Selusien koa helamu ten
Matiu
?Isei mutis selusien koanik?
Navong Iesu mum rohtoh en hihiseien keil onen ka mul sak revi meatin keil, meatin houlu umai amusili. Ka, en avong enek, Iesu mul mual en taon ten out Kapaniam ka les Siu tai koa mul lah takis ran Siu sav keil keke vasani min kavmen ten out Rom, isen Matiu Livae.✡Mat 9:9 Tunien koa kei mutisi viteni keke navong Iesu lesi ka vise, hatte tas, lokovein umen onen ka musil kati. Navong Iesu vina ris en out nesa, Ninin Votut mai sien Matiu ka eiloheh sav keil ka uva avitehiten more longlongien usil Iesu Kristo min meatin keil.✡Umen 2:4,43 Kei mutis tus koanek en sua 63 AD (sua keil koa katau en avong Iesu avasi).
?Isei vuli selusien koanik mulamu?
Matiu mutis tus koanek va min me-Isrel keil veni houlu en keil arkurtei anatin eni keke Iesu vi kei koa Ahi vat kati keke hesani hemai ven keil. Sakini, Matiu en vati vatie lati keke amaien onen, moulien onen, matien onen ka mukave kei moul eris ran matien sakin tounah koa provet keil ten oltestamen avit leini mai vi anatin.
?Matiu mutis selusien koanik vensa?
Matiu en vati vatie lati keke amaien onen Iesu suval asuv houlu koa Ahi vat kati keke hesani min me-Isrel keil – Matiu mutis revi tounah koa kur out en moulien onen Iesu ka rie lati keke musil asa koa provet keil telamu avit usili en oltestamen.
* Iesu ka en ara onen Ebraham koa musil hatkatien koa Ahi mumoni ral min Ebraham✡Mat 1:1 keke “vatiamal onen keil ihi sise ten tokolkatien heha min meatin keil ten kantri vasi keil ten out netan.”✡Sen 22:18
* Iesu ka en vatiamal onen asuv houlu Deved✡Mat 1:1 koa musil hatkatien koa Ahi mumoni ral min Deved keke “losilkatien onen koakeil ikistal ika en vatiamal onen hel heha vio … keite teni hetovuol.”✡2Saml 7:13
* Iesu ka en ahin hau tai koa reingeingen meatin veah✡Mat 1:18 suval koa Ahi vat kati ka en provet Aesea.✡Aes 7:14
* Hetetamen keil aka en out ist keke avalekat “asuv houlu onen Siu keil”✡Mat 2:2 veni ales hitu onen koa Ahi vat kati ka en provet Balaam.✡Nam 24:17
* Tivava Iesu ro en out Isip avong havivi✡Mat 2:14-15 suval koa Ahi vat kati ka en provet Hosea.✡Hos 11:1
* Sion Baptis mai sak mesein sise onen Iesu✡Mat 3:1-3 suval koa Ahi vat kati ka en provet Aesea.✡Aes 40:3
* Iesu rie lati keke kei vinvin vakur umen navong maen Sion vi baptaes eni vatie lati keke houm rohtoh en umen onen ka Ahi si kei veni.✡Mat 3:16-17
* Navong Iesu va kur sakvisien en hen Temat, rie lati keke sakras vamot en tisaen veni mul mulomal keih en selusien onen Ahi.✡Mat 4:1-11
Matiu en vati vatie lati keke Iesu mai vahisein meatin keil usil hiasuvien onen Ahi – Matiu ling hihiseien keil onen Iesu mul en vangi hihiseien elim.
