƣan yǝnǝ bir wǝⱪǝ bolidu («Dan.» 11:44-ayǝtni kɵrüng).
□33:4 «Silǝrgǝ bekitip berilgǝn olja yiƣiwelinidu» — bizningqǝ «silǝr» Israillarni kɵrsitidu (6-ayǝtni kɵrüng). Asuriyǝliklǝr oljini ularƣa taxlap ⱪaqidu (36-, 37-babni kɵrüng). Baxⱪa tǝrjimanlar «silǝr» degǝn Israildin baxⱪa ǝllǝrni kɵrsitidu, dǝp xǝrⱨilǝydu.
□33:6 «Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪux uning üqün gɵⱨǝrdur» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪux Uning adǝmlǝrgǝ beridiƣan gɵⱨiri».
□33:7 «Mana, ularning palwanliri ... nalǝ-pǝryad kɵtüridu; sülⱨ-ǝⱨdǝ tüzgǝn ǝlqilǝr ⱪattiⱪ yiƣlixidu» — bizningqǝ bu ayǝt ǝyni qaƣdiki ǝⱨwalni kɵrsitidu. 8-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng. «palwanlar ...nalǝ-pǝryad kɵtüridu... Əlqilǝr yiƣlixidu» — 1-ayǝttiki izaⱨatta deyilgǝndǝk, Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib «sülⱨ-ǝⱨdǝ»gǝ asiyliⱪ ⱪilip, Israilni ixƣal ⱪilƣan; ǝⱨwal 7-9-ayǝtlǝrdǝ tǝswirligǝndǝk bolƣan. Xu qaƣda Ⱨǝzǝkiya bilǝn u Sǝnnaheribⱪa ǝwǝtkǝn ǝlqilǝr axu sülⱨ-ǝⱨdining bir tiyingimu ǝrzimigǝnlikini kɵrüp, ⱪattiⱪ puxayman ⱪilƣan bolsa kerǝk.
□33:8 «U ǝⱨdini buzup taxlidi» — «u» bǝlkim asiyliⱪ ⱪilƣuqi (Asuriyǝlik) Sǝnnaheribni wǝ xuning bilǝn birgǝ ahirⱪi zamandiki dǝjjalnimu kɵzdǝ tutuxi mumkin.
□33:9 «Liwan... Xaron.... Baxan... Karmǝl...» — qirayliⱪ ormanzarliⱪ rayon. Xaron munbǝt yaylaⱪ. Baxan dǝl-dǝrǝhliri kɵp, qarwiqiliⱪtin beyiƣan rayon. Karmǝl yǝrliri intayin munbǝt, mewǝ-qewǝ, kɵktatlar kɵp qiⱪidiƣan, kɵp yaylaⱪliri bar rayon idi. Hǝritilǝrni kɵrüng.
□33:13 «I yiraⱪtikilǝr, Mening ⱪilƣanlirimni anglanglar; yeⱪindikilǝr, Mening küq-ⱪudritimni tonup yetinglar» — muxu bexarǝt 10-ayǝttin baxlap ahirⱪi zamanlarƣa ɵtkǝn boluxi mumkin.
□33:15 «Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ yolida mangidiƣan, durus-lilla gǝp ⱪilidiƣan...» — bu sɵzlǝr 14-ayǝttiki «Arimizdiki kim mǝnggülük yutⱪur ot bilǝn billǝ turidu? Kim ǝbǝdil’ǝbǝd yalⱪunlar bilǝn bir makanda bolidu?» degǝn soalƣa bolƣan jawabning bexidur. «parilarni sunƣuqilarni ⱪolini pulangxitip rǝt ⱪilidiƣan» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «parilar tutⱪuzup ⱪoyulmisun dǝp ⱪolliri titrǝp ketidiƣan». «Pǝslik-rǝzillikkǝ ⱪaraxni rǝt ⱪilip, kɵzini ⱪaquridiƣan» — mǝnisi bǝlkim: «rǝzillikni kɵzitixni ⱪǝt’iy rǝt ⱪilidiƣan».
□33:17 «Kɵzliring Padixaⱨni güzǝllikidǝ kɵridu» — muxu yǝrdǝ padixaⱨning kim ikǝnliki tehi dǝp berilmidi. U yuⱪiriⱪi 9-bab, 6-ayǝt, 11-bab, 1-9-ayǝt wǝ 32-bab, 1-ayǝttǝ tilƣa elinƣan padixaⱨⱪa ohxax adǝm boluxi kerǝk. «kɵzliring Padixaⱨni güzǝllikidǝ kɵridu» — «güzǝllikidǝ» degǝnlik, padixaⱨning bǝlkim baxⱪa ǝⱨwaldimu kɵrünüxi mumkin. «uzunƣa sozulƣan zemin» — bǝlkim kǝng-azadilik, ⱨeq wǝⱨimǝ kɵrünmǝydiƣan zemin degǝn mǝnidǝ.
□33:18 «Royhǝtqi bǝg ⱪeni? Oljini ɵlqǝydiƣan taraziqi bǝg ⱪeni? Istiⱨkam-munarlarni saniƣuqi bǝg ⱪeni?» — muxu bǝglǝr, xübⱨisizki, Israilni ayaƣ asti ⱪilƣan düxmǝnning ixƣaliyǝtqi ⱪoxunlirining bǝgliri; biraⱪ ularning rolliri anqǝ eniⱪ ǝmǝs. Birinqisi, bǝlkim, ǝsirlǝrning tizimlikini tǝyyarliƣan; ikkinqisi oljini hatiriliwalƣan; üqinqisi xǝⱨǝrdiki paqaⱪlax kerǝk bolƣan istiⱨkamlarni hatiriliwalƣan.
□33:19 «Sǝn angⱪiralmaydiƣan, boƣuzida sɵzlǝydiƣan, ... gepini qüxinǝlmǝydiƣan bir hǝlⱪni ikkinqi kɵrmǝysǝn» — bu ayǝt, xübⱨisizki, zeminining yatlar tǝripidin ixƣal ⱪilƣanliⱪini yaki ular tǝripidin hǝlⱪning sürgün ⱪilinƣanliⱪini, xundaⱪla qǝtǝl tilida sɵzlǝydiƣan muⱨit iqidǝ ɵtküzgǝn turmuxni kɵrsitidu.
□33:21 «Xu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarning xan-xǝripi bizgǝ kɵrünidu, — U Ɵzi dǝryalar, kǝng ɵstǝnglǝr eⱪip turidiƣan bir jay bolidu; palaⱪlar bilǝn ⱨǝydǝlgǝn ⱨeqⱪandaⱪ kemǝ u jayda ⱪatnimaydu, wǝ yaki ⱨeq ⱨǝywǝtlik kemǝ u jaydin ɵtmǝydu» — bu sirliⱪ gǝpning mǝnisi, pǝrizimizqǝ: «Pǝrwǝrdigar zeminimizni bǝrikǝtlik ⱪilƣandin keyin ⱨeqⱪandaⱪ nǝrsini baxⱪa ǝllǝrdin kirgüzüxning ⱨajiti yoⱪ, xunglaxⱪa biz kemǝ elip kǝlgǝn ⱨeqⱪandaⱪ mǝⱨsulatlarƣa moⱨtaj ǝmǝsmiz; Pǝrwǝrdigar Ɵzi bizgǝ ⱨǝmmini tǝminligüqidur» degǝndǝk boluxi mumkin.
□33:23 «Sening tana-arƣamqiliring boxiƣan bolsimu, Israil yǝlkǝn hadisining turumini mustǝⱨkǝm ⱪilalmisimu, ... u qaƣda zor bir olja ülǝxtürülidu; ⱨǝtta aⱪsaⱪ-tokurlarmu oljini alidu» — yǝnǝ bir sirliⱪ gǝp! Pǝrizimizqǝ, bu bir ohxitix bolup, Israilni bir qong kemigǝ ohxatⱪan; kemǝ bolsa bǝk konirap kǝtkǝn, mangalmaydiƣan ⱨalƣa kelip ⱪalƣan bolsa kerǝk. Ⱨalbuki, bu Hudaning tǝⱪdim ⱪilmaⱪqi bolƣan bǝrikitigǝ ⱨeqⱪandaⱪ tosalƣu bolmiƣan; olja ⱨaman ⱪolƣa elinidu, ⱨǝtta «aⱪsaⱪ-tokur» wǝ ajiz adǝmlǝrmu bǝht-bǝrikǝtkǝ erixidu. Bǝzi alimlar kemǝ toƣrisidiki sɵzlǝrni Israilning düxmǝnlirigǝ ⱪaritilƣan, dǝp ⱪaraydu.
□33:24 «Xu jayni makan ⱪilƣan hǝlⱪning gunaⱨliri kǝqürüm ⱪilinidu» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda: — «Xu jayni makan ⱪilƣan hǝlⱪ gunaⱨidin kɵtürüwetilidu»