11
Hǝlⱪning yol boyi ƣotuldixip Pǝrwǝrdigarning aqqiⱪini kǝltürüxi
1 Wǝ xundaⱪ boldiki, hǝlⱪ ƣotuldixatti, ularning ƣotuldaxliri Pǝrwǝrdigarning ⱪuliⱪiƣa yetip intayin rǝzil anglandi; U bu sɵzlǝrni anglidi wǝ Uning ƣǝzipi ⱪozƣaldi; Pǝrwǝrdigarning ot-yalⱪuni ularning arisida tutixip, bargaⱨning qetidiki bǝzilǝrni kɵydürüxkǝ baxlidi.■Ⱪan. 9:22; Zǝb. 78:21; 106:13-18 2 Hǝlⱪ bu qaƣda Musaƣa yalwuriwidi, Musa Pǝrwǝrdigardin tilidi; xuning bilǝn ot pǝsiyip ɵqti. 3 Pǝrwǝrdigarning oti ularning otturisida tutaxⱪanliⱪi üqün u u yǝrgǝ «Tabǝraⱨ» dǝp at ⱪoydi. □«Tabǝraⱨ» — «kɵyüx» degǝn mǝnidǝ.
Hǝlⱪning ozuⱪ toƣruluⱪ ƣotuldaxliri
4 Ularning arisidiki xalƣut kixilǝrning nǝpsi taⱪildap kǝtti, Israillarmu yǝnǝ yiƣlaxⱪa baxlidi: «Əmdi bizgǝ kim gɵx beridu?□«xalƣut kixilǝr» — bǝzilǝr «bikar tǝlǝplǝr» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Lekin keyinki sɵzlǝrdin ⱪariƣanda, ular bǝlkim Israillardin ayrim, baxⱪa birnǝqqǝ millǝtlǝrdin bolƣan bir türküm kixilǝr boluxi mumkin. ■Mis. 12:38; 16:3; Zǝb. 106:14; 1Kor. 10:6 5 Ⱨelimu esimizdiki, biz Misirdiki qaƣlarda pul hǝjlimǝy turupmu beliⱪ yeyǝlǝyttuⱪ, yǝnǝ tǝrhǝmǝk, tawuz, piyaz wǝ küdǝ piyaz bilǝn samsaⱪmu bar idi. 6 Mana bu yǝrdǝ ⱨazir kɵz aldimizda mannadin baxⱪa ⱨeqnemǝ yoⱪ, ǝmdi bizning jenimizmu ⱪurup ketiwatidu» deyixti.
7 Manna goya yumƣaⱪsüt uruⱪiƣa, kɵrünüxi goya kǝⱨriwaƣa ohxaytti.■Mis. 16:14, 31; Zǝb. 78:24-25; Yⱨ. 6:31, 49 8 Kixilǝr uyan-buyan qepip uni yiƣip, bǝzidǝ yarƣunqaⱪta ezip, bǝzidǝ ⱨawanqida soⱪup, ya bǝzidǝ ⱪazanda pixurup nan ⱪilip yǝytti; tǝmi zǝytun mayliⱪ toⱪaqlarƣa ohxaytti.□«tǝmi zǝytun mayliⱪ toⱪaqlarƣa ohxaytti» — yaki «tǝmi tatliⱪ zǝytun mayƣa ohxaytti». 9 Keqidǝ bargaⱨⱪa xǝbnǝm qüxkǝndǝ, mannamu xuning üstigǝ qüxǝtti.