* En hou tai, Iesu visein meatin keil en sakien keil koa mal en meten Ahi.✡Mat 5:1–7:29
* Iesu sel kat meatin keil onen vit sakvisien keil ka avong takeih keil imai.✡Mat 10:1-42
* Iesu visein meatin keil usil hiasuvien onen Ahi.✡Mat 13:1-52
* Iesu vit usil isei vi hetetamen imok en meten Ahi.✡Mat 18:1-35
* Iesu vit usil sakvisien keil ka avong takeih keil koa imai.✡Mat 24:1–25:46
Matiu en vati vatie lati keke Iesu kur keihoen ten hiasuvien onen Ahi koa mulin tounah sav keil ten out netan – Matiu mutisi keke ‘en out vasi, Iesu mul sak revi meatin keil koa akur mesaien savsav keil.’✡Mat 4:23 Ka mutisi mun keke Iesu mumoni vasakin asa koa Ahi vat kati ka en provet Aesea✡Aes 53:4 hemai hehi anatin.✡Mat 8:17
* Iesu kur keihoen mulin mesaien ten leprosi;✡Mat 8:3 mesaien ten usi aven mat;✡Mat 8:13; 9:6 mesaien ten aven mutin;✡Mat 8:15 ka mesaien savsav keil.✡Mat 8:16; 9:22,35; 12:13,15; 14:36
* Iesu kur keihoen vahile lat ninin tisa keil ran meatin keil.✡Mat 8:16,33; 9:33; 12:22; 15:28; 17:18
* Iesu kur keihoen vasakin eang ka oai luvalong kat ren.✡Mat 8:27
* Iesu kur keihoen vasakin koakeil umat amoul eris.✡Mat 9:25
* Iesu kur keihoen vasak revi koakeil ralinge vonhon vuo avi ameng.✡Mat 9:29,33; 12:22
* Iesu kur keihoen vasak revi koakeil mete var.✡Mat 21:34
* Iesu kur keihoen vahengan meatin keil houlu ral min titi anien enges.✡Mat 14:19; 15:36
* Iesu kur keihoen voual en oai.✡Mat 14:25
* Iesu kur keihoen vasesenda en tounah tai.✡Mat 21:19
Matiu en vati vatie lati keke hetetamen keil onen me-Isrel keil asesein hihiseien ka hiasuvien onen Iesu – Navong Iesu mum rohtoh en umen onen, me-Isrel keil amul asi keil veni. Ka navong avong keil mai muli, hetetamen keil one amul aseseini ka asak visi avapuruni en meten meatin keil.
* Hetetamen keil amundemi romaltei keke Iesu vahiteni keke meatin tei keil akur methos onen Ahi ven demkatien one enges.✡Mat 9:3
* Hetetamen keil amundemi romaltei keke Iesu mul kanian ral min meatin tisa keil.✡Mat 9:11
* Hetetamen keil amundemi romaltei keke meatin keil houlu asi keil ven tounah koa Iesu mul mumoni.✡Mat 9:34
* Hetetamen keil amundemi romaltei keke Iesu romusil kattei sakien matu one.✡Mat 9:14; 12:2,14; 15:2
* Hetetamen keil amundemi avit keihoen onen Iesu ka ven Temat.✡Mat 12:24; 16:1
* Hetetamen keil amundemi romaltei keke Iesu mul sel kat keil ven sakien matu keil one musil vati sakien koa keil amul amumoni.✡Mat 19:3; 21:23,46; 22:15,23,35; 23:1-39
Matiu en vat vatie lati keke sakvisien ka matien onen Iesu musil asa koa Ahi vat kati tuetin tuai – Matiu mutis revi tounah koa kur out en sakvisien ka matien koa Iesu kuri vatie lati keke musil kat asa koa Ahi vit leini ka en provet keil telamu en oltestamen.
* Ahi vit leini✡Sam 118:22-23 keke hetetamen keil isesein Iesu.✡Mat 21:42
* Ahi vit leini✡Aes 6:9-10; Sam 78:2 keke meatin keil irlong kileatei hihiseien keil onen.✡Mat 13:13,34
* Ahi vit leini✡Sak 9:9; Sam 118:26 keke Iesu heloh en dongki tai ka hemai en out Serusalem hesuval asuv houlu tai.✡Mat 21:4-11
* Ahi vit leini✡Sam 41:9 keke time tahos onen Iesu koa lukanian ruai hemae lati heha min vativieh keil onen.✡Mat 26:23-24
* Ahi vit leini✡Sak 11:12-13; Ser 19:1-13; 32:6-9 keke meatin tai hemae lat moulien onen Iesu en silva mani hanumau tai ka halualim (30).✡Mat 26:15; 27:3
* Ahi vit leini✡Sak 13:7 keke meatin keil onen Iesu ilohosai rani.✡Mat 26:31
