3
— Mana emdi Men Öz elchimni ewetimen, u Méning aldimda yol teyyarlaydu; siler izdigen Reb, yeni siler xursenlik dep bilgen ehde Elchisi Öz ibadetxanisigha tuyuqsiz kiridu; mana, U kéliwatidu, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar. «Mana emdi Men Öz elchimni ewetimen» — ibraniy tilida «Mana, Men! Men Öz elchimni ewetimen,...». «siler izdigen Reb, yeni siler xursenlik dep bilgen ehde Elchisi Öz ibadetxanisigha tuyuqsiz kiridu» — beziler «yeni»ni «we» dep terjime qilip «siler izdigen Reb we siler xursenlik dep bilgen ehde elchisi öz ibadetxanisigha tuyuqsiz kiridu» dep terjime qilidu. Lékin undaq terjime toghra bolsa, démek ikkinchi elchi Reb Özi bolmisa, ibadetxanini qandaqmu uning «Öz ibadetxanisi» dégili bolsun?
Alimlarning köpinchisining pikriche, shundaqla bizningche, bu ayet boyiche ikki elchi kélidu; (1) Rebning yolini teyyar qilidighan elchi («Méning elchim») we (2) uningdin kéyinki Reb Özi; Reb yene «Ehde Elchisi» depmu atilidu. Bu ikki elchi, shundaqla «Ehde Elchisi»ning menisi toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.
Bu elchining ewetilishi Xudaning xelqlerning étiqadisiz erz-dadlirigha bolghan jawabidur. Shunga «siler izdigen» we «siler xursenlik dep bilgen» dégenlerni kinayilik gep dep chüshinishimiz kérek.
   Mis. 23:20-22; Yer. 31:31-34; Ez. 36:26-28; Mat. 3: 11-12; 11:10; 24:12-16; Mar. 1:2; Luqa 1:76; 7:27; Yuh. 2:13-17; Yesh. 40:3; Ibr. 8:6; 12:24
— Biraq Uning kelgen künide kim chidiyalisun? U körün’gende kim turalisun? Chünki U tawlighuchining oti, kirchining aqartquch sholtisidek bolidu; U kümüshni tawlighuchi hem érighdighuchidek tawlap olturidu; Lawiyning balilirini saplashturidu, ularni altun-kümüshni tawlighandek tawlaydu; shuning bilen ular Perwerdigargha heqqaniyliqta qilin’ghan qurbanliq-hediyeni sunidu. Ros. 6:7
Andin Yehuda hem Yérusalémning qurbanliq-hediyiliri Perwerdigargha kona zamanlardikidek, ilgiriki waqitlardikidek shérin bolidu. Men hésab élishqa silerge yéqin kélimen; Men séhirgerlerge, zinaxorlargha, yalghan qesem ichküchilerge, medikarlarning heqqini tutuwélip bozek qilghuchilargha, tul xotunlar hem yétim-yésirlarni xarlighuchilargha, yat ademlerni öz heqqidin ayriwetküchilerge, shuningdek Mendin héch qorqmighanlargha tézdin eyibligüchi guwahchi bolimen, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar. «tézdin eyibligüchi guwahchi bolimen» — bashqa birxil terjimisi «mahir eyibligüchi guwahchi bolimen».   Mis. 20:7; 22:22; Qan. 24:17; Am. 2:7 Chünki Menki Perwerdigar özgermesturmen; shunga siler, i Yaqupning oghulliri, tügeshmigensiler. «Menki Perwerdigar özgermesturmen» — Xuda özgermes bolsa, Uning Ibrahim peyghemberge ewladliri Israil toghruluq bolghan wedilirimu özgermestur. «shunga siler, i Yaqupning oghulliri, tügeshmigensiler» — bashqa birxil terjimisi: «shunga siler, i Yaqup oghullirimu héch özgermigen».   Zeb. 33:11-12; Pend. 19:21; Yesh. 14:26, 27; 25:9; 46:10.
— Ata-bowiliringlarning künliridin tartip siler belgilimilirimdin chetnep, ularni héch tutmighansiler. Méning yénimgha qaytip kélinglar, Men yéninglargha qaytimen, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar, — biraq siler: «Biz qandaqmu qaytip kélimiz?» — deysiler. Zek. 1:3 Adem Xudaningkini bulisa bolamdu? — Biraq Manga Méningkini bulap keldinglar. Siler yene: «Biz qandaqsige Sanga bulangchiliq qiliwatimiz» — deysiler. Siler «ondin bir» ülüsh öshriliringlarni hem «kötürme hediyeler»ni sun’ghininglarda shundaq qilisiler! «kötürme hediye» — mushu xil qurbanliq bir tereptin bezi qurbanliqlardin kahinlar üchün ayriwétilgen bir qismini, yene bir tereptin Xudagha atap béghishlighan herxil (meyli muqeddes qanun békitken yaki ixtiyari bilen bolghan) nersilerni teswirleydu. Siler éghir bir lenetke qaldinglar, chünki Manga bulangchiliq qiliwatisiler — siler bu pütkül «yat el» shundaq qiliwatisiler! «Siler bu pütkül «yat el» shundaq qiliwatisiler» — «yat el» mushu yerde Xudaning intayin kinayilik gépi. Xelq Uninggha yat bolup, butperes bir elge oxshaydu. 10 Emdi öyümde ashliq bolush üchün pütkül «ondin bir» ülüsh öshrini ambargha élip kélinglar we shundaqla Méni sinap béqinglar, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar — Men asmanning dérizilirini chong échip silerge patquzalmighudek bir beriketni töküp béridighanliqimni körüp baqmamsiler? 11 Shundaq bolghandila Men silerni dep yene yalmighuchini eyibleymen, u topriqinglardiki méwilerni weyran qilmaymen; silerning bagh-étizliringlardiki tal üzümler waqitsiz tökülüp ketmeydu, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar. «men silerni dep yene yalmighuchini eyibleymen» — «yalmighuchi» bolsa herxil ziyanliq hasharet-haywanlarni (mesilen, chéketkini) körsitishi mumkin.
12 — Shuning bilen barliq eller silerni bextlik dep ataydu, chünki yéringlar ademni huzurlanduridighan bir zémin bolidu, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar.
 