10 Musa hǝlⱪning ailimu-ailǝ ⱨǝrbiri ɵz qedirining ixiki aldida yiƣa-zar ⱪilixiwatⱪinini anglidi; buningƣa Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi ⱪattiⱪ ⱪozƣaldi, bu ix Musaning nǝziridimu yaman kɵründi. 11 Musa Pǝrwǝrdigarƣa: —
Sǝn bu barliⱪ hǝlⱪning eƣir yükini manga artip ⱪoyup, mǝn ⱪulungni nemixⱪa bundaⱪ ⱪiynaysǝn; nemixⱪa mǝn Sening aldingda iltipat tapmaymǝn? 12 Ya mǝn bu pütün hǝlⱪⱪǝ ⱨamilidar bolup, ularni tuƣdummu? Sǝn tehi manga: «Sǝn ularni Mǝn ⱪǝsǝm iqip ularning ata-bowiliriƣa miras ⱪilƣan xu yǝrgǝ yǝtküzgüqǝ, huddi baⱪⱪan atisi ǝmqǝktiki bowaⱪni baƣriƣa alƣandǝk baƣringƣa elip kɵtürüp mang» dǝwatisǝn? 13 Mǝn bu hǝlⱪⱪǝ nǝdin gɵx tepip berǝlǝymǝn? Qünki ular manga yiƣlap: «Sǝn bizgǝ yegüdǝk gɵx tepip bǝr!» deyixmǝktǝ. 14 Mǝn bu hǝlⱪni kɵtürüxni yalƣuz üstümgǝ elip ketǝlmǝydikǝnmǝn, bu ix manga bǝk eƣir keliwatidu. 15 Əgǝr Sǝn manga muxundaⱪ muamilǝ ⱪilmaⱪqi bolsang, mǝn ɵtünüp ⱪalay, bu harab ⱨalitimni manga kɵrsǝtmǝy, iltipat ⱪilip meni ɵltürüwǝt! — dedi.
Pǝrwǝrdigarning Musaƣa yǝtmix aⱪsaⱪalni tallap qiⱪixni buyruxi
16 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —
Israil aⱪsaⱪalliri iqidin, sǝn yenimƣa tonuydiƣan hǝlⱪ aⱪsaⱪalliri wǝ bǝglǝrdin yǝtmixni tallap yiƣⱪin, ularni jamaǝt qedirining aldiƣa ǝkǝl. Ular sening bilǝn billǝ xu yǝrdǝ tursun. 17 Mǝn xu yǝrgǝ qüxüp sening bilǝn sɵzliximǝn; wǝ sening üstüngdǝ turuwatⱪan Roⱨni elip ularning üstigimu bɵlüp ⱪoyimǝn. Xuning bilǝn ular sǝn bilǝn billǝ hǝlⱪni kɵtürüx mǝs’uliyitini üstigǝ alidu, andin sǝn uni ɵzüng yalƣuz kɵtürmǝydiƣan bolisǝn.□«sening üstüngdǝ turuwatⱪan Roⱨ» — xübⱨisizki, Hudaning Ɵzining Muⱪǝddǝs Roⱨi. 29-ayǝtni kɵrüng. 18 Sǝn hǝlⱪⱪǝ mundaⱪ degin: «Ətǝ gɵx yiyixkǝ tǝyyarlinip ɵzǝnglǝrni Hudaƣa atap paklanglar; qünki silǝr Pǝrwǝrdigarning ⱪuliⱪini aƣritip yiƣlap: «Əmdi kim bizgǝ gɵx beridu? Aⱨ, Misirdiki ⱨalimiz bǝk yahxi idi!» degǝnidinglar ǝmǝsmu? Pǝrwǝrdigar dǝrwǝⱪǝ silǝrgǝ gɵx beridu, silǝr uningdin yǝysilǝr. 19 Silǝr bir kün, ikki kün ǝmǝs, bǝx kün, on kün ǝmǝs, yigirmǝ künmu ǝmǝs, 20 bǝlki pütün bir ay yǝysilǝr, taki burninglardin etilip qiⱪip ⱨɵ bolƣuqǝ yǝysilǝr; qünki silǝr aranglarda turuwatⱪan Pǝrwǝrdigarni mǝnsitmǝy, uning aldida yiƣlap turup: «Biz nemǝ üqün Misirdin qiⱪtuⱪ?» — dedinglar».■Qɵl. 21:5
21 Musa: — Mǝn ularning arisida turuwatⱪan bu hǝlⱪtin yolƣa qiⱪalaydiƣan ǝrkǝklǝr altǝ yüz ming tursa, Sǝn tehi: «Mǝn ularni gɵx yǝydiƣan, ⱨǝtta pütün bir ay gɵx yǝydiƣan ⱪilimǝn» dǝysǝn;□«yolƣa qiⱪalaydiƣan ǝrkǝklǝr» — yaki «piyadǝ ǝskǝrlǝr». 1:46ni kɵrüng. 22 ǝmisǝ ⱪoy, kala padilirining ⱨǝmmisi soyulsa ularƣa yetǝmdu? Yaki dengizdiki ⱨǝmmǝ beliⱪ ularƣa tutup berilsǝ, ularning yiyixigǝ yitǝrmu? — dedi.■Yⱨ. 6:7
