34
Pǝrwǝrdigar Zǝdǝkiyaƣa xum hǝwǝr yǝtküzidu
Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar, pütün ⱪoxuni wǝ ⱨɵkümranliⱪiƣa beⱪinƣan barliⱪ padixaⱨliⱪlar wǝ ǝllǝrning ⱨǝmmisi Yerusalemƣa wǝ uning ǝtrapidiki barliⱪ xǝⱨǝrlǝrgǝ jǝng ⱪilƣan waⱪtida, Pǝrwǝrdigardin Yǝrǝmiyaƣa kǝlgǝn sɵz: — 2Pad. 25; Yǝr. 52
Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Zǝdǝkiyaning yeniƣa berip uningƣa mundaⱪ degin: — Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mana, bu xǝⱨǝrni Babil padixaⱨining ⱪoliƣa tapxurimǝn, u uningƣa ot ⱪoyup kɵydüriwetidu. Yǝr. 21:10; 32:29 Sǝn bolsang, uning ⱪolidin ⱪaqalmaysǝn; bǝlki sǝn tutulup uning ⱪoliƣa tapxurulisǝn; sening kɵzliring Babil padixaⱨining kɵzlirigǝ ⱪaraydu, uning bilǝn yüz turanǝ sɵzlixisǝn wǝ sǝn Babilƣa sürgün bolup ketisǝn. Yǝr. 32:4
Lekin, i Yǝⱨuda padixaⱨi Zǝdǝkiya, Pǝrwǝrdigarning sɵzini angla; Pǝrwǝrdigar sening tuƣrangda mundaⱪ dǝydu: — Sǝn ⱪiliq bilǝn ɵlmǝysǝn; sǝn aman-tinqliⱪta ɵlisǝn; ata-bowiliring bolƣan ɵzüngdin ilgiriki padixaⱨlar üqün matǝm tutup huxbuy yaⱪⱪandǝk ular ohxaxla sǝn üqünmu huxbuy yaⱪidu; ular sǝn üqün: «Aⱨ, xaⱨim!» dǝp matǝm tutidu; qünki Mǝn xundaⱪ wǝdǝ ⱪilƣanmǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar. «Sǝn üqün huxbuy yaⱪidu» — ibraniy tilida sɵzmusɵz bolsa «sǝn üqün kɵydüridu» degǝnliktur. Hǝⱪlǝrning kɵydürgini bolsa, bizningqǝ huxbuy boluxi kerǝk idi. Əmǝliyǝttǝ Tǝwrat ⱨǝm Injilda ɵlgǝnlǝr üqün ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝ, nǝzir-qiraƣning ⱨeqⱪandaⱪ paydisi yoⱪ, dǝp kɵrsitilidu.
Andin Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr bu sɵzlǝrning ⱨǝmmisini Yǝⱨuda padixaⱨi Zǝdǝkiyaƣa Yerusalemda eytti. Xu qaƣda Babil padixaⱨining ⱪoxuni Yerusalemda wǝ Yǝⱨudadiki ⱪalƣan xǝⱨǝrlǝrdǝ, yǝni Laⱪixta wǝ Azikaⱨta jǝng ⱪiliwatatti; qünki Yǝⱨudadiki mustǝⱨkǝm xǝⱨǝrlǝr arisidin pǝⱪǝt bularla ixƣal bolmiƣanidi.
 
