10
Eysa sözini dawam qilidu — «Men yaxshi qoy baqquchidurmen»
Berheq, berheq, men silerge shuni éytip qoyayki, qoy qotinigha ishiktin kirmey, bashqa yerdin yamiship kirgen kishi oghri we qaraqchidur. Ishiktin kiridighan kishi bolsa qoylarning padichisidur. Ishik baqar uninggha ishikni échip béridu we qoylar uning awazini anglap tonuydu; u öz qoylirining isimlirini bir-birlep chaqirip ularni sirtqa bashlap chiqidu.«Ishik baqar uninggha ishikni échip béridu we qoylar uning awazini anglap tonuydu...» — «ishik baqar» belkim Chömüldürgüchi Yehyani körsitishi mumkin. Bu ayet hem 4-ayetke munasiwetlik, «Mik.» 2:13 we izahatni körüng. U qoylirining hemmisini sirtqa chiqirip bolup, ularning aldida mangidu, qoylarmu uning keynidin egiship méngishidu; chünki ular uning awazini tonuydu.«U qoylirining hemmisini sirtqa chiqirip bolup, ularning aldida mangidu, qoylarmu uning keynidin egiship méngishidu; chünki ular uning awazini tonuydu» — démisekmu, Ottura Sherqtiki qoychilar del shundaq yol bilen qoylarni baqidu. Qoychi barliq qoylargha isim qoyup ularni bu isim bilen chaqiridu. U daim «qoylirini bashlaydu», ular uning awazi bilen egiship mangidu. Adette qoychining qoylarni «heydesh»ning héch hajiti yoq. Lékin ular yat ademning keynidin mangmaydu, belki uningdin qachidu; chünki ular yatlarning awazini tonumaydu.
Eysa bu temsilni ulargha sözlep bergini bilen, lékin ular uning özlirige néme dewatqanliqini héch chüshenmidi. Shunga Eysa ulargha yene mundaq dédi:
— Berheq, berheq, men silerge shuni éytip qoyayki, qoylarning ishiki özümdurmen.«qoylarning ishiki özümdurmen» — Ottura Sherqte padichilar kéchide qoylarni qoghdash üchün qotanning aghzida toghrisigha yétip uxlaydu. Shuning bilen ular özlirini «qoylarning ishiki» deydu. Undaq qoychilar herküni «öz qoyliri üchün jénini pida qilidu». Mendin ilgiri kelgenlerning hemmisi oghri we qaraqchidur, lékin qoylar ulargha qulaq salmidi.«Mendin ilgiri kelgenlerning hemmisi oghri we qaraqchidur, lékin qoylar ulargha qulaq salmidi» — bu yerde Eysaning közde tutqini Tewrattiki peyghemberler emes, belki özlirini «Israilni baqquchilar» dep atiwalghanlar — yeni Perisiyler, bash kahinlar, Tewrat ustazliri, Yehudiy aqsaqalliri, shundaqla özidin ilgiri peyda bolghan «saxta Mesihler» (mesilen, «Ros.» 5:36-37)din ibaret. Israilgha baqquchi bolush kérek bolghanlar eksiche padidin payda-menpeet alidighanlargha aylandurulghan («Yer.» 23-bab, «Ez.» 34-babni körüng). Ishik özümdurmen. Men arqiliq kirgini qutquzulidu hem kirip-chiqip, ot-chöplerni tépip yéyeleydu. Yuh. 14:6. 10 Oghri bolsa peqet oghrilash, öltürüsh we buzush üchünla kélidu. Men bolsam ularni hayatliqqa érishsun we shu hayatliqi mol bolsun dep keldim.«Oghri bolsa peqet oghrilash, öltürüsh we buzush üchünla kélidu» — «öltürüsh» grék tilida «boghuzlash».
