12
Yeisu Banae Sabate anatoveimeya.
Mak 2:23-28; Luk 6:1-5
Muliya Sabate seyana wagaine Yeisu yana tonogalayavo nodi inunugolota bakula witi wagaidiya. Aku tonogalayavo mafa gilavudi faina, ivebutu witi guwana ikidakadaka ikanikani.**Wada kai witi ina kidakadaka gaga ani keke ida kiyafu. Aku kai witi kwasikwasi wagaine ida talana, wada kiyafu. (2Vei 23:25) Aku badi Falisiyavo ani iitadi ada Yeisu ivonena, ivona, “Una itana, ya tonogalayavo witi guwana ikidakadakadi, e ada Sabate anaveimeya keke ida itaveyabi.” **Veimeya-nai iifufuyena ani gugai moyaina Sabate wagaine ani awaawatana.
Bana givonedi, givonaga, “Aku maita waveyawanuwagana gavana Kini Deivida gigana tova-nai yana yooyavo nodi mafa gilavudi wagaine? Giluku Yaubada yana manuwa wagaine ada beledi vevetabuna Yaubada matane isena, ani givaina ada banae ke yana kalivayavo nodi ikanina.2Sam 21:1-16 Aku beledi-nai ani anaveimeya vitana velemoena. Keke kaliva-kavokavovo inakani aku badi veyavo anatovegugai-gaga adiawaega ke ina kanina.**Sabate seyana seyana, beledi anayoo tuwelo (12) ani ina sesedi teibeli wagaine Tutulagolota Tabutabuna negenine, aku beledi tuwaidi ani badi veyavo anatovegugaiyavo ivaivaidi adiga faina Yaubada giveimeya anafaiweya. (Iyeg 25:30, Vei 24:5-9) Ada kaduwe maita waveyawana adaVeimeya anabuki wagaine, ani veyavo anatovegugaiyavo manuwa tabu negenine ifaifaisewa Sabate wagaine, e ada Sabate idewena vaita keke tabutabuna, nonogana Yaubada matane badi kaduwe keke yadi koyona? Gavonemi velemoena, manuwa tabu ani tabutabuna velemoena, aku malinai idedeku kaliva seyana nodi kamiyamiya ani gitubusegena**Vona taide ‘kaliva seyana’ ani Yeisu givonayena Tauna faine. manuwa tabu. Yaubada yana vona seyana givonaga, ‘Keke nuwanuwaku kevakeva wana vebolavoiye akuebaveyavo faina. Iya nuwanuwaku kaliva wana nuwakalikaliyedi.’ Ose 6:6, Mad 9:13 Kai vona tainei ananuwanuwa maita wada alamanena, aga yaku tonogalayavo badi Yaubada matane keke wa yadi koyona, ani keke wada awavekoyoyedi vaita wa yadi koyona imiyamiya ke matavuloga adilauboda. Faina Banae Kaliva Natuna ani Tauna Sabate anaKauveya.”
Kaliva nimana memeluyana ani Yeisu gikiveiwakanena Sabate wagaine.
Mak 3:1-6; Luk 6:6-11
Ada Yeisu bakula waina gielai, ada gina giluku yadi manuwa ebavewala wagaine. 10 Aku manuwa-nai wagaine ani kaliva seyana gimiyamiya nimana memeluyana. Ada kaduwe kaliva tufodi imiyamiya, ani badi vuvu ilelelena ke Yeisu ina awavekoyoyena. E ada itolidadanena ivona, “Gavaiyamu, adaveimeya giawaegau ada analauboda Sabate wagaine kaliva kana kivebwainina o kai keke?”
