22
Navurim̃araboiano na kulo Israel nalo ajum̃a ajidom auebin Yesu keano vo
Mataiu 26:1-5,14-16; Mak 14:1-2,10-11; Jone 11:45-53
Na karina, bogo binimei vaataro ka nam̃a yuka nonovio, amila kialo jokoluolu juo na tortoru, jibe ka jokoluolu na najenjeniano na beskit napano maka isi toaio, bija jokoluolu na nasidomialiano na ioruriano. Ana ka bogo na, tomu na tortoru na kulo lu nalo bija naverloglogiano na tuboiano nalo, ajum̃a amila vio ka auebin Yesu keano vo, mia maka ajikia aleal m̃arabo tai, bior amerou ka ver alaio, p̃eli mia tomu nalo ajikia ala titai kalo.
Jutas jukunu bija tomu na tortoru, berkar ka mia tiveluku ka Yesu
Mia monloglog bogo na ga, sim̃aro binimei ba joomo ea Jutas na vio Kariot kiano iviso, napano naio be na duelimo ba juo tai. Ana na maka vesiou, ana naio jumolu, bano ba miyotuba ka nalo napano tortoru ka kulo lu nalo bija tomu na tortoru na kialo menumia nalo, berial kiano jidomiano, ana na nalo aberii m̃arabo na vabe napano bo ka mia naio mijikia tiveluku ka Yesu selia rivanlo. Ana na Jutas kiano jidomiano milalo amijog bova toru laka, mia nalo amial bo ka aje veru tai rivan naio riviorio. Mia Jutas jaaro kanio, mia jikar ea bogo na, julaka ga naio jom̃a jiravo ka vulu kiano bogo ka ver bogo tai napano ver ve re bunu tomu nalo tai eaio, ana na mia mijikia tiveluku ka Yesu rivanlo.
Yesu miila Pitere naio Jone ka ava ala vatitig sano sinaniano na maaro
Mataiu 26:17-25; Mak 14:12-21; Jone 13:21-30
Naruei abinimei monloglog legiano na beamu na jokoluolu na najenjeniano na beskit napano maka isi toaio, napano naio be bunu legiano napano monoka ala sida na nunu sesa nalo ka sidomialiano na ioruriano. Naruei Yesu ber ka Pitere bija Jone, berinavo “Neiila kamjuo ka kuva kuvila vatitig vite nalo na sado sinaniano na jokoluolu nene.” Ana na naljuo nei abika denio aberinavo “?Ana jau kojidom ka nuvila vatitigio to be?”
10 Ana na Yesu berinavo “Kuve juo kuva kuvokar m̃aratavo na toru na vio Yerusalemo, mia bogo na ver kuva joomo von kiaga eaio, mia kuvial toro tai napano midu burum̃ara bauei tai na rimei rivetavo ka kamiu. Mia kuvitakisorio kuva a mia naio rivuru kamiu kuvan ea yimo tai. 11 Mia bogo na ver kuva joomo ea yimo nene, mia kuvil rivan toro nene kuverinavo ‘Kiado naverloglogiano naio bika berinavo, Kumemi valauo nalo, kenememi vajoomo naio be, ka nuvijikia nuvisen sinaniano na sidomkariano na ioruriano eaio?’ 12 Kuvil tibe na rivanio, naruei mia naio siloglog ka kamiu ka burum̃ara vajoomo tai mave, napano vite nonovio juaio ruei, ana na mo kuvila vatitig vite nonovio na sinaniano nei ea vio nene.” 13 Mia Yesu ber jibe na ka naiagagoano juo nei bisi, ana na abano, mia amial ka vite nonovio miyotuba jibe ka ga napano naio beriio kalo jukamu.
Jibe na naruei, ana na amila vatitig sinaniano na maaro na Yesu sano.
Sinaniano na maaro
Mataiu 26:47-56; Mak 14:2-26; Jone 18:3-11
14 Karina Yesu nalo abinimei mave ea vio nene, ana bogo na sinaniano, Yesu ba jotano ea vio na sinaniano, mia atevi nalo abinimei ajutano naliko. 15 Ana na Yesu mil banlo, naio berinavo “Bogo jiou ruei, kiniou najom̃a nojidomii sado sinaniano na sidomkariano na ioruriano nene. Ninei naruei saku sinaniano na maaro, napano kito ga rosinan vio takurano, ana iorou kanio ana mo nemijikia navan ea kanaku bogokouo. 16 Kiniou neber ka kamiu ka joko nei nioti nene berii ioruriano. Mia kiniou nesen re bunu bereio, rivanvano-o rivokar bogo na kiaku ioruriano rimei ea yetemeriba nei, ea bogo napano mia Atua kiano navenatuboiano rimei.” 17 Naruei naio midu baja tai, bolkouo ber siva ban Atua biorio, avona bisi ana ber kalo, berinavo “Kamiu kuviyon burevure tanea kamiu, kamiu ga kumunio. 18 Nina bior jikar vonganei, mia kiniou nomunu re bunu m̃arjum̃elm̃elu rivano-o rivokar bogo na mia Atua kiano navenatuboiano naio rimei.”
