78
78-küy •••• Tarihning tepixmaⱪliri •••• 1-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng
1 Asaf yazƣan «Masⱪil»: —
I Mening hǝlⱪim, tǝlimimni anglanglar,
Aƣzimdiki sɵzlǝrgǝ ⱪulaⱪ selinglar. ◼«I Mening hǝlⱪim, tǝlimimni anglanglar... ⱪǝdimki tepixmaⱪlarni elan ⱪilimǝn (2-ayǝt)» — oⱪurmǝnlǝr bu küy kɵrsǝtkǝn wǝⱪǝlǝrni Tǝwrattiki «Misirdin qiⱪix», «Qɵl-bayawandiki sǝpǝr», «Batur ⱨakimlar» ⱨǝm «Samuil (1)», «Samuil (2)» degǝn ⱪisimlardin tapalaydu.
2 Tǝmsil bilǝn aqay mǝn aƣzimni, bayan ǝylǝp ɵtmüxtiki tepixmaⱪlar.◼«... bayan ǝylǝp ɵtmüxtiki tepixmaⱪlar» — «tepixmaⱪlar» toƣruluⱪ 1-ayǝttiki ixaⱨatni kɵrüng. ◘Zǝb. 49:4; Mat. 13:35
3 Biz bularni angliƣan, bilgǝn,
Ata-bowilirimiz ularni bizgǝ eytip bǝrgǝn.
4 Biz bularni ularning ǝwladliridin yoxurmaymiz,
Kelidiƣan dǝwrgǝ Pǝrwǝrdigarning mǝdⱨiyilirini,
Uning küq-ⱪudritini,
Uning ⱪilƣan karamǝt ixlirini bayan ⱪilimiz.
5 Qünki U Yaⱪupta bir agaⱨ-guwaⱨni bekitkǝn,
Israilda bir ⱪanunni ornatⱪan;
«Balanglarƣa ügitinglar bularni» dǝp,
Əmr kilƣanidi U ǝjdadimizƣa. ◘Ⱪan. 4:9; 6:7
6 Xundaⱪ dǝwr ⱪelǝr,
Əjdatlirimiz bularni qoⱪum bilgǝy,
Ⱨǝtta tuƣulmaⱪqi bolƣan balilarmu,
Əwladmu-ǝwlad baliliriƣa ügǝtkǝy.
7 Pǝrzǝntliri ümidini Hudaƣa baƣliƣay,
Tǝngrining ⱪilƣanlirini untumiƣay,
Bǝlki Uning ǝmrlirigǝ kirgǝy;
8 Dorimisun ular ejdatlirini,
Jaⱨil, asiy bir zaman kǝbi,
Ɵz ⱪǝlbini durus ⱪilmiƣay,
Roⱨi Tǝngrigǝ wapasiz bir dǝwr ⱪǝbi,
U xundaⱪ buyruƣandur. ◘Mis. 32:9; 33:3, 5; 34:9; Ⱪan. 9:6, 13; 31:27
9 Mana Əfraimning ǝwladliri,
Ⱪorallanƣan oⱪyaqilar bolsimu,
Jǝng künidǝ sǝptin yandi.
10 Ular Hudaning ǝⱨdisini tutmidi,
Bǝlki Uning Tǝwrat-ⱪanunida mengixni rǝt ⱪildi.
11 Ular Uning ⱪilƣanlirini,
Ɵzlirigǝ kɵrsǝtkǝn karamǝtlirini untudi.
12 U Misirning zeminida, Zoanning dalasida,
Ularning ata-bowilirining kɵz aldida mɵjizilǝrni kɵrsǝtkǝnidi;
13 U dengizni bɵlüwetip,
Ularni otturisidin ɵtküzgǝnidi;
Suni kiya kǝbi tik turguzƣanidi. ◘Mis. 14:21
14 U kündüzdǝ bulut bilǝn,
Keqidǝ ot nuri bilǝn ularni yetǝklidi. ◘Mis. 13:21; Zǝb. 105:39
15 Qɵl-bayawanda taxlarni yeriwǝtkǝnidi,
Qongⱪur surlardin urƣup qiⱪⱪandǝk iqimlikni mol ⱪildi; ◘Mis. 17:6; Qɵl. 20:11; Zǝb. 105:41; 1Kor. 10:4
16 U hada taxtin ɵstǝng-eⱪinlarni ⱨasil ⱪildi,
Suni dǝryalardǝk aⱪⱪuzdi.
17 Biraⱪ ular yǝnǝ Uning aldida gunaⱨ ⱪiliwǝrdi,
Qɵldǝ Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqiƣa asiyliⱪ ⱪildi.
18 Ular kɵnglidǝ Tǝngrini sinidi,
Nǝpsini ⱪanduruxⱪa yemǝklikni tǝlǝp ⱪildi.
19 Ular Hudani ⱨaⱪarǝtlǝp: — «Tǝngri qɵl-dǝxttǝ dastihan salalamdu? ◘Qɵl. 11:1, 4
20 Mana U ⱪoram taxni uruwidi,
Sular urƣup,
Eⱪinlar bulaⱪtǝk texip qiⱪti;
Əmdi U bizgǝ nanmu berǝlǝmdu?
Ɵz hǝlⱪini gɵx bilǝn tǝminliyǝlǝmdu?» — deyixti. ◼«Ular... (yǝni hǝlⱪ) mana U ⱪoram taxni uruwidi, sular urƣup, eⱪinlar bulaⱪtǝk texip qiⱪti; ǝmdi u bizgǝ nanmu berǝlǝmdu?» — deyixti» — bu wǝⱪǝ Tǝwrat, «Qɵl.» 11-babta bayan ⱪilinƣan. ◘Mis. 17:6; Qɵl. 20:11
21 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar anglap, ƣǝzǝplǝndi;
Yaⱪupⱪa ot tutaxti,
Israilƣa aqqiⱪi kɵtürüldi; ◘Qɵl. 11
22 Qünki ular Hudaƣa ixǝnmidi,
Uning nijatliⱪiƣa ular tayanmidi,
23 U ǝrxtin bulutlarni buyrup,
Asman dǝrwazilirini aqⱪanidi;
24 U ular üstigǝ «manna»ni yaƣdurup,
Ularƣa ǝrxtiki axliⱪni bǝrgǝnidi; ◼«U ular üstigǝ «manna»ni yaƣdurup, ularƣa ǝrxtiki axliⱪni bǝrgǝnidi» — «manna» asmandin qüxidiƣan birhil ax idi. «Mis.» 16-babni kɵrüng. ◘Mis. 16:14
25 Xuning bilǝn insanlar küq igilirining nenini yegǝnidi;
U ularƣa ⱪanƣuqǝ ozuⱪni ǝwǝtkǝnidi. ◼«... Insanlar küq igilirining nenini yegǝnidi» — « «küq igiliri» xübⱨisizki, pǝrixtilǝrni kɵrsitidu. ◘Yuⱨ. 6:31; 1Kor. 10:3
26 Əmdi U asmanda xǝrⱪ xamili qiⱪirip,
Küqi bilǝn jǝnub xamilinimu elip kǝldi; ◘Qɵl. 11:31
27 U gɵxni qang-tozandǝk ular üstigǝ qüxürdi,
Dengizlar saⱨilidiki ⱪumlardǝk uqar-ⱪanatlarni yaƣdurdi.
28 U bularni ularning bargaⱨining otturisiƣa,
Qedirlirining ǝtrapiƣa qüxürdi.
29 Ular boluxiqǝ yǝp toyuxti,
Qünki ularning nǝpsi tartⱪinini Huda ularƣa kǝltürgǝnidi.
30 Lekin ular nǝpsi tartⱪinidin tehi zerikmǝyla,
Gɵxni eƣizlirida tehi qaynawatⱪinidila,
31 Hudaning ƣǝzipi ularƣa ⱪozƣaldi;
Ulardin ǝng ⱪamǝtlikliri ⱪirildi,
Israilning sǝrhil yaxlirini yǝrgǝ uruldi. ◘Qɵl. 11:33; 1Kor. 10:5
32 Kɵrüp xunqǝ ⱪɵrgülük
, Biraⱪ towa ⱪilmidi,
Kɵrüp xunqǝ mɵjizilirigǝ, lekin anga ixǝnmidi;
33 Xunga Huda ularning hayatini ⱪoydi menisizlik iqigǝ,
Hǝm ɵtti yilliri dǝkkǝ-dükkigǝ.
34 Ular ɵlüm kǝlgǝnde baxƣa,
Əskǝ aldi Uni,
Towa ⱪilip Tǝngrini intilip, izdǝxkǝ baxlidi Uni.
