Filémongha
1
Rosul Pawlus Filémon’gha yazghan mektup
Mesih Eysaning mehbusi menki Pawlus we qérindishimiz Timotiydin söyümlükimiz we xizmetdishimiz Filémon’gha«Mesih Eysaning mehbusi menki Pawlus ...» — Pawlus bu mektupni yazghanda Rimning mehbusi idi. Shübhisizki, rimliqlar Pawlusni «bizning mehbusimiz» dep oylaytti — lékin Pawlus ishqa bashqiche qaraytti. Rimliqlarning uni qolgha élip türmige tashliwetkini Xudaning iradisi bolup, shu ish bilen «yat ellik» ishen’güchilerning köp payda köridighanliqigha Pawlusning közi yetken; shuning bilen Pawlus özini: «rimliqlarning mehbusi» démey, belki «Mesihning mehbusi» deydu.  Ef. 3:1; 4:1. we singlimiz Afiyagha, sepdishimiz Arkippusqa we öyüngde yighilidighan jamaetke salam! «sepdishimiz Arkippus» — «sepdishimiz» (yaki «küreshdishimiz») — rohiy «urush sépi»de bolghan küreshte, elwette.  Rim. 16:5; 1Kor. 16:19; Kol. 4:15,17.
Xuda’Atimiz we Rebbimiz Eysa Mesihdin silerge méhir-shepqet we xatirjemlik bolghay!
 
Filémonning méhir-muhebbiti we étiqadi
4-5 Rebbimiz Eysagha we barliq muqeddes bendilerge bolghan méhir-muhebbiting we ishench-étiqadingni anglap, men dualirimda hemishe séni yad étip turuwatimen, sen üchün teshekkür éytimen;«Rebbimiz Eysagha we barliq muqeddes bendilerge bolghan méhir-muhebbiting we ishench-étiqading» — démek, Filémonning muhebbiti we ishenchi Mesihge we muqeddes bendilirigimu qaritip baghlan’ghanidi.  1Tés. 1:2; 2Tés. 1:3. Bizge nésip bolghan, Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen, séning étiqadning emelliride merdlerche ortaqlishishing kücheytilsun dep dua qilimen.«Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen..» — bashqa chüshenchisi «Mesihde bolghan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen...». «Bizge nésip bolghan, Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen, séning étiqadning emelliride merdlerche ortaqlishishing kücheytilsun dep dua qilimen» — toluq ayetning bashqa bir terjimisi: «Séning étiqadning emelliride merdlerche ortaqlishishing téximu jari qilinishi bilen, bizge nésip bolghan, Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing üchün dua qilimen». Chünki séning méhir-muhebbiting manga zor xushalliq we righbet élip keldi; chünki i qérindishim, muqeddes bendilerning ich-baghirliri séning arqiliq köp söyündürüldi.
 
Filémonning quli Onésimus heqqide iltimas
Shunga, gerche séni layiq ishni qilishqa buyrushqa Mesihde jür’etlik bolalisammu, lékin yenila muhebbetning türtkisi bilen menki qéri Pawlus hemde hazirmu Eysa Mesihning mehbusi bolush süpitide sanga iltimas qilip ötünüshni layiq kördum — «lékin yenila muhebbetning türtkisi bilen menki qéri Pawlus hemde hazirmu Eysa Mesihning mehbusi bolush süpitide sanga iltimas qilip ötünüshni layiq kördum» — «muhebbetning türtkisi bilen.. ötünüsh...» toghruluq «Korintliqlargha (1)»diki «qoshumche söz»imizde bayan qilghan «hoquq we muhebbet» (15:24) üstide bolghan muzakirimizni körüng. 10 kishenlerde turup tughqan balam, yeni Onésimus toghruluq iltimasim bar. 1Kor. 4:15. Gal. 4:19; Kol. 4:9. 11 U burun sanga paydisiz bolghan bolsimu, emma hazir sangimu, mangimu paydiliqtur. «U burun sanga paydisiz bolghan bolsimu, emma hazir sangimu, mangimu paydiliqtur» — «Onésimus» dégen isim grékche «paydiliq» dégen menide. Kirish sözimizde éytqinimizdek, Onésimus esli Filémonning quli idi, u uning qéshidin qachqanidi. 12 Men hazir uni — janjigirimni séning yéninggha qayturup ewetimen. 13 Xush xewerni dep kishenlerde turghinimda uni séning ornungda méning xizmitimde bolushqa yénimda qaldurup qalghum bar idi; 14 biraq séning raziliqingni almay héchnémini qilghum yoq; shundaq qilghanda séning manga qilghan yaxshiliqing mejburiy emes, belki razimenlik bilen bolidu. 15 Chünki séning Onésimustin waqitliq mehrum bolghiningning sewebi, belkim del séning uninggha ebedil’ebedgiche nésiwe bolushung üchün idi.«Chünki séning Onésimustin waqitliq mehrum bolghiningning sewebi, belkim del séning uninggha ebedil’ebedgiche nésiwe bolushung üchün idi» — bu ayet üstide «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.  Yar.50:20; 1Tés.4:13
 
16 Méning shundaq déginim, uninggha qul qatarida emes, belki quldin köp üstün — manga neqeder söyümlük, shundaqla sanga téximu shundaq bolidighan (insaniy munasiwetler bilen hem Rebde bolghan munasiwet bilen), söyümlük qérindash qatarida ige bolisen; «insaniy munasiwetler bilen hem Rebde bolghan munasiwet bilen» — grék tilida «et teripidin we Rebde bolush teripidin...». Eslide Onésimus Filémon’gha qul idi, insaniy tereptin ularning otturisidiki (Rim imériyesidiki qanun boyiche) munasiwet xojayin bilen qul ayrilmasliq munasiwiti idi. Bu söz belkim yene Filémonning quli Onésimusqa eslide amraq ikenlikini körsitidu. 17 shuning üchün, eger sen méni hemdash qatarida körseng, uni méni qobul qilghandek qobul qilghin. 18 Eger burun u sanga birer yolsizliq qilghan bolsa yaki sanga qerzdar bolghan bolsa, buni méning hésabimgha yazghin. «Eger burun u sanga birer yolsizliq qilghan bolsa yaki sanga qerzdar bolghan bolsa, buni méning hésabimgha yazghin» — mumkinchiliki barki, Pawlusning: «Eger u... sanga qerzdar bolghan bolsa» dégini, Onésimusni xijaletke qaldurmasliq üchün «u sendin birer pul-dunya oghrilighan bolsa» dégenni siliq ipadilishi idi. 19 Mana menki Pawlus bu sözlerni öz qolum bilen yéziwatimen: qerzi bolsa özüm qayturimen; lékin men sanga özüngning jéning bilen manga qerzdar bolghiningni tilgha almaymen. «lékin men sanga özüngning jéning bilen manga qerzdar bolghiningni tilgha almaymen» — «öz jéning bilen manga qerzdar bolghining» dégen söz, shübhisizki, Pawlusning Filémon’gha xush xewerni yetküzüshi bilen Filémon étiqad arqiliq dozax yolidin chiqqanliqini, shundaqla menggülük hayatqa érishkenlikini körsitidu. «Men sanga... tilgha almaymen» — bu gepni déyishi chirayliq bir chaqchaq bolidu, elwette. 20 Shunga, ey qérindishim, men Rebde sendin menpeetke érishmekchimen; ich-baghirlirimni Mesihde söyündürgin.«Shunga, ey qérindishim, men Rebde sendin menpeetke érishmekchimen» — grék tilida «menpeet» we «Onésimus» («menpeetlik, paydiliq») dégen söz bilen munasiwetlik bolghachqa, Pawlus yene söz oyuni oynaydu. Bu ayet üstide yene «kirish söz»imizni körüng.
21 Ishenchim sözümni anglaydighanliqinggha kamil bolup we sorighanlirimdin artuq orunlaydighanliqingni bilip, sanga mushundaq yazdim. 22 Bulardin bashqa, manga turalghu jay teyyarlap qoyghin. Chünki dualiringlar arqiliq méning silerge qayturup bérilishimni ümid qilimen.«Chünki dualiringlar arqiliq méning silerge qayturup bérilishimni ümid qilimen» — «dualiringlar arqiliq» — Filémonning we öyde yighilghan jamaetning dualiri arqiliq.
«Méning silerge qayturup bérilishim» — démek, «solaqtin azad bolup, yéninglargha qaytip bérishim». Rosulning kéyinki «Filippiliqlargha» yazghan xétide (1:26-27) uning bu ishqa bolghan mutleq ishenchi ipadilinidu. Shu xettiki 1:26-27-ayetlerdiki izahatlar we xettiki «qoshumche söz»imizni körüng. Pawlusning yuqiriqi sözidin daim öz qiyinchiliqini emes (chünki u türmide yatqanliqini biwasite tilgha almaydu) belki bashqilarning menpeitini («méning silerge qayturup bérilishim») közleydighanliqi körünidu.
  Fil. 1:25.
 
Axirqi salam
23 Eysa Mesihke xizmet qilghanliqi üchün zindandishim bolghan Epafras, «Eysa Mesihke xizmet qilghanliqi üchün zindandishim bolghan Epafras» — grék tilida «Eysa Mesihde bolghan zindandishim Epafras».Epafras toghruluq yene «Kol.» 1:7, 4:12ni körüng.  Kol. 1:7; 4:12. 24 xizmetdashlirim Markus, Aristarxus, Démas we Luqalardin sanga salam.«xizmetdashlirim Markus, Aristarxus, Démas we Luqalardin sanga salam» — Démas toghruluq yene «2Tim.» 4:12ni körüng.  Ros. 12:12,25; 15:37; Kol. 4:10; 2Tim. 4:11; 1Pét. 5:13; Ros. 19:29; 20:4; 27:2; Kol. 4:10,14; 2Tim. 4:10,11.
25 Rebbimiz Eysa Mesihning méhir-shepqiti rohinglargha yar bolghay!

1:1 «Mesih Eysaning mehbusi menki Pawlus ...» — Pawlus bu mektupni yazghanda Rimning mehbusi idi. Shübhisizki, rimliqlar Pawlusni «bizning mehbusimiz» dep oylaytti — lékin Pawlus ishqa bashqiche qaraytti. Rimliqlarning uni qolgha élip türmige tashliwetkini Xudaning iradisi bolup, shu ish bilen «yat ellik» ishen’güchilerning köp payda köridighanliqigha Pawlusning közi yetken; shuning bilen Pawlus özini: «rimliqlarning mehbusi» démey, belki «Mesihning mehbusi» deydu.

1:1 Ef. 3:1; 4:1.

1:2 «sepdishimiz Arkippus» — «sepdishimiz» (yaki «küreshdishimiz») — rohiy «urush sépi»de bolghan küreshte, elwette.

1:2 Rim. 16:5; 1Kor. 16:19; Kol. 4:15,17.

1:4-5 «Rebbimiz Eysagha we barliq muqeddes bendilerge bolghan méhir-muhebbiting we ishench-étiqading» — démek, Filémonning muhebbiti we ishenchi Mesihge we muqeddes bendilirigimu qaritip baghlan’ghanidi.

1:4-5 1Tés. 1:2; 2Tés. 1:3.

1:6 «Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen..» — bashqa chüshenchisi «Mesihde bolghan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen...». «Bizge nésip bolghan, Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing bilen, séning étiqadning emelliride merdlerche ortaqlishishing kücheytilsun dep dua qilimen» — toluq ayetning bashqa bir terjimisi: «Séning étiqadning emelliride merdlerche ortaqlishishing téximu jari qilinishi bilen, bizge nésip bolghan, Mesihni ulughlaydighan barliq yaxshi iltipatni toluq tonup yétishing üchün dua qilimen».

1:9 «lékin yenila muhebbetning türtkisi bilen menki qéri Pawlus hemde hazirmu Eysa Mesihning mehbusi bolush süpitide sanga iltimas qilip ötünüshni layiq kördum» — «muhebbetning türtkisi bilen.. ötünüsh...» toghruluq «Korintliqlargha (1)»diki «qoshumche söz»imizde bayan qilghan «hoquq we muhebbet» (15:24) üstide bolghan muzakirimizni körüng.