11 Yeisu givonedi, givona, “Tamo gaito wagaimiya kai yana sifi ginabeu kavuya Sabate wagaine, aga gavaiyamu, ginana gina silakai ginalaka o kai keke? Sabate e aku au ginana gina silakaina.Luk 14:5 12 Kaliva ani velemoena gaitoma lakai-moena ada muliya sifi. Taidei faina gavakaliva Sabate wagaine aku tubuiyana gina lemena, tainei velemoena ani Sabate anaveimeya giitaveyabina.” 13 Taidei anafaiweya Yeisu givonedi aku nimakoyo wagaine givona, givonaga, “Nima una sivetotona.” Ada nimana gisivetotona, ani au giveiwaka-yabu anafaiweya nimana fafalina iwakana. 14 Aku badi Falisiyavo itauya ada inau iveifuifufuyena gavaiyamu Yeisu ina luvealika.
Yeisu Banae Yaubada yana togugai venuvenuwadadanina.
15 Aku Yeisu gialamanena Falisiyavo yadi nuwanuwa faina, melala-nai gisegena. Ada ginaunau aku yoo lakaina imuliyena, ada yadi toveoga matatabudi gikivebwainidi. 16 Aku giawatadi evona keke valeyana ina ifufuyedadane e ada kaliva ina alamane Banae gaito. 17 Taidei anafaiweya gigugai e ada Yaubada yana vona tuwaina falofita Aiseya givonayena, ani gina yegemona velemoena. Banae Yeisu faine Yaubada givona,
 
18 “Wana itana yaku togugai gavenuwadadanena.
Banae ganuwakabubuyena lakaina ada nuwaku gikivemwamwalina lakaina.
Aluwaluwaku ganasena Banae wagaine, ke yaku veimeya tunutunugina
gina awamogatalena badi keke meIsileli adiyoo tulina tulina wagaidiya.
19 Banae keke kaliva nodi ina gavekwavekwageya o kai gina awafatafata,
kadu keke tamo gaito bonana ina nogali melaleya.
20 Kaukaula giafilina ani keke gina kidobo,
kadu mayale gialata weuweu meyana ani keke gina yuveweu.
E, anafaiweya kaliva aluwaluwadi ikabekabebena
ani keke gina dibusoyogedi aku gina lemedi.
Ada yana gugai wagaine gina atuvefaila ke gina vevilaga-deeya,
Yaubada yana veimeya tunutunugina wagaine
mali nuwanuwa gina toyogisegedi.
21 Ada badi keke meIsileli Bana wagaine ina nuwavetumagana
adikibababala faina.” Ais 42:1-4
 
Taidei anafaiweya Aiseya yana vona anatubuga.
Falisiyavo ivona evona Yeisu gigugai Biyelisibuli yana toyogina wagaine.
Mak 3:20-30; Luk 11:14-23
22 Aku kaliva seyana banae aluwaluwa koyona nafone gimiyamiya faina, bana matana koyo-moena ke kaduwe gaugauna. Ada kaliva-nai ialiyena Yeisu wagaine ke gikiveiwakanena, e ada givebutu giifufu ke giita. 23 Ada kaliva moyaidi meyadi gisidobodobona ke ivetolitoli ada ivona, “Kai ida Banae Deivida yana tubudelideli?” Iyo 7:31, Mad 11:3 ke anaailabama adiebakivemala
24 Aku Falisiyavo kaliva yadi vona inogalina ada taudiyavo-gaga ivonavona, “Ina aluwaluwa koyodi aditonagona Biyelisibuli, ani banae yana toyogina wagaine e ada kaliva taidei aluwaluwa koyodi giveveyegemonidi.” Mad 9:34, 10:25
