7
Sitiveni giifufu meIsileli yadi Kaniselayavo wagaidiya.
Ada veyavo anatovegugai aditonagona Sitiveni gitolidadanena, givona, “Taidei anafaiweya velemoena uvona o kai keke?”
Ada Sitiveni gilufata taidei anafaiweya, givona, “Tubuiyakuweyavo ke kaduwe kamakuweyavo, yaku vona wana nogalina. Tova tuwaina wagaine Yaubada wa yana iwakana mamalina giyegemona tamada nagona Ebelaamo wagaine, tova-nai gimiyamiya Mesopotemiya anafafali aku aimo keke gidana melala Elani wagaine gida miyami. Ee, Yaubada giyegemona wagaine ada givonena, givona, ‘Una mididi ada ya fafali, ya kalivayavo ke ya gabuyavo una madusegedi aku fafali seyana gana vewaleni wagaine unanau.’ Taidei anafaiweya Yaubada givonena ada Ebelaamo gitauya yana fafali Kalidiya gisegena aku ginau melala-nai anayegana Elani wagaine gimiyamiya.
“Gimiyamiya aku tamana gialika, ada muline taidei fafali-nai wagaine kamiyamiya idedeku ani Yaubada giimili gielai.Eba 12:1-5 Taidei fafali-nai wagaine gielai aku keke maita babi gidavele, aku givonadabadabayena vaita taidei babi-nai gina velena, kaduwe aimo anaunumayavo ina tubulalaga wagaidiya gina veledi.Eba 17:8 Taidei anafaiweya Yaubada givonadabadaba aku tova-nai wagaine Ebelaamo natuna keke. Kaduwe Yaubada Ebelaamo givonena, ‘Aimo ya tubudelideliyavo inanau ina veawawala mali fafali ke atuwadeya, ada wadedeku ina vetogugai yogoyogodi. Ada malamala fowa analedi (400) wagaidiya fafali-nai anatomiya ina veimeyedi ke ina luimiimilidi gugai vitadi wagaidiya ada yadi miya ina kivevitana. Aku fafali-nai anatomiya adiyoo wagaidiya ya tubudelideli ina vetogugai yogoyogodi ani aimo gana vematavulogidi. Ada muline ya tubudelideliyavo tayuwe fafali-nai wagaine ina yegemo aku taidei fafali-nai wagaine inaelai ke ina oduodu wagaikuya.’ Eba 15:13-14, Iyeg 3:12 Taidei anafaiweya Yaubada Ebelaamo wagaine givona. Ada muliya Yaubada yana veyavo anawai gisena Ebelaamo wagaine ke giveimeyena anaunumayavo wagaidiya vovodi bubuna ina tomogoloidi yana veyavo anaiyaiyaya faina.**Giduwa-nai taidei anafaiweya. Kaliva yana gaitoma bubuna bwatana itomogoloina. Iyaiyaya taidei Yaubada Ebelaamo givelena ada kaduwe Mosese, ani seyana ebaita Yaubada yana veyavo yana kalivayavo wagaidiya. Ada Yaubada meIsileli kaliva giveimeyedi matatabudi ina gugaiyena. (Eba 17:9-14, Iyeg 12:48, Luk 1:59 ke anaailabama adiebakivemala) E ada tova-nai Ebelaamo natuna Aisake givetubuna, ada anayadayada eita wagaine iyaiyaya-nai faina vovona bubuna gitomogoloina.Eba 21:2-7 Ada anafaiweya Aisake natuna Iyakobo givetubuna ada vovona bubuna gitomogoloina, ada kaduwe anafaiweya Iyakobo natunavo kaliva adituwelo vovodi bubudi gitomogoloidi, badi adituwelo tamadeyavo nagona.
“Aku tamadeyavo-dina ani taidi Iyosefa iveumagigiyena, e ada mali kaliva wagaidiya ivekimoneyena. Ada badi kaliva-dina Iyosefa inauwena Itipita wagaine ada givetogugai yogoyogona. Aku Yaubada nodi, 10 ada anavita moyaina wagaidiya gikibababalena. Ee, nuwauya ada kaduwe yana vemoimoina Felo meItipita yadi kini matane givelena. Taidei faina Felo fafali Itipita matatabuna anatoveimeya Iyosefa gisena, kaduwe yana manuwa negenine ebaveimeya moyaidi wagaine givelena.
