7
Stipen akalmpe yangkipm a tu arkiwel pa itna tu mring man wailen wailen
Ak wang a pikekg Apraam ai
Melnum tukgunakg a itna ep eng tu ipma krakgen kimeket pa atning yangkipm a tu arki Stipen pa plalng pa, kil wa akasen Stipen pa la, “Yangkipm kol a tu arkiweitn pa aklale aki?” 7:2 Ngkat 11:31; 12:1Ari Stipen pa akalmpentel la, “Kipm wusok wusok a wail wail, a yantin akupmen a Isrel! Kipm itning! Yo ampei amentepmen Apraam pa kil ake kaino rpma kai anong Aran pa, a pa, kil rpma anong kanokg Mesopotemia pa a pa, atom Maur Wailen kil antiwe titnongket a nang wailen, kil palng ari Apraam pa antiwel oklala kolpa la, 'Kitn wrekg utnuurng anong kanokg alkitn, a tu om alkitn ti itni pa, a kitn kaino anong kanokg ur ikga kupm planteitn pa!' Apraam kil atning kolpa, kil wrekg atnuurng anong kanokg alkil pa nampokgen tu alkil a Kaltia pa rpma pa, a kil wrekg kaino anong Aran. Kil rpma pa a a, yan alkil pa amo rpma pa plalng pipa, Maur Wailen wa lanakel atom kil wa wrekg a pa nar rpma anong kanokg a kil a kipm arpme ti. 7:5 Ngkat 12:7; 15:18; 17:8Maur Wailen kil ake wa uk kanokg tiwel ketn ur Apraam pa itna ti eng alkilen wrisen pa, kalpis. Am kol pake Maur Wailen kil yapon yangkipm lala kil ikga lkel kanokg ti kutnukg numpokgen tu yipetatnong yoampei alkilen eng ikga tu iye eng alntuwen. Apraam pa warim kalpisen. 7:6 Ngkat 15:13-14; Taku 12:40Wa Maur Wailen lanakel kolpa la, 'Tu yoampei akitnen pa ikga tu anong manet ur ai uwiyen iye kinar rpmi anong kanokg alntuwen, a tu ikga ntokgten ri paipm a tu ikga iken kwap kalpmlel orngwatneikgen tu pa rpmi kol wring kamel kamel (400). 7:7 Taku 3:12Pake ikga kupm iye tu kai itni ntokg yangkipm ikilmpe paipm a tu awiyen aye kinar akten kwap kalpmlel pa.' A wa Maur Wailen wa kil la kolpa la, 'Ikga kutnukg pa tu yoampei alkitnen pa ikga utnuurng anong kanokg pa kulno kipor kilko ilein kupm ti itni wrik kil.' 7:8 Ngkat 17:9-14; 21:4Atom Maur Wailen kil uk yangkipm Apraam la ikga kil, wa tu kilmik a ikga kutnukg pa, wa wangket num a tu warim kipman alntu pa, pa kol kla ur a kil lam nampokgen Apraam pa la tu akilen. Atom Apraam kil angket warim Aisak kai kin alkil pa kil raku aye rpma kol wang wampwomis wampwompwraur pa atom kil wangket num a warim pa.”
Tu yipetatnong a Suta a pikekg ep ak ai
“Wa Aisak kil wa wangket Sekop plalng, wa kil angket num a kil pa. Wa Sekop wa kil wa wangket warim kipman wampwam yikakwekg pa, plalng, wa kil wa angket num a tu pa. Pa am tu yipetatnong a mentepm Isrel tike. 7:9 Ngkat 37:11,26-28; 39:1-3,21-23Tu yipetatnong wampwam yikakwekg pa, tu pikekg ipma paipm eng paipmen wangkuinen alntu Sosep, atom tu uk Sosep pa tu anong kanokg manet ur ai armpenten awi kil aye kinar Isip. Ari Maur Wailen pa antiwel rpma, kaikuten wailet palngtel pake, 10 7:10 Ngkat 41:37-44Maur Wailen kil ak awiyel kai takwleikgen kalkuten wrongkwail pa. Atom Maur Wailen kil plantel ipma wor alkil ak angklinsel a alkel nikgwalpm watin wor wor. Atom melnum tukgunakg a Isip pa kil ari atn a rpma, oklala a kil pa ari wor, atom kil ngkatel itna melnum wailen kul arkekg kil itna ikgalen tu wrong kin kipman a Isip wa ikgalen kweikwei wrongkwail a itna wan a melnum tukgunakg kil alkil pa.