19 Naruei naio mije salo niajoko, naio bolkouo ber siva ban Atua kanio, avona bisi ana burekokorovio janealo, berenio “Ninei be mokotenaku, napano namijamo ka bior kamiu, mo mia monoka kamiu bunu kuvitu kuvila tibe na, tibe ka kenemiu buruka ka kiniou.”
20 Ana iorou kanio, bogo napano ajinan bisi, naio mila jibe na bereio javukia napano mila ka niajoko jukamu, naio midu baja namuniano tai, berenio “Baja nei naio be kijokijo na kiaku burukija napano mia riou ka kamiu, ka vitirilar Atua kiano virakariano vija kamiu. 21 Mia be titai bova, toro na mia tiveluku ka kiniou, naio be kito tai ga napano rojinan vio takurano nei ruei. 22 Mia kiniou Kulorinio Kenerinio monoka nam̃aro tibe ka nam̃a aberkario nua ruei, mia toro napano mia tiveluku ka kiniou, tiniek miia naio, mia rivova lie vo van naio!”
23 Mia bogo napano amijogio, ana na nalo ajum̃a abivika denlo amilavon ka alealio na vabe kalo napano jo jidomii ka mia rila tibe na, mia maka avokario.
?Kei kalo na mia naio tukamu kalo?
Mataiu 20:25-28; Mak 10:42-45
24  Mat 18:1; Mak 9:34; Luk 9:46Ana ka bogo na, siniabu jumolu bure naiagagoano nalo, ber mia kei kalo napano mia nalo asirarag kanio ka naio loalo lie, rive kialo navurim̃araboiano.
25 Mia Yesu mijogio ana na naio berenio berinavo “Kito romijikia ruei tomu na tortoru nalo na yetemeriba nei kialo bajago, Parinio tubo nalo abe tubo ka kialo tomu nalo, a navurim̃araboiano nalo, tomu nalo monoka atovonlo, adu sio na loa laka rivanlo, abiolo aberinavo toro na bitikarlo. 26  Mat 23:11; Mak 9:35 Mat 20:25-27; Mak 10:42-44Mia kamiu kiaku naiagagoano nalo, monoka kuvila re kamiu tibe ka tomu na tortoru nalo nei. Naio be kenemiu napano p̃eli mia averinavo naio be toro na toru, mia monoka naio rimei tibe ka kenemiu toro na kiritelisu tai, tibe kanio napano naio moluo iorou. Kamiu tai napano ver sidom ka naio rimei rive kenemiu navurim̃araboiano, naio monoka rimei tibe ka toro na mia m̃a riijaja kamiu.
27  Jon 13:12-15“Ka bogo na sinaniano, toro tai jotano ana toro dolu bar sano sinaniano binimei banio. Naruei naljuo nei, na vabe nene napano amial jibe ka naio toru lie loa tinene? Kamiu kumijikia, mia kiniou maka netibe ka naio, mia kiniou nebinimei ea yetemeriba nei jibe ka naio nam̃a mila im̃auano, miija kulo dolu nalo, bijuku bo kalo.”
Yesu berkar ijaiano banlo
28 Ana na Yesu ber kalo, berinavo “Kamiu na, nemial kumitibe ka kiaku ikurukariano na bo nalo ea bogokouo nalo nam̃a nabokario, binimei bokar banei. 29 Mia jibe kanio napano teta naio bitirilar kiniou ka neve tubo ea kiano vio, mia kiniou bunu neber ka kamiu neber nevitiri bulag kamiu kumei kuve m̃artubo nalo ea kiaku vio nalo nei. 30  Mat 19:28Tibe na, ana na mia kamiu naruei kuvijikia kuvitutano rivija kiniou bereio, mia kito resinan vio takurano jouro ea kanaku navenatuboiano, ana mia kamiu kuvitutano ea vio na mave loa laka bunu ka mia kuve tubo ka bajulukuti duelimo ba juo na Israel nalo.”