35 Əskǝ aldi ular «Uyultaxtǝk baxpanaⱨimiz Huda,
Ⱨǝmmidin Aliy Tǝngri hǝmjǝmǝt-ⱪutⱪuzƣuqimiz bar».
36 Biraⱪ ular aƣzi bilǝn huxamǝt ⱪildi,
Tili bilǝn Uningƣa yalƣan sɵz ⱪildi;
37 Qünki ularning kɵngli Uningƣa sadiⱪ bolmidi,
Ular Uning ǝⱨdisini qing tutmidi.
38 Biraⱪ U yǝnila rǝⱨimdil idi;
Ⱪǝbiⱨlikini kǝqürüp, ularni yoⱪatmidi;
U tǝkrar Ɵz ƣǝzipidin yandi,
U ⱪǝⱨrini ⱪozƣiƣini bilǝn ⱨǝmmini tɵkmidi.
39 U ularning pǝⱪǝt ǝt igiliri,
Kǝtsǝ ⱪaytip kǝlmǝs bir nǝpǝs ikǝnlikini yad ǝtti.
40 Ular qɵl-dǝxttǝ xunqǝ kɵp ⱪetim Uning aqqiⱪini kǝltürdi.
Xunqǝ kɵp ⱪetim bayawanda kɵngligǝ azar bǝrdi!
41 Bǝrⱨǝⱪ, ular ⱪaytidin yoldin qǝtnǝp Tǝngrini sinidi,
Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqining yürikini zedǝ ⱪildi.
42-43 Ular Uning ⱪolini ǝslimidi;
Ularni zomigǝrning qanggilidin ⱨɵrlükkǝ ⱪutⱪuzƣan künini,
Ⱪandaⱪ ⱪilip Misirda karamǝtlǝrni yaritip,
Zoan dalasida mɵjizilǝrni kɵrsǝtkinini esidin qiⱪardi.
44 U Misirliⱪlarning dǝryalirini, eⱪinlirini ⱪanƣa aylandurup,
Ularni iqǝlmǝs ⱪilip ⱪoydi; ◘Mis. 7:20
45 Ularning arisiƣa nǝxtǝrlik qiwinlarni top-topi bilǝn ǝwǝtti,
Ⱨalak ⱪilar paⱪilarni mangdurdi; ◘Mis. 8:2,20
46 Ularning ziraǝtlirini kepinǝk ⱪurtliriƣa tutup berip,
Mǝⱨsulatlirini qekǝtkilǝrgǝ bǝrdi; ◘Mis. 10:13
47 Üzüm tallirini mɵldür bilǝn urdurup,
Ənjürlirini ⱪiraw bilǝn üxxütüwǝtti. ◘Mis. 9:23
48 U kalilirini mɵldürgǝ soⱪturup,
Mallirini qaⱪmaⱪ otlirida kɵydürüwǝtti.
49 U ularƣa ƣǝzipining dǝⱨxǝtlikini —
Ⱪǝⱨri, nǝprǝt ⱨǝm eƣir külpǝtlǝrni qüxürdi,
Kǝldi hǝm bir türküm buzƣunqi pǝrishtilǝr kök-asmandin.
50 U Ɵz ƣǝzipi üqün bir yolni tüzlǝp ⱪoydi;
Ularning jenini ɵlümdin ayimay,
Bǝlki ⱨayatini wabaƣa tapxurdi; ◘Mis. 9:6
51 U Misirda barliⱪ tunji tuƣulƣan balilarni,
Ⱨamning qedirlirida ularning ƣururi bolƣan tunji oƣul balilirini ⱪiriwǝtti. ◘Mis. 12:29; Zǝb. 105:36
52 U padiqidǝk Ɵz hǝlⱪini Misirdin sǝpǝrgǝ atlandurup,
Qɵl-bayawandin ularni ⱪoy padisidǝk baxlap mangdi;
53 Ularni aman-esǝn yetǝkligǝqkǝ,
Ular ⱪorⱪunqtin haliy bolup mangdi;
Düxmǝnliri ƣǝrⱪ boldi dengizda. ◘Mis. 14:27,28; 15:10
54 U ularni Ɵz muⱪǝddǝs zeminining qegrasiƣa,
Ong ⱪoli igiliwalƣan bu taƣliⱪⱪa elip kǝldi.