11 7:11 Ngkat 41:54; 42:1-2Atom ak wang pa wang nikg wail manten palng yela kinar anong kanokg Isip a no anong kanokg Kenan ti. Pa kalkuten wail manten paipm, atom tu Isip pa nampokgen tu yipetatnong tiur a mentepmen a pikekg rka kinar pa, a wa rka no ti pa pikekg okipma kalpisen, atom nikgalmpen paipm. 12 Tu rka kolpa kaingkai, Sekop kil atning a tu lala tu Isip pa tu kweikwei kolen wit ok ur rpma pa. Atom kil ukwa tu warim kipman alkil pa, tu kinar Isip, tu pa am tu yipetatnong a mentepmen tike. Tu ake kinar kinar Isip pa ur, atn atn tu eng a kinar tipen. 13 7:13 Ngkat 45:1-4,16Wa tu wa kinar anti ur ti pipa, Sosep laron kil alkil ti naki wusok alkil a tu wail wail alkil pa la, 'Kupm Sosep, wangkuinen akipmen am tike.' Atom melnum tukgunakg pa wa kil ariwe la pa tu walmpopm wris alkilen a Sosep am pake. 14 7:14 Ngkat 45:9-11; 46:27Atom Sosep kil naki wusok alkil a tu wail wail alkil pa la 'Kipm kaino ikyakur yan alkil Sekop pa nimpokgen kin a watnom a walwalpopm alkilen pa plalngten iye nar Isip ti.' Ti tu a kil pa kol kamel wraur tuwek wampwam yikakwomis (75). 15 7:15 Ngkat 46:1-7; 49:33Tu aye yangkipm pa no naki Sekop kil atning yangkipm a Sosep la kolpa, kil almanon kin a warim walwalpopm a nampokgen tu alkil pa, tu kimeket kinar Isip pa rka pa, a a, Sekop pa amo, wa Sosep nampokgen wusok alkil a tu wail wail alkil pa am wa amo itna kinar pake. Tu pa tu yan yiprokgen a angket ale kul angket mentepm tike. 16 7:16 Ngkat 23:2-20; 33:19; 50:12-13; Sos 24:32Atom tu awi tupmungkul a tu pa aye yaper no kaino anong Sekem. Atom tu aye kawor elngkirmpa mlamin a pikekg tu u a pikekg Apraam armpen a tu warim a Amor a anong Sekem pa.
17 7:17 Taku 1:7-8Wang a Maur Wailen pikekg yapon yangkipm nampokgen Apraam pa, am kul wreren eng a ngko ok rke tike. Ti tu wrong kin kipman a mentepmen a rka Isip pa angket ale kolpa aye kaingkai kai wailet paipm ai. 18 Atom tu Isip pa ngkat melnum weten ur alntuwen itna melnum tukgunakg eng ikgalenten, atom kil ake wa ariwe Sosep pa a wa kwap wor a pikekg kil ak pa. 19 7:19 Taku 1:11-22Kolpa atom kil ak tu yipetatnong a mentepmen ti ari paipm, kansilen a alken kalkuten, a tirpmingenten la titnongket la tu ngkli tu warim waseksek pa kai ai eng tu imo.”
Pikekg ep ak ai ak wang a Moses
20 7:20 Taku 2:2”Man raku Moses pa ak wang a melnum weten pa itna melnum tukgunakg. Warim pa warim wor, atom Maur Wailen atopen warim pa. Mansan alkil pa ikgalentel lam rpma wan pa kol kainil wraur, plalng pipa, 21 7:21 Taku 2:3-10tuwekg ngkat warim pa aye kil or kinar rpma kol up ur ai, atom warim kin a melnum tukgunakg a tu Isip pa kil ansil warim pa atom kil ngkatel ayeno aro kol warim alkilen. 22 Ti tu arowonel a kaling plan Moses pa ariwe wor wor a nikgwalpm watin wrongkwail a tu Isip pa, atom kil wrekg wail palng melnum wontrakole wor a oklala, a melnum tumplowis akwapel wor.