11 Yaxshi padichi özümdurmen. Yaxshi padichi qoylar üchün öz jénini pida qilidu. «Yaxshi padichi qoylar üchün öz jénini pida qilidu» — « yaxshi padichi» bolghandin kéyin bashqa xil padichilar bolamdu? Bu toghrisida «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.  Yesh. 40:11; Ez. 34:11, 12, 15, 22, 23; Mik. 1:14; Ibr. 13:20; 1Pét. 5:4. 12 Lékin medikar undaq qilmaydu. U belki ne qoylarning igisi ne padichisi bolmighachqa, börining kelginini körse, qoylarni tashlap qachidu we böre kélip qoylarni titip tiripiren qiliwétidu. «böre kélip qoylarni titip tiripiren qiliwétidu» — yaki «böre kélip qoylarni tutuwélip tiripiren qiliwétidu».  Zek. 11:16. 13 Emdi medikar bolsa peqet heqqini dep ishlep, qoylargha köngül bölmey beder qachidu.
14-15 Yaxshi padichi özümdurmen. Ata méni tonighinidek men atini tonughinimdek, men özümningkilerni tonuymen we özümningkilermu méni tonuydu; qoylar üchün jénim pida. 2Tim. 2:19; Mat. 11:27; Luqa 10:22; Yuh. 6:46; 7:29. 16 Bu qotandin bolmighan bashqa qoylirimmu bar. Ularnimu élip bashlishim kérek we ularmu awazimni anglaydu; shuning bilen bir pada bolidu, shundaqla ularning bir padichisi bolidu.«Bu qotandin bolmighan bashqa qoylirimmu bar. Ularnimu élip bashlishim kérek ... shuning bilen bir pada bolidu, shundaqla ularning bir padichisi bolidu» — héchqandaq shübhe yoqki, mushu yerde «bu qotandin bolmighan»lar Mesihke étiqad qilidighan Yehudiy emeslerni körsitidu.  Ez. 37:22.
17 Ata méni shu sewebtin söyiduki, men jénimni qayturuwélishim üchün uni pida qilimen. Yesh. 53:12. 18 Jénimni héchkim mendin alalmaydu, men uni öz ixtiyarim bilen pida qilimen. Men uni pida qilishqa hoquqluqmen we shundaqla uni qayturuwélishqimu hoquqluqmen; bu emrni Atamdin tapshuruwalghanmen.Yuh. 2:19.
19 Bu sözler tüpeylidin Yehudiylar arisida yene bölünüsh peyda boldi. Yuh. 7:12; 9:16. 20 Ulardin köp ademler:
— Uninggha jin chaplishiptu, u jöylüwatidu, néme üchün uning sözige qulaq salghudeksiler? — déyishti.Yuh. 7:20; 8:48, 52.
21 Yene beziler bolsa:
— Jin chaplashqan ademning sözliri bundaq bolmaydu. Jin qandaqmu qarighularning közlirini achalisun?! — déyishti.Mis. 4:11; Zeb. 94:9; 146:8.
 