25 Aku Yeisu yadi nuwanuwa gialamanena ada givonedi, “Gava ebaveimeya seyana aku anayoo taudiyavo ina ludakadi e ada yoo tulina tulina nodi ina lulugaviya, aga ebaveimeya-nai ginabeu. Kaduwe gavamelala o unuma anakalivayavo taudiyavo ina ludakadi ke nodi ina lulugaviya, aga melala-nai o kai unuma-nai ginabeu. 26 Kaduwe anafaiweya, kai Seitani tauna yana togugai giveveyegemonidi, tainei aluwaluwa koyodi, aga gavaiyamu yana ebaveimeya gina mididi? Keke meyameyaganina. 27 Imi wavona vaita Biyelisibuli yana toyogineya aluwaluwa koyodi gaveveyegemonidi. Aku kai Iya Biyelisibuli yana toyogineya gaveveyegemonidi, aga gaito yami tomuliyayavo toyogina giveledi ayo aluwaluwa koyodi iveveyegemonidi? E ada taumiyavo yami tomuliyayavo inavona venuvenuwadadanemi vaita wavona sidamana. 28 Aku velemoena ida Yaubada Aluwaluwana yana toyogineya, ada taidei wagaine aluwaluwa koyodi gaveveyegemonidi.Gug 10:38 E ada waitana, bademowa Yaubada yana ebaveimeya giyegemona wagaimiya. 29 Kai kaliva totoyogina yana manuweya gina miyamiya, aga keke tamo gaito anafaiweya ginaluku kaliva yana lokoloko ginavai. Aku kai nagona kaliva-nai totoyogina gina yogona, aga muliya yana lokoloko gina vaidi.**Ifufu-nai wagaine ‘kaliva toyogina’ ani Seitani, e aku Yeisu ani gitoyogisegena. E ada Yeisu kaduwe anafata Seitani yana aluwaluwa koyodi gina veyegemonidi kaliva wagaidiya. (1Iyo 3:8) 30 Banae gaito Iya keke nodi, ani banae givenibaineku. Kaduwe banae gaito keke kaliva gida vagavagauwidi ke Iya nodi ada gugai seyana, ina banae gidewadewa vaita kaliva gida wavidi e ada keke ina muliyeku.Mak 9:40 31 Tainei faina gana vonemi, kaliva yadi dewa koyodi seyana seyana ani Yaubada anafaiweya gina venuwaegedi, ada kaduwe gavavona wagaine inavona awadamana ani anafaiweya gina venuwaegedi. Aku Aluwaluwa Tabuna ani badi gavega Banae inavona awadamanena, tainei yadi koyona ani keke-mowa Yaubada gina venuwaege. 32 Ada gavega inavona koyona Bana Kaliva Natuna faine, tainei Yaubada gina venuwaegena. Aku Aluwaluwa Tabuna ani badi gavega Banae inavona awadamanena, tainei yadi koyona ani keke-mowa Yaubada gina venuwaege.Luk 12:10 Keke tova malinai ke kadu keke tova gielaelai wagaidiya.
33 “Kai ai iwakana aga anafaiweya kadu guwana iwakana. O kai ai koyona aga anafaiweya kadu guwana koyona. Ai guwana kana itana wagaine, kana alamanena ai-moena iwakana o kai koyona.Mad 7:20, Luk 6:44 34 Imi vaita mota natunavo anafaiweya, mota-nai koyo-moena giluluvealika! Imi kaliva koyomiyavo e ada keke amifata ifufu iwakana wana ifufuye.Mad 3:7, 23:33, Luk 3:7 Faina gavana givemaga-iwaiwana kaliva aseasediya, tainei awadiya ivonavonayena.Mad 15:18, Luk 6:45 35 Kaliva iwakadi ani ivonavona iwakana, faina nuwanuwa iwakadi ivelakavidi aseasedi wagaidiya ani iyegeyegemona. Aku kaliva koyodi ani ivonavona koyona, faina nuwanuwa koyodi ivelakavidi aseasedi wagaidiya iyegeyegemona. E ada gavana aseaseda givemagana, aga yada vona wagaine gina yegemona. 36 Aku gana vonemi, aimo tova vevonayavuga wagaine kaliva yadi vona kavokavovo seyana seyana faine, Yaubada wagaine ina awatalatalaina. 37 E ada taumiyavo yami vona ani gina ivemogatalimi. Faina kai yami vona iwakadi, aga Yaubada gina awaveiwakanemi. Aku kai yami vona koyodi, aga Yaubada gina awavekoyoyemi e ada amilauboda matavuloga wana nuwagana.”