23 Ti kil rpma kinar pa a a, kil am wreren eng a warimpwor tike, a wring a kil pa kamel wekg (40), atom nikgwalpm a kil pa wrekg la kil a kai ri tu alntu melnum a Isrel pa. 24 7:24 Taku 2:11-15Atom kil kai ari, kil ari melnum ur a Isip pa antokg paipmel melnum ur a Isrel pa, atom ake wa kil itna ari wulmpa pa, kil kai angklin melnum Isrel pa, atom kil or melnum a Isip pa amo akalmpe a kil antokg paipmel melnum Isrel ti. 25 Kil akwonalmpen la tu melnum alkil a Isrel pa mpa riwe la Maur Wailen kil takwei kil pa la mpa kil ngklinsen uwiyen iye kai tukwelkgen Isip pa, ari tu ake wa ariwe pa. Kalpis. 26 Okg or kong ti pa kil wa kai ari tu alntu Isrel pa, pa kil ari melnum wekg ur ekg or tita. Atom kil kai la angkengken la, 'Oi, kipmekg itning, kipmekg pa kipmekg alkipmekg Isrel pake. Wa kipmekg ipma paipm antokg tita kolpa eng ntei?' 27 Ari melnum a wuten antokg nikgwalpm paipm pa kil talpul Moses pa kai takwelkg, a kil asentel la, 'Mla la atom kitn lala itni melnum wailen eng la ikglen men ti, a wa rpmi itning itning yangkipm a men ti? 28 7:28 Taku 2:14Kitn la or kupm ti imo, kol pikekgkil kitn or melnum Isip ur pa amo pake?' 29 7:29 Taku 2:21-22; 18:3-4Moses kil atning a melnum pa la kolpa atom, kil ngkark a Isip pa kai rpma kai anong kanokg a tu Mitian. Kil melnum yawen, kil ake kanokg yiprokg a pa, pake kil awi kin a pa aye rpma pa, angket warim kipman wekg.”
Moses atning ok a Maur Wailen akwewel
30 7:30 Taku 3:1-10; Kwap 7:30-34”Moses rpma kai anong kanokg a Mitian pa rpma a a, wring kamel wekg pa pipa, wangkur pa kil ari maur akwapel a Maur Wailen palngtel ari kolen wakg yuk a naruk al yo iket maing wasek ur itna wrik wes ningkrapm kalpmlel a itna wreren tipmining Sainai pa. 31 Moses kil ari pa, kil wrekg paipm, atom kil kai itna wreren yo pa la ri riworwor. Ari kil atning ok a Wailen pa akwewel la, 32 'Kil kupm Maur Wailen a tu yipetatnong akitnen. Kupm Maur Wailen a Apraam, Aisak a Sekop.' Moses kil atning oklala pa kil ngkark numlantiwel warwar kolti, lam ikgokg alkil ti. 33 Ari Wailen pa lanakel la, 'Kitn iner nepm palk a kitn pa tukwleikgen nepm akitnen pa eng kanokg a kitn atne ti pa nauten wakget paipm. 34 Ti kitn itning, kupm ari tu antokg paipm tu wrong kin kipman akupmen oren alken kalkuten itna Isip pa, a kupm atning a tu kirkar akg, kolpa ti kupm nar la ngklinsen uwiyen iye tukwuleikgen Isip pa. Ti kitn kulo, eng kupm la ukwaweitn yaper kai Isip.'”
Tu Isrel uk yirokg karken Moses
35 7:35 Taku 2:14Atom Stipen wa lakati Moses pa la, “Ti am Moses wris pake a pikekg tu yipetatnong amentepmen ti ungkwantel la, 'Mla la atom kitn lala itni melnum wailen ikglen men ti, a kitn la itni melnum a rpma atning atning yangkipm a men ti antokg pa!' Pa am Moses wris pake a maur akwapel a Maur Wailen palngtel kil ari kolen wakg al yo iket pa, kil awi ok a Maur Wailen pa lanaki Moses pa la, kil yaper kai Isip, la kil itni melnum wailen, a melnum a la ikuwi tu alkil pa iye kai tukwelkgen Isip pa. 36 7:36 Taku 7:3; 14:21; Angk 14:33Atom am Moses wris pake, kil awi tu wrong kin kipman pa atnuurng anong kanokg Isip. Atom kil antokg kweikwei titnongket wrongkwail, a antokg kweikwei weten ak plan titnongket a Maur Wailen. Kil antokg itna Isip, a itna Unokg Watet, a tatu wrik wesningkrapm kalpmlel a tu ore kai pa kolngkol pa kaingkai wring kamel wekg. 37 7:37 Yang 18:15Ti am Moses pake, kil lanaki tu wrong kin kipman a Isrel pa la, 'Maur Wailen kil ikga tukwei tu ur a kipm alkipm pa itni melnum okwripm ur kol kupm ti.' 38 7:38 Taku 19:3Atom am Moses pake, kil anti tu wrong kin kipman a tu mentepm Isrel tu rka wris angkai wrik wesningkrapm kalpmlel. Kil awi yangkipm a Maur Wailen, a maur akwapel a Maur Wailen nakel itna kaino tipmining Sainai pa atom aye nar naki tu yipetatnong amentepmen pa. Yangkipm a pikekg kil awi aye nar pa Maur arpmen, am pikekg kil aye nar la ik niki mentepm tike.