Eysaning chetke qéqilishi
22 Qish pesli bolup, Yérusalémda «Qayta béghishlash héyti» ötküzülüwatatti. «Qayta béghishlash héyti» — (ibadetxanini) «qayta béghishlash héyti» bolsa miladiyedin ilgiri 164-yili «Yehuda Makkabus» ibadetxanini Yunandikilerning butpereslikidin qayturuwélip, uni qaytidin Xudaning yoligha atap béghishlighanliqini tebrikleydighan héyt. Bu héyt Yehudiylar arisida hazirghiche «Xannukah» dep atilidu. 23 Eysa ibadetxanidiki «Sulaymanning péshaywini»da aylinip yüretti. 1Pad. 6:3; Ros. 3:11; 5:12. 24 Yehudiylar uning etrapigha olishiwélip:
— Bizni qachan’ghiche tit-tit qilip tutuqluqta qaldurmaqchisen? Eger Mesih bolsang, bizge ochuqini éyt, — déyishti.«Bizni qachan’ghiche tit-tit qilip tutuqluqta qaldurmaqchisen?» — grék tilida «jénimizni qachan’ghiche tit-tit qilip tutuqluqta qaldurmaqchisen?».
25 Eysa mundaq jawab berdi:
— Men silerge éyttim, lékin ishenmeysiler. Atamning nami bilen qilghan emellirimning özi manga guwahliq béridu. Yuh. 5:36. 26 Biraq men silerge éytqinimdek, siler étiqad qilmidinglar, chünki méning qoylirimdin emessiler. 27 Méning qoylirim méning awazimni anglaydu, men ularni tonuymen we ular manga egishidu. Yuh. 8:47. 28 Men ulargha menggülük hayat ata qilimen; ular esla halak bolmaydu. Héchkim ularni qolumdin tartiwalalmaydu. Yuh. 6:39; 17:12; 18:9. 29 Ularni manga teqdim qilghan atam hemmidin üstündur we héchkim ularni atamning qolidin tartiwalalmaydu. 30 Men we Ata eslidinla birdurmiz.«Men we Ata eslidinla birdurmiz» — «Qan» 32:39ni körüng. Mushu yerde Mesihning «bir» dégini, yuqirida tilgha élin’ghan ishlirida özining Xuda’Ata bilen birge bir bolghanliqini tekitleydu.  Yesh. 54:5; Yuh. 5:19; 14:9; 17:5.
31 Buning bilen Yehudiylar yene uni chalma-kések qilishmaqchi bolup, yerdin qollirigha tash élishti.Yuh. 8:59; 11:8.
32 Eysa ulargha: — Atamdin kelgen nurghun yaxshi emellerni silerge körsettim. Bu emellerning qaysisi üchün méni chalma-kések qilmaqchisiler? — dédi.
33 — Séni yaxshi bir emel üchün emes, belki kupurluq qilghining üchün chalma-kések qilimiz. Chünki sen bir insan turuqluq, özüngni Xuda qilip körsetting! — dédi Yehudiylar jawaben.Yuh. 5:18.
34 Eysa ulargha mundaq jawab berdi:
— Silerge tewe muqeddes qanunda «Men éyttim, siler ilahlarsiler» dep pütülgen emesmu? «Silerge tewe muqeddes qanun» — 8:17 we izahatini körüng. «Men éyttim, siler ilahlarsiler» — bu sözler «Zeb.» 82:6de tépilidu. Toluq éytsaq «Men éyttim: — Siler ilahlar ikensiler; hemminglar Hemmidin Aliy Bolghuchining oghullirisiler» dégen bolup, bu söz eslide sot mejlisige qatnashqan «ilahlar»gha, yeni Xudaning xelqige soraqchi bolghan yaki öz xelqi arisida herqandaq hoquq-mes’uliyiti bar ademlerge éytilghanidi. Ular mushu ishta, hemmini soraq qilghuchi Xudagha oxshap ketkechke, «ilahlar» déyilidu. 35-36-ayet we izahatini körüng. «Zeb.» 82:1diki izahatnimu körüng.  Zeb. 82:6. 35 Xuda öz söz-kalamini yetküzgenlerni «ilahlar» dep atighan yerde (we muqeddes yazmilarda éytilghini hergiz küchtin qalmaydu) 36 néme üchün Ata Özige xas-muqeddes qilip paniy dunyagha ewetken zat «Men Xudaning Oghlimen» dése, u toghruluq «kupurluq qilding!» deysiler? «Néme üchün Ata Özige xas-muqeddes qilip paniy dunyagha ewetken zat «Men Xudaning Oghlimen» dése, u toghruluq «kupurluq qilding!» deysiler?» — bu 36-ayet boyiche, Xuda «Zebur»da «Xudaning söz-kalami yetküzülgenler»ni «ilahlar» dep atighan yerde, Xudaning Söz-Kalamining Özi dunyagha kelgende, «Xudaning Oghlimen» dése, bu qandaqmu kupurluq bolidu?  Yuh. 5:1; 6:27. 37 Eger Atamning emellirini qilmisam, manga ishenmenglar. Yuh. 15:24. 38 Biraq qilsam, manga ishenmigen halettimu, emellerning özlirige ishininglar. Buning bilen Atining mende ikenlikini, méningmu Atida ikenlikimni heq dep bilip étiqad qilidighan bolisiler.Yuh. 14:11; 17:21.
39 Buning bilen ular yene uni tutmaqchi boldi, biraq u ularning qolliridin qutulup, u yerdin ketti. Luqa 4:29; Yuh. 8:59. 40 Andin u yene Iordan deryasining u qétigha, yeni Yehya peyghember deslipide ademlerni chömüldürgen jaygha bérip, u yerde turdi.Yuh. 1:28; 3:23.
41 Nurghun kishiler uning yénigha keldi. Ular:
— Yehya héch möjizilik alamet körsetmigen, lékin uning bu adem toghrisida barliq éytqanliri rast iken! — déyishti. 42 Shuning bilen nurghunlighan kishiler bu yerde uninggha étiqad qildi.
 
