Valeya Iwakana Iyoni Givetokilumina
Kivemala
Valeya iwakana anavetokiluma taidei Yeisu faine ani Iyoni banae afositolo givetokilumina. Iyoni tamana anayegana Sebedi aku inana Salome. Tawagana ani Iyemesa. Iyoni ada tawagana yadi faisewa nagona ani tamadi ilemelemena yauba anafaisewa lavu Galili wagaine. Aku aimo Iyoni givetonogala Yeisu faine ada bana seyana yana yoo afositolo adituwelo wagaidiya.
Yeisu giyewana gabameya muline, aimo malamala sikisiti (60) giavaidi ayo Iyoni buki taidei givetokilumina Yeisu yawaina faine. Iyoni givetokilumina yana vuvu ani taide anafaiweya. “Aku gugai-dina taidei buki-nai wagaine ivetokilumidi e ada imi wana vetumagana ani Yeisu Banae velemoena Mesaiya ada Yaubada Natu-moena, e ada yami vetumagana wagaine yawai velemoena wana nuwagana Tauna anayeganeya.” (Iyoni 20:31)
Yana vetokiluma anaebavevuvu wagaine Iyoni giifufuyena Yeisu yana vuvu, Banae ani Mesaiya, taine Keliso. Yeisu tova moyaina yana miya Tamana nodi gabameya aku giobuelai babiya ke ginamiya ide kaliva anafaiweya. E ada Yeisu wagaine ani Yaubada Tauna giivemogatalina wagaideya ke kana alamanena Tauna faina. Taidei faina Iyoni Yeisu giinanana vewaga-nai ‘Vona’ wagaine, wada-nai ‘Yaubada yana Vona’. Iyoni yana vetokiluma wagaine alamana kana vaina vaita Yeisu ani vona velemoena vuvuna. Banae yawai vuvuna kaduwe yawai anabeledi, ada yawai-vagata anagufa. Banae toitaveyabina sifi yana sifi giitaveyabi-dewedewedi. Ada Banae yada wai Yaubada Tamada wagaine. Kaduwe Iyoni giifufu Yeisu yana faisewa faidiya, taine gugai-dina kaliva meyadi gisidobodobona wagaidiya ke nuwadi ivaivaidi. Givetokilumidi e ada kana nuwaveyalaina Yeisu Bana Mesaiya ani Yaubada Natuna, ada kana vetumaganena. Iyoni nuwanuwana alamana kanavai-dewedewena vaita Yaubada yana nuwakabubu ke yana toyogina Natuna Yeisu wagaine gikiveyegemonidi e ada taudeyavo kana awaegeda ke kana seliyeda Bana faine.
1
Vona-nai Yaubada yana nuwanuwa giivemogatalina ani givekaliva-mowa.
Tova nago-moena ibuibubuna moyaina adiebavevuvu wagaine, Banae-nai ivewagana Vona ani bademowa gimiyamiya. Ada Vona-nai Banae Yaubada nodi imiyamiya, ada kaduwe Banae Yaubada Tauna. Banae ebavevuvu wagaine Yaubada nodi imiyamiya.1Iyo 1:1-2, Ive 19:13 Ada gaitoma matatabuna Banae-nai wagaine Yaubada gibubudi. Keke tamo gava ibuibubuna gida yegemona-kavovo mali wai wagaine.Kol 1:16-17, Ibel 1:2 Banae wagaine ani yawai gimiyamiya, ada taidei yawai-nai ani tomiyababi yadi malina.Iyo 5:26 Ada malina-nai gituituimala yuyuvana wagaine aku yuyuvana yana toyogina ani keke anafata malina gina toyogisege.Iyo 8:12
Aku kaliva seyana gimiyamiya ani Yaubada giimili gielai,Mad 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Mak 8:31, 9:31, 10:33-34, Luk 9:22, 18:31-33 anayegana Iyoni.**Bana Iyoni-nai ani keke Iyoni bana afositolo aku Iyoni Tobabitaiso. (Mad 3:1, Mak 1:4, Luk 3:1-2) Banae gielai malina-nai faine gina vetoawatalatalaina, e ada kaliva moyaidi vona velemoena ina inanana ke ina vetumagana Banae wagaine. Aku bana Iyoni ani keke malina-moena e aku gielai ke gina vetoawatalatalaina malina-nai faine. Aku Bana Tauna Vona, velemoena malina-moena kaliva seyana seyana gituituimalidiIyo 8:12 ani gielaelai babiya.
10 Ada Banae Vona gielai givekaliva-mowa babiya gimiyamiya, ada Banae wagaine Yaubada babi matatabuna ke gaitoma moyaina gibubudi, e aku babi anakalivayavo keke ida itainana. 11 Ada gielai Tauna yana kalivayavo yadi fafaliya aku yana kalivayavo keke ida sivaivai. 12 Aku badi kaliva-dina ivemwamwala yana ela faina ada ivetumagana vaita Banae Keliso**Vewaga-nai ‘Keliso’ ani vona Giliki aku vona Ibeliu wagaine ani ‘Mesaiya’. Ada vewaga-dina iluwei adialamana ani ‘kaliva-nai banae Yaubada gikivebuvebutana.’ Ada kivebuta anaalamana ani ‘Yaubada banae givenuwadadanena ke gitoyogivelena yana gugai faine’. Tova tuwaina meIsileli wagaidiya, kai Yaubada kaliva gina venuwadadanena ke gina vekini o kai gina vefalofita o kai ivi-nai Yaubada yana veyavo anatovegugai gina vaina, aga bunama ina iwana kuluwana wagaine. Tayuwe anaiyaiyaya yana gugai Yaubada givelena faina. ani gikivelaubodadi ke badi Yaubada natunavo velemoena ina miyamiya.Gal 3:26 13 Badiyavo ani itubuga-vagila. Tubuga-vagila taidei ani keke kaliva ke vavine vovodi yadi venuwaga wagaine, o vavine moganedi yana nuwanuwa wagaine, e aku Yaubada wagaine itubuga.Iyo 3:3-6, 1Pi 1:23
14 Banae ivewagana ‘Vona’ ani giela givekaliva-mowaFip 2:7, Ibel 2:14 ada gimiya ide nodi, ada yana iwakana mamalina ime aitana, ida iwakana-nai mamalina Yaubada Tamada Natuna anakaibe-mowa givelena.Luk 9:32,35 Banae wa yana nuwadoga lakaina kaliva wagaideya, ada tova matatabuna givonavona velemoena.
15 Iyoni Tobabitaiso giela giawatalatalaina Banae faine, ada bonana lakaina wagaine yoo wagaidiya givona, “Tauna kaliva-nai taidei, Banae faine Iya gaawatalatalaina ada gavona, ‘Vona velemoena Iya gamaduelai, aku kaliva-nai mulikuya gielaelai ani Banae lakai-moena, keke Iyayeku. Faina Iya aimo keke gada tubuga aku Banae ani bademowa gimiyamiya.’ ” Taidei anafaiweya Iyoni givona. 16 Banae yana nuwadoga magamaga-moena wagaine ide moyaida tova ke tova gaitoma iwakadi moyaidi kanuwanuwagadi. 17 Yaubada yana veimeya ani giseyegemonena Mosese wagaine. Aku Yaubada gaitoma iluwei giseyegemonedi Yeisu Keliso wagaine-deya. Seyana ani yana nuwadoga bana gilemelemeda, ada anavelu ani yana vona velemoena giveleveleda. 18 Keke seyana gaito Yaubada gidaita, keke tamo tova, aku Natuna Keliso anakaibe-mowa giitana.Mad 11:27, Iyo 6:46 Banae ani Tamana au nodi seya-moena, ada Banae-nai Yaubada giivemogatalina velemoena wagaideya.
Iyoni Tobabitaiso bonana fafali kavovona wagaine.
Mad 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-18
19 MeIsileli tonagonayavo Yelusalema wagaine imiyamiya nuwanuwadi ina alamanena Iyoni Tobabitaiso banae gaito, e ada Yaubada yana veyavo anatovegugaiyavo ke kaliva tufodi Livai unumina wagaine**Bana Livai ani Iyakobo natuna seyana natunavo adituwelo wagaidiya. Iyakobo anayegana anavelu ani Isileli. Ada Livai ani anaunuma anakalivayavo matatabudi adifaisewa Yaubada giveledi ani manuwa tabu negenina ke anafafali wagaine. Ada tufodi ivi-nai veyavo anatovegugai ivaina aku tufodi mali gugai igugugaiyedi manuwa tabu wagaine. Taine faisewa-nai ani badi kaliva gagana iveledi, keke vevine. nodi iimilidi inau Iyoni wagaine ina toliluveluvena. Ada ivona, “O gaito?”
20 Ada Iyoni giawamogatala tunutunugina, givona, “Iya keke Mesaiya, Banae-nai Yaubada givenuwadadanena.”
21 Ada badi itolidadanena, ivona, “E ada gavaiyamu? O Yaubada yana falofita Ilaitiya?”
Iyoni givona, “Iya keke Ilaitiya.”
Kaduwe badi itolidadana, ivona, “Kai o Falofita-menina2Vei 18:15, Gug 3:22 ime abodabodana o keke?”
Kaduwe givonaga, “Keke.”
22 E ada badi totolidadana ivona, “O gaito? Uda vonema e ada amafaiweya badi iimilima ana lufata wagaidiya. Gavaiyamu tauni fainiya uvonavona?”
23 Ada Iyoni yadi tolidadana gifatana, givona, “Iya kaliva-kuna gavedovedou fafali kavovona wagaine, gavona,
 
‘KAUVEYA yana wai aseasemiya wana kivetunutunugina.’ Ais 40:3, Mad 3:3, Mak 1:3, Luk 3:4
 
Taidei anafaiweya falofita-nai Aiseya givona.”
Kaliva seyana wai gimuli gielaelai ani yana toyogina lakai-moena muliya Iyoni.
Mad 3:11-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-20
24 Aku taidei kaliva-dina itolidadanena ani badi Falisi adiyoo, ada wagaidiya-deya ielai. 25 Ada Iyoni itolidadanena, ivona, “O uvonema oyeni keke Mesaiya, o keke Ilaitiya, ada kadu o keke falofita-nai abodabodana. E aku gavaiyamu-yo kaliva ukikivebabitaisodi?”
26 Iyoni gilufata givona, “Iyayeku ani gufa wagaine gakikivebabitaiso, aku bademowa amimwatuguya kaliva seyana gimidimididi Banae keke wada inana.Iyo 1:33 27 Banae kaliva-nai mulikuya gielaelai ani lakai-moena aku Iyayeku kwamana kabisoku. E ada keke akulauboda Bana wagaine gana vetogugai ke anaageyafayafa anabulava gana kiyavu.”
28 Taidei ifufu-nai giyegemona melala anayegana Bedani wagaine, tayuwe gufa Yolidani fafaline wagaine Iyoni kaliva gikikivebabitaisodi.
Yeisu ani Yaubada yana Lami.
29 Aku mala gilavuna Iyoni giifuifufu yoo wagaidiya ani giitanau giitana Yeisu gielaelai, ada givona, “Wana itana, Yaubada yana LamiIyeg 12:3, Ais 53:6-7, 1Pi 1:18-19 Bana babi anakalivayavo yadi koyona gina vaiyavulena! 30 Taidei kaliva-nai nagona gavonayena, gavona, ‘Kaliva seyana gielaelai mulikuya ani Banae lakai-moena keke anafaiweya Iyayeku, faina Iya aimo keke gada tubuga aku Banae ani bademowa gimiyamiya.’ 31 Tova-nai wagaine Iya Tauku aimo keke gada alamane Banae-nai faine gaifuifufu, aku gaelai kaliva gakikivebabitaisodi gufa wagaine e ada Banae gada ivemogatalina badi meIsileli wagaidiya.”
32 Kaduwe Iyoni giawamogatala taidei anafaiweya, givona, “Iya gaitana Yaubada Aluwaluwana giobuelai gabameya-deya vaita manuga bunebune anafaiweya, ada Yeisu wagaine givetoga gimiya.Mad 3:16 33 Ika, Iya Tauku aimo keke gada alamane gaito Banae. Aku Banae giimiliku ke gana kikivebabitaiso gufa wagaine ani Banae-nai givona wagaikuya taidei anafaiweya, givona, ‘Kaliva-nai wagaine una itana Aluwaluwaku gina obuela ginamiya ani Banae kaliva-nai Aluwaluwa Tabuna wagaine gikikivebabitaiso.’ 34 Iya tau-moeku gaitana matakuya e ada gavonemi, ina velemoena Yaubada Natuna.”
Yeisu yana tonogalayavo gimaduvaidi.
35 Mala gilavuna kaduwe Iyoni wadedeku gimidimididi yana tonogalayavo adiselu nodi 36 aku giitana Yeisu giela ginaunau ada givona, “Wana itana, Banae Kaliva-nai ani Yaubada yana Lami!” 37 Ada tonogalayavo adiselu yana vona inogalina wagaine, itauya inau Yeisu imuliyena.
38 Ada Yeisu gimiyavila gidaita ani giitadi imulimuliyena ada gitolidadanedi, givona, “Gavana yami nuwanuwa?”
Badi ivonaga, “Labai,**Vewaga-nai ‘labai’ ani ina badi kaliva-dina bade isikulu tova manamanawena Yaubada yana veimeya faidiya. Ada meIsileli moyaidi iinanadi vaita badi tovewala lakaidi wa adivemoimoina lakaina matadiya. gadedeku-deya umiyami?” E, vona taidei ‘labai’ ani anakivila ‘tovewala lakaina’.