39 Ari tu yipetatnong amentepmen pa karken atning katnun yangkipm a kil pa, tu talpulng ukyirokg kil pa a nikgwalpm a tu pa rka manet akwonalmpen la tu a yaper kai Isip ai. 40 7:40 Taku 32:1Kolpa atom tu lanaki Aron pa la, 'Mentepm ake ariwe la Moses a pikekg ayewo angkai anong kanokg Isip ti kul ti, kil kaino rpma main kaino tipmining ti eng antokg kolai. Ti kitn ntokgto kweikwei tiur kilingen kol Maur Wailen kil alkil pa eng mpa tu iye ep ep eng mpa ikglento.' 41 7:41 Taku 32:2-6Atom ak wang pa, tu lap wes malungen muinmainet ur pa antokg kalingen kol manto nepm watin war ur pa, atom elngtitna kolen la pa maur wailen ur alntuwen. Atom tu aye wlikgok kweikwei pa aye wli alwor uk a tu atopen antokg okipma wail al nangnang atnen, a kapor kilko alein atnen kuina ur a tu alntu antokg pa. 42 7:42 Eimos 5:25-27Tu ak kolpa atom Maur Wailen kil alken yirokg, a kil elngen tu la tu kipor kilko ilein ngkit nang a kweikwei kolen takgni kainil kumeim a itna kaino kitnong pawo, kol a nira ela kai wrkapm a tu melnum okwripm a Maur Wailen pa la kolpa la, 'Ti kipm wrong kin kipman a Isrel ti, pikekg kipm rka kai wrik wesningkrapm kalpmlel pa rka kol wring kamel wekg pa, pikekg kipm alm wlikgok a kweikwei lap alwor uk kapor kilko alein kupm tike? Pa kalpis. 43 Wan mantopalk a pikekg kipm alil pa, pa ake kipm alil yalming akupmen ti, pa kipm alil yalming a mring Molek kolen maur wailen ur akipmen. A wa pikekg kipm ari Repan, mring a anong ur ai pa, atom wa kipm antokg mring pa kalingen kol kungku atom ngkat pa aye atn la kipor kilko ilein kolen la pa Maur Wailen akipmen pake. Kolpa ti ikga kupm ungkwantepm tu uwiyepm iye kai rpmi kai yirokgen a anong wail Papilon ai.' Yangkipm a Maur Wailen kil la tu yipetatnong amentepmen pa am kai kol pake.”
Maur Wailen almpil won la uk wor tu Isrel
44 “Pikekg ak wang a tu yoampei a mentepmen rka kai wrik wesningkrapm kalpmlel pa, tu kapor kilko alein Maur Wailen itna wan manto palk a tu alil pa. Pa planten la Maur Wailen antiwen rpma pa. Wan yalming manto palk pa tu alil katila ok a Maur Wailen lanaki Moses lala tu mpa lil pa, katila kol a kil kaling plan Moses kil ari pa. 45 7:45 Sos 3:14-17Atom tu warim a yipetatnong wapyipmiri, walyipmiri amentepmen ti pa tu wrekg awi num angklin yalming manto palk a Maur Wailen pa. Atom Sosua pa itna ep awi tu amentepmen pa awi yalming manto palk pa aye nakur num kai alm ungkwan tu kanokg yiprokg pa. Atom Maur Wailen ungkwan tu pa kai takwleikgen wrik pa, atom tu ti awi wrik pa arke rka. Atom tu alil yalming manto palk a Maur Wailen pa ela tike. Atom yalming pa ela kolpa ela, kulngkul kul angko wang a Tepit pa palng melnum tukgunakg ikgalenten. 46 7:46 2 Sam 7:1-16Ti Tepit kil atn a rpma a akwap wor kolpa itna wulmpa a Maur Wailen pa atom ak awi wonel Maur Wailen. Atom kil asen Maur Wailen la, 'Kitn Maur Wailen a yoampei amenen Sekop kapor kilko aleinseitn pa, kitn awi wor la kupm lenteitn yalming ur?' 47 7:47 1 Tukg 6:1-38Tepit yan pa la kolti pake, Maur Wailen ake awi wor, atom warim kipman Solomon alkil pa alentel yalming pake.