11 “Ebaveimeya givaina muline, loka lakaina giyegemona fafali Itipita ada Kenani**Kenani ani fafali-nai wagaine Ebelaamo wa yana gabu nodi imiyamiya. Kenani aku ginau Itipita anafafali wagaine ani anaatuwada kilomita eita analedi foti seveni (847). Malinai Kenani ani meIsileli yadi babi ivewagana ‘Isileli’. matatabuna wagaidiya, ada moyaidi vita lakaina inuwagana. Badi tamadeyavo adiga keke. 12 Imiyamiya aku Iyakobo gikaiyanogala vaita aa Itipita wagaine gimiyamiya, e ada natunavo, badi tamadeyavo nagona, ani giimilidi inau Itipita. Yadina nagona wagaine taidi ibavuyena. 13 Ada muliya yadina anavelu wagaine Iyosefa tauna giawamogatalena tubuiyanavo wagaidiya vaita banae taidi, ada Felo gikaiyanogala Iyosefa yana gabuyavo faidiya. 14 E ayo Iyosefa matawa giimilina tamana Iyakobo wagaine ke banae ada yana gabu matatabudi ina elai Itipita wagaine ina miyamiya. Adiyoo seveniti faifi (75). 15 Ada au Iyakobo ginau Itipita wagaine, gina gimiyamiya anaunumayavo nodi, ada wadedeku-deya banae ke natunavo, badi tamadeyavo nagona, ialika. 16 Ada aimo vovodi iyewedi melala anayegana Sekemu ke didikula luwa wagaine isedi tuwaina Ebelaamo mani wagaine gikimonena unuma adiyegana Amo ani wagaidiya.
17 “Malamala bademowa gavaiyei giavaidi aku Yaubada yana vonadabadaba-nai anatova givelilivana gina yegemona velemoena ani gina vaiyewedi Kenani anafafali wagaine, anafaiweya Ebelaamo wagaine tuwaina givonadabadabayena. Aku tova-nai wagaine yada yoo Itipita wagaine giveinala-mowa. 18 Ada yoo bademowa giveinala-mowa aku kadu kini seyana evaguna Itipita wagaine yana veimeya givevuvu, aku Iyosefa bademowa tuwaina gialika ani kini-nai keke banae gida alamane.Iyeg 1:7-8 19 Banae yada yoo gifwayadi lakaina, ada tamadeyavo giluimiimilidi ke giveimeyedi bebeta evagudiyavo melaleya inasese-kavovodi e ada inami ina alika.Iyeg 1:9-22
20 “Taidei veimeya-nai anatoveya Mosese gitubuga, kwamana iwakana Yaubada matane. Ada vaikoi toiye wagaidiya inana ke tamana manuweya imiyanena ke iitaveyabina. 21 Vaikoi toiye giavaidi, Mosese inauwe isena melaleya aku Felo natuna vavine ginuwagana ke gisilakaina, ada giawavenatunena vaita tauna natuna anafaiweya. 22 Ada meItipita yadi nuwauya moyaina Mosese ivewale-yabuna, ada yana vona ke yana gugai wagaidiya gitoyogina velemoena.
23 “Aku Mosese anamalamala foti (40) wagaine, ginuwanuwa yana yoo meIsileli gina madubodadi. 24 Ada giobu badi wagaidiya ani giitana kwana Itipita gimunumununa kwana Isileli seyana, e ada gina gikibababalena. Ada kwana Itipita nimana gifatana, ada giluvealikana. 25 Mosese ginuwanuwa vaita yana yoo nuwadi gida malina vaita Yaubada Mosese tauna nimana wagaine gina kibababaledi. Aku badi keke nuwadi gidamali. 26 Yadayada anavelu wagaine Mosese giyegemonidi meIsileli adiselu ivemunumunuga, ada nuwanuwana ina ilovau aku gina veseyana-vagiledi e ada wa yadi nuwaniwalova nodi ina miyamiya. Taidei faina givonedi, givonaga, ‘Imi kaliva wana nogalina. Ina tubuiya nonogana. Gavana faina taumiyavo wavekivekivekoyo?’
27 “Aku bana kaliva-nai nagona gimaduilavuga ke tubuiyana gilumalimaliwavuna ani banae Mosese giluegena aku givonena, ‘O gaito giseni-yo oyeni uvetoveimeya ke uvetovevonayavuga wagaimeya? 28 Kai unuwanuwa evona Iya kaduwe una luvealikaku boi kwana Itipita uluvealikana anafaiweya?’ 29 Ada Mosese kwana Isileli yana vona ginogalina wagaine, au Itipita gisegena ke giota ginau fafali Midiyani wagaine givekwana awawala. Ada wadedeku-deya ginagi ke kaliva adiselu givetubudi.Iyeg 2:11-15,21-22