39 Ada banae gilufata, givona, “Wanaela kananau ada wana itana.” E ada nodi itauya inau ada fafali-nai gimiyamiya wagaine iitana. Ada bademowa mala givelavilavi kauwana anabai fowa kiloki anafaiweya, e ada au nodi imiya ada mala gibogi.
40 Kaliva-dina adiselu Iyoni yana vona inogalina ke Yeisu imuliye nodi inau ani seyana wagaidiya anayegana Andulu, banae Saimoni-Pita anatubuluga. 41 E ada aimo Andulu gitauya ginau anatubuluga Saimoni gilelena. Ada ginuwagana ke givonenaga, “Ime Mesaiya anuwagana, Banae Venuvenuwadadanina Yaubada wagaine!” (Aku Giliki wagaine vona-nai ‘Mesaiya’ anakivila ani ‘Keliso’.) 42 Ada givagaule gialiyena Yeisu wagaine.
Ada Yeisu Saimoni giitana aku givonena, givona, “Oyeni Saimoni, Iyoni natuna. Aku gana vewagani ‘Kifasi’.” (MeIsileli ivona ‘Kifasi’ aku meGiliki ivona ‘Pita’. Yegana-dina adikivila ‘kabala’.)
Yeisu gidouwedi Filipi ada Nataniyela ke ina vetonogala.
43 Mala gilavuna Yeisu nuwanuwana ginanau Galili anafafali, ada nagona kaliva seyana ginuwagana anayegana Filipi, ada givonena, givona, “Unaela una muliyeku nodi kananau.” 44 Banae Filipi yana melala Bedesaida, wada kadu Andulu ke Pita yadi melala. 45 Filipi Yeisu yana vona ginogalina ada gitauya ginau ke Nataniyela ginuwagana, ada givonena, givona, “Kaliva-moena anuwagana, Bana faine Mosese givetokilumina Veimeya anabuki wagaine.2Vei 18:18, Ais 7:14 Ada kadu falofitayavo ivetokiluma faine. Banae Yeisu kwana Nasaledi,Mad 2:23, Mak 1:24, Luk 2:39 Iyosefa natuna.”
46 Nataniyela givona, “Gavana Nasaledi! Anafata tamo gaitoma iwakana wadedeku-deya gina yegemona, aiyo?”
Filipi gilufata givonaga, “O unaela kananau ada una itana.”
47 Ada tova-nai Yeisu giitana Nataniyela gielaelai wagaine ada bana faine givona, “Wana itana, tayuwe kaliva-nai gielaelai ani kwana Isileli velemoena. Keke maita vefwayafwaya wagaine gida miyami.”
48 Nataniyela gitolidadanena, givona, “Gavaiyamu e ayo o ualamaneku?”
Ada Yeisu gilufata, givona, “Muliya-yo Filipi gidouweni, tova-nai aimo ai alaa dibune umiyamiya ani Iya gaitani.”
49 Ada Nataniyela gilufata, givona, “Labai, vona velemoena Oyeni Yaubada Natuna!Mad 14:33, 16:16, Iyo 12:13 Oyeni meIsileli yama Kini!”
50 Yeisu givona, “Gavaiyamu, Iya gavoneni gaitani ai alaa dibune e ada taidei faina uvetumagana wagaikuya? Yaku vona o fainiya ani keke gaitoma lakaina, aku aimo gaitoma lakai-moedi una itadi.” 51 E ada wagaidiya givonaga, “Vona velemoena, gavona wagaimiya, imi moyaimi wana itana gabama gina awaina ada Yaubada yana aneloseyavo ina lakalaka ada ina obuobu Kaliva Natuna**‘Kaliva Natuna’ ani vewaga-nai Yeisu givefaisewana Tauna faine. wagaine.” **MeIsileli tamadi nagona Iyakobo ani tova tuwai-moena Yaubada vewala seyana gikiveyegemonina bana wagaine, ada yana vewala-nai wagaine giitana ebalaka babi wagaine ada gilaka ginau mwatugu wagaine, ada aneloseyavo ilakalaka ke iobuobu ebalaka-nai wagaine. Taidei vewala-nai wagaine anafaiweya Yeisu yana vona maita taidei wagaine, aku taidei yana vona-nai wagaine ebalaka-nai ani Yeisu Tauna. (Eba 28:12)