Ɵz ⱪulliriƣa uwal ⱪilƣanlarƣa agaⱨ berix
Padixaⱨ Zǝdǝkiya ⱪullirimizƣa azadliⱪ jakarlayli dǝp Yerusalemdikilǝrning ⱨǝmmisi bilǝn ǝⱨdini kesip tüzgǝndin keyin, Pǝrwǝrdigardin tɵwǝndiki bu sɵz Yǝrǝmiyaƣa kǝldi «ǝⱨdini kesip tüzüx» — kona zamanlarda ikki tǝrǝp bir-biri bilǝn ǝⱨdǝ tüzmǝkqi bolsa, awwal kala yaki ⱪoyni soyup, nimtǝ (ikki parqǝ) ⱪilip parqilaytti; andin ikki tǝrǝp soyup ikki parqǝ ⱪilƣan malning otturisidin tǝng ɵtüp bir-birigǝ ⱪǝsǝm ⱪilatti. Bu ixning ǝⱨmiyiti bǝlkim: «Ⱪaysimiz ǝⱨdini buzsaⱪ, Huda uni bu soyƣan malƣa ohxax ⱪilsun!» demǝkliktur. 18-20-ayǝtlǝrni kɵrüng.   Mis. 21:2 (ǝⱨdǝ boyiqǝ ⱨǝrbiri ɵz ibraniy ⱪullirini, ǝr bolsun, ⱪiz-ayal bolsun, ⱪoyuwetixi kerǝk idi; ⱨeqⱪaysisi ɵz ⱪerindixi bolƣan Yǝⱨudiyni ⱪulluⱪta ⱪaldurmasliⱪi kerǝk idi. «ǝⱨdǝ boyiqǝ ⱨǝrbiri ɵz ibraniy ⱪullirini, ... ⱪoyuwetixi kerǝk idi; ⱨeqⱪaysisi ɵz ⱪerindixi bolƣan Yǝⱨudiyni ⱪulluⱪta ⱪaldurmasliⱪi kerǝk idi» — mumkinqiliki barki, bu ǝⱨdǝ pǝⱪǝt bu ǝmirlǝrgǝ ⱪolayliⱪ boluxi üqün tüzülgǝnidi. Ⱪǝⱨǝtqilik bolƣan waⱪitta, ɵz ⱪulliriƣa ozuⱪ berix mǝs’uliyitidin ⱪeqip, ⱪullirini kǝtküziwetǝtti. 10 Əⱨdigǝ ⱪoxulƣan barliⱪ ǝmirlǝr wǝ barliⱪ hǝlⱪ xuningƣa, yǝni ⱨǝrⱪaysimiz ɵz ⱪuli yaki dedikini ⱪoyuwetǝyli, ularni ⱪulluⱪta ⱪalduruwǝrmǝyli degǝn sɵzigǝ boysundi. Ular boysunup ularni ⱪoyuwǝtti. 11 Lekin uningdin keyin ular bu yoldin yenip ⱪoyuwǝtkǝn ⱪul-dedǝklǝrni ɵzigǝ ⱪayturuwaldi. Ular bularni ⱪaytidin mǝjburiy ⱪul-dedǝk ⱪiliwaldi). «Lekin uningdin keyin ular bu yoldin yenip ⱪoyuwǝtkǝn ⱪul-dedǝklǝrni ɵzigǝ ⱪayturuwaldi... ⱪul-dedǝk ⱪiliwaldi» — bu wǝⱪǝ Babilning ⱪoxuni Yerusalemni ⱪorxiwelixtin waⱪitliⱪ waz keqip Misir bilǝn jǝng ⱪilixⱪa kǝtkǝn waⱪtida bolƣan boluxi mumkin. Əmirlǝr wǝ hǝlⱪ bǝlkim hǝtǝrlik pǝyt bizdin ɵtüp kǝtti, Hudadin ⱪorⱪiweriximizning ⱨajiti yoⱪ, deyixi mumkin idi. 21-22-ayǝtlǝrni 35-bab, 5-7-ayǝtlǝr bilǝn selixturung.
12 — Xu qaƣda Pǝrwǝrdigarning sɵzi Yǝrǝmiyaƣa kelip mundaⱪ deyildi: —
13 Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mǝn ata-bowiliringlarni Misirning zeminidin, yǝni «ⱪulluⱪ ɵyi»din qiⱪarƣinimda, ular bilǝn ǝⱨdǝ tüzgǝnidim; 14  xu ǝⱨdǝ boyiqǝ ⱨǝrbiringlar yǝttinqi yilida silǝrgǝ ɵzini satⱪan ⱨǝrⱪaysi ⱪerindixinglar bolƣan ibraniy kixilirini ⱪoyuwetixinglar kerǝk; u ⱪulluⱪungda altǝ yil bolƣandin keyin, sǝn uni azadliⱪⱪa ⱪoyuwetixing kerǝk, degǝnidim. Lekin ata-bowiliringlar buni anglimay ⱨeq ⱪulaⱪ salmiƣan. Mis. 21:2; Ⱪan. 15:12 15 Lekin silǝr bolsanglar, xu yaman yoldin yenip, kɵz aldimda durus ixni kɵrüp, ⱨǝrbiringlar ɵz yeⱪiniƣa «azad bol» dǝp jakarlidinglar, xuningdǝk Ɵz namim bilǝn atalƣan ɵydǝ ǝⱨdǝ tüzüdinglar; 16 lekin silǝr yǝnǝ yenip Mening namimƣa daƣ kǝltürüp, ⱨǝrbiringlar ɵz rayiƣa ⱪoyuwǝtkǝn ⱪulni ⱨǝm ihtiyariƣa ⱪoyuwǝtkǝn dedǝkni ⱪayturuwelip ⱪaytidin ɵzünglarƣa ⱪul-dedǝk boluxⱪa mǝjburlidinglar.
17 Xunga Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Silǝr manga ⱪulaⱪ salmidinglar, ⱨǝrbiringlar ɵz ⱪerindixinglarƣa, ⱨǝrbiringlar ɵz yeⱪininglarƣa azad bolunglar dǝp ⱨeq jakarlimidinglar; mana, Mǝn silǝrgǝ bir hil azadliⱪni — yǝni ⱪiliqⱪa, wabaƣa wǝ ⱪǝⱨǝtqilikkǝ bolƣan bir azadliⱪni jakarlaymǝn; silǝrni yǝr yüzidiki barliⱪ padixaⱨliⱪlarƣa bir wǝⱨxǝt basⱪuqi ⱪilimǝn. Ⱪan. 28:25; Yǝr. 15:4; 24:9,10 18 Xuning bilǝn Mǝn ǝⱨdǝmni buzƣan, kɵz aldimda kesip tüzgǝn ǝⱨdining sɵzlirigǝ ǝmǝl ⱪilmiƣan kixilǝrni bolsa, ular ɵzliri soyup ikki parqǝ ⱪilip, otturisidin ɵtkǝn ⱨeliⱪi mozaydǝk ⱪilimǝn; 19 Yǝⱨudaning ǝmirliri wǝ Yerusalemning ǝmirliri, ordidiki ǝlǝmdarlar, kaⱨinlar, xuningdǝk mozayning ikki parqisining otturisidin ɵtkǝn barliⱪ hǝlⱪni bolsa, 20 Mǝn ularni düxmǝnlirining ⱪoliƣa, jenini izdigüqilǝrning ⱪoliƣa tapxurimǝn; xuning bilǝn jǝsǝtliri asmandiki uqar-ⱪanatlarƣa wǝ zemindiki ⱨaywanlarƣa ozuⱪ bolidu; Yǝr. 7:33; 16:4; 19:7 21 Yǝⱨuda padixaⱨi Zǝdǝkiya wǝ uning ǝmirlirinimu düxmǝnlirining ⱪoliƣa, jenini izdigüqilǝrning ⱪoliƣa, xundaⱪla silǝrgǝ ⱨujum ⱪilixtin qikinip turƣan Babil padixaⱨining ⱪoxunining ⱪoliƣa tapxurimǝn. Yǝr. 37:11 22 Mana, Mǝn ǝmr ⱪilimǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, wǝ ular bu xǝⱨǝr aldiƣa yǝnǝ kelidu; ular uningƣa ⱨujum ⱪilip ot ⱪoyup kɵydüriwetidu; wǝ Mǝn Yǝⱨudaning xǝⱨǝrlirini wǝyranǝ, ⱨeq adǝmzatsiz ⱪilimǝn.
 
