Bu temsil toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz. 9 We men silerge shuni éytip qoyayki, «Naheq dunyagha tewe mal-dunya» arqiliq özünglargha dost tutunglar; shundaq qilsanglar, mal-dunya kargha kelmeydighan bolghan künide shu dostlar silerni ebediy makanlargha qarshi alidu.□««Naheq dunyagha tewe mal-dunya» arqiliq özünglargha dost tutunglar» — «naheq dunyagha tewe mal-dunya» grék tilida «naheq mammon». Némishqa «naheq» deydu? Bizningche (1) shexsiy, yeni xususiy mal-dunya, jümlidin pulning mewjut bolghanliqi Adem’atimizning sadir qilghan gunahining bir netijisidur; (2) ademdiki köpinchi mal-dunya, bayliqlar bolsa, Xudadin qorqmaydighan gunahkarlarning qolididur. Biz yenila «qoshumche söz»imizde bu qiziq söz üstide azraq toxtilimiz. «shundaq qilsanglar, mal-dunya kargha kelmeydighan bolghan künide shu dostlar silerni ebediy makanlargha qarshi alidu» — démek, öz bayliqinglar bilen yardemge mohtaj bolghanlargha yardem béringlar; shu yol bilen ular silerge dost bolidu we paniy dunyadin ketkininglarda ular baqiy dunyada silerni qarshi élishqa kütidighan bolidu. ■Mat. 6:19; 19:21; 1Tim. 6:19.
Tewrat we peyghemberlerning yazmiliri «Chömüldürgüchi Yehyaghiche»la Israilgha yétekchi bolghan bilen hazirmu yenila «inawetsiz» emes.
Tewrattiki barliq bésharetler emelge ashurulidu; uning üstige, Tewrattiki barliq «heqqaniy telepler» Injildiki xush xewerni qobul qilghuchilarning hemmisi üchün yenila söyünidighan xushluqtur. Töwendiki 18-ayettiki telep, mesilen, Tewrattiki biwasite telep bolmisimu, Tewratta xatirilen’gen prinsiplar mushu heqiqetni körsitidu (mesilen, «Mar.» 10:1-12ni körüng). ■Zeb. 102:25-27; Yesh. 40:8; 51:6; Mat. 5:18.
□16:6 «Yüz tung zeytun méyi» — mushu yerde bir «tung» (grék tilida «bat») 30 litr idi. Démek, bu zeytun méyi 3000 litr bolup shu chaghdiki addiy ishchining üch yilliq heqqi (1000 dinar) bolatti. «Ghojidar uninggha: «Mana, hésabat deptiringizni élip, bu yerde olturup ellik tunggha özgertiwéting!» deptu.» — ghojidar néme qildi? Belkim töt mumkinchiliki bar: — (1) u qerzdarning haligha qarap qerz miqdarini kémeytiwetti; (2) u ösümini yoqqa chiqiriwetti; (3) u özining shérinkanisi («komission»)ni hésabtin chiqiriwetti; (4) bularning hemmisini qildi. Rebbimiz ghojidarni «semimiyetsiz» dep ataydu 8-ayet). Lékin uning bu «semimiyetsizliki» ghojidarliqidiki burunqi ishlarni körsitemdu? Yaki hazirqi heriketlirinimu? Bizningche, uning qilghinini choqum qerzning miqdarini özgertishni öz ichige alghan, dep qaraymiz.
□16:7 «yüz küre bughday» — mushu yerde bir küre (ibraniy tilida «kor» 390 litrni bildüridu. Démek, bu chong qerz idi — belkim 30 tonna bughday, Addiy ishchining on yilliq heqqi (3000 dinar) bolatti.
□16:8 «bu dunyaning perzentliri öz dewride nurning perzentliridin pemliktur» — «bu dunyaning perzentliri» Xudani tonumaydighan étiqadsiz ademlerni körsitidu; «nurning perzentliri» Xudaning nurini qobul qilghan, shundaqla «nurda yashawatqan» «Xudaning Rohidin tughulghan» rohiy perzentlirini körsitidu. Bu temsil toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
□16:9 ««Naheq dunyagha tewe mal-dunya» arqiliq özünglargha dost tutunglar» — «naheq dunyagha tewe mal-dunya» grék tilida «naheq mammon». Némishqa «naheq» deydu? Bizningche (1) shexsiy, yeni xususiy mal-dunya, jümlidin pulning mewjut bolghanliqi Adem’atimizning sadir qilghan gunahining bir netijisidur; (2) ademdiki köpinchi mal-dunya, bayliqlar bolsa, Xudadin qorqmaydighan gunahkarlarning qolididur. Biz yenila «qoshumche söz»imizde bu qiziq söz üstide azraq toxtilimiz. «shundaq qilsanglar, mal-dunya kargha kelmeydighan bolghan künide shu dostlar silerni ebediy makanlargha qarshi alidu» — démek, öz bayliqinglar bilen yardemge mohtaj bolghanlargha yardem béringlar; shu yol bilen ular silerge dost bolidu we paniy dunyadin ketkininglarda ular baqiy dunyada silerni qarshi élishqa kütidighan bolidu.