23 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar Musaƣa: — Pǝrwǝrdigarning ⱪoli ⱪisⱪa bolup ⱪaptimu? Əmdi kɵrüp baⱪⱪinǝ, Mening sanga degǝn sɵzüm ǝmǝlgǝ axurulamdu-yoⱪ? — dedi.■Yǝx. 50:2; 59:1
24 Xuning bilǝn Musa qiⱪip Pǝrwǝrdigarning sɵzini hǝlⱪⱪǝ yǝtküzdi wǝ hǝlⱪ iqidiki aⱪsaⱪallardin yǝtmix adǝmni tallap yiƣip ularni jamaǝt qedirining ǝtrapida turƣuzdi. 25 Andin Pǝrwǝrdigar bulut iqidin qüxüp, Musa bilǝn sɵzlixip, uningdiki Roⱨtin elip yǝtmix aⱪsaⱪalƣa ⱪoydi; Roⱨ ularning üstigǝ ⱪonuxi bilǝn ular bexarǝt berixkǝ kirixti. Lekin xu waⱪittin keyin ular undaⱪ ⱪilmidi. 26 Lekin u qaƣda ulardin ikki adǝm bargaⱨta ⱪaldi; birsining ismi Əldad, ikkinqisi Medad idi (ular ǝslidǝ aⱪsaⱪallarning arisida tizimlanƣanidi, lekin ibadǝt qediriƣa qiⱪmay ⱪalƣanidi). Roⱨ ularning üstidimu ⱪondi wǝ ular bargaⱨ iqidǝ bexarǝt berixkǝ baxlidi. 27 Yax bir yigit yügürüp kelip Musaƣa: —
Əldad bilǝn Medad bargaⱨta bexarǝt beriwatidu, — dedi. 28 Musaning hizmǝtkari, Musa talliƣan sǝrhil yigitliridin biri, Nunning oƣli Yǝxua ⱪopup: —
I hojam Musa, ularni tosuƣayla, — dedi. 29 Lekin Musa uningƣa: — Sǝn mening sǝwǝbimdin ⱨǝsǝt ⱪiliwatamsǝn? Pǝrwǝrdigarning pütün hǝlⱪi pǝyƣǝmbǝr bolup kǝtsǝ idi, Pǝrwǝrdigar Ɵzining Roⱨini ularning üstigǝ ⱪoysa idi! — dedi.
30 Xuning bilǝn Musa bilǝn Israil aⱪsaⱪallirining ⱨǝmmisi bargaⱨⱪa ⱪaytip ketixti.
Pǝrwǝrdigarning bɵdünǝ qüxürüxi
31 Əmdi Pǝrwǝrdigar aldidin bir xamal qiⱪip, u dengiz tǝrǝptin bɵdünilǝrni uqurtup kelip, bargaⱨning ǝtrapiƣa yeyiwǝtti; bɵdünilǝr bargaⱨning u tǝripidimu bir künlük yol, bu tǝripidimu bir künlük yol kǝlgüdǝk yǝr yüzini ikki gǝz egizliktǝ kǝlgüdǝk ⱪaplidi.□«Yǝr yüzini ikki gǝz egizliktǝ kǝlgüdǝk ⱪaplidi.» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yǝr yüzidin alaⱨazǝl ikki gǝz egizliktǝ uqup kǝldi». «gǝz» — Muⱪǝddǝs Kitabta ixlitilgǝn «gǝz» adǝmning ⱪolining jǝynǝktin barmaⱪning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪi (tǝhminǝn 45 santimetr) idi. ■Mis. 16:13; Zǝb. 78:26-28