Xalayiq yene qarshiliq körsitidu
13 — Silerning sözliringlar Manga qattiq tegdi, deydu Perwerdigar, — biraq siler yene: «Biz sen bilen qarshilishidighan néme söz qilduq?» — deysiler. Ayup 21:14, 15.
14 — Siler: «Xudaning xizmitide bolush bihudiliktur» hem: «Uning tapshuruqini ching tutushimiz we samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar aldida matem tutqan kishilerdek yürüshimizning néme paydisi?» — deysiler, 15 hem shuningdek: «Tekebburlarni bextlik dep ataymiz; rezillik qilghuchilar ronaq tapidu; ular berheq Xudani sinaydu, biraq qutulup kétidu» — deysiler.
 
16 Perwerdigardin eyminidighanlar buni anglap pat-pat bir-biri bilen mungdashti; Perwerdigar uni nezirige aldi, sözlirini anglidi. Shuning bilen Perwerdigarning aldida Uningdin qorqup, Uning namini séghin’ghanlar üchün esletme bolghan bir xatire kitab yézildi. «Shuning bilen Perwerdigarning aldida Uningdin qorqup, Uning namini séghin’ghanlar üchün esletme bolghan bir xatire kitab yézildi» — bu kitabni qeyerde, asmanda yaki zéminda, yaki kim yazghanliqi déyilmigen.
17 — Bu kishiler bolsa Özümning alahide göherimni yighqan künide Méningki bolidu — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar — we Men xuddi adem öz xizmitide bolghan oghligha ichini aghritqandek ulargha ichimni aghritimen. Mis. 19:5; Yuh. 10:29; Yesh. 62:3; Fil. 4:1; 1Tés. 2:19 18 Siler qaytip kélisiler we heqqaniylar bilen rezillerni, Xudaning xizmitide bolghanlar bilen bolmighanlarni perq ételeysiler. «Siler qaytip kélisiler» — axirqi zamanda, Israillarning qaldisining öz zéminige qaytip kélishi yaki ölümdin tirilishini körsitidu.
 