55 U ǝllǝrni ularning aldidin ⱪoƣliwetip,
Tana bilǝn ɵlqǝp yǝrni, tǝⱪsim ⱪildi zeminni;
Israil ⱪǝbililirini ularning qedirliriƣa olturaⱪlaxturdi. ◘Yǝ. 13:7; Zǝb. 136:21,22
56 Biraⱪ ular Hudani, Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqini sinap aqqiⱪlandurdi,
Uning tapxurƣan guwaⱨ-agaⱨlirini tutmidi;
57 Bǝlki ata-bowliridǝk yoldin teyip asiyliⱪ ⱪildi,
Hain oⱪyadǝk ⱪeyip kǝtti.
58 Ular egizliktǝ ⱪurƣan ibadǝtgaⱨlar bilǝn Uning ƣǝzipini ⱪozƣidi,
Oyma butliri bilǝn Uning yürikini ɵrtidi. ◘Ⱪan. 32:16,21
59 Huda ularni anglap ƣǝzǝplǝndi,
Israildin intayin yirgǝndi.
60 U Xiloⱨdiki makanini,
Yǝni U insan arisida turƣan qedirni taxlap kǝtti, ◼«U (Rǝb) Xiloⱨdiki makanini, Yǝni U insan arisida turƣan qedirni taxlap kǝtti» — 60-66-ayǝtlǝrdiki wǝⱪǝlǝr «1Sam.» 1-6-babta bayan ⱪilinƣan.
61 Ɵzining ⱪudrǝt bǝlgisini bulap ketixkǝ,
Xan-xǝripini ixƣaliyǝtqilǝrning ⱪoliƣa bǝrdi; ◼«Ɵzining ⱪudrǝt bǝlgisini bulap ketixkǝ, xan-xǝripini ixƣaliyǝtqilǝrning ⱪoliƣa bǝrdi» — bu ayǝttǝ Hudaning «ⱪudrǝt bǝlgisi» wǝ «xan-xǝripi» Uning ǝⱨdǝ sanduⱪini kɵrsitidu. ◘1Sam. 4:10,11
62 Ɵz hǝlⱪini ⱪiliqⱪa tapxurdi,
Ɵzining mirasi bolƣanlardin intayin ƣǝzǝplǝndi.
63 Ot ularning yigitlirini yalmidi,
Ⱪizliri toy nahxilirida mahtalmaytti.
64 Ularning kaⱨinliri ⱪiliq astida yiⱪildi,
Lekin tul hotunliri ⱨaza tutmidi. ◼«Ularning kaⱨinliri ⱪiliq astida yiⱪildi» — «kaⱨin» ibadǝthanida ⱪurbanliⱪ ⱪilix hizmitidǝ bolƣan mǝhsus hadim. ◘1Sam. 4:11,18,19
65 Andin Rǝb birsi uyⱪudin oyƣandǝk oyƣandi,
Xarabtin jasarǝtlǝngǝn palwandǝk towlidi.
66 U rǝⱪiblirini urup qekindürüp,
Ularni tügimǝs rǝswaƣa ⱪaldurdi. ◼«U rǝⱪiblirini urup qekindürüp...» — bu jümlǝ ibraniy tilida ikki bisliⱪ. Ikkinqi mǝnisi «U rǝⱪiblirining kasisiƣa urup,..». Tǝwrat, «1Sam.» 5-babta, Huda butpǝrǝs Filistiyǝliklǝrgǝ waba qüxürüp, ularni buwasirlar bilǝn ⱪiynidi. ◘1Sam. 5:6; 6:4
67 Yüsüpning qedirini xallap, rǝt ⱪildi;
68 Bǝlki Yǝⱨuda ⱪǝbilisini,
Yahxi kɵrgǝn Zion teƣini tallidi.
69 Xu yǝrdǝ muⱪǝddǝs jayini taƣ qoⱪⱪiliridǝk,
Yǝr-zeminni ǝbǝdiy ornatⱪandǝk mǝzmut bina ⱪildi;
70 U Ɵz ⱪuli Dawutni tallap,
Uni ⱪoy ⱪotanliridin qaⱪiriwaldi; ◘1Sam. 16:11; 2Sam. 7:8
71 Ⱪozilirini emitidiƣan saƣliⱪlarni ǝgixip beⱪixtin ayrip,
Uni Ɵz hǝlⱪi Yaⱪupni, mirasi bolƣan Israilni beⱪixⱪa qiⱪardi. ◘2Sam. 5:2; 1Tar. 11:2
72 Dawut ularni ⱪǝlbidiki durusluⱪi bilǝn baⱪti,
Ⱪolining ǝpqilliki bilǝn ularni yetǝklidi.
◼78:1 «I Mening hǝlⱪim, tǝlimimni anglanglar... ⱪǝdimki tepixmaⱪlarni elan ⱪilimǝn (2-ayǝt)» — oⱪurmǝnlǝr bu küy kɵrsǝtkǝn wǝⱪǝlǝrni Tǝwrattiki «Misirdin qiⱪix», «Qɵl-bayawandiki sǝpǝr», «Batur ⱨakimlar» ⱨǝm «Samuil (1)», «Samuil (2)» degǝn ⱪisimlardin tapalaydu.
◼78:2 «... bayan ǝylǝp ɵtmüxtiki tepixmaⱪlar» — «tepixmaⱪlar» toƣruluⱪ 1-ayǝttiki ixaⱨatni kɵrüng.
◘78:8 Mis. 32:9; 33:3, 5; 34:9; Ⱪan. 9:6, 13; 31:27
◘78:14 Mis. 13:21; Zǝb. 105:39
◘78:15 Mis. 17:6; Qɵl. 20:11; Zǝb. 105:41; 1Kor. 10:4
◘78:19 Qɵl. 11:1, 4
◼78:20 «Ular... (yǝni hǝlⱪ) mana U ⱪoram taxni uruwidi, sular urƣup, eⱪinlar bulaⱪtǝk texip qiⱪti; ǝmdi u bizgǝ nanmu berǝlǝmdu?» — deyixti» — bu wǝⱪǝ Tǝwrat, «Qɵl.» 11-babta bayan ⱪilinƣan.
◘78:21 Qɵl. 11
◼78:24 «U ular üstigǝ «manna»ni yaƣdurup, ularƣa ǝrxtiki axliⱪni bǝrgǝnidi» — «manna» asmandin qüxidiƣan birhil ax idi. «Mis.» 16-babni kɵrüng.
◼78:25 «... Insanlar küq igilirining nenini yegǝnidi» — « «küq igiliri» xübⱨisizki, pǝrixtilǝrni kɵrsitidu.
◘78:51 Mis. 12:29; Zǝb. 105:36
◘78:55 Yǝ. 13:7; Zǝb. 136:21,22
◼78:60 «U (Rǝb) Xiloⱨdiki makanini, Yǝni U insan arisida turƣan qedirni taxlap kǝtti» — 60-66-ayǝtlǝrdiki wǝⱪǝlǝr «1Sam.» 1-6-babta bayan ⱪilinƣan.
◼78:61 «Ɵzining ⱪudrǝt bǝlgisini bulap ketixkǝ, xan-xǝripini ixƣaliyǝtqilǝrning ⱪoliƣa bǝrdi» — bu ayǝttǝ Hudaning «ⱪudrǝt bǝlgisi» wǝ «xan-xǝripi» Uning ǝⱨdǝ sanduⱪini kɵrsitidu.
◼78:64 «Ularning kaⱨinliri ⱪiliq astida yiⱪildi» — «kaⱨin» ibadǝthanida ⱪurbanliⱪ ⱪilix hizmitidǝ bolƣan mǝhsus hadim.
◼78:66 «U rǝⱪiblirini urup qekindürüp...» — bu jümlǝ ibraniy tilida ikki bisliⱪ. Ikkinqi mǝnisi «U rǝⱪiblirining kasisiƣa urup,..». Tǝwrat, «1Sam.» 5-babta, Huda butpǝrǝs Filistiyǝliklǝrgǝ waba qüxürüp, ularni buwasirlar bilǝn ⱪiynidi.
◼78:67 «Rǝb... Yüsüpning qedirini xallap, rǝt ⱪildi; Əfraim ⱪǝbilisini tallimidi...» — 67-72-ayǝtlǝrdǝ, Hudaning Dawut pǝyƣǝmbǝrni Ɵz hǝlⱪining padixaⱨi boluxⱪa, Zion (Yerusalem)ni Ɵz muⱪǝddǝs ibadǝthanisining ⱪurulux jayi boluxⱪa tallax jǝryanini bayan ⱪilinidu. Ⱨǝzriti Dawut bolsa Yüsüp yaki Əfraim ⱪǝbililiridin ǝmǝs, bǝlki Yǝⱨuda ⱪǝbilisidin idi.