32 Hǝlⱪ ornidin turup pütkül xu küni, xu keqisi wǝ ǝtisi pütün kün bɵdünǝ tutup yiƣdi, ǝng az degǝnlirimu alaⱨazǝl ikki homir yiƣdi; ular bularni bargaⱨning tɵt ǝtrapiƣa ɵzliri üqün yeyixti.□«homir» —— Bir «homir» tǝhminǝn ming litrgǝ barawǝr. Bɵdünilǝrning yeyilixi, xübⱨisizki, gɵxini ⱪaⱪlax üqün idi. 33 Ular gɵxni qaynap ezip bolmay, gɵx tehi qixliri arisida turƣanda, Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi ularƣa ⱪozƣilip, hǝlⱪni intayin eƣir bir waba bilǝn urdi.□«Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi ularƣa ⱪozƣilip, hǝlⱪni... urdi» — Huda nemixⱪa hǝlⱪ ⱪaⱪxiƣan waⱪtida ǝmǝs, bǝlki dǝl bɵdünilǝrgǝ eƣiz tǝgkǝndǝ ularni urdi? Xübⱨisizki, U ularni xu ixta sinidi. Ular ǝslidǝ Uningdin narazi bolup gumanlinip: «Əmdi bizgǝ kim gɵx beridu?» — deyixkǝnidi (4-ayǝt). Biraⱪ Huda ularƣa kɵz aldida gɵx bǝrgini bilǝn, ular gumanidin towa ⱪilmidi yaki tǝxǝkkur eytmidi. ■Zǝb. 78:29-31 34 Xunga kixilǝr xu yǝrni «Ⱪibrot-Ⱨattawaⱨ» dǝp atidi; qünki ular xu yǝrdǝ nǝpsi taⱪildiƣan kixilǝrni yǝrlikkǝ ⱪoyƣanidi.□«Ⱪibrot-Ⱨattawaⱨ» — mǝnisi «Nǝpsaniyǝtning ⱪǝbriliri». 35 Keyin hǝlⱪ Ⱪibrot-Ⱨattawaⱨtin yolƣa qiⱪip Ⱨazirotⱪa kelip, Ⱨazirotta tohtidi.
■11:1 Ⱪan. 9:22; Zǝb. 78:21; 106:13-18
□11:3 «Tabǝraⱨ» — «kɵyüx» degǝn mǝnidǝ.
□11:4 «xalƣut kixilǝr» — bǝzilǝr «bikar tǝlǝplǝr» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Lekin keyinki sɵzlǝrdin ⱪariƣanda, ular bǝlkim Israillardin ayrim, baxⱪa birnǝqqǝ millǝtlǝrdin bolƣan bir türküm kixilǝr boluxi mumkin.
■11:4 Mis. 12:38; 16:3; Zǝb. 106:14; 1Kor. 10:6
■11:7 Mis. 16:14, 31; Zǝb. 78:24-25; Yⱨ. 6:31, 49
□11:8 «tǝmi zǝytun mayliⱪ toⱪaqlarƣa ohxaytti» — yaki «tǝmi tatliⱪ zǝytun mayƣa ohxaytti».
□11:17 «sening üstüngdǝ turuwatⱪan Roⱨ» — xübⱨisizki, Hudaning Ɵzining Muⱪǝddǝs Roⱨi. 29-ayǝtni kɵrüng.
□11:21 «yolƣa qiⱪalaydiƣan ǝrkǝklǝr» — yaki «piyadǝ ǝskǝrlǝr». 1:46ni kɵrüng.
■11:22 Yⱨ. 6:7
□11:31 «Yǝr yüzini ikki gǝz egizliktǝ kǝlgüdǝk ⱪaplidi.» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yǝr yüzidin alaⱨazǝl ikki gǝz egizliktǝ uqup kǝldi». «gǝz» — Muⱪǝddǝs Kitabta ixlitilgǝn «gǝz» adǝmning ⱪolining jǝynǝktin barmaⱪning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪi (tǝhminǝn 45 santimetr) idi.
■11:31 Mis. 16:13; Zǝb. 78:26-28
□11:32 «homir» —— Bir «homir» tǝhminǝn ming litrgǝ barawǝr. Bɵdünilǝrning yeyilixi, xübⱨisizki, gɵxini ⱪaⱪlax üqün idi.
□11:33 «Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi ularƣa ⱪozƣilip, hǝlⱪni... urdi» — Huda nemixⱪa hǝlⱪ ⱪaⱪxiƣan waⱪtida ǝmǝs, bǝlki dǝl bɵdünilǝrgǝ eƣiz tǝgkǝndǝ ularni urdi? Xübⱨisizki, U ularni xu ixta sinidi. Ular ǝslidǝ Uningdin narazi bolup gumanlinip: «Əmdi bizgǝ kim gɵx beridu?» — deyixkǝnidi (4-ayǝt). Biraⱪ Huda ularƣa kɵz aldida gɵx bǝrgini bilǝn, ular gumanidin towa ⱪilmidi yaki tǝxǝkkur eytmidi.
□11:34 «Ⱪibrot-Ⱨattawaⱨ» — mǝnisi «Nǝpsaniyǝtning ⱪǝbriliri».