1:2 1Iyo 1:1-2, Ive 19:13

1:3 Kol 1:16-17, Ibel 1:2

1:4 Iyo 5:26

1:5 Iyo 8:12

1:6 Mad 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Mak 8:31, 9:31, 10:33-34, Luk 9:22, 18:31-33

**1:6 Bana Iyoni-nai ani keke Iyoni bana afositolo aku Iyoni Tobabitaiso. (Mad 3:1, Mak 1:4, Luk 3:1-2)

1:9 Iyo 8:12

**1:12 Vewaga-nai ‘Keliso’ ani vona Giliki aku vona Ibeliu wagaine ani ‘Mesaiya’. Ada vewaga-dina iluwei adialamana ani ‘kaliva-nai banae Yaubada gikivebuvebutana.’ Ada kivebuta anaalamana ani ‘Yaubada banae givenuwadadanena ke gitoyogivelena yana gugai faine’. Tova tuwaina meIsileli wagaidiya, kai Yaubada kaliva gina venuwadadanena ke gina vekini o kai gina vefalofita o kai ivi-nai Yaubada yana veyavo anatovegugai gina vaina, aga bunama ina iwana kuluwana wagaine. Tayuwe anaiyaiyaya yana gugai Yaubada givelena faina.

1:12 Gal 3:26

1:13 Iyo 3:3-6, 1Pi 1:23

1:14 Fip 2:7, Ibel 2:14

1:14 Luk 9:32,35

1:18 Mad 11:27, Iyo 6:46

**1:19 Bana Livai ani Iyakobo natuna seyana natunavo adituwelo wagaidiya. Iyakobo anayegana anavelu ani Isileli. Ada Livai ani anaunuma anakalivayavo matatabudi adifaisewa Yaubada giveledi ani manuwa tabu negenina ke anafafali wagaine. Ada tufodi ivi-nai veyavo anatovegugai ivaina aku tufodi mali gugai igugugaiyedi manuwa tabu wagaine. Taine faisewa-nai ani badi kaliva gagana iveledi, keke vevine.

1:21 2Vei 18:15, Gug 3:22

1:23 Ais 40:3, Mad 3:3, Mak 1:3, Luk 3:4

1:26 Iyo 1:33

1:29 Iyeg 12:3, Ais 53:6-7, 1Pi 1:18-19

1:32 Mad 3:16

**1:38 Vewaga-nai ‘labai’ ani ina badi kaliva-dina bade isikulu tova manamanawena Yaubada yana veimeya faidiya. Ada meIsileli moyaidi iinanadi vaita badi tovewala lakaidi wa adivemoimoina lakaina matadiya.

1:45 2Vei 18:18, Ais 7:14

1:45 Mad 2:23, Mak 1:24, Luk 2:39

1:49 Mad 14:33, 16:16, Iyo 12:13

**1:51 ‘Kaliva Natuna’ ani vewaga-nai Yeisu givefaisewana Tauna faine.

**1:51 MeIsileli tamadi nagona Iyakobo ani tova tuwai-moena Yaubada vewala seyana gikiveyegemonina bana wagaine, ada yana vewala-nai wagaine giitana ebalaka babi wagaine ada gilaka ginau mwatugu wagaine, ada aneloseyavo ilakalaka ke iobuobu ebalaka-nai wagaine. Taidei vewala-nai wagaine anafaiweya Yeisu yana vona maita taidei wagaine, aku taidei yana vona-nai wagaine ebalaka-nai ani Yeisu Tauna. (Eba 28:12)