Tonagonayavo nuwanuwadi Yeisu iyaiyaya toyogina gina faisewana.
Mak 8:11-12; Luk 11:29-32
38 E aku tufodi Falisiyavo kaduwe veimeya anatovewalayavo Yeisu ivonena, ivona, “Tovewala, nuwanuwama gugai ebameyasidobodobo seyana una faisewana ke ana itana.”Mad 16:1, Mak 8:11, Luk 11:16, Iyo 6:30, 1Kol 1:22
39 Aku Yeisu givonedi, givonaga, “Tova malinai anayooyavo ani koyodiyavo, ada keke ida luveyabina Yaubada wagaine. Tainei faina nuwanuwadi iyaiyaya ebameyasidobodobo ina itana. Aku keke tamo ina nuwaga, tainei-mowa iyaiyaya-nai giyegemona falofita Iyona wagaine.**Bademowa badiyavo ebameyasidobodobo moyaina iitadi aku aimo keke ida vetumagana. (Mad 16:4, Mak 8:12) 40 Faina Iyona banae igana lakaina kamone gimiyamiya yadayada toiye ke bogi toiye,Iyona 1:17 ada kadu anafaiweya Banae Kaliva Natuna gina miyamiya babi nafone yadayada toiye ke bogi toiye. 41 Aimo vevonayavuga anatoveya, meNinive ina mididi imi malinai anakalivamomo nodi, ada gavana iwakana igugai ani gina vewala vaita imi yami dewa koyo-moena, e ada amilauboda Yaubada yana matavuloga wana nuwagana. Faina tuwaina badi meNinive bana Iyona yana laumamala inogalina ke inuwavilana.Iyona 3:5 Aku wana itana, tova malinai idedeku seyana gielai ani Banae gitubusegena Iyona.**Vona-nai ‘seyana’ velemoena ani Yeisu Tauna faine givonavona. 42 Kaduwe anafaiweya, aimo vevonayavuga anatoveya, wabolimaneya anakwini**Kwini-nai ani badi yadi fafali anayegana Siba, e aku Isileli anafafali ani gimiyamiya wabolimaneya-deya. (1Kin 10:1-10) Aku tova malinai ani fafali-nai tuwaina anayegana Siba ani ivewagana Yemeni. ina mididi imi malinai anakalivamomo nodi, ada gavana iwakana igugai ani gina vewala vaita imi yami dewa ani koyo-moena, e ada amilauboda Yaubada yana matavuloga wana nuwagana. Faina badi fafali atuwada lakaina wagaine aku itauya ielai Kini Solomoni yana vewala nuwanuwauya ina nogala. Aku wana itana, tova malinai seyana gielai idedeku ani Banae gitubusegena Solomoni.
Aluwaluwa bwanebwanenena yana yewa-vagila kaliva nafone.
Luk 11:24-26; 2Pi 2:20
43 “Tova-nai aluwaluwa bwanebwanenena kaliva gina miyasegena, aga gina tauya ginanau fafali ayayana wagaidiya ebaveyawai gina lelena, aku keke tamo gina nuwaga. 44 E ada gina vonaga, ‘Gana yewaku yaku ebamiya gasegena wagaine.’ Ada aluwaluwa-nai gina yewana yana ebamiya gina itana kakawana ke yegayegana, vaita tamo gaito gida sedewedewe. 45 E ada gina tauya ginanau, kadu aluwaluwa bwanebwanenedi adiseveni gina vagauledi badi koyo-moedi ayo muliya tauna. Ani inaelai ada matatabudi inaluku kaliva-nai wagaine inamiya. Ada nagona kaliva yana miya koyona, aku muliya aluwaluwa koyodi moