28
Malta arilida
Biz qutulup saq-salamet qirghaqqa chiqqandin kéyin, u aralning Malta dep atilidighanliqini bilduq. Yerlik xelq bizge intayin méhribanliq bilen muamile qildi; chünki u chaghda yamghur yéghip, hawa soghuq bolghachqa, ular gülxan yéqip bizni kütüwaldi.«yerlik xelq bizge intayin méhribanliq bilen muamile qildi» — «yerlik xelq» dégen ibare grék tilida «saqalliqlar» déyilidu. Bu söz ularning yat tilliq (démek, ibraniy, grék yaki latin tilliq emes) ikenlikini körsitidu. Pawlus bir baghlam otun térip kélip otqa tashliwidi, issiqtin étilip chiqqan bir zeherlik yilan uning qolini chishliginiche chaplishiwaldi. Shu yerlikler Pawlusning qoligha yépiship turghan yilanni körüp, bir-birige:
— Bu adem choqum bir qatil iken! Déngizdin qutulup chiqqan bolsimu, «Adilliq» uning tirik qélishigha yol qoymidi, — déyishti.«Déngizdin qutulup chiqqan bolsimu, «Adilliq» uning tirik qélishigha yol qoymidi» — «Adilliq» dégen ular choqunidighan butlardin biri bolghan ayal ilah bolsa kérek.
Lékin Pawlus yilanni otning ichige silkip atti, özi bolsa héchqandaq zexim yémidi.Mar. 16:18; Luqa 10:19. Xelq uninggha bedini ishship kétidu yaki u tuyuqsiz yiqilip ölidu dep qarap turatti. Lékin uzun waqit qarap turup, uningda héchqandaq binormal haletning bolmighanliqini körüp, oylighinidin yénip:
— Bu bir ilah bolsa kérek! — déyishti.Ros. 14:11.
U yerning etrapidiki yurtta, aral bashliqi (Publiyus dep atalghan)ning birnechche yer-étizliri bar idi. U bizni öyige bashlap, üch kün qizghin méhman qilip kütti. U chaghda shundaq boldiki, Publiyusning atisining qizitmisi örlep, tolghaq bolup yétip qalghaniken. Pawlus uning yénigha kirip, dua qilip üstige qolini tegküzüp, uni saqaytip qoydi. Shuningdin kéyin araldiki qalghan késellerning hemmisi uning aldigha kélip, saqaytildi. 10 Ular bizning hörmitimizge nurghun sowghatlarni béghishlighan bolup, axirda bu yerdin yene yolgha chiqqan waqtimizda, bizni yolgha lazimliq nerse-kérekler bilen teminlidi.
 
Maltadin Rim shehirige bérish
11 Malta arilida Iskenderiyedin kelgen, béshigha «Samawiy Qoshkézek» ilahlirining neqishliri oyulghan bir kéme qishlighanidi. Aralda üch ay turghandin kéyin, bu kéme bilen yolgha chiqtuq. «béshigha «Samawiy Qoshkézek» ilahlirining neqishliri oyulghan bir kéme» — «Samawiy Qoshkézek» bolsa rimliqlarning choqun’ghan ilahliri «Kastor bilen Polluks» (grék tilida «Dioskuri») idi. Déngizchilar ularni déngiz seperlirini ongushluq qilidu, dep qaraytti. 12 Sirakoza shehirige kélip, u yerde üch kün turduq. 13 Andin aylinip méngip, Italiyediki Régiyum shehirige kelduq. Etisi shamal yönilishi özgirip jenubtin chiqishi bilen, ikkinchi küni Putéoli shehirige yétip kelduq. 14 U yerde birnechche qérindashlarni taptuq, ularning ötünüshliri bilen biz ularda bir hepte turduq. Shundaq qilip biz Rim shehirige yétip kelduq. 15 Kéliwatqanliqimizdin xewer tapqan shu yerdiki qérindashlar bizni qarshi élish üchün sheherdin chiqip hetta «Apiyus baziri»ghiche, beziliri «Üch Saray»ghiche kelgenidi. Pawlus ularni körgende, Xudagha rehmet éytip, gheyretlendi.«shu yerdiki qérindashlar bizni qarshi élish üchün sheherdin chiqip hetta «Apiyus baziri»ghiche, beziliri «Üch Saray»ghiche kelgenidi» — «Apiyus baziri» Rimdin 71 kilométr, «Üch Saray» 55 kilométr yiraq idi.
 
Pawlus Rim shehiride
16 Rim shehirige kirginimizde, yüzbéshi mehbuslarni orda qarawul bégige tapshurdi; lékin Pawlusning birla közetküchi leshker bilen bir öyde ayrim turushigha ruxset qilindi. yüzbéshi mehbuslarni orda qarawul bégige tapshurdi» — mushu sözlör bezi kona köchürmilerde tépilmaydu.  Ros. 24:23; 27:3. 17 Üch kündin kéyin, u u yerdiki Yehudiylarning kattiwashlirini özi bilen körüshüshke chaqirdi. Ular jem bolghanda, u mundaq dédi:
— Qérindashlar! Men xelqimizge yaki ata-bowilirimizdin qaldurulghan örp-adetlerge qarshi héchqandaq ish qilmighan bolsammu, Yérusalémda turghinimda tutqun qilinip rimliqlarning qoligha tapshuruldum. Ros. 24:12; 25:8. 18 Rimliqlar méni soraqqa tartip, mende ölüm jazasigha mehkum qilghudek birer jinayet bolmighachqa, méni qoyuwetmekchi boldi. 19 Lékin Yehudiylar buninggha qarshiliq bildürgechke, Qeyserge murajiet qilishqa mejbur boldum. Bularni déginim bilen, bu méning öz xelqim üstidin shikayitim bar dégenlikim emes. 20 Shu sewebtin men siler bilen yüz körüshüsh we bu heqte silerge éytish üchün silerni bu yerge chaqirdim. Chünki bu zenjir bilen baghlinishning sewebi del Israilning kütken ümididur.Ros. 23:6; 24:21.
21 Ular Pawlusqa:
— Biz bolsaq Yehudiyedin sen toghruluq xet almiduq, yaki u yerdin kelgen qérindashlarning héchqaysisimu sen toghruluq birer yaman xewer ekelmidi yaki yaman gépingni qilmidi. 22 Lékin séning pikirliringni anglighumiz bar. Chünki hemme yerde kishilerning sen tewe bolghan bu mezhepke qarshi sözlewatqanliqidin xewirimiz bar! — déyishti.
23 Shuning bilen ular Pawlus bilen körüshüshke bir künni békitti. U küni nurghun kishiler uning turalghusigha kelgenidi; u tang atqandin kechkiche ulargha söz-kalamni sherhlep, Xudaning padishahliqi heqqide toluq guwahliq bérip, Tewrat hem peyghemberlerning yazmiliridin neqil keltürüp, ularni Eysa toghruluq qayil qilishqa küchidi. «u tang atqandin kechkiche ulargha söz-kalamni sherhlep, Xudaning padishahliqi heqqide toluq guwahliq bérip, Tewrat hem peyghemberlerning yazmiliridin neqil keltürüp, ularni Eysa toghruluq qayil qilishqa küchidi» — «Tewrat hem peyghemberlerning yazmiliri» toghruluq 24:14 we uningdiki izahatni körüng. Mushu yerde «Tewrat» grék tilida «Musaning (Tewrat) qanuni».  Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Qan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zeb. 132:11; Yesh. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yer. 23:5; 33:14; Ez. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20. 24 Uning sözlirige beziler ishendürüldi, beziler ishinishni ret qildi. Ros. 17:4. 25 Ular Pawlusning mundaq bir sözni qilishi bilen özara kélishelmey qaytip ketti. U mundaq dédi:
— Muqeddes Roh Yeshaya peyghember arqiliq ata-bowilirimizgha munu sözni del jayida éytqan:
26 — «Barghin; mushu xelqqe mundaq dep éytqin: —
«Siler anglashni anglaysiler, biraq chüshenmeysiler;
Körüshni körüsiler, biraq bilip yetmeysiler. Yesh. 6:9; Ez. 12:2; Mat. 13:14; Mar. 4:12; Luqa 8:10; Yuh. 12:40; Rim. 11:8.
27 Chünki mushu xelqning yürikini may qaplap ketken,
Ular anglighanda qulaqlirini éghir qiliwalghan,
Ular közlirini yumuwalghan;
Undaq bolmisidi, ular közliri bilen körüp,
Quliqi bilen anglap,
Köngli bilen chüshinip,
Öz yolidin yandurulushi bilen,
Men ularni saqaytqan bolattim»».«Chünki mushu xelqning yürikini may qaplap ketken, ... undaq bolmisidi, ular közliri bilen körüp, quliqi bilen anglap, köngli bilen chüshinip, öz yolidin yandurulushi bilen, men ularni saqaytqan bolattim» — «Yesh.» 6:9-10din neqil keltürülgen.  Yesh. 6:9,10.
28-29 Shunga bilishinglar kérekki, Xudaning bu nijatliqi yat elliklerge ewetiliwatidu. Ular bolsa uninggha qulaq salmay qalmaydu! — dédi. U bu sözlerni éytqanda Yehudiylar öz-ara qattiq talash-tartish qiliship ketti.«U bu sözlerni éytqanda Yehudiylar öz-ara qattiq talash-tartish qiliship ketti» — mushu sözler bezi kona köchürmilerde tépilmaydu.
30 Pawlus özi ijarige alghan öyde toluq ikki yil turdi we bu yerde uning bilen körüshüshke kelgen hemme kishilerni qobul qilip, 31 tolimu yüreklik bilen hem héch tosalghugha uchrimay, Xudaning padishahliqini jar qilip, Reb Eysa Mesihke dair heqiqetlerni yetküzüp telim berdi.

28:2 «yerlik xelq bizge intayin méhribanliq bilen muamile qildi» — «yerlik xelq» dégen ibare grék tilida «saqalliqlar» déyilidu. Bu söz ularning yat tilliq (démek, ibraniy, grék yaki latin tilliq emes) ikenlikini körsitidu.

28:4 «Déngizdin qutulup chiqqan bolsimu, «Adilliq» uning tirik qélishigha yol qoymidi» — «Adilliq» dégen ular choqunidighan butlardin biri bolghan ayal ilah bolsa kérek.

28:5 Mar. 16:18; Luqa 10:19.

28:6 Ros. 14:11.

28:11 «béshigha «Samawiy Qoshkézek» ilahlirining neqishliri oyulghan bir kéme» — «Samawiy Qoshkézek» bolsa rimliqlarning choqun’ghan ilahliri «Kastor bilen Polluks» (grék tilida «Dioskuri») idi. Déngizchilar ularni déngiz seperlirini ongushluq qilidu, dep qaraytti.

28:15 «shu yerdiki qérindashlar bizni qarshi élish üchün sheherdin chiqip hetta «Apiyus baziri»ghiche, beziliri «Üch Saray»ghiche kelgenidi» — «Apiyus baziri» Rimdin 71 kilométr, «Üch Saray» 55 kilométr yiraq idi.

28:16 yüzbéshi mehbuslarni orda qarawul bégige tapshurdi» — mushu sözlör bezi kona köchürmilerde tépilmaydu.

28:16 Ros. 24:23; 27:3.

28:17 Ros. 24:12; 25:8.

28:20 Ros. 23:6; 24:21.

28:23 «u tang atqandin kechkiche ulargha söz-kalamni sherhlep, Xudaning padishahliqi heqqide toluq guwahliq bérip, Tewrat hem peyghemberlerning yazmiliridin neqil keltürüp, ularni Eysa toghruluq qayil qilishqa küchidi» — «Tewrat hem peyghemberlerning yazmiliri» toghruluq 24:14 we uningdiki izahatni körüng. Mushu yerde «Tewrat» grék tilida «Musaning (Tewrat) qanuni».

28:23 Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Qan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zeb. 132:11; Yesh. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yer. 23:5; 33:14; Ez. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20.

28:24 Ros. 17:4.

28:26 Yesh. 6:9; Ez. 12:2; Mat. 13:14; Mar. 4:12; Luqa 8:10; Yuh. 12:40; Rim. 11:8.

28:27 «Chünki mushu xelqning yürikini may qaplap ketken, ... undaq bolmisidi, ular közliri bilen körüp, quliqi bilen anglap, köngli bilen chüshinip, öz yolidin yandurulushi bilen, men ularni saqaytqan bolattim» — «Yesh.» 6:9-10din neqil keltürülgen.

28:27 Yesh. 6:9,10.

28:28-29 «U bu sözlerni éytqanda Yehudiylar öz-ara qattiq talash-tartish qiliship ketti» — mushu sözler bezi kona köchürmilerde tépilmaydu.