48 Pake Maur Wailen Melnum Wailen a angen kweikwei wrongkwail a rpma kaino kitnong ti pa kil ake rpma wan a mentepm melnum ti ale pa, kol a pikekg Maur Wailen la wli ok a melnum okwripm ur pa la 49 7:49 Aisaia 66:1-2kolpa la, 'Kitnong ti pa wrik a kupm arpme ikgalen kweikwei wrongkwail ti, a kanokg ti pa, a kupm elng nepm atne. Ti ikga kipm le wan kolai eli wrik a i eng ikga kupm rpmi eng uwi yapm pa? Pa ake antiwe. 50 Kweikwei wrongkwail ari ti pa kipm ari la mla a i wam antokg? Am kupm alkupm ti wam antokg tike.' Yangkipm a Maur Wailen a melnum okwripm nira pa am la kol pake.”
Ari tu Isrel pa tu ake wa atning yangkipm
51 7:51 Aisaia 63:10Atom wa Stipen wa lanaki tu melnum wail wail a rpma atning yangkipm a kil pa la, “Kipm pa nungkulkg mitaung munupmtam ingkai ai! Kipm wes rpmawepm nol a kweikwei ampriwepm nungkulkg kolen tu ipmawekg a ake pikekg tu angket num pa, kalpis. Ti kipm pa am kol tu yipetatnong akipmen a pikekg ep akangklei talpulng ok a Maur Wor a Maur Wailen lanakepm pake. 52 7:52 Mat 23:31Ti tu yipetatnong akipmen ti pikekg ikgalen tu melnum okwripm ur a Maur Wailen pa rpma wor? Kalpis. Pikekg tu antokg paipm alken wleket kimeket. Maur Wailen pikekg kil ngkat okel tu laron melnum ute wor a Maur Wailen la ikga nar pa, tu oren almpen amo kolti. Ti melnum ute wor pa pikekg nar pa, am pikekg kipm ak kol tu yipetatnong alkipm pake, uk ya eng tu wrongmanto wli almpel amo. 53 Yangkipm titnongket a Maur Wailen pa am pikekg tu maur akwapel akilen pa laron naki kipm tike, ari ake wa kipm atning katnun yangkipm pa!”
Tu akwesel Stipen amo
54 Tu melnum wailen wailen rpma atning yangkipm a Stipen la pa ari yangkipm pa almpen kolen ikyom ikningkil ur, atom nikgwalpm a tu pa ngkrangen a tu nampok paipm kolti. 55 7:55 Nang 110:1Ari Stipen pa Maur Wor a Maur Wailen akwap titnongket itna kil pa atom kil ikgkaino kitnong pa ari, kil ari titnongket a klalen a Maur Wailen, a wa kil ari Sisas pa kil itna wam wi a Maur Wailen pa, 56 7:56 Kol 3:1atom kil la, “Ti kipm ikgkaino iri! Kupm ari kitnong ti okore atom kupm ari Warim Kipman a Melnum pa kil itna wam wi a Maur Wailen.”
57 Tu atning a Stipen la kolpa atom, tu anel wrekg ipma wakget ampri nungkulkg ti karken plalplal kolti wrekg a pa a pa wli arkulel tuwa! 58 7:58 Lipai 24:13-16; Angk 15:35; Yang 17:7Tu arkulel talpulel arkol wampel kolpa aye kawor en kai takwelkgen anong wail pa, plalng pipa, tu aner apm kaki wail a tu nowe pa angkli elng kai akuke melnum warimpen a rpma atning yangkipm pa, nang akilen pa Sol. Tu pa ak titnongketel yangkipm pa la am aklale pake, tu melnum a wuten atning ari yangkipm a Stipen la pa, tu ak weselel la kil imo.*7:58 Yangkipm titnongket a Moses pa kil la kolpa la, kol melnum ur ngkit kil alkil aki melnum kalpmilel ur kolti la kil pa Maur Wailen pa (ri 7:52), pa paipm wail manten. Kolpa ti mpa tu uwiyel iye kai wrik laikge ai orel ik wes pa imo kolti. 59 Plalng pipa, tu plalngten tu awi wes pa a ak or Stipen itna pipa, kil akwe la, “Wailen Sisas, kitn uwi maur wor akupmen pawo!” 60 7:60 Luk 23:34Kil elng angko elng kilkowel rpma a kirkar akg yikakatnen la, “Wailen, ampur kitn akalmpe nikgwalpm paipm a tu antokgtopm pa.” Kil la kolpa plalng pa, kil amo.

