16
Yeremiyagha toy qilmasliq, matem tutmasliq we bezmilerge qatnashmasliq buyrulidu
Perwerdigarning sözi manga kélip mundaq déyildi: — Sen ayal zatini emringge almaysen, shundaqla mushu zéminda oghul-qiz perzent tapmaysen. Chünki Perwerdigar bu yerde tughulghan oghul-qizlar, bu zéminda ularni tughqan anilar we ularni tughdurghan atilar toghrisida mundaq deydu: — Ular elemlik késeller bilen ölidu; ular üchün héch matem tutulmaydu, ular kömülmeydu; ölükliri tézektek tupraq yüzide yatidu, ular qilich, qehetchilik bilen yep kétilidu; jesetliri asmandiki uchar-qanatlar we zémindiki haywanatlar üchün ozuq bolidu. Yer. 7:33; 9:22; 14:16; 15:2, 3; 25:33; 34:20 Chünki Perwerdigar mundaq deydu: — Sen Yeremiya, haza boluwatqan héchbir öyge kirme, yaki ölgenler üchün ah-zar kötürüsh yaki ökünüshke barma; chünki Men bu xelqtin xatirjemlikimni, méhir-muhebbitimni we rehimdilliklirimni élip tashlidim, — deydu Perwerdigar.
Ulughlardin tartip peslergiche bu zéminda ölidu; ular yerge kömülmeydu; héchkim ular üchün ah-zar kötürmeydu, yaki ularni dep, ya etlirini tilmaydu, ya chachlirini chüshürüwetmeydu; «etlirini tilish» we «chachni chüshürüsh» — bular qattiq qayghuni bildüretti. «etlirini késish» aditi Tewratta men’i qilin’ghan.  Law. 19:28; Qan. 14:1 ular qariliq tutqanlarni yoqlap, nan oshtumaydu, ölgenler üchün köngül sorimaydu; ata-anisi ölgenler üchün héchkim teselli qedehini sunmaydu. Sen bolsang el-yurt bilen bille yep-ichishke toy-bezme bolghan öygimu kirme; chünki samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar, Israilning Xudasi mundaq deydu: — Mana, Men öz künliringlarda we öz köz aldinglarda, bu yerdin tamashining sadasini, shad-xuramliq sadasini we toyi boluwatqan yigit-qizning awazlirini toxtitimen.Yesh. 24:7, 8; Yer. 7:34; 25:10; Ez. 26:13
 
Sürgün bolush, andin zémin’gha qayturulush
10 Shundaq boliduki, sen bu xelqqe bu sözlerning hemmisini éytqiningda, ular sendin: «Némishqa Perwerdigar mushundaq zor bir külpetni béshimizgha chüshürüshke békitken? Bizning qebihlikimiz zadi néme? Perwerdigar Xudayimiz aldida zadi sadir qilghan néme gunahimiz bardu?» — dep soraydu. «Sen bu xelqqe bu sözlerning hemmisini éytqiningda, ular sendin: «... Perwerdigar Xudayimiz aldida zadi sadir qilghan néme gunahimiz bardu?» — dep soraydu» — shübhisizki, Yeremiyaning ularning toy-nezirlirige kirmesliki ularning qiziqishini qozghaytti.  Yer. 5:19 11 Emdi sen ulargha mundaq deysen: — Chünki ata-bowiliringlar Mendin waz kechken, — deydu Perwerdigar, — hemde bashqa ilahlargha egiship ularning qulluqida bolghan, ulargha choqun’ghan; ular Mendin waz kechken, Tewrat-qanunumni héch tutmighan; 12 siler bolsanglar, ata-bowililiringlardin téximu better qilghansiler; mana, herbiringlar öz rezil könglidiki jahilliqning keynige kirip, Manga héch qulaq salmighansiler; Yer. 3:17; 7:26; 9:14; 11:10; 13:10; 17:23 13 Shunga Men silerni bu zémindin élip, siler yaki ata-bowiliringlar héch bilmeydighan bashqa bir zémin’gha tashlaymen; siler shu yerde kéche-kündüz bashqa ilahlarning qulluqida bolisiler; chünki Men silerge héch méhirni körsetmeymen.Qan. 4:27; 28:64,65
14 Shunga mana, shu künler kéliduki, — deydu Perwerdigar, — «Israillarni Misir zéminidin qutquzup chiqarghan Perwerdigarning hayati bilen!» dégen qesem qaytidin ishlitilmeydu, Yer. 23:7, 8 15 belki shu künlerde «Israillarni shimaliy zéminidin we Özi ularni heydigen barliq zéminlerdin qutquzup chiqarghan Perwerdigarning hayati bilen!» dep qesem ichilidu. Chünki Men ularni ata-bowilirigha teqdim qilghan zéminigha qayturimen. 16 Halbuki, mana hazir bolsa, Men nurghun béliqchilarni ewetip ularni tutquzushqa chaqirimen, — deydu Perwerdigar; — andin nurghun owchilarni ewetip ularni qoghlap owlashqa chaqirimen; ular ularni herbir taghdin, herbir égizliktin, qiya tashlarning ghar-qisilchaqliridin tépiwalidu. «Men... nurghun béliqchilarni ... nurghun owchilarni ewetip...» — «béliqchilar» we «owchilar» bolsa düshmenlerni körsitidu, elwette. 17 Chünki közlirim ularning barliq yolliri üstide turidu; ular aldimda héch suqunalmidi, ularning qebihliki közlirimdin héch yoshurulmidi. Ayup 34:21; Pend. 5:21; Yer. 32:19 18 Lékin Men awwal ularning qebihlikini we gunahini béshigha hessilep qayturimen; chünki ular zéminimni yirginchlik nersilerning ölükliri bilen bulghighan, Méning mirasimni lenetlik nersiliri bilen toldurghan.«yirginchlik nersiliri... lenetlik nersiliri...» — butliri qatarliqlarni körsitidu. «Yirginchlik nersilirining ölükliri» — belkim «Derweqe, erzimesler!» dep tashliwetken butlirini yaki shu butlargha qurbanliq qilghan nersilerni körsitishi mumkin.  Yer. 3:2; Ez. 43:7
 
Yeremiya söz qisturidu
19 — I Perwerdigar, Sen méning küchüm we qorghinimsen, azab-oqubet künide bashpanahimsen. Eller bolsa yer yüzining chet-chetliridin yéninggha kélidu we: «Berheq, ata-bowilirimiz yalghanchiliq hem bimenilikke mirasxorluq qilghan; bu nersilerde héch payda yoqtur. «Berheq, ata-bowilirimiz yalghanchiliq hem bimenilikke mirasxorluq qilghan» — «yalghanchiliq hem bimenilik» yene «saxta ilahlar», butlarni körsitidu. 20 Insanlar öz-özige xudalarni yasiyalamdu?! Lékin yasighini Xuda emestur!» — deydu.
 
Perwerdigarning sözining dawami
21 — Shunga, mana, Men bu qétim bu rezil xelqqe shuni obdan bildürimen, — ulargha Méning qolum we küch-qudritimni obdan bildürimen; shuning bilen ular Méning namimning Perwerdigar ikenlikini bilidu!«Shunga, mana, Men bu qétim bu rezil xelqqe shuni obdan bildürimen, — ulargha Méning qolum we küch-qudritimni obdan bildürimen...» — bu jümlidiki eng muhim söz «shunga»dur. Eger kelgüside «yat eller» Xudani obdan tonuydighan bolsa, undaqta Xudaning Öz xelqi bolghan Israil Xudani tonushi kérek emesmu?  Yer. 33:2
 
 

16:4 Yer. 7:33; 9:22; 14:16; 15:2, 3; 25:33; 34:20

16:6 «etlirini tilish» we «chachni chüshürüsh» — bular qattiq qayghuni bildüretti. «etlirini késish» aditi Tewratta men’i qilin’ghan.

16:6 Law. 19:28; Qan. 14:1

16:9 Yesh. 24:7, 8; Yer. 7:34; 25:10; Ez. 26:13

16:10 «Sen bu xelqqe bu sözlerning hemmisini éytqiningda, ular sendin: «... Perwerdigar Xudayimiz aldida zadi sadir qilghan néme gunahimiz bardu?» — dep soraydu» — shübhisizki, Yeremiyaning ularning toy-nezirlirige kirmesliki ularning qiziqishini qozghaytti.

16:10 Yer. 5:19

16:12 Yer. 3:17; 7:26; 9:14; 11:10; 13:10; 17:23

16:13 Qan. 4:27; 28:64,65

16:14 Yer. 23:7, 8

16:16 «Men... nurghun béliqchilarni ... nurghun owchilarni ewetip...» — «béliqchilar» we «owchilar» bolsa düshmenlerni körsitidu, elwette.

16:17 Ayup 34:21; Pend. 5:21; Yer. 32:19

16:18 «yirginchlik nersiliri... lenetlik nersiliri...» — butliri qatarliqlarni körsitidu. «Yirginchlik nersilirining ölükliri» — belkim «Derweqe, erzimesler!» dep tashliwetken butlirini yaki shu butlargha qurbanliq qilghan nersilerni körsitishi mumkin.

16:18 Yer. 3:2; Ez. 43:7

16:19 «Berheq, ata-bowilirimiz yalghanchiliq hem bimenilikke mirasxorluq qilghan» — «yalghanchiliq hem bimenilik» yene «saxta ilahlar», butlarni körsitidu.

16:21 «Shunga, mana, Men bu qétim bu rezil xelqqe shuni obdan bildürimen, — ulargha Méning qolum we küch-qudritimni obdan bildürimen...» — bu jümlidiki eng muhim söz «shunga»dur. Eger kelgüside «yat eller» Xudani obdan tonuydighan bolsa, undaqta Xudaning Öz xelqi bolghan Israil Xudani tonushi kérek emesmu?

16:21 Yer. 33:2