 

10:3 «Ishik baqar uninggha ishikni échip béridu we qoylar uning awazini anglap tonuydu...» — «ishik baqar» belkim Chömüldürgüchi Yehyani körsitishi mumkin. Bu ayet hem 4-ayetke munasiwetlik, «Mik.» 2:13 we izahatni körüng.

10:4 «U qoylirining hemmisini sirtqa chiqirip bolup, ularning aldida mangidu, qoylarmu uning keynidin egiship méngishidu; chünki ular uning awazini tonuydu» — démisekmu, Ottura Sherqtiki qoychilar del shundaq yol bilen qoylarni baqidu. Qoychi barliq qoylargha isim qoyup ularni bu isim bilen chaqiridu. U daim «qoylirini bashlaydu», ular uning awazi bilen egiship mangidu. Adette qoychining qoylarni «heydesh»ning héch hajiti yoq.

10:7 «qoylarning ishiki özümdurmen» — Ottura Sherqte padichilar kéchide qoylarni qoghdash üchün qotanning aghzida toghrisigha yétip uxlaydu. Shuning bilen ular özlirini «qoylarning ishiki» deydu. Undaq qoychilar herküni «öz qoyliri üchün jénini pida qilidu».

10:8 «Mendin ilgiri kelgenlerning hemmisi oghri we qaraqchidur, lékin qoylar ulargha qulaq salmidi» — bu yerde Eysaning közde tutqini Tewrattiki peyghemberler emes, belki özlirini «Israilni baqquchilar» dep atiwalghanlar — yeni Perisiyler, bash kahinlar, Tewrat ustazliri, Yehudiy aqsaqalliri, shundaqla özidin ilgiri peyda bolghan «saxta Mesihler» (mesilen, «Ros.» 5:36-37)din ibaret. Israilgha baqquchi bolush kérek bolghanlar eksiche padidin payda-menpeet alidighanlargha aylandurulghan («Yer.» 23-bab, «Ez.» 34-babni körüng).

10:9 Yuh. 14:6.

10:10 «Oghri bolsa peqet oghrilash, öltürüsh we buzush üchünla kélidu» — «öltürüsh» grék tilida «boghuzlash».

10:11 «Yaxshi padichi qoylar üchün öz jénini pida qilidu» — « yaxshi padichi» bolghandin kéyin bashqa xil padichilar bolamdu? Bu toghrisida «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.

10:11 Yesh. 40:11; Ez. 34:11, 12, 15, 22, 23; Mik. 1:14; Ibr. 13:20; 1Pét. 5:4.

10:12 «böre kélip qoylarni titip tiripiren qiliwétidu» — yaki «böre kélip qoylarni tutuwélip tiripiren qiliwétidu».