7:2 7:2 Ngkat 11:31; 12:1

7:5 7:5 Ngkat 12:7; 15:18; 17:8

7:6 7:6 Ngkat 15:13-14; Taku 12:40

7:7 7:7 Taku 3:12

7:8 7:8 Ngkat 17:9-14; 21:4

7:9 7:9 Ngkat 37:11,26-28; 39:1-3,21-23

7:10 7:10 Ngkat 41:37-44

7:11 7:11 Ngkat 41:54; 42:1-2

7:13 7:13 Ngkat 45:1-4,16

7:14 7:14 Ngkat 45:9-11; 46:27

7:15 7:15 Ngkat 46:1-7; 49:33

7:16 7:16 Ngkat 23:2-20; 33:19; 50:12-13; Sos 24:32

7:17 7:17 Taku 1:7-8

7:19 7:19 Taku 1:11-22

7:20 7:20 Taku 2:2

7:21 7:21 Taku 2:3-10

7:24 7:24 Taku 2:11-15

7:28 7:28 Taku 2:14

7:29 7:29 Taku 2:21-22; 18:3-4

7:30 7:30 Taku 3:1-10; Kwap 7:30-34

7:35 7:35 Taku 2:14

7:36 7:36 Taku 7:3; 14:21; Angk 14:33

7:37 7:37 Yang 18:15

7:38 7:38 Taku 19:3

7:40 7:40 Taku 32:1

7:41 7:41 Taku 32:2-6

7:42 7:42 Eimos 5:25-27

7:45 7:45 Sos 3:14-17

7:46 7:46 2 Sam 7:1-16

7:47 7:47 1 Tukg 6:1-38

7:49 7:49 Aisaia 66:1-2

7:51 7:51 Aisaia 63:10

7:52 7:52 Mat 23:31

7:55 7:55 Nang 110:1

7:56 7:56 Kol 3:1

7:58 7:58 Lipai 24:13-16; Angk 15:35; Yang 17:7

*7:58 7:58 Yangkipm titnongket a Moses pa kil la kolpa la, kol melnum ur ngkit kil alkil aki melnum kalpmilel ur kolti la kil pa Maur Wailen pa (ri 7:52), pa paipm wail manten. Kolpa ti mpa tu uwiyel iye kai wrik laikge ai orel ik wes pa imo kolti.

7:60 7:60 Luk 23:34