Yesu berial ka mia Pitere rivarbonbonua naio
Mataiu 26:31-35; Mak 14:27-31; Jone 13:36-38
31 Naruei Yesu mil ban Saimon Pitere, berinavo “O Saimon, jau monoka kovitikar vatitigso rivu. Sim̃aro tinien jer kamiu ruei, naio jidom toru ka rila bulag kamiu, mia Atua mijamo ka ruei ka mia naio mijikia tokol von kamiu ve telisu, a mijikia tiburelar nana naio bo a nana naio bova. 32 Mia kiniou nobolkouo kaso ruei, a noju jikili dam̃ariga ea kanaku volkouano ka ver jau kotum̃abe, ana na mia kanamo viekouoiano rijoru nonovio denso re. Ana verenio jau komei kovu bereio, komei bereio, mia jau monoka komei kove toro tai na mia kala kuruamo nalo atumolu atu sikili lie dam̃ariga.”
33 Mia Pitere naio berdop̃e Yesu berinavo “Tubo, verenio avukuso kavan ea yimo na lakoiano, mia kiniou neviedu rivijaso rivu ga. P̃eli mia ala kikiso mia kam̃aro kario, mia kiniou najaaro ga ka kito ve juo.”
34 Ana na Yesu berkanio, berinavo “Pitere, kiniou neber telerinio ka jau, ka bogiano nei ga, mia tormano tokoko-reko re vo, mia jau kavarbonbonua kiniou ve varolu, koverinavo jau maka kejikia kiniou leleio.”
Bogo kouo naio miyotuba ruei
35  Mat 10:9,10; Mak 6:8,9; Luk 9:3, 10:4Ana na Yesu bika denlo, naio berinavo “Kamiu kuvisidomii von nanua, ka bogo nam̃a nemiila kamiu kubano m̃a kubioliolu janea vio nalo. Kiniou neber ka kamiu ka mia kuvar re kenemiu saba nalo tealo vija kamiu, jibe ka siveu na veru, p̃eli na basaro, p̃eli na kulubue dolu na jaamiu, p̃eli na vite nalo na jibe na. ?Mia jum̃abe, kamiu kumial ka jumemiu bulati ka vite nalo tai?”
Naruei nalo aberdop̃e aberinavo “Tubo, maka jumememi ve bulati ka titai.”
36 Ana na Yesu ber kalo berinavo “Nao, naina naruei. Mia vonganei, kito rojua bogo dolu tenia nei. Vonganei, verenio nana be kiano siveu na veru, p̃eli na kiano basaro, mia monoka naio rivar vija naio rivano. Toro na ver maka kiano iobogu na mira tai, bo ka naio riṽiliṽililar kanio m̃ano saluvoiano, mia naio rivar veru nene rivan rivulu ka kiano iobogu na mira tai. 37 Kiniou neber naio nei ka kamiu, bior vivitauiano lu nalo re nua nam̃a aberii kiniou, ajum̃a amalmaluvo abe riano naruei, ban bokar iliano nam̃a Aisea naio berenio, napano berinavo
‘Amila ka naio jibe ka naio bunu be toro va tai na lakokoroviano na tuboiano.’ ” Ais 53:12
38 Mia naiagagoano nalo ajum̃a ajidomii ga iliano na iobogu na mira nei, naruei nalo aberinavo “Tubo, kejiio, ninei be kiado iobogu na mira juo nei.”
Mia Yesu mial ka napano maka ajikia dulu kiano iliano nei, ana na naio berinavo “E abe, roberii vite na bare naruei.”
Yesu ba bolkouo Ketsemani mave ea Suku na Buruolivi Nalo
Mataiu 26:36-46; Mak 14:32-42
39 Mia Yesu nalo ajuvan vio nei mave, mia jibe ka napano naio jom̃a milaio, naio miel bavin bokar Suku na Buruolivi Nalo, naio naliko kiano naiagagoano nalo. 40 Mia bogo napano aba aboru ea vio napano Yesu jo ban eaio, amijilimebi eaio, naruei naio ber kalo berinavo “Kamiu monoka kubolkouo tulaka ka mia jukuano nalo ala re kamiu kuvijoru.” 41 Naio ber jibe na kalo, bisi ana na naio juvanlo, ba lie denlo telisu ga, naruei minie ka sudu jaano ana bolkouo ban Atua.
42 Naio bolkouo jibe nei, berenio “Aiou Teta o-o, ver jau komijikia kala mia rivu ga, jau kodular baja na jogvaiano nei kanaku, ka nomunu re. Mia jau kala re kanaku sidomiano, mia kala ga kiamo.” 43 Ana ka bogo nei Yesu mijog temiano toru ea naio, naruei amial nailiano tai jaluvo ea vio mave binimei yetano, binimei miija Yesu ka naio ve p̃irinio sikili bereio. 44 Mia Yesu jo mijog bova toru, jiniomo de sano titi, mia bolkouo jikili lie vo banbano-o mia sano minonoano nalo aju abadigdig jibe ka burukija bavatove ea borotano.
