12
Nia huahuati na Sabbath* Sabbath bongi aheahe ni Jew, tana Sarare.
(Mark 2:23-28; Luke 6:1-5)
Me mua hau murina eni, Jesus ma nina vaovarongo tara liu ghobuni na lei leghai ni wheat wheat na vanga te vagha koni. Na vure tara gonidila na vuavuani tana na flour. tana Sabbath. Ma nina vaovarongo tara vitolo, ge ra vuivuni ni bihuani na vavanga ni wheat mara ghanighi na vuavuani. Mana balu Pharisee tara vaevanera, ge ra bosa vania Jesus, “Ko righia! Gaira nimua na vaovarongo tara hughua nimami na vetena, tara bihui na vavanga ni wheat tana Sabbath.” hughua nimami vetena tara vihuani na vavanga ni wheat mara ghanighi na vuavuani ta didira na leghai, te mua hughua na vetena - righia Eruani Vetena 23:25. Tara hughua nina vetena Jew vamua na pukuna tara gonia te vagha eni tana Sabbath - righia Buka Rughuhoru 20:10.
Ma Jesus te bosa tughu me vanira, “?Ivei tea tau mua idumia na hava David na vunaghi haba ma rana ghana udu tara gonia idania tana bona tara vitolo? Ra tona tana nina Baebale Tapole tabu God, mara ghanighi na berete tabu ni sukaghi, sakai vamua te hughua dida na vetena. Na manesukaghi vamua te manana ge ke ghanighi. 1 Samuel 21:1-6; Buka Vetena 24:9 Tau ghilalaa tua nina lei vetena Moses, tana lei Sabbath, na lei manesukaghi tana Valetabu tara hughua, hauvaa mara mua hahi. Inau tu bosa vanighau gatu, siki sakai tamiu te haba vulea nina Valetabu God. God te bosa tana gegere tabu,
‘Na veiarovi vamua tu liona, te haba vulea va na sukaghi.’ Hosea 6:6
Ke vagha kau ghanaghana kalea na ghanaghana iga ke, kau mua hurura na mane tara marabu. Na pukuna inau, na Dale Tinoni tu vunaghi pungisia na Sabbath.”
Na tinoni te labe na limana
(Mark 3:16; Luke 6:6-11)
Mi murina eni Jesus te tona sanira, me vaa haghe ta didira na vale kokoeliulivuti na Jew, 10 me righia iga na tinoni te labe na limana. Mana balu tinoni ghua iga tara liona na hughuhughuana Jesus, ge ra huatia, “?E vetena so na kisu vahaghi tana Sabbath pe taho?”
11 Ge bosa vanira Jesus, “A sakai tamiu, keba loghoa na sheep ke tumu haghe tana gilu tana Sabbath, ke tabea mughua me ke ghora datoa. Luke 14:5 12 Na tinoni te haba vulea va na sheep! Keri ke, dida na vetena te lubatighita ge ka lutui so na lei totobo uto tana Sabbath.” 13 Ge bosa vania na tinoni te labe na limana, “Ko hau datoa na limamu!” Ma gaia te hau datoa, me uto oli te vagha na levu ni limana. 14 Hauva, ma gaira na Pharisee tara tona keha, ge ra padalaghinia na ghana mate Jesus.
Nina tinoni lutu vivili God
15 Ma Jesus te ghilala tua tara padalaghinia na ghana mate, ge tona keha. Mana vure subo tara saritaonia, me kisu udolura gaira tara vahaghi. 16 Me hove pungisira ge kara bei bosa tatea vania gea siki sakai. 17 E nea te vagha eni ge ke kale utuni na hava God te bosaa idania vania Isaiah na prophet,
18 Aeni a nigua na tinoni lutu, tu vilia.
Agaia tu dolovia mu nia togotogo.
Inau tu vetenaa nigua na tarunga ivuvungana
ge ke tughunitatea nigua na dete vanira na lei tinoni soko.
19 Gaia, ke mua hughuhughu, me ke mua ghughu
me ke mua kokoe ghaeghahe tana lei halautu.
20 Agaia te lio kikinima vanira tara liomabo,
me ke patupatura tara loghoa na taluutuni pile kikia te vagha na lake te taoluvu,
polo ke lavi olia mai na togholuvu, nia nina lagavule.