* Ahi vit leini✡Aes 53:8 keke Iesu heha en kot ka umoni hermaltei mini ka ita koteh moulien onen.✡Mat 27:1-2
* Ahi vit leini✡Aes 53:7 keke Iesu heto raeng navong aselus va kati.✡Mat 27:12
* Ahi vit leini✡Aes 50:6 keke meatin keil itiv kat nan ka iti kati.✡Mat 26:67; 27:30
* Ahi vit leini✡Sam 22:14-18 keke iti kat Iesu en aiveave ka ison daes ven eisin keil onen.✡Mat 27:35
* Ahi vit leini✡Sam 69:21 keke navong maroro kat Iesu, isan uaen koa kun mini.✡Mat 27:34
* Ahi vit leini✡Sam 22:7-8 keke meatin keil inge kat Iesu ka ihisi vakataun kei sasen.✡Mat 27:40
* Ahi vit leini✡Aes 53:12 keke Iesu hekur mahien hetal min meatin tisa keil ka hehis ven koakeil apuruni.✡Mat 27:38
* Ahi vit leini✡Sam 22:11 keke hesokovein Iesu navong long mahien keil onen.✡Mat 27:46
* Ahi vit leini✡Aes 53:9 keke iling teiai onen Iesu hel en out koa arahin koakeil tounah one houlu amul ien.✡Mat 27:60
* Ahi vit leini✡Sam 16:10 keke hekur koe Iesu ran keihoen ten matien.✡Mat 28:6
Mari rendemien tai ten selusien koanik mul en Matiu 5:17
Iesu visein meatin keil vit, “Minandemtei minahit inau numai keke maso lat mengkatien onen Mosis ka hihiseien onen provet keil vaha. !Vuo! Narmaitei maso lat keil. Numai masakin asa koa mengkatien keil aselus usili vamai vahi anatin.”
?Asa mul en selusien koanik?
En provins ten out Kaleli
En sise vaha en out Serusalem
En out Serusalem
7. Iesu visein meatin keil onen usil mearisien onen ka sakvisien keil koa hemai ven keil. (Mat 24:1–25:46)
8. Hetetamen keil onen me-Isrel keil amumon sise keke akilea avouas Iesu vamat vaka ien. (Mat 26:1-75)
9. Matien onen Iesu. (Mat 27:1-66)
10. Iesu moul eris ran matien ka vina en out nesa. (Mat 28:1-20)
1
Vatiamal onen Iesu, Mesaea onen Ahi
1 Koanik vi sise onen vati avu keil onen Iesu Kristo,✡Luk 3:23-38 koa vi havinali asuv houlu Deved telamu, koa havinali Ebraham telamu.
2 Ebraham, kei vi tata onen Aesak,✡Sen 21:3
koa vi tata onen Siekob,✡Sen 25:26
koa vi tata onen Sudah ka tunali keil.✡Sen 35:22-26
3 Sudah, kei vi tata onen Peres ka Siera, koa mama onealu vi Tamar.✡Sen 38:29-30
Ka Peres, kei vi tata onen Hesron,✡1Kron 2:5
koa vi tata onen Ram.✡1Kron 2:9
4 Ram, kei vi tata onen Aminatap,✡Rut 4:19
koa vi tata onen Nashon,✡Rut 4:20
koa vi tata onen Salmon.✡Rut 4:20
Ka Obed vi tata onen Tiese,✡Rut 4:22
6 koa vi tata onen asuv houlu Deved.✡Rut 4:22
Asuv houlu Deved, kei vi tata onen Solomon,✡2Saml 12:24 ka mama onen vi vatina onen Uraea.✡2Saml 12:24
7 Solomon, kei vi tata onen Rehoboam,✡1Ki 11:43
koa vi tata onen Abitsa,✡1Ki 12:31; 1Kron 3:10
koa vi tata onen Asa.✡1Ki 12:31; 1Kron 3:10
8 Asa, kei vi tata onen Sehosavat,✡1Kron 3:10-11
koa vi tata onen Sehoram,
koa vi tata onen Usaea.
9 Usaea, kei vi tata onen Siotam,✡1Kron 3:12-13
koa vi tata onen Ehas,
koa vi tata onen Hesekaea.
10 Hesekaea, kei vi tata onen Manase,✡1Kron 3:13-14
koa vi tata onen Amon,
koa vi tata onen Sosaea.
11 Ka Sosaea, kei vi tata onen Sekonaea ka tunali keil.
En avong enek, me-Babilon keil umai amu lin me-Isrel keil ka alah lat keil uva en kantri one ten out Babilon.
12 Koakeil ekek avi vati avu keil koa umai akatau en avong me-Isrel keil amea ran out Babilon:
Sekonaea, kei vi tata onen Seltil,✡1Kron 3:17
koa vi tata onen Serubabel.✡Esra 3:2
13 Serubabel, kei vi tata onen Apiut,
koa vi tata onen Eliakim,
koa vi tata onen Asor.