1:10 1Kor. 4:15. Gal. 4:19; Kol. 4:9.

1:11 «U burun sanga paydisiz bolghan bolsimu, emma hazir sangimu, mangimu paydiliqtur» — «Onésimus» dégen isim grékche «paydiliq» dégen menide. Kirish sözimizde éytqinimizdek, Onésimus esli Filémonning quli idi, u uning qéshidin qachqanidi.

1:15 «Chünki séning Onésimustin waqitliq mehrum bolghiningning sewebi, belkim del séning uninggha ebedil’ebedgiche nésiwe bolushung üchün idi» — bu ayet üstide «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.

1:15 Yar.50:20; 1Tés.4:13

1:16 «insaniy munasiwetler bilen hem Rebde bolghan munasiwet bilen» — grék tilida «et teripidin we Rebde bolush teripidin...». Eslide Onésimus Filémon’gha qul idi, insaniy tereptin ularning otturisidiki (Rim imériyesidiki qanun boyiche) munasiwet xojayin bilen qul ayrilmasliq munasiwiti idi. Bu söz belkim yene Filémonning quli Onésimusqa eslide amraq ikenlikini körsitidu.

1:18 «Eger burun u sanga birer yolsizliq qilghan bolsa yaki sanga qerzdar bolghan bolsa, buni méning hésabimgha yazghin» — mumkinchiliki barki, Pawlusning: «Eger u... sanga qerzdar bolghan bolsa» dégini, Onésimusni xijaletke qaldurmasliq üchün «u sendin birer pul-dunya oghrilighan bolsa» dégenni siliq ipadilishi idi.

1:19 «lékin men sanga özüngning jéning bilen manga qerzdar bolghiningni tilgha almaymen» — «öz jéning bilen manga qerzdar bolghining» dégen söz, shübhisizki, Pawlusning Filémon’gha xush xewerni yetküzüshi bilen Filémon étiqad arqiliq dozax yolidin chiqqanliqini, shundaqla menggülük hayatqa érishkenlikini körsitidu. «Men sanga... tilgha almaymen» — bu gepni déyishi chirayliq bir chaqchaq bolidu, elwette.

1:20 «Shunga, ey qérindishim, men Rebde sendin menpeetke érishmekchimen» — grék tilida «menpeet» we «Onésimus» («menpeetlik, paydiliq») dégen söz bilen munasiwetlik bolghachqa, Pawlus yene söz oyuni oynaydu. Bu ayet üstide yene «kirish söz»imizni körüng.

1:22 «Chünki dualiringlar arqiliq méning silerge qayturup bérilishimni ümid qilimen» — «dualiringlar arqiliq» — Filémonning we öyde yighilghan jamaetning dualiri arqiliq. «Méning silerge qayturup bérilishim» — démek, «solaqtin azad bolup, yéninglargha qaytip bérishim». Rosulning kéyinki «Filippiliqlargha» yazghan xétide (1:26-27) uning bu ishqa bolghan mutleq ishenchi ipadilinidu. Shu xettiki 1:26-27-ayetlerdiki izahatlar we xettiki «qoshumche söz»imizni körüng. Pawlusning yuqiriqi sözidin daim öz qiyinchiliqini emes (chünki u türmide yatqanliqini biwasite tilgha almaydu) belki bashqilarning menpeitini («méning silerge qayturup bérilishim») közleydighanliqi körünidu.

1:22 Fil. 1:25.

1:23 «Eysa Mesihke xizmet qilghanliqi üchün zindandishim bolghan Epafras» — grék tilida «Eysa Mesihde bolghan zindandishim Epafras».Epafras toghruluq yene «Kol.» 1:7, 4:12ni körüng.

1:23 Kol. 1:7; 4:12.

1:24 «xizmetdashlirim Markus, Aristarxus, Démas we Luqalardin sanga salam» — Démas toghruluq yene «2Tim.» 4:12ni körüng.

1:24 Ros. 12:12,25; 15:37; Kol. 4:10; 2Tim. 4:11; 1Pét. 5:13; Ros. 19:29; 20:4; 27:2; Kol. 4:10,14; 2Tim. 4:10,11.