45 Mia bogo na naio bolkouo bisi, ana na jumolu bereio, ban bereio ea naiagagoano nalo, mia mial tinieiiano na monmeliano muelo ruei, aju amonmelio ga. 46 Naruei mila bovonlo, berinavo “Ai, jum̃abe ana na kamiu kumitu kumonmelio? Bo kanio kuvitumolu kuvila tibe ka na kiniou naber ka kamiu ruei. Monoka kubolkouo ka mia jukujukuano nalo amei re ka ala kuvijoru.”
Jutas nalo abinimei abokar Yesu
Mataiu 26:47-56; Mak 14:43-50; Jone 18:3-11
47 Mia bogo na Yesu jom̃a mil banlo kia ga vo, amial burum̃ara taara na tomu nalo amiyoyotuba kalo, amial ka napano toro tai jukamu kalo abinimei vaataro, nina naio napano beamu, naio be nalo tai, be Jutas. Ana na Jutas binimei vaataro ka Yesu, bokario ana miomiom babibiniono. 48 Mia Yesu mil jukamu banio, berinavo “Jutas, ka vai na koniom kukulnioku jibe na mia naio bo ga, mia ka vaio ana jau kojidom kovulvulu ka kiniou Kulorinio Kenerinio ea m̃arabo na jibe na?”
49 Mia bogo na nalo na Yesu kiano napano ajikil aju vaataro ka naio abitilubar venia nei Jutas nalo ajidom alaio, abika den Yesu, aberinavo “?Tubo, jum̃abe, mia kito retelo ka kiado iobogu na mira?”
50 Mia Yesu naio maka riverdop̃elo vo mia naiagagoano nalo tai naio jumolu, burular kiano iobogu na mira, miven ea nalo tai, napano naio be toro tai na parinio toro lu kanano, mia naio jetitire ea ga meriniano ana jelar tiliniene vameruo. 51 Mia Yesu mil banio, berinavo “!Ee, to to to! Kito rola re bunu tibe na kalo.” Ana na naio mijiou jokol jeleig burutiliniene toro nei, mia mila vatitigio bereio bo. 52 Naruei naio bitikar tomu na tortoru na kulo lu nalo naliko tomu na tortoru na menumia nalo na Atua kiano yimo, bija navurim̃araboiano na kulo Ju nalo kialo, napano abinimei ka naio, naio mil banlo berinavo “?Jum̃abe ana na kubar iobogu bija kenemiu nia nalo jibe na? ?P̃eli kumitu kumisidom kuberiam̃a kiniou nebe toro na p̃irinio jikili ka m̃a bina p̃eli nam̃a muemue toro? 53  Luk 19:47, 21:37Nanua, legiano telabo ga, kiniou nojo bija kamiu ea Yimo Lu banbano-o, mia bior vaio ana maka kumei vaataro ka kiniou ka kuvokar kiniou ea bogo nalo na ruei? Mia nemial jibe ka kamiu kube tomu na melijokouo, napano kubinimei bija moroano dolu nalo na melijokouo, a vonganei be kenemiu aura memedu.”
Mo abinimei abokar Yesu, aburio bano.
Pitere naio barbonbonua Yesu
Mataiu 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Jone 18:12-18,25-27
54 Bogo na abokar Yesu, aburio ban bereio naliko, abano aba jouro ea burusio na parinio toro lu kanano. Mia Pitere bunu jom̃a jakisosor vavanlo ga ka bogo nei, naio maka riva vaataro keanlo. 55 Mia bogo na abinimei jouro ea burusio nei, tealo aba ajovokar sebi bilvili ka atuṽalo eaio, mia Pitere bunu ba jotano naliko. 56 Naruei aju ana jegliiano na sebi mereralii Pitere mirano, ana na niatira tai nam̃a mim̃au napano jo bijalo, naio bitilubario, ana berenio “!Ai, kamiu kuvialio! Kema na, naio bunu be nalo tai nam̃a bogo nonovio ajakisosor tete na.”
57 Mia Pitere barbonbonua, berinavo “!Ee maka! Kuvivinieku!, kiniou neber vatitig kaso, maka nejikia kema na!”
58 Karina maka vesiou ga, nalo tai mial Pitere, bitilubario, ber “Ai, jau bunu, kobe nalo tai na.”
Mia Pitere berdop̃e berinavo “Ai kema, abe makanio.”
