Muqeddes Kalam (latin yéziq) Yeshaya 9

Hemme mesilini hel qilghuchi bir balining tughulushi — xush xewer

1 Biraq, hesret-nadametke qalghanlargha zulmet boliwermeydu;

U ötken zamanlarda Zebulun zéminini we Naftali zéminini xar qildurghan;

Biraq kelgüside U mushu yerni, yeni «yat ellerning makani» Galiliyege, jümlidin «déngiz yoli» boyidiki jaylar we Iordan deryasining qarshi qirghaqlirigha shan-shöhret keltüridu; □ ■

2 Qarangghuluqta méngip yürgen kishiler zor bir nurni kördi;

Ölüm sayisining yurtida turghuchilargha bolsa,

Del ularning üstige nur parlidi.□ ■

3 — Sen elni awuttung,

Ularning shadliqini ziyade qilding;

Xelqler hosul waqtida shadlan’ghandek,

Jeng oljisini üleshtürgen waqitta xushalliqqa chömgendek,

Ular aldingda shadlinip kétidu.□

4 Chünki Midiyanning üstidin ghelibe qilghan kün’ge oxshash,

Sen uninggha sélin’ghan boyunturuqni,

Mürisige chüshken epkeshni,

Ularni ezgüchining tayiqini sundurup tashliwetting.□ ■

5 Chünki leshkerlerning urushta kiygen herbir ötükliri,

Qan’gha milen’gen herbir tonliri bolsa peqetla ot üchün yéqilghu bolidu.□

6 Chünki biz üchün bir bala tughuldi;

Bizge bir oghul ata qilindi;

Hökümranliq bolsa uning zimmisige qoyulidu;

Uning nami: — «Karamet Meslihetchi, Qudretlik Tengri, Menggülük Ata, aman-xatirjemlik Igisi Shahzade» dep atilidu.□ ■

7 U Dawutning textige olturghanda we padishahliqigha hökümranliq qilghanda,

Shu chaghdin bashlap ta ebedil’ebedgiche,

Uni adalet hem heqqaniyliq bilen tikleydu, shundaqla mezmut saqlaydu,

Uningdin kélidighan hökümranliq we aman-xatirjemlikning éshishi pütmes-tügimes bolidu.

Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarning otluq muhebbiti mushularni ada qilidu. □ ■

Perwerdigarning Israilgha, yeni «shimaliy padishahliq»qa bolghan ghezipi

8 Reb Yaqup jemetige bir söz ewetti,

U pat arida Israilgha chüshidu,□

9 Barliq xelq, yeni Efraim we Samariyedikiler shu sözning toghriliqini bilgen bolsimu,

Lékin könglide tekebburliship yoghanliq qilip, ular: —

10 — «Xishlar chüshüp ketti,

Biraq ularning ornigha yonulghan tashlar bilen qayta yasaymiz;

Éren derexliri késilip boldi,

Biraq ularning ornida kédir derexlirini ishlitimiz» — déyishidu;□

11 Shunga Perwerdigar Rezinning küshendilirini Israilgha qarshi küchlendürdi,

Yaqupning düshmenlirini qozghidi.□

12 Sherqtin Suriyelikler, gherebte Filistiyler,

Ular aghzini hangdek échip Israilni yutuwalidu.

Ishlar shundaq déyilgendek bolsimu,

Uning ghezipi yenila yanmaydu,

Sozghan qoli yenila qayturulmay turidu.■

13 Biraq xelq özlirini Urghuchining yénigha téxi yénip kelmidi,

Ular samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarni izdimeywatidu.

14 Shunga Perwerdigar bir kün ichide Israilning béshi we quyruqini,

Palma shéxi we qomushini késip tashlaydu;

15 Moysipit we möhteremler bolsa bashtur;

Yalghanchiliq ögitidighan peyghember — quyruqtur.

16 Chünki mushu xelqning yétekchiliri ularni azduridu,

Yéteklen’güchiler bolsa yutuwélinip yoqilidu.

17 Shunga Reb ularning yigitliridin xursenlik tapmaydu,

Yétim-yésirliri we tul xotunlirigha rehim qilmaydu;

Chünki herbiri iplas we rezillik qilghuchi,

Hemme éghizdin chiqqini pasiqliqtur.