30 “Malamala foti giavaina, tova seyana Mosese gimiyamiya Oya Sainai anafafali kavovona wagaine aku anelose giyegemona bana wagaine. Ai kabisona seyana gialalata aku meyana wagaine anelose-nai giyegemona. 31 Ada Mosese giitana wagaine, meyana gisidobodobona faina ai-nai keke gida alalai-yabu. E ada maita ginau lilivane ke ginaita-dewedewena ani KAUVEYA bonana ginogalina, givonaga, 32 ‘Iya tamamomo yadi Yaubada, badi Ebelaamo, Aisake, ke Iyakobo yadi Yaubada.’ Ada Mosese ginogalina wagaine, givebutu givetavetatava ke gimatauta lakaina ada keke-bamowa nuwanuwana ginaita wagaine.
33 “Ada KAUVEYA givonena, givona, ‘Aageyafayafa una kakina, faina babi-nai wagaine umidimididi ani tabutabuna. 34 MeItipita yaku yooyavo iluimiimilidi ada yadi mulolova gaitana. Yadi tagiya ganogalina, e ada gaobuelai ke gana kibababaledi faina. E ada una mididi, Itipita wagaine gana imilini ke unanau.’ ” Taidei anafaiweya KAUVEYA givona ani Sitiveni givonayena.
35 Kaduwe Sitiveni yana laumamala wagaine givona, “Aku taidei Mosese-nai badiyavo meIsileli idibusoyogena. Faina ivonenaga, ‘O gaito giseni-yo oyeni uvetoveimeya ke uvetovevonayavuga wagaimeya?’ E ani banae kaliva-nai Yaubada Tauna giimilina ke gina veimeyedi ada gina kibababaledi. E, anelose awane giimilina, tova-nai ai gialalata negenine giyegemona Mosese wagaine.Iyeg 3:1-10 36 Ada banae-nai meIsileli givagauledi giyegemonedi Itipita wagaine-deya, ada ebameyasidobodobo ke gugai lakaidi Itipita wagaine ada Leyaga Yabeyabelina wagaine gigugaiyedi. Ada fafali kavovona wagaine kaduwe gigugaiyedi anafaiweya malamala foti wagaidiya.Iyeg 7:3-6, 14:21-31
37 “Kaduwe taidei Mosese-nai banae meIsileli givonedi, givona, ‘Yaubada aimo Falofita seyana gina vemididina imi faimiya Iya anafaiweya, Banae taumiyavo amiyoo wagaine-deya.’2Vei 18:15 38 Kadu bana Mosese ani meIsileli nodi ivagauta fafali kavovona wagaine.Iyeg 19:3,17-18 Ada kaduwe banae tamadeyavo nagona nodi imiyamiya, ada gilaka Oya Sainai wagaine anelose nodi iifufu, ada Yaubada yana vona wayawaina ginogalina ke ide wagaideya gina vesesevedamana faina.2Vei 9:10-11, 32:46-47
39 “Aku banae yana veimeya ani tamadeyavo-dina iawaegegena ada nuwainagediya inuwanuwa vaita ina yewadi Itipita wagaine.Naba 14:3-4 40 Taidei anafaiweya inuwanuwa faina, Mosese tawagana Eloni wagaine ivona, ‘Kilumina una bubudi yada yaubada ke ina nagoyeda. Aku bana Mosese-nai Itipita wagaine givagauleda ani gavana giyegemona wagaine? Keke ada alamane!’ 41 E ada tayuwe tova-nai wagaine kilumina anaita vaita bulumakau natudi anafaiweya ibubuna. Ada kevakeva ialiyedi ivebolavoiyedi kilumina-nai wagaine, ada abutu ibubuna ke ivemwamwala lakaina gaitoma-nai taudiyavo nimadiya ibubuna faina.Iyeg 32:1-6 42 E aku Yaubada givedomobubusedi ada gikisegedi ke ina oduodu kauwana, vaikoi, ada ailabama wagaidiya.2Vei 4:19, 2Kin 17:16, 21:3, 23:5, Iyel 19:13 Taidei gavana anafaiweya bademowa ivetokilumina gimiyamiya falofita yadi buki wagaine, givona,
 
‘Imi meIsileli, keke Iya faikuya kevakeva wada munumunudi ada
wada vevebolavoiyedi malamala foti fafali kavovona wagaine. Keke.
43 Aku yaubada fwayafwaya-nai Molaki ani
bana yana manuwa sinininila waavaladadanena,
ke kaduwe yaubada fwayafwaya seyana anaita anafaiweya ailabama anayegana
Lefani waavaladadanena. Adiselu wabubudi
ke wana oduodu wagaidiya. Taidei faina gana wavimi ke
wana yegemona atuwadeya melala Babiloni fafaline
ke wana veawawala.’ ” Emos 5:25-27
 
Taidei anafaiweya Yaubada yana falofita awane meIsileli wagaidiya givona ani Sitiveni givonayena.
44 Kaduwe Sitiveni givona, “Manuwa sinininila tabutabuna giiveivemogatalina Yaubada badi nodi imiyamiya ani tamadeyavo nagona nodi fafali kavovona wagaine imiya. Yaubada Tauna Mosese giveimeyena ada giawavetunugina mamauwe ibubuna.Iyeg 25:9,40 45 Ada manuwa sinininila-nai ani tamadeyavo isedamanena natudiyavo wagaidiya. Ada fafali taidei anatomiya adiyoo tulina tulina Yaubada givenegadi aku Iyosuwa tamadeyavo givagauledi ada manuwa sinininila tabutabuna2Vei 32:49, Iyos 4:11, 18:1, Gug 13:19 nodi iluku fafali taidei wagaine. Ada gimiya analaba Deivida yana tova kini wagaine. 46 Bana Deivida aseasena iwakana Yaubada matane faina, Yaubada giawaveiwakanena, ada Deivida giveola, givona, ‘Oyeni tamama Iyakobo yana Yaubada. Iya nuwanuwaku uda awaegeku ke ya ebamiya gada yogona.’2Sam 7:1-2 47 Taidei anafaiweya Deivida givona aku bana keke gidayogo, aku natuna Solomoni Yaubada yana manuwa giyogona.1Kin 6:1,14
48 “E aku Yaubada Togetanemwane ani keke gida miyami manuwa wagaidiya kaliva iyogodi, keke. Anafaiweya tuwai-moena falofita seyana givona,
 