14 Asor, kei vi tata onen Sadok,
koa vi tata onen Akim
koa vi tata onen Eliud.
15 Eliud, kei vi tata onen Eliesar,
koa vi tata onen Matan,
koa vi tata onen Siekob.
16 Siekob, kei vi tata onen Siosep,
koa vi meatin onen Meri,
koa vi mama onen Iesu,
koa avise en Mesaea koa Ahi vat kati hesani hemai.✡Mat 27:17,22
17 Sakini, navong avuli vati avu keil koa amul en vatiamal onen Iesu, Ebraham rokol asuv houlu Deved, avotini keke avi teindan ehat (14). Ka en avong onen Deved rokol avong me-Isrel keil amea ran out Babilon, avotini keke vati avu keil avi teindan ehat (14). Ka en avong me-Isrel keil amea ran out Babilon rokol avong Mesaea avasi, vati avu keil enek emun avi teindan ehat (14).
Ahi rie lat mama ka tata onen Iesu Kristo✡Luk 2:1-7
18 Koanik vi tunien ten asa koa kur out mulamu en hasuen onen Iesu koa vi Mesaea onen Ahi. Meri, mama onen Iesu, asak koe tuai keke vahi ahin onen Siosep. Ka navong Siosep rovatei veah vesesal veni, avotini keke Meri meas en titiali tuai ka en keihoen onen Ninin Votut.✡Luk 1:27; 1:35 19 Ka ven Siosep, meatin onen Meri, sakien keil onen mal en meten Ahi, kei en rovattei vasakin Meri vamemou en meten meatin keil. Sakini, mumon rendemien onen keke keilu luhetali koteh hatkatien onealu en sakien tai koa meatin keil iteingeingeni.
20 Ka navong Siosep mul veah rendem usil tounah keil enek, angelo tai onen Ahi Asuv kistal mini en matil vovoien tai ka viteni mini vit, “Siosep, havinali asuv houlu Deved telamu, konametautei keke kovakur Meri vahi ahin onom, ven titiali koa kei meas eni ka en keihoen onen Ninin Votut. 21 Meri hekuri hehi meahos, ka keik kiling isen hehi ‘Iesu’ koa aneite teni vi ‘Iahova mutut meatin,’ veni kei houtut meatin keil onen ran tisaen keil one.”✡Mat 1:25; Luk 1:31; 2:21; Umen 4:12
22 Tounah vasi enek kur out vasakin selusien koa Ahi Asuv viteni ka en provet onen mai vahi anatin koa vit,
23 “!Mihelonge! Ahin hau tai koa reingeingen meatin veah
hemeas en tivava.
Evus, hekuri hehi meahos ka iling isen hehi ‘Imanuel,’
koa aneite teni vi ‘Ahi ro ven ir.’ ” Aesea 7:14
24 Navong Siosep muli mea, kei mumon asa koa angelo onen Ahi Asuv meng kati mini. Kei va ven Meri ka kuri mai vi ahin onen ka luro vituai. 25 Ka kei romatiltei vatal mini rokol avong koa Meri kur natnali. Ka navong kur natnali, Siosep ling isen vi Iesu.✡Mat 1:21; Luk 1:31; 2:21
✡^ Hos 11:1
✡^ Mat 8:16; 9:22,35; 12:13,15; 14:36
✡^ Mat 8:16,33; 9:33; 12:22; 15:28; 17:18
✡^ Mat 19:3; 21:23,46; 22:15,23,35; 23:1-39
✡^ Sam 118:22-23
✡^ Aes 6:9-10; Sam 78:2
✡^ Sam 41:9
✡^ Sak 11:12-13; Ser 19:1-13; 32:6-9
✡^ Sam 22:14-18
✡^ Sam 69:21
✡^ Sam 22:7-8
✡^ Sam 22:11
✡1:3: Sen 38:29-30
✡1:3: 1Kron 2:5
✡1:3: 1Kron 2:9
✡1:8: 1Kron 3:10-11
✡1:9: 1Kron 3:12-13
✡1:10: 1Kron 3:13-14
✡1:12: 1Kron 3:17
✡1:21: Mat 1:25; Luk 1:31; 2:21; Umen 4:12
✡1:25: Mat 1:21; Luk 1:31; 2:21