21 Mana lei kema soko tana maramana kara pitudilaa gaia. Isaiah 42:1-4
Jesus ma Beelzebul
(Matthew 9:24; Mark 3:20-30; Luke 11:14-23)
22 Mi murina keri, na balu tinoni tara holaa vania mai Jesus, na tinoni rorodo te mua kokoe tate, na pukuna na tidalo dika ilokana. Ma Jesus te kisu volaa ge reirei oli me ghoi kokoe oli. 23 Mana vure subo te nia maro na mangadira, na hava Jesus te nei, ge ra huahuati heghedira, “?A Jesus eni ke na Christ, agaia na vaivarina sughua David, pe taho?”§ vaivarina so David eruani na ahana na Christ, na mane God te vilia ge ke vavolara nina vure.
24 Tana bona na lei Pharisee tara rongovia, gaira tara ghaghua, “Gaia te loghoa na maana ge ke ghuruhorura na lei tidalo dika na pukuna na vunaghidira na lei tidalo, Beelzebul,* Beelzebul eruani na ahana Satan. te hea na maana ge ghuruhorura nia.” Matthew 9:34; 10:25
25 Ma Jesus te ghilalai na hava tara ghanaghanai, ge bosa vanira, “Na kema kara veihuhughui levu mi levu ke, kara mua kabu daro bona. Ma siki komu pana binaboli ghua, kara kabu vilivoka ma kara veihuhughui levu mi levu, geva kara luvu lee. 26 Ma ge siki ovu ta nina kinakabu Satan ke veilalabui kolua Satan, igeva ke tumu pauparuha nina kinakabu. 27 Mi ghau tau bosa ke, nina maana Beelzebul te vaheu mai, tu nia ghuruhoru tidalo. ?Mi vei tea agaira tara saritaonighau, ahei ghua nina maana tara nia ghuruhoru tidalo? Na pukuna eni, agaira tara saritaonighau tara tatei nimiu na hahi. 28 Ma ge ku ghuruhorura na lei tidalo dika nia nina maana nina Tarunga God, akeri te tughunitatea nina kinakabu God te sara mai tua itamiu. 29 E taho siki sakai ke rughuhaghe tana valena na malaghai, me ke boli kehai na lei nina lologho, ke diki lotia mughua me ke piti ngasilia na malaghai. Ge ke tangomana na holaani nina lologho tana valena. 30 Ahei te mua taoniu agaia te puku ni ghagua na kana, ma ahei te mua hangau na vahikoluadira nina vure God, gaia te puku ni haurakeana nina lutu God. Mark 9:40 31 Keri ge, inau tu bosa vanighau gatu, God ke talukehai na lei paludira na lei tinoni, mana lei totobo dika tara bosai, hauva, ahei tua ke koengelea na Tarunga Tabu, God ke mua talukehai na paluna. 32 Ma ahei ke bosa dikalau inau, na Dale Tinoni, God ke talukehai vania, hauva ma hei ke koengelea na Tarunga Tabu, God ke mua talukeha vania na paluna, itaeni maia ke vaa me vaa. Luke 12:10
33 “Ke vagha ko loghoa na ghai te uto, igeva ko loghoa na vavanga te uto. Mo ko loghoa na ghai dika ke, geva ko loghoa ghua na vavanga te dika. Vaho ge kau righi vaughilalana nia na vavangana ivei sughua na ghai te uto pe dika. 34 Ighau tau vaghara na lei poli! Kau mua tangomana na bosana siki totobo uto na pukuna tau dika! Na tinoni te bosa tatea na hava te kabu polo iloka ni tobana. Matthew 3:7; 15:8; 23:33; Luke 3:7; 6:43-45 35 Na tinoni uto te loghoa na totobo uto ilokana na tobana, keri ge ke bosai na lei bosa uto. Me te vagha ghua eni, na tinoni dika te loghoa na totobo te dika ilokana na tobana, keri ge ke bosai na lei bosa dika. 36 Kau ghilala utoa, tana bongi ni dete, God ke detera na lei tinoni soko taonighi na lei bosa tara bosai. 37 God ke dete olighau nia na lei bosamiu taonighi nimiu na lei hahi, me ke vavolaghau nia nimiu na kabu maemane.”
Ra nongia na butuli
(Mark 8:11-12; Luke 11:29-32)
38 Na balu manetarai ni vetena nina Moses ma gaira na Pharisee tara bosa mara ghaghua, “Tarai, ighai tai liona, ge kai vaevanea ko gonia vanighai na vaughilala butuli.”
39 Ge bosa vanira Jesus, “Na vure dika sughua ighau, tau mua nia kikinima God! Ighau tau kurutiu nia na vaughilala butuli. Taho, God ke vaheghau mai vamua nina vaughilala a prophet Jonah idania. 40 Te vagha Jonah te ghaha tana kutuna na puhu e tolu na bongi udolu, Jonah 1:17 ke vaghau ghua inau, na Dale Tinoni, ku ghahau e tolu na bongi udolu i Betidalo. 41 Tana bongi ni dete, na vure ni Nineveh kara tapatughuru, ma kara hurukaleghau na pukuna tara tughulio tana lei paludira, tana bona tara rongovia nina tarai Jonah. Jonah 3:5 Mi nau tu bosa vanighau gatu, a sakai iani taeni te haba vulea Jonah, hauvaa mau mua tughulio. 42 Tana bongi ni dete, na vinahogho ni Sheba, ke tughuru dato, me ke hurukaleghau, na pukuna te vaa butu hau mai tana komuna me mai vaa rongohia nina tarai manaha na vunaghi haba Solomon. 1 Vunaghi Haba 10:1-10; 2 Vavata 9:1-12 Mi nau tu bosa vanighau gatu, asakai iani taeni te haba vulea Solomon, hauvaa mau mua rongovia.”
Jesus te nia tarai na tidalo dika
(Luke 11:24-26)
43 “Tana bona na tidalo dika te rughuhoru itatana na tinoni, e tona tana lei bona aroha te kenekene malana ge ke ghaha iga. 44 Me mua topoa, ge ghanaghana liona, ‘Ku pulohi tana na tinoni tu vaa butu mai iga.’ Ma gaia te oli, me topoa na tinoni keri te marabu me kokoba, te vagha na valena siki sakai te hala marabua me gonidila sokoa tua. 45 Ma gaia te tona me ghoi holara mai ghua, ara vitu na tidalo dika, tara dika haba au vule vaa itatana. Ma gaira tara mai mara ghahara itatana. Me soko te vagha eni, na tinoni keri te ghaha tana vahola vulea i vauvaluni mai. Me vagha eni ke kalera na lei tinoni dika tana vavata eni.”
A tinana mana lei hoghona Jesus
(Mark 3:31-35; Luke 8:19-21)
46 Mi tana bona Jesus te kokoe vanira na vure, a tinana ma rana lei hoghona tara sara mai. Mara tughuru pari bebete, tara liona na kokoe vaniana. 47 Ma sakai itadira na vure te bosa vania, “Ko righia, a tinamu ma gaira na lei hoghomu tara tughuru tua pari bebete, ma gaira tara liona ge kara kokoe kolugho.”
48 Ge bosa tughu Jesus, “?Ahei tinagu mana lei hoghogu vaghadira?” 49 Ge tuhura vaa nina vaovarongo, me ghaghua, “Kau righira, gaira raini na tinagu mana lei hoghogu. 50 Ahei te goni taonia na liona a Tamagu i kokou gaia keri te puku ni hoghogu me vavinegu me tinagu.”

*^ Sabbath bongi aheahe ni Jew, tana Sarare.

12:1 wheat na vanga te vagha koni. Na vure tara gonidila na vuavuani tana na flour.

12:2 hughua nimami vetena tara vihuani na vavanga ni wheat mara ghanighi na vuavuani ta didira na leghai, te mua hughua na vetena - righia Eruani Vetena 23:25. Tara hughua nina vetena Jew vamua na pukuna tara gonia te vagha eni tana Sabbath - righia Buka Rughuhoru 20:10.

12:4 1 Samuel 21:1-6; Buka Vetena 24:9

12:7 Hosea 6:6

12:11 Luke 14:5

12:21 Isaiah 42:1-4

§12:23 vaivarina so David eruani na ahana na Christ, na mane God te vilia ge ke vavolara nina vure.

*12:24 Beelzebul eruani na ahana Satan.

12:24 Matthew 9:34; 10:25

12:30 Mark 9:40

12:32 Luke 12:10

12:34 Matthew 3:7; 15:8; 23:33; Luke 3:7; 6:43-45

12:40 Jonah 1:17

12:41 Jonah 3:5

12:42 1 Vunaghi Haba 10:1-10; 2 Vavata 9:1-12