Nzryrkr Jud
Natq Ngr Nzaplxtqngr Mz Nzryrkr Jud
Mwx Jud yrle letz lc mz mzlir yiz 65—80 AD mz nibr nzrmcngr mz Jiszs. Nide kzdq mzle Jiszs kxtopwzbz. Matiu 13:55; Mak 6:3 Jud trlxngiti-kaileu Jiszs, a' mz nibr nztulz-krmle mz nzbzngr, sc tqlxngiti-atele. Jon 7:5; Aposol 1:14 Mzle Jud kc tqetubz, drtqde Jemes, aclvele lrmakxtr kc Jerusalem. Aposol 15:13; Galesia 1:18-19 Mz 1 Korint 9:5 mcku kx mzle Jiszs lcdeng nzkrlzti-angidrng x nzlepxlr Nrpakxmrlz da kc tqwai Pol. Jemes ncdr Jud trnznginidru aposol, a' nidr kxnzetung ngr lrmakxtr kx nzamrlue zlwz kxnzrlxngiting.
Jud ycmnetr-ngrde kxnzakrlzng kxnzpokiang kcng tzataleo-lzbqpebzng mz nzyrlwr-lxblrkr lrmakxtr. Nztwz-rbrpelr Nrpakxmrlz mz nzrpi-krdr kx ncblo trvz-rbru mz nzrmwimingr doa kx trngiu krnalzde, murde mz zmrlz ngr Gct kxmyalz, sa naipq-zvzle leplz, kxmule-esz' vz zvz nzale-krdr alwx lc. Nzaongr drtwr lc sa tzalvztr-kzngr mzli ka. Murde leplz kcng tzrpilr kx nzlxngitilr Jiszs, trnzlxngiti-angidrlru kx Gct krlzle nzavzngr leplz mz Hxl, murde nivz lrde etu zlwz. Nzalvztr-kzlr kx leplz narlrpx-ngrdr nzalengr da kx myangr drtq, kxmule-esz' Natq Gct rpwa'-ngrde da lcng. Krlc nzalvengr da kxmrlz mz da kxtrka-esz'ngr. Mz mzli nyz Jud, leplz lcng nzpxpx-ngrdr zmatq ngr Loukxtr mz Nzryrngrkxtr Kc Kai. X mzli ka kzdung leplz nzxtrnga-ngrdr zmatq ngr Nzryrngrkxtr Kc Ate, kc tqrpibzle badr kx nzvz-rbrng.
1
Nimu la! Ninge Jud, mzle Jemes kxtopwz. X wztr-nrbalqbo mz Jiszs Kxnzmcpx. Ryrbo bamu, nimu kcng tqkqle Gct Trte mz nzrlxngitingr, tzmncpxmqng mz nivz lrde. Aclvele nzrlxngiti-krmu nakrlzbzle mzli kc Jiszs Kxnzmcpx nayzlu-mou-ngrmle. * Jud lc ni-kzde mzle Jiszs. Mc mrkc wq mz ‘Natq Ngr Nzaplxtqngr Mz Nzryrkr Jud.’
Krka'-ngrne kx natwz-zvzamu nzrmrlzngr, nivz, x nzmnc-zpwxngr. Eu, angida.
Kxnzakrlz Kxnzpokiang
Mzlengeng x inwengeng, mzli kc kai suti drtwrnge nzryr-krbo bamu mz nzlu-krgu kxmrna mz Jiszs. A' tekqtrpex drtwrnge, murde kzdung da kx nzprtzbzng bamu. X mzli ka suti zlwz drtwrnge nzrngidrlvz-ngrbo bamu mz nzvec-krmu murde natu-amqngiamu mz da kcng tqlxngitiku. Murde da angidr lcng tzaprcpemlr bagu, nalolvz-amqngiku, nigu doa kxnztrng. Mzli ka kzdung kxdrka'-ngrng nzataleo-lzbqpebzng mz mzlirmu. A' trkrlzwamuu kx nzpxtxpx-ngrdr nzmnclz-ngrbz mz Jiszs Kxnzmcpx, kc tqngi txpwz Kxetu rgu mz da amrlx. Nztwz-rbrpelr Nrpakxmrlz mz nzrpi-krdr trvz-rbru mz nigu kxnzrlxngiting mz nzrmwimingr doa kx trngiu krnalzgu, murde sa naipq-zvz Gct nigu mz zmrlz ngrde kxmyalz. A' mzli kc pnz, profet nzyrolr mz Nzryrngrkxtr kx leplz kxnzmulr lcng sa na-ayrplapxng mz Hxl. Jiszs kamle bagu zmrlz ngrde kxmyalz, murde narngiscgu zmatq mz nzaovxio-krgu alwx. A' trngiu da kx rlr-ngrmle bagu nzale-zvz-krgu alwx.
Kxnzaleng Alwx Mzli Kc Bqnc Nzayrplapxng
Krlzpeamu be kcng amrlx napi-ngrbo bamu, mz leplz kcng tzmncng mz alwx mzli kc bqnc tzayrplapxng. A' brngz nzadcpx-mou-ngrm bagu. Murde arlapxpe Yawe lr Israel, leplz nedeng kcng tqmcpxle, mz nzngini-krdr kxnzawz-nrbalqng mrkc Ijipt. A' mz nibrde ayrplapx-kzle kzdung nidr mz nzodati-krde krkcng trnzlxngitilru nide. X nayc kz mz drtwrmu enjrl kcng tzvecpx-lzbqng mz nzaclve-krdr mz zmatq ngrdr. Nzesablqtitxdr mrnyzdr. Mz nzmu-krde lcde, ayrplapxpe Gct nidr mz nzpe-alo-krde nidr x nzamnc-krdeleng mz presin kx wx-nzlongr. X namncng elr nakrlzbzle mzli kc nayzlu-ngrm Jiszs mz nzayrplapx-mou-krdeleng. 5 Mc Nzkqlu-krdr dckrlzde kc 14. Lr Israel trnzbrtiu drtwrdr nzokatrkr Gct nidr mz nzaovxio-krdr ncblo kxnzwzpxng kxnzxplrng mz drtc' kc tqesalz-ngrbzle badr. Mz nzmu-krde lcde, krkcng trnzrlxngitiung trnzprtr-pnzung elr, a' nzrve-txpwzng lzke yiz nzpnu-pwx, vz vz nzbzng amrlx ngrdr. 6 Mc Nou 6:1-4. Be lc yc mz kzdq buk, drtqde 1 Inck. A' tryclzpuu mz Nzryrngrkxtr, x trkrlz-angidrkuu kx ngi da angidr o trtingr. Kxmule-esz', a' leplz mz mzli nyz Jud nzkrlztilr be lc. Mz 1 Inck, kzdung enjrl nzvzomqng Heven x nzmwiming kzdung olvz x nzyrng. A' krlc trvz-nqblqleu me pnz drtwr Gct, a' ngi nzalvengr da kxmrlz mz da kxtrka-esz'ngr.
X nadctipx kz drtwrmu lr Sodom x lr Gomora, x lr mztea kcng tzesonetrpzng. Mz nqmq lcpwz, nzrmwiming badr doa kx trngiu krnalzdrng mz nzalvengr da kxmrlz mz da kx trka-esz'ngr. Mz nzmu-krde lc, Gct angcle leplz lcdeng x mztea nyzdrng mz nyr kx vzom mz bongavz, murde nakrlz-ngrgu kx sa na-ayrplapx-kzle leplz kxdrka'-ngrng amrlx mz nyr kx ngc alo. Nou 19:1-29
Leplz Kcng Mzli Ka Tzalvztr-rbrng Sa Na-ayrplapx-kzng
Mz nqmq lcpwz, kxdrka'ngr lcng tzprtrpzng bamu nzale-kzlr da lcng. Murde nzrpilr kx Kxetu kx rkabz nzobq-rmwiblengr kcng tzvz-nqblqlr, tqrlr-ngrbzle badr nzrtrngz-abeane-ngrbz da kx myangr drtq. A' mz nzale-krdr alwx lcde, nzatrkatilr nrkrdrtqdr mz nzobqkr Kxetu. X nzobqszolr zmatq ngr natqde. X nzpibqtilr enjrl nedeng kxnzluling. A' trtakitrdeu nzamyalz-lzbq-krdr nzmyaszlz-krdr Loukxtr. Murde Setzn rpwa'-ngrbzle mz Maekol, Nardr Enjrl, nztwz-krde namz ngr Mosis mz nzngini-krde kxrnibq. A' Maekol tramyalz-lzbq-pnzu mz Loukxtr, mz nzpnanati-krde Setzn. A' rpi-alzubzle kx, “Napnanatile nim Kxetu!” § 8 Mzli kc Gct tqka-ngrbzle Loukxtr mz Mosis, ycmnekipxle enjrl. [Aposol 7:38, 53; Hibru 2:2] Mz drtwr lr Jiu, enjrl nzaclvelr Loukxtr x leplz nzmnclzbzng mz Lou. X nzlxngiti-kzlr kx Gct amncle enjrl esz' kc na-aclvele kzdq neidu, mz neidu amrlx mz nrlc. A' nzpnzkr drtwr leplz lcng le, nzmyaszlzlr enjrl lcng murde mz nzobq-rmwible-krdr. Mz nzmu-krde lcde, trnzmnclzpwzung mz Loukxtr kc tqkabz enjrl lcng mz Mosis. X nzalvztr-kzlr kx enjrl lcng nzkabzlr mz leplz lou, mz nzatrkati-krdr nidr, a' trvzpuu mz Gct. Mz nqmq lc, nzvecpx-lzbqng mz nzmnclz-krbzlr mz Loukxtr, x trnzamrluelru enjrl kcng tzaclvelr lou lc. Mc kz Rom 6:15-23 x 1 Korint 6:3. 9 Nzmu Maekol trnarngiscdeu zmatq mz nzryrlqngr drtwrde mz nzvz-nqblqngr Loukxtr, e trpnzngr kx rngisc kz zmatq lcde. Murde Gct txpwz esz'-krde kxmyaszlzle Loukxtr.
10 A' kxnzalvztr-rbr lcng nzpibqtilr da kznikeng tryrplatitru nardr. X mou, nqmq krdr vz-nqblq-txpwzle nqmq kr animol kzpetong, kx trpnzngr nardr. X trnzxplrlvzlru nrkrdrtqdr, a' nzvz-nqblq-alzulr nike xngibz nrkrdrtqdr, kcng tzbatrpzlr nzprtrngr mz zngya ngr drtwr Kxetu x nzayrplapx-krde nidr. 11 Agrmplzng! Murde sa na-ayrplapxng mz nzo-zli-krdr lrpzki nyz ncblo kxdrka'-ngrng kcng bqnc. Nzapulr Ken kc tqdrka'ngr. X nzvqti drtqdr nzalengr alwx, da kc tqwai profet Balam kc bqnc, mz nzmailz-krde lr Israel mz nzrtrngz-abeane-ngrbz alwx, murde nartwz-ngrde trau. X leplz lcng nzpxtxpx-ngrdr nzmnclz-ngrbz mz Kxetu, da kc tqwai Kora kc bqnc. X sa naodati-kzng mz alwx lc, da kc tqwai Kora. * Nou 4 ycmnetr-ngrde Ken nznibq-krde mzlede. A' mz kzdung be nedr lr Jiu, Ken nqmq krde drka'ngr zlwz, murde alvztr-rbrle leplz mz nzangio-krdr drka' x mz nzrmwimingr doa kx trngiu krnalzdr. X be ngr Balam yc mz Nzkqlu-krdr dckrlzdrng 22-25, 31:16, Lou Kcpwz 23:4-5, Nemaea 13:2, x Nzaelwapxngr 2:14. Lr Jiu nzpilr kx Balam esabrtile lr Israel mz nzangio-krdr drka'ng x nzrmwimingr kxtrngiu krnalzdr, murde King Balak, kc tqngi enqmi rdr, xpe-kapqle nide mz nzale-krde da lc. Mc kz nzkqlu-krdr 16 kc tqycmnetr-ngrde nzpxtxpxkr Kora nzmnclz-krbzle mz Gct.
12 Leplz lcng trnzamrluelru kztedrng mzli kc tqmu-lxblr-ngrnamu x mzli kc tqodu-lxblr-ngrnamu mz Nzmungrkxtr. Murde mzli lcdeng nzalelr da kx myangr drtq mz nzmutu-krdr x nzrmnq-zlwz-krdr. Nzapulr mapz kx wxlzngr lcsu, murde nzbatrpzlr nzodatingr leplz. X nzapulr kxnzaclveng sip, a' nzaoti txpwz drtwrdr nidr esz'-krdr. X nzapu-kzlr dcbz kxmingr kx twzne nenq mz mzli r nepi boi, murde da kx nzalvztr-ngrdr trokatrleu nzrlxngitikr leplz. Nzyrplapxngr 25:14 X nzapu-kzlr nounc kx trpengr nradr murde nzmzpeng, x nzmz-moung mzli kc tzamrtu-ngrdrng. Matiu 7:16-20; Efiszs 4:14; Nzaelwapxngr 21:8 13 X kxnzalvztr-rbr lcng nzapu-kzlr nrc kxetuting mz nabz trlipu kxetu kx yrplao mz nabz drta' x nzrlaszlr dcvi kxnzlvemlr. Murde nqmq krdr lc trmrlzu atrkatile leplz. Asaea 57:20; Efiszs 4:14 X mou nzapulr vri kx nzvz-lvilr nzti rdr, murde nzamnc-mrbrlr krkcng tzrma-nqblqng. Delc sa na-amnc-along me yc-zlwzngr nzlo mz Hxl.
14 Inck vzpxm mz nrpr ngr ncblo krarlimz mz nibr Adzm. Plzpx-kaile leplz lcng tzdrka'-ngrng, mz nzrpi-krde kx, “Kxetu sa tqvzmipemle siu ngr enjrl nedeng, 15 murde napipxbzle mz leplz amrlx kx nztubqng o trtingr. X mzli lc sa napipx-kzpzle mz kxdrka'-ngrng amrlx kx nzvz-rbrng mz da kxdrka'-ngrng amrlx kcng tzalelr. Murde nzvz-nqblqlr nqmq kxdrka'-ngrng, x nzpivxi-ngrdr Kxetu mz natq kxdrka'-ngrng.” Matiu 12:36-37; 16:27; 25:31-32, 41, 46 Nou 4:21-24 ycmnetr-ngrde Inck. Mc kz natq kxtopwz mz Jud 6.
16 Leplz lcng drtwrdr lc-zvz-ngrdr da kx prtzbz badr, murde drtwrdr tresapxu. Nzrlaszngr 16:1-12; 17:1-7; Nzkqlu-krdr 11:1; 14:26-29; 16:41—17:10; 1 Korint 10:10 X vz zvz nzvz-nqblq-krdr da kxdrka'ngr kx mrlzbz badr. Nzglqpx-lzbqng mz nzycmne-krdr x nztamitilr leplz murde namrlzbadr nidr.
Jud Lc-apqbzle Kztedeng
17 A' nimu, kx mzlengeng x inwengeng, nadctipx drtwrmu kx aposol neng Kxetu rgu Jiszs Kxnzmcpx nzpi-kaipzlr bamu leplz lcng tzdrka'-ngrng, tzmncng mz mzlirmu. 18 Nzpibzlr bamu kx, “Mzli ka tqaenzli-ngrgu nzyzlu-krm Jiszs, leplz sa naxtrnga-ngrdr nigu kcng tzvz-nqblqlr nqmq krde. Sa navz-nqblqlr drtwr kxtrka kcng tqmrlzbz badr.” Aposol 20:29 19 X nidr leplz kcng tzbatrpzlr nzaki-lzbq-krmu mz nzalvztr-rbr-krdr. Nzvz-nqblqlr nqmq nr drtwrdr lcng tqdrka'ngr x Mqngrkxtr trmncpxpuu badr.
20-21 Mzlengeng x inwengeng, mzli ka tqaenzli-ngrnamu nzprtr-krmu mz nzlungr kxboi Heven, kc tqvzpxm mz nzryckr drtwr Kxetu rgu Jiszs Kxnzmcpx x zmrlz ngrde, namnc-aepztrpzmu mz Gct mz nzlolvz-zvz-krmu nivz lrde. Natu-amqngiamu mz nzalvztrkr aposol, murde nzrlxngiti-krmu naetunepx zvz. X narlr-lzbq-ngrbzmu mz zmatq ngr Mqngrkxtr nzmailz-krde nimu mzli kznikeng krka'-ngrnamu. 22 Nayc mz drtwrmu leplz kx nabzdr ngrgo x na-axplrbzmu nzrlxngiti-krdr. 23 Narngidrlvz-ngrbzmu x na-apqtrpzmu drtwr leplz kcng tzesotrpzng mz nzprtr-krdr mz nyr ngr Hxl, murde narlapxng. Matiu 18:15-17; Luk 17:3; Galesia 6:1-2; 2 Tesalonika 3:15; 1 Timoti 5:20; Taetus 3:10; Jemes 5:19-20; 1 Jon 5:16 X nayc mz drtwrmu krkcng tzale-zvzng alwx. A' bzkq odutr-lxblramu badr, murde alwx ngrdr ma tqaprctile nimu. Murde alwx ngrdr lcng nzapulr lrpz kxngangr kx angangrle kxrbxtrpz.
Jud Glqlzle Gct
24-25 Naglqpxku Yawe, Gct kc esz'txu, kc tqarlapxle nigu mz Kxetu rgu Jiszs Kxnzmcpx. Nide kc tqlolvz-amqngile nigu, murde ma tqtaoku mz alwx. X alqngile nabzgu, murde na-abrtz-ngrgu nztubq-krgu mzli kc tqvzmi-ngrde nigu mz nztutr-krbzku mz mzte, mz zluli rde Heven. Murde sc tqtakitrde nzangiongr, tqmyalz-esz'ngr, tqxplr-esz'ngr, x tqmatq-esz'ngr, da kc tqwai-pnzle mz noude, krlzmle mzli ka, x kxnamu-zvzpele lc, tqyc tqyc. Eu, angida.
Delape. Ninge Jud.

^ Matiu 13:55; Mak 6:3

^ Jon 7:5; Aposol 1:14

^ Aposol 15:13; Galesia 1:18-19

*1:1 Jud lc ni-kzde mzle Jiszs. Mc mrkc wq mz ‘Natq Ngr Nzaplxtqngr Mz Nzryrkr Jud.’

1:4 Jiszs kamle bagu zmrlz ngrde kxmyalz, murde narngiscgu zmatq mz nzaovxio-krgu alwx. A' trngiu da kx rlr-ngrmle bagu nzale-zvz-krgu alwx.

1:6 5 Mc Nzkqlu-krdr dckrlzde kc 14. Lr Israel trnzbrtiu drtwrdr nzokatrkr Gct nidr mz nzaovxio-krdr ncblo kxnzwzpxng kxnzxplrng mz drtc' kc tqesalz-ngrbzle badr. Mz nzmu-krde lcde, krkcng trnzrlxngitiung trnzprtr-pnzung elr, a' nzrve-txpwzng lzke yiz nzpnu-pwx, vz vz nzbzng amrlx ngrdr. 6 Mc Nou 6:1-4. Be lc yc mz kzdq buk, drtqde 1 Inck. A' tryclzpuu mz Nzryrngrkxtr, x trkrlz-angidrkuu kx ngi da angidr o trtingr. Kxmule-esz', a' leplz mz mzli nyz Jud nzkrlztilr be lc. Mz 1 Inck, kzdung enjrl nzvzomqng Heven x nzmwiming kzdung olvz x nzyrng. A' krlc trvz-nqblqleu me pnz drtwr Gct, a' ngi nzalvengr da kxmrlz mz da kxtrka-esz'ngr.

1:7 Nou 19:1-29

§1:9 8 Mzli kc Gct tqka-ngrbzle Loukxtr mz Mosis, ycmnekipxle enjrl. [Aposol 7:38, 53; Hibru 2:2] Mz drtwr lr Jiu, enjrl nzaclvelr Loukxtr x leplz nzmnclzbzng mz Lou. X nzlxngiti-kzlr kx Gct amncle enjrl esz' kc na-aclvele kzdq neidu, mz neidu amrlx mz nrlc. A' nzpnzkr drtwr leplz lcng le, nzmyaszlzlr enjrl lcng murde mz nzobq-rmwible-krdr. Mz nzmu-krde lcde, trnzmnclzpwzung mz Loukxtr kc tqkabz enjrl lcng mz Mosis. X nzalvztr-kzlr kx enjrl lcng nzkabzlr mz leplz lou, mz nzatrkati-krdr nidr, a' trvzpuu mz Gct. Mz nqmq lc, nzvecpx-lzbqng mz nzmnclz-krbzlr mz Loukxtr, x trnzamrluelru enjrl kcng tzaclvelr lou lc. Mc kz Rom 6:15-23 x 1 Korint 6:3. 9 Nzmu Maekol trnarngiscdeu zmatq mz nzryrlqngr drtwrde mz nzvz-nqblqngr Loukxtr, e trpnzngr kx rngisc kz zmatq lcde. Murde Gct txpwz esz'-krde kxmyaszlzle Loukxtr.

*1:11 Nou 4 ycmnetr-ngrde Ken nznibq-krde mzlede. A' mz kzdung be nedr lr Jiu, Ken nqmq krde drka'ngr zlwz, murde alvztr-rbrle leplz mz nzangio-krdr drka' x mz nzrmwimingr doa kx trngiu krnalzdr. X be ngr Balam yc mz Nzkqlu-krdr dckrlzdrng 22-25, 31:16, Lou Kcpwz 23:4-5, Nemaea 13:2, x Nzaelwapxngr 2:14. Lr Jiu nzpilr kx Balam esabrtile lr Israel mz nzangio-krdr drka'ng x nzrmwimingr kxtrngiu krnalzdr, murde King Balak, kc tqngi enqmi rdr, xpe-kapqle nide mz nzale-krde da lc. Mc kz nzkqlu-krdr 16 kc tqycmnetr-ngrde nzpxtxpxkr Kora nzmnclz-krbzle mz Gct.

1:12 Nzyrplapxngr 25:14

1:12 Matiu 7:16-20; Efiszs 4:14; Nzaelwapxngr 21:8

1:13 Asaea 57:20; Efiszs 4:14

1:15 Matiu 12:36-37; 16:27; 25:31-32, 41, 46

1:15 Nou 4:21-24 ycmnetr-ngrde Inck. Mc kz natq kxtopwz mz Jud 6.

1:16 Nzrlaszngr 16:1-12; 17:1-7; Nzkqlu-krdr 11:1; 14:26-29; 16:41—17:10; 1 Korint 10:10

1:18 Aposol 20:29

1:23 Matiu 18:15-17; Luk 17:3; Galesia 6:1-2; 2 Tesalonika 3:15; 1 Timoti 5:20; Taetus 3:10; Jemes 5:19-20; 1 Jon 5:16