 

3:1 «Mana emdi Men Öz elchimni ewetimen» — ibraniy tilida «Mana, Men! Men Öz elchimni ewetimen,...». «siler izdigen Reb, yeni siler xursenlik dep bilgen ehde Elchisi Öz ibadetxanisigha tuyuqsiz kiridu» — beziler «yeni»ni «we» dep terjime qilip «siler izdigen Reb we siler xursenlik dep bilgen ehde elchisi öz ibadetxanisigha tuyuqsiz kiridu» dep terjime qilidu. Lékin undaq terjime toghra bolsa, démek ikkinchi elchi Reb Özi bolmisa, ibadetxanini qandaqmu uning «Öz ibadetxanisi» dégili bolsun? Alimlarning köpinchisining pikriche, shundaqla bizningche, bu ayet boyiche ikki elchi kélidu; (1) Rebning yolini teyyar qilidighan elchi («Méning elchim») we (2) uningdin kéyinki Reb Özi; Reb yene «Ehde Elchisi» depmu atilidu. Bu ikki elchi, shundaqla «Ehde Elchisi»ning menisi toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz. Bu elchining ewetilishi Xudaning xelqlerning étiqadisiz erz-dadlirigha bolghan jawabidur. Shunga «siler izdigen» we «siler xursenlik dep bilgen» dégenlerni kinayilik gep dep chüshinishimiz kérek.

3:1 Mis. 23:20-22; Yer. 31:31-34; Ez. 36:26-28; Mat. 3: 11-12; 11:10; 24:12-16; Mar. 1:2; Luqa 1:76; 7:27; Yuh. 2:13-17; Yesh. 40:3; Ibr. 8:6; 12:24

3:3 Ros. 6:7

3:5 «tézdin eyibligüchi guwahchi bolimen» — bashqa birxil terjimisi «mahir eyibligüchi guwahchi bolimen».

3:5 Mis. 20:7; 22:22; Qan. 24:17; Am. 2:7

3:6 «Menki Perwerdigar özgermesturmen» — Xuda özgermes bolsa, Uning Ibrahim peyghemberge ewladliri Israil toghruluq bolghan wedilirimu özgermestur. «shunga siler, i Yaqupning oghulliri, tügeshmigensiler» — bashqa birxil terjimisi: «shunga siler, i Yaqup oghullirimu héch özgermigen».

3:6 Zeb. 33:11-12; Pend. 19:21; Yesh. 14:26, 27; 25:9; 46:10.

3:7 Zek. 1:3

3:8 «kötürme hediye» — mushu xil qurbanliq bir tereptin bezi qurbanliqlardin kahinlar üchün ayriwétilgen bir qismini, yene bir tereptin Xudagha atap béghishlighan herxil (meyli muqeddes qanun békitken yaki ixtiyari bilen bolghan) nersilerni teswirleydu.

3:9 «Siler bu pütkül «yat el» shundaq qiliwatisiler» — «yat el» mushu yerde Xudaning intayin kinayilik gépi. Xelq Uninggha yat bolup, butperes bir elge oxshaydu.

3:11 «men silerni dep yene yalmighuchini eyibleymen» — «yalmighuchi» bolsa herxil ziyanliq hasharet-haywanlarni (mesilen, chéketkini) körsitishi mumkin.

3:13 Ayup 21:14, 15.

3:16 «Shuning bilen Perwerdigarning aldida Uningdin qorqup, Uning namini séghin’ghanlar üchün esletme bolghan bir xatire kitab yézildi» — bu kitabni qeyerde, asmanda yaki zéminda, yaki kim yazghanliqi déyilmigen.

3:17 Mis. 19:5; Yuh. 10:29; Yesh. 62:3; Fil. 4:1; 1Tés. 2:19

3:18 «Siler qaytip kélisiler» — axirqi zamanda, Israillarning qaldisining öz zéminige qaytip kélishi yaki ölümdin tirilishini körsitidu.