10:12 Zek. 11:16.

10:14-15 2Tim. 2:19; Mat. 11:27; Luqa 10:22; Yuh. 6:46; 7:29.

10:16 «Bu qotandin bolmighan bashqa qoylirimmu bar. Ularnimu élip bashlishim kérek ... shuning bilen bir pada bolidu, shundaqla ularning bir padichisi bolidu» — héchqandaq shübhe yoqki, mushu yerde «bu qotandin bolmighan»lar Mesihke étiqad qilidighan Yehudiy emeslerni körsitidu.

10:16 Ez. 37:22.

10:17 Yesh. 53:12.

10:18 Yuh. 2:19.

10:19 Yuh. 7:12; 9:16.

10:20 Yuh. 7:20; 8:48, 52.

10:21 Mis. 4:11; Zeb. 94:9; 146:8.

10:22 «Qayta béghishlash héyti» — (ibadetxanini) «qayta béghishlash héyti» bolsa miladiyedin ilgiri 164-yili «Yehuda Makkabus» ibadetxanini Yunandikilerning butpereslikidin qayturuwélip, uni qaytidin Xudaning yoligha atap béghishlighanliqini tebrikleydighan héyt. Bu héyt Yehudiylar arisida hazirghiche «Xannukah» dep atilidu.

10:23 1Pad. 6:3; Ros. 3:11; 5:12.

10:24 «Bizni qachan’ghiche tit-tit qilip tutuqluqta qaldurmaqchisen?» — grék tilida «jénimizni qachan’ghiche tit-tit qilip tutuqluqta qaldurmaqchisen?».

10:25 Yuh. 5:36.

10:27 Yuh. 8:47.

10:28 Yuh. 6:39; 17:12; 18:9.

10:30 «Men we Ata eslidinla birdurmiz» — «Qan» 32:39ni körüng. Mushu yerde Mesihning «bir» dégini, yuqirida tilgha élin’ghan ishlirida özining Xuda’Ata bilen birge bir bolghanliqini tekitleydu.

10:30 Yesh. 54:5; Yuh. 5:19; 14:9; 17:5.

10:31 Yuh. 8:59; 11:8.

10:33 Yuh. 5:18.

10:34 «Silerge tewe muqeddes qanun» — 8:17 we izahatini körüng. «Men éyttim, siler ilahlarsiler» — bu sözler «Zeb.» 82:6de tépilidu. Toluq éytsaq «Men éyttim: — Siler ilahlar ikensiler; hemminglar Hemmidin Aliy Bolghuchining oghullirisiler» dégen bolup, bu söz eslide sot mejlisige qatnashqan «ilahlar»gha, yeni Xudaning xelqige soraqchi bolghan yaki öz xelqi arisida herqandaq hoquq-mes’uliyiti bar ademlerge éytilghanidi. Ular mushu ishta, hemmini soraq qilghuchi Xudagha oxshap ketkechke, «ilahlar» déyilidu. 35-36-ayet we izahatini körüng. «Zeb.» 82:1diki izahatnimu körüng.

10:34 Zeb. 82:6.

10:36 «Néme üchün Ata Özige xas-muqeddes qilip paniy dunyagha ewetken zat «Men Xudaning Oghlimen» dése, u toghruluq «kupurluq qilding!» deysiler?» — bu 36-ayet boyiche, Xuda «Zebur»da «Xudaning söz-kalami yetküzülgenler»ni «ilahlar» dep atighan yerde, Xudaning Söz-Kalamining Özi dunyagha kelgende, «Xudaning Oghlimen» dése, bu qandaqmu kupurluq bolidu?

10:36 Yuh. 5:1; 6:27.

10:37 Yuh. 15:24.

10:38 Yuh. 14:11; 17:21.

10:39 Luqa 4:29; Yuh. 8:59.

10:40 Yuh. 1:28; 3:23.