 

34:1 2Pad. 25; Yǝr. 52

34:2 Yǝr. 21:10; 32:29

34:3 Yǝr. 32:4

34:5 «Sǝn üqün huxbuy yaⱪidu» — ibraniy tilida sɵzmusɵz bolsa «sǝn üqün kɵydüridu» degǝnliktur. Hǝⱪlǝrning kɵydürgini bolsa, bizningqǝ huxbuy boluxi kerǝk idi. Əmǝliyǝttǝ Tǝwrat ⱨǝm Injilda ɵlgǝnlǝr üqün ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝ, nǝzir-qiraƣning ⱨeqⱪandaⱪ paydisi yoⱪ, dǝp kɵrsitilidu.

34:8 «ǝⱨdini kesip tüzüx» — kona zamanlarda ikki tǝrǝp bir-biri bilǝn ǝⱨdǝ tüzmǝkqi bolsa, awwal kala yaki ⱪoyni soyup, nimtǝ (ikki parqǝ) ⱪilip parqilaytti; andin ikki tǝrǝp soyup ikki parqǝ ⱪilƣan malning otturisidin tǝng ɵtüp bir-birigǝ ⱪǝsǝm ⱪilatti. Bu ixning ǝⱨmiyiti bǝlkim: «Ⱪaysimiz ǝⱨdini buzsaⱪ, Huda uni bu soyƣan malƣa ohxax ⱪilsun!» demǝkliktur. 18-20-ayǝtlǝrni kɵrüng.

34:8 Mis. 21:2

34:9 «ǝⱨdǝ boyiqǝ ⱨǝrbiri ɵz ibraniy ⱪullirini, ... ⱪoyuwetixi kerǝk idi; ⱨeqⱪaysisi ɵz ⱪerindixi bolƣan Yǝⱨudiyni ⱪulluⱪta ⱪaldurmasliⱪi kerǝk idi» — mumkinqiliki barki, bu ǝⱨdǝ pǝⱪǝt bu ǝmirlǝrgǝ ⱪolayliⱪ boluxi üqün tüzülgǝnidi. Ⱪǝⱨǝtqilik bolƣan waⱪitta, ɵz ⱪulliriƣa ozuⱪ berix mǝs’uliyitidin ⱪeqip, ⱪullirini kǝtküziwetǝtti.

34:11 «Lekin uningdin keyin ular bu yoldin yenip ⱪoyuwǝtkǝn ⱪul-dedǝklǝrni ɵzigǝ ⱪayturuwaldi... ⱪul-dedǝk ⱪiliwaldi» — bu wǝⱪǝ Babilning ⱪoxuni Yerusalemni ⱪorxiwelixtin waⱪitliⱪ waz keqip Misir bilǝn jǝng ⱪilixⱪa kǝtkǝn waⱪtida bolƣan boluxi mumkin. Əmirlǝr wǝ hǝlⱪ bǝlkim hǝtǝrlik pǝyt bizdin ɵtüp kǝtti, Hudadin ⱪorⱪiweriximizning ⱨajiti yoⱪ, deyixi mumkin idi. 21-22-ayǝtlǝrni 35-bab, 5-7-ayǝtlǝr bilǝn selixturung.

34:14 Mis. 21:2; Ⱪan. 15:12

34:17 Ⱪan. 28:25; Yǝr. 15:4; 24:9,10

34:20 Yǝr. 7:33; 16:4; 19:7

34:21 Yǝr. 37:11