49 ‘Iya KAUVEYA. Gabama ani yaku veimeya anaebavetoga kaikaiwabuna,
ada babi ageku anaebaibo.
E ada gavaiyamu manuwa wana yogona Iya faikuya?
Gava ebamiya wana bubu ayo gana veyawai?
50 Au keke amifaiweya, faina gabama ke babi ke
adigaitoma moyaina ani Iya Tauku nimakuya gabubudi.’ ” Ais 66:1-2
 
Taidei anafaiweya tuwai-moena falofita givona, ada bana Sitiveni giifufuyena.
51 Kaduwe Sitiveni giifufu meIsileli yadi Kanisela wagaidiya, givona, “Imi tagami kuluna. Badi mali kaliva keke Yaubada ida vetumagane ani tayuwe anafaiweya imiyavo. Keke nuwanuwami Yaubada yana vona wana nogali, kaduwe keke nuwanuwami Banae nuwami gina kivemali. Tova moyaina Aluwaluwa Tabuna waveveluegena. Tamamiyavo nagona idewa anafaiweya, imi tova taidei wadewadewa.Iyeg 32:9 52 Tamamiyavo-dina ani falofita matatabudi ikiveuloulolonidi, keke tamo gaito wagaidiya idadewe iwakana.1Kin 19:10, 2Awa 36:16, Iyel 2:30 Au badi falofita-dina Yaubada yana Toyegayegana yana obuela faina ivonaye-vagaina ani iluvealikadi. Ada tova malinai bademowa giobuelai aku imi waatuegena nibainavo nimadiya ke waluvealikana. 53 Imiyavo ani Yaubada yana veimeya wavaina, veimeya-nai aneloseGal 3:19, Ibel 2:2 iveledi tamamiyavo nagona. Aku taumada, keke wada itaveyabi.” Taidei anafaiweya Sitiveni yana laumamala giluyabuna.
Sitiveni itutuvealikana.
54 Aku badi Kaniselayavo Sitiveni taidei yana vona inogalina, ada magigidi gitafayaina ke agodi givetalakikita. 55 Aku Sitiveni ani Aluwaluwa Tabuna wagaine gimaga, ada giitalaka ada gabama giitafolena ke giitana Yaubada yana iwakana mamalina, ada kaduwe Yeisu Yaubada aiyatagine gimidimididi giitana. 56 Ada givona, “Wana itana! Gaitana gabama giawainaIyo 1:51 aku Banae Kaliva Natuna gimidimididi Yaubada aiyatagine!” Kol 3:1
57 Taidei anafaiweya givona ada badi Kaniselayavo ikovatalaga ke nimadiya tagadi ikibodadi, aku moyaidi aigaigabu Sitiveni wagaine imadu inau 58 isitaitai iyegemonena melala lakaina ke ivebutu kabala wagaine itutuvealikana.Vei 24:14-16, Naba 15:35, 1Kin 21:13 Ada badi toifiyaga adinuya anakiwafi iveyalilidi ke tubulakata seyana anayegana SauloGug 22:20 wagaine isedi ke gina itaveyabidi. 59 Ada badi ifiyafiyana kabala wagaine aku Sitiveni giveola Kauveya wagaine, givona, “Kauveya Yeisu, aluwaluwaku una vaina.” 60 Ada tugana givetodonena ke bonana lakaina wagaine givona, “Kauveya, yadi koyona taidei faina keke wagaidiya una lufata.” Mad 5:44 Vona taidei giinanana muline, yawaina giavaina.

7:4 Eba 12:1-5

7:5 Eba 17:8

7:7 Eba 15:13-14, Iyeg 3:12

**7:8 Giduwa-nai taidei anafaiweya. Kaliva yana gaitoma bubuna bwatana itomogoloina. Iyaiyaya taidei Yaubada Ebelaamo givelena ada kaduwe Mosese, ani seyana ebaita Yaubada yana veyavo yana kalivayavo wagaidiya. Ada Yaubada meIsileli kaliva giveimeyedi matatabudi ina gugaiyena. (Eba 17:9-14, Iyeg 12:48, Luk 1:59 ke anaailabama adiebakivemala)

7:8 Eba 21:2-7

**7:11 Kenani ani fafali-nai wagaine Ebelaamo wa yana gabu nodi imiyamiya. Kenani aku ginau Itipita anafafali wagaine ani anaatuwada kilomita eita analedi foti seveni (847). Malinai Kenani ani meIsileli yadi babi ivewagana ‘Isileli’.

7:18 Iyeg 1:7-8

7:19 Iyeg 1:9-22

7:29 Iyeg 2:11-15,21-22

7:35 Iyeg 3:1-10

7:36 Iyeg 7:3-6, 14:21-31

7:37 2Vei 18:15

7:38 Iyeg 19:3,17-18

7:38 2Vei 9:10-11, 32:46-47

7:39 Naba 14:3-4

7:41 Iyeg 32:1-6

7:42 2Vei 4:19, 2Kin 17:16, 21:3, 23:5, Iyel 19:13

7:43 Emos 5:25-27

7:44 Iyeg 25:9,40

7:45 2Vei 32:49, Iyos 4:11, 18:1, Gug 13:19

7:46 2Sam 7:1-2

7:47 1Kin 6:1,14

7:50 Ais 66:1-2

7:51 Iyeg 32:9

7:52 1Kin 19:10, 2Awa 36:16, Iyel 2:30

7:53 Gal 3:19, Ibel 2:2

7:56 Iyo 1:51

7:56 Kol 3:1

7:58 Vei 24:14-16, Naba 15:35, 1Kin 21:13

7:58 Gug 22:20

7:60 Mad 5:44