59 Mo aju jibe na bano-o, na aura takurano barlaka bereio, dolu binimei berial bereio, ber m̃elea banlo, berinavo “Kiniou neber vatitig ka kamiu, kema na, naio naliko tete re Kalele na jukamu ruei. !Kuvial, naio bunu be toro Kalele memedu ga ruei!”
60 Mia Pitere berdop̃e mila sibi bereio berinavo “Kema, abe kiniou maka nejikia tena m̃a kojom̃a koberenio na koig.”
Ana monloglog bogo nam̃a Pitere jom̃a ber iliano nei kia ga vo, tu jokokoreko.
61 Mia bogo na tu jokokoreko, ana Tubo p̃ilig parinio binimei, bitikar Pitere, naio bitii kilkil eaio. Naruei Pitere jidomial bereio Tubo kiano iliano nanua berial kanio nua ruei, napano berenio berinavo “Riano kiniou neber kaso, ka bogiano na legiano nene ga, bogo na tu tokokoreko re vo, mia jau kavarbonbonua kiniou ve varolu ruei, kover jau maka kejikia kiniou.” 62 Mia Pitere naio mijog kirivova toru laka, naio batavio, jegi-i o-o mia jegi.
Parinio toru lu kiano tomu nalo amila kikii Yesu
Mataiu 26:67-68; Mak 14:53-65; Jone 18:19-24
63 Mo nalo napano ajum̃a abokakar Yesu ea bogo na, amila kikii naio, a amil vulevulei eaio, ajukukikio, 64 ban amiorko mirano ka mia naio rijikia re rial vite, mia bogo nam̃a ajum̃a amijuba biliviligio, amiyotel eaio abika denio aberinavo “Ei, aber jau kobe naverialiano tai, bo ga, jau kabagbag von ka kenia na jom̃a mijubaso vonga na.” 65 Mia amila jibe na ka banbano-o, amil niegeniege toru laka.
Aburu Yesu ban ea komeli na toru na tomu na tortoru na kulo Ju nalo kialo
66 Aju jibe na banbano-o m̃erenio bavin garuei, ana na navurim̃ara-boiano na kulo Ju nalo, jibe ka kulo lu na tortoru nalo bija naverloglogiano na tuboiano nalo, abinimei vio takurano ea kialo komeli na toru neibano. Bogo na abinimei vio takurano bisi, ana na aburu Yesu ba jikili ju jukamu ea miralo. 67 Naruei amil banio abika denio aberinavo “Verenio jau kobe Naverikariano be riano, nam̃a kulo Ju nalo ajum̃a amial aber mia monoka rimei, mo, numisidom ka jau koverial ka kumemi vonganei.”
Mia Yesu berdop̃e banlo, berinavo “Kiniou nemijikia neverial ka kamiu, mia ver neverenio, mia p̃eli kuvisaaro re ka kumonmoneaio. 68 Mia kiniou nejidom ka nevika vite tai den kamiu bunu, mia ver nevikanio, p̃eli mia kamiu kuverdop̃e kulu re ga na. 69 Mia be titai nana kiniou najaaro ka nejidom never ka kamiu naio ber jibe nei, ber ‘Jikar vonganei, mia tibe ka ga napano Iliano Lu berenio ruei, napano berinavo mia Kulorinio Kenerinio riva totano mave tivelinio vameruo ka Atua na moroano toru.’ ”
70 Mia bogo na amijog iliano nei, abika denio, aberinavo “!Tomnei, venia na jibe na! ?Jau kojo kober jau naruei kobe Atua kenerinio memedu?”
Ana na Yesu berdop̃elo bere “Verver kuvisidom kuver tibe na, mia tibe na ga naruei.”
71 Mia bogo na amial Yesu jom̃a mijamo ka ber naio be Atua kenerinio, tiniel kirimimi, aber jibe nei aber “Kema na mil jibe na, kito robitilubar vatitig ka burum̃ara tokoriano joa naio ruei. Mia kito resiravo re bunu toro dolu ka rila veriiano na naio bereio, naio kiano iliano ga jibure naio bereio ruei.”

22:24 Mat 18:1; Mak 9:34; Luk 9:46

22:26 Mat 23:11; Mak 9:35

22:26 Mat 20:25-27; Mak 10:42-44

22:27 Jon 13:12-15

22:30 Mat 19:28

22:35 Mat 10:9,10; Mak 6:8,9; Luk 9:3, 10:4

22:53 Luk 19:47, 21:37