Hemmisi shundaq bolsimu,

Uning ghezipi yenila yanmaydu,

Sozghan qoli yenila qayturulmay turidu.■

18 Chünki rezillik ottek köyidu,

U jighan we tikenlerni yutuwalidu;

U ormanning baraqsan jayliri arisida tutishidu,

Ular is-tüteklik tüwrük bolup purqirap yuqirigha örleydu;■

19 Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarning derghezipi bilen zémin köydürüp tashlinidu,

Xelq bolsa otning yéqilghusi bolidu, xalas;

Héchkim öz qérindishini ayap rehim qilmaydu.□

20 Birsi ong terepte gösh késip yep, toymaydu,

Sol tereptin yalmap yepmu, qanaetlenmeydu;

Herkim öz bilikini yeydu;

21 Menasseh Efraimni, Efraim bolsa menassehni yeydu;

Uning üstige ikkisimu Yehudagha qarshi turidu.

Hemmisi shundaq bolsimu,

Uning ghezipi yenila yanmaydu,

Sozghan qoli yenila qayturulmay turidu. □

□9:1 «Hesret-nadametke qalghan» — mushu ibare, ibraniy tilida «ayalche rod»tiki isim bolup, matem tutuwatqan ayalgha teselli bergendek Xuda Naftalilar we Zebulunlargha teselli béridighanliqini bildüridu. ««yat ellerning makani» Galiliye» — Asuriye impériyesi tajawuz qilghandin kéyin, Naftali, Zebulun we bashqa Israil qebililirining köp qisimliri esirge chüshüp élip kétildi. Bir qisim kembeghel, namrat, qabiliyetsiz kishiler qalduruldi. Asuriye padishahi bashqa millet-xelqlerni élip kélip shu yerge, bolupmu Galiliyege olturaqlashturdi. Mushu kishiler qépqalghan namrat Israillar bilen ariliship yürüp, öz-ara assimiliyatsiye qilin’ghachqa, Galiliye Yehudiylar teripidin ««yat eller» (Yehudiy emesler)ning makani Galiliye» dep kemsitilip atalghan. Bésharetke asasen, nur del shu yerde peyda bolidu. Bésharetning emelge ashurulushi toghrisidiki tepsilatlarni Injil «Mat.» 4:15-ayettin körüng. «déngiz yoli» — «Galiliye déngizi»ning gherbiy yerliri.

■9:1 Mat. 4:15

□9:2 «Qarangghuluqta méngip yürgen kishiler zor bir nurni kördi... del ularning üstige nur parlidi» — mushu ayetlerdiki «nur» shübhisizki, Mesih-qutquzghuchidur (6-7-ayetni körüng). Biz mushu bésharetlerning emelge ashqanliqini Injildin körimiz. Mesih Eysa del 1-ayettiki töt jayda ulugh xizmitini, yeni xush xewerni tarqitish, möjizilerni yaritishni bashlidi. U xizmet qilghan üch yérim yil waqitning yérimidin köprekini belkim mushu jaylarda ötküzgen. Bu bésharettiki peillarning hǝmmisi «ötken zaman» sheklidǝ ipadilen’gen. Bu xil shǝkildiki bésharet «Yeshaya»da köp uchraydu, u kelgüsidiki ishlarning jezmenlikini bildüridu.

■9:2 Mat. 4:15,16; Ef. 5:14

□9:3 «Sen elni awuttung, ularning shadliqini ziyade qilding...» — mushu yerde peyghemberlerning yazmiliridiki köp bashqa bésharetlerge oxshash, kelgüsidiki, téxi yüz bermigen ishlar ötüp bolghan ishlardek tilgha élinidu.

□9:4 «Midiyan üstidin ghelibe qilghan kün» — texminen 500 yil ilgiri Israil Midiyaniylarning asaritidin Xudaning karametliri bilen qutulghan.

■9:4 Hak. 7:22; Yesh. 10:26

□9:5 «Chünki leshkerlerning urushta kiygen herbir ötükliri... peqetla ot üchün yéqilghu bolidu» — Xuda ulargha shundaq beriketlerni bériduki, mushu ghelibe bolghandin kéyin (ular emes, belki Perwerdigar ular üchün qilghan ghelibe) ular shu leshkerlerning qan’gha milen’gen kiyim-kéchekliri kérek bolmaydu, ularni peqet yéqilghu üchün ishletkili bolidu, dep qaraydu.

□9:6 «Biz üchün bir bala tughuldi; bizge bir oghul ata qilindi» — bu bésharet gerche kelgüsidiki ishlarni körsetken bolsimu, uningdiki péillarning hemmisi «ötken zaman» sheklide ipadilen’gen. Yuqiriqi 2-ayettiki izahatni körüng. «aman-xatirjemlik Igisi Shahzade» — yaki «aman-xatirjemlik Bergüchi Shahzade».

■9:6 Yesh. 11:2; 22:22; Luqa 2:10,11; Yuh. 4:10

□9:7 «U Dawutning textige olturghanda we padishahliqigha hökümranliq qilghanda... Uningdin kélidighan hökümranliq we aman-xatirjemlikning éshishi pütmes-tügimes bolidu...» — mushu ikki ayet (6-7-ayet) yuqiriqi «Immanuél»ning kim ikenlikini téximu éniq körsitidu. U toghrisidiki xewerni tekrarlisaq: — (a) U Israil üchün Qutquzghuchidur. Bu babtiki 1-6-ayettiki ghelibe we bext bu bala sewebidin wujudqa kélidu. (e) U pak qizdin tughulidu (7-bab, 14-ayet). (b) U belkim kembeghel we düshmenning hökümranliqi astidiki ehwalda tughulidu (7-bab, 15- we 17-ayet). (p) U Dawutning jemetidin bolup, Dawutning textige olturidu. Xuda Dawutqa wede bergenki, uning bir ewladi Israilgha we axirida pütkül dunyagha Padishah bolidu. (Zebur, 18-küy, 22-küy, 72-küylerni körüng) (t) Bu balida Xudaning tebiiti bolidu (6-ayet). U «Qudretlik Tengri» dep atilidu. Ibraniy tilida «karamet» dégen süpet, peqet Xuda we Xudaning qilghanliri toghruluqla ishlitilidu. (j) Bu bala axirda pütün alemge aman-xatirjemlikni yetküzidu. «Uningdin kélidighan hökümranliq we aman-xatirjemlikning éshishi pütmes-tügimes bolidu». Bulardin sirt mushu ayetlerde nurghun sawaq-xewerler bar, mushu yerde sehipe cheklik bolghanliqi üchün hazirche toxtalmaymiz. Bu balining kim ikenliki peqet Injildiki bayanlardila éniq körsitilidu. U pak qiz Meryemdin tughulghan Mesih Eysaning del özi bolup, uning bashqa biri bolushining qet’iy mumkinchiliki yoqtur.

■9:7 2Pad. 19:31; Yesh. 37:32

□9:8 «Reb ... bir söz ewetti, ... Israilgha chüshidu» — «Israil» mushu ayetlerde (8-21de) shimaliy padishahliqni körsitidu. «Chüshidu» dégen söz mushu yerde Xudaning bir jazasining kelgenlikini körsetse kérek.

□9:10 «Xishlar chüshüp ketti, biraq ularning ornigha yonulghan tashlar bilen qayta yasaymiz...» — démek, «Perwerdigarning terbiye jazasi bolghan ziyanni tartqan bolsaqmu, biz yenila uning terbiye jazasigha pisent qilmay, öz küchimizge tayinip téximu yaxshi turmushni berpa qilimiz» (tashlar xishlardin, kédir derexliri éren derexliridin yaxshi, elwette). Yeroboam II padishah bolghan waqtida, Xuda (shimaliy) Israilda chong bir yer tewreshni peyda qilghan; «Xishlar chüshüp ketti,... éren derexliri késilip boldi,...» dégen sözler belkim shu yer tewresh bilen munasiwetlik.

□9:11 «Perwerdigar Rezinning küshendilirini Israilgha qarshi küchlendürdi...» — 7-babtiki mezmun’gha qarighanda, Suriyening padishahi Rezin Israil bilen ittipaqdash idi. Mushu sözge qarighanda uning Israil bilen ittipaqi kéyin mewjut bolup turalmaydu. Bashqilarning Israilgha qarshi chiqishi bilen umu Israilgha qarshi qozghilidu.

■9:12 Yesh. 5:25; 10:4

■9:17 Yesh. 10:6

■9:18 Yesh. 5:24; 24:6

□9:19 «...héchkim öz qérindishini ayap rehim qilmaydu» — Yeroboam (II) Israilgha padishah bolghandin kéyinki 28 yil ichide, köp kishiler textni taliship urushti. Jemiy 6 Padishah textke olturghan, ichki urush-jédeller köp bolghanidi.

□9:21 «menasseh Efraimni, Efraim bolsa menassehni yeydu...» —Efraim we Manasseh bolsa Israil padishahliqidiki ikki eng chong qebile. Yuqiriqi izahatta körsitilginidek ularning arisida urush-jédeller köp idi. Undaq ishlar Yeshaya déginidek, «öz bilikini özi yeydighan» ishtur.