■16:9 Mat. 6:19; 19:21; 1Tim. 6:19.
□16:10 «Kimki kichikkine ishta semimiyetsiz bolsa, chong ishtimu semimiyetsiz bolidu» — yaki «Kimki kichikkine ishta ishenchsiz bolsa, chong ishtimu ishenchsiz bolidu».
□16:11 ««Naheq dunyagha tewe bolghan mal-dunya»da sadiq bolmisanglar, kim silerge heqiqiy bayliqlarni tapshursun?» — démek, bu alemdiki mal-dunya bolsa Xuda aldida «kichikkine bir ish» (10-ayetni kürüng), xalas.
□16:12 «We bashqilarning nersiliride sadiq bolmisanglar kim silerge özünglarning nersisini bersun?» — bu jümle toghruluqmu «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
□16:14 «Emdi Perisiyler ... bularning hemmisini anglap Eysani mesxire qilishti» — némishqa Perisiyler Eysani mesxire qilishti? Shübhisizki, ularning közqarishiche, Xudani xursen qilghan, shundaqla Xuda beriketligen ademning jezmen köp bayliqi bolidu, dep oylaytti. Shuning bilen Mesih ulargha töwendiki (16:19-31-ayettiki) tarixni éytip béridu.
□16:16 «padishahliqqa kirmekchi bolghanlarning herbiri uninggha bösüp kiriwélishi kérektur» — bashqa birxil terjimisi: «herbir kishige uninggha kirishke qet’iy dewet qilinmaqta». Bizningche bu 16-17-ayetler, shundaqla «Mat.» 11:12-14-ayetler we «Mik.» 2:12-13-ayetler bilen munasiwetliktur. «Mikah»diki «qoshumche söz»nimu körüng.
□16:17 «Lékin asman bilen zéminning yoq qiliwétilishi Tewratning bir chékiti bikar qilinishtin asandur» — sözmusöz bolsa «lékin asman bilen yerning yoqalmiqi Tewrattin bir chékitning chüshmikidin asandur». «Chékit» ibraniy tilidiki eng kichik tinish belge (.). Tewrat we peyghemberlerning yazmiliri «Chömüldürgüchi Yehyaghiche»la Israilgha yétekchi bolghan bilen hazirmu yenila «inawetsiz» emes. Tewrattiki barliq bésharetler emelge ashurulidu; uning üstige, Tewrattiki barliq «heqqaniy telepler» Injildiki xush xewerni qobul qilghuchilarning hemmisi üchün yenila söyünidighan xushluqtur. Töwendiki 18-ayettiki telep, mesilen, Tewrattiki biwasite telep bolmisimu, Tewratta xatirilen’gen prinsiplar mushu heqiqetni körsitidu (mesilen, «Mar.» 10:1-12ni körüng).
■16:17 Zeb. 102:25-27; Yesh. 40:8; 51:6; Mat. 5:18.
■16:18 Mat. 5:32; 19:9; Mar. 10:11; 1Kor. 7:10.
□16:21 «Halbuki, itlar kélip uning yarilirini yalaytti» — Lazarus héchnéme yémigini bilen, lékin itlar uningdin azraq yem alatti. Ularning Lazarusqa tégishi bilen u «napak» dep hésablinatti.
■16:29 Yesh. 8:20; 34:16; Yuh. 5:39; Ros. 17:11.
□16:31 «Eger ular Musa we bashqa peyghemberlerning guwahliqini anglimisa, hetta ölgenlerdin birsi tirilsimu, ular yenila ishinishni ret qilidu» — bu söz hem biz oqurmenlerge kélidu, elwette. Bu sözdin kéyin Mesih bashqa bir Lazarusni ölümdin tirildürdi («Yh.» 11-bab). Hemmidin muhimi özi ölümdin tirilgen bolsimu, uninggha ishinidighan qanche adem chiqti?