2
Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisining Israilƣa tǝnbiⱨ berixi
Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi Gilgaldin Bokimƣa kelip: — Mǝn silǝrni Misirdin qiⱪirip, ata-bowiliringlarƣa ⱪǝsǝm ⱪilip bǝrgǝn zeminƣa elip kelip: «Mǝn silǝr bilǝn ⱪilƣan ǝⱨdǝmni ǝbǝdgiqǝ bikar ⱪilmaymǝn; «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — «tǝbirlǝr»ni kɵrüng.   Yar. 17:7; Mis. 23:20-22; Ⱪan. 29:13, 14 Lekin silǝr bu zeminning hǝlⱪi bilǝn ⱨeqⱪandaⱪ ǝⱨdǝ baƣlimanglar, bǝlki ularning ⱪurbangaⱨlirini buzup taxlixinglar kerǝk» — degǝnidim; lekin silǝr Mening awazimƣa ⱪulaⱪ salmidinglar. Bu silǝrning nemǝ ⱪilƣininglar?! Ⱪan. 7:2; 12:3 Xunga Mǝn xu qaƣda silǝrgǝ: «Xundaⱪ ⱪilsanglar ularni silǝrning aldinglardin ⱪoƣliwǝtmǝymǝn; ular biⱪininglarƣa yantaⱪ bolup sanjilidu, ularning ilaⱨliri silǝrgǝ tor-tuzaⱪ bolidu» — dǝp agaⱨlandurdum, — dedi. «ular biⱪininglarƣa yantaⱪ bolup sanjilidu» — yaki «ular silǝrni ⱪiltaⱪlarƣa qüxüridu».   Mis. 23:33; 34:12; Ⱪan. 7:16; Yǝ. 23:13
Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi barliⱪ Israillarƣa bularni degǝndǝ, ular ün selip yiƣlap ketixti. Xuning bilǝn bu jayning nami «Bokim» dǝp ⱪoyuldi; ular xu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪlarni sundi. «Bokim» — mǝnisi «yiƣliƣuqilar». «... ular xu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪlarni sundi» — bu ixⱪa ⱪariƣanda, «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» ayan bolƣan qaƣda, xu yǝrlǝrdǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilsa bolatti. Adǝttǝ pǝⱪǝt Huda bekitkǝn jaydila ⱪurbanliⱪ sunuxⱪa bolatti («Ⱪan.» 12:5-14ni kɵrüng).
 
Yǝxua pǝyƣǝmbǝrning dǝwridin keyin bolƣan ixlar
Yǝxua hǝlⱪni tarⱪitiwetiwidi, Israillar ⱨǝrⱪaysisi ɵzlirigǝ miras ⱪilinƣan zeminni igilǝx üqün ⱪaytip ketixti. Yǝ. 24:28 Yǝxuaning pütkül ⱨayat künliridǝ, xundaⱪla Yǝxuadin keyin ⱪalƣan, Pǝrwǝrdigarning Israil üqün ⱪilƣan ⱨǝmmǝ karamǝt ǝmǝllirini obdan bilgǝn aⱪsaⱪallarning pütkül ⱨayat künliridimu Israil hǝlⱪi Pǝrwǝrdigarning ibaditidǝ bolup turdi. Əmdi Nunning oƣli, Pǝrwǝrdigarning ⱪuli Yǝxua bir yüz on yexida wapat boldi. Ular uni elip berip, Əfraim taƣliⱪ rayonida, Gaax teƣining ximal tǝripidiki ɵz miras ülüxi bolƣan Timnat-Seraⱨ degǝn jayda dǝpnǝ ⱪildi. «Timnat-Seraⱨ» — yaki «Timnat-Ⱨǝrǝs». 10 Bu dǝwrdikilǝrning ⱨǝmmisi ɵlüp ɵz ata-bowiliriƣa ⱪoxulup kǝtti; ulardin keyin Pǝrwǝrdigarnimu tonumaydiƣan, xundaⱪla uning Israil üqün ⱪilƣan ǝmǝllirini bilmigǝn bir dǝwr pǝyda boldi.
 
Israilning gunaⱨni üzlüksiz tǝkrarlixi
11 Xuningdin tartip Israil Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip Baal-butlarning ibaditigǝ kirixti. 12 Ular ɵzlirini Misir zeminidin qiⱪirip elip kǝlgǝn ata-bowilirining Hudasi Pǝrwǝrdigarni taxlap, ǝtrapidiki taipilǝrning ilaⱨliridin bolƣan yat ilaⱨlarƣa ǝgixip, ularƣa bax urup, Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipini ⱪozƣidi. 13 Ular Pǝrwǝrdigarni taxlap, Baal wǝ Axǝraⱨlarning ⱪulluⱪiƣa kirixti. ««Axǝraⱨlar» yaki Axǝraⱨ butlar» — bǝlkim butpǝrǝslikkǝ beƣixlanƣan dǝrǝhliklǝrdur. Dǝrǝhlǝr bǝlkim ayal but xǝklidǝ oyulƣan yaki nǝⱪixlǝngǝn boluxi mumkin.
14 Buning bilǝn Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi Israilƣa tutixip, harab ⱪilinsun dǝp, u ularni talan-taraj ⱪilƣuqilarning ⱪoliƣa taxlap bǝrdi, yǝnǝ ǝtrapidiki düxmǝnlirining ⱪoliƣa tapxurup bǝrdi; xuning bilǝn ular düxmǝnlirining aldida bax kɵtürǝlmidi. Zǝb. 44:12-14; Yǝx. 50:1 15 Ular ⱪǝyǝrgǝ barmisun, Pǝrwǝrdigarning ⱪoli ularni apǝt bilǝn urdi, huddi Pǝrwǝrdigarning deginidǝk, wǝ Pǝrwǝrdigarning ularƣa ⱪǝsǝm ⱪilƣinidǝk, ular tolimu azabliⱪ ⱨalǝtkǝ qüxüp ⱪaldi. Law. 26; Ⱪan. 28 16 Andin Pǝrwǝrdigar ularning arisidin batur ⱨakimlarni turƣuzdi, ular Israillarni talan-taraj ⱪilƣuqilarning ⱪolidin ⱪutⱪuzup qiⱪti.
17 Xundaⱪtimu, ular ɵz ⱨakimliriƣa ⱪulaⱪ salmidi; ǝksiqǝ ular yat ilaⱨlarƣa ǝgixip buzuⱪluⱪ ⱪilip, ularƣa bax urup qoⱪundi; ata-bowilirining mangƣan yolidin, yǝni Pǝrwǝrdigarning ǝmrlirigǝ itaǝt ⱪilix yolidin tezla qiⱪip kǝtti; ular ⱨeq itaǝt ⱪilmidi. 18 Pǝrwǝrdigar ⱪaqaniki ular üqün batur ⱨakimlarni turƣuzsa, Pǝrwǝrdigar ⱨaman xu batur ⱨakim bilǝn billǝ bolatti, batur ⱨakimning ⱨayat künliridǝ ularni düxmǝnlirining ⱪolidin ⱪutⱪuzup qiⱪatti; qünki ularni harlap ǝzgǝnlǝr tüpǝylidin kɵtürülgǝn aⱨ-zarlarni angliƣan Pǝrwǝrdigar ularƣa iqini aƣritatti.
19 Lekin batur ⱨakim ɵlüp ketixi bilǝnla, ular arⱪisiƣa yenip, yat ilaⱨlarƣa ǝgixip, ularning ⱪulluⱪiƣa kirip, ularƣa bax uruxup, ɵzlirini ata-bowiliridinmu ziyadǝ bulƣaytti; ular nǝ xu ⱪilmixliridin tohtimaytti, nǝ ɵz jaⱨil yolidin ⱨeq yanmaytti. Ⱨak. 3:12 20 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi Israilƣa ⱪattiⱪ tutaxti, U: — «Bu hǝlⱪ Mǝn ularning ata-bowiliriƣa tapiliƣan ǝⱨdǝmni buzup, awazimƣa ⱪulaⱪ salmiƣini üqün, 21 buningdin keyin Mǝn Yǝxua ɵlgǝndǝ bu yurtta ⱪaldurƣan taipilǝrdin ⱨeqbirini ularning aldidin ⱪoƣliwǝtmǝymǝn; Yǝ. 23:13 22 buningdiki mǝⱪsǝt, Mǝn xular arⱪiliⱪ Israilning ularning ata-bowiliri tutⱪandǝk, Mǝn Pǝrwǝrdigarning yolini tutup mangidiƣan-mangmaydiƣanliⱪini sinaymǝn» — dedi.
23 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar xu taipilǝrni ⱪaldurup, ularni nǝ dǝrⱨalla zeminidin mǝⱨrum ⱪilip ⱪoƣliwǝtmidi nǝ Yǝxuaning ⱪoliƣimu tapxurup bǝrmigǝnidi. «Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar xu taipilǝrni ⱪaldurup, ularni ... nǝ Yǝxuaning ⱪoliƣimu tapxurup bǝrmigǝnidi» — bu ayǝtlǝr, yǝni 10-23-ayǝtlǝr «Batur Ⱨakimlar» degǝn kitabning ⱪisⱪa yǝkünidin ibarǝttur.
 
 

2:1 «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — «tǝbirlǝr»ni kɵrüng.

2:1 Yar. 17:7; Mis. 23:20-22; Ⱪan. 29:13, 14

2:2 Ⱪan. 7:2; 12:3

2:3 «ular biⱪininglarƣa yantaⱪ bolup sanjilidu» — yaki «ular silǝrni ⱪiltaⱪlarƣa qüxüridu».

2:3 Mis. 23:33; 34:12; Ⱪan. 7:16; Yǝ. 23:13

2:5 «Bokim» — mǝnisi «yiƣliƣuqilar». «... ular xu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪlarni sundi» — bu ixⱪa ⱪariƣanda, «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» ayan bolƣan qaƣda, xu yǝrlǝrdǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilsa bolatti. Adǝttǝ pǝⱪǝt Huda bekitkǝn jaydila ⱪurbanliⱪ sunuxⱪa bolatti («Ⱪan.» 12:5-14ni kɵrüng).

2:6 Yǝ. 24:28

2:9 «Timnat-Seraⱨ» — yaki «Timnat-Ⱨǝrǝs».

2:13 ««Axǝraⱨlar» yaki Axǝraⱨ butlar» — bǝlkim butpǝrǝslikkǝ beƣixlanƣan dǝrǝhliklǝrdur. Dǝrǝhlǝr bǝlkim ayal but xǝklidǝ oyulƣan yaki nǝⱪixlǝngǝn boluxi mumkin.

2:14 Zǝb. 44:12-14; Yǝx. 50:1

2:15 Law. 26; Ⱪan. 28

2:19 Ⱨak. 3:12

2:21 Yǝ. 23:13

2:23 «Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar xu taipilǝrni ⱪaldurup, ularni ... nǝ Yǝxuaning ⱪoliƣimu tapxurup bǝrmigǝnidi» — bu ayǝtlǝr, yǝni 10-23-ayǝtlǝr «Batur Ⱨakimlar» degǝn kitabning ⱪisⱪa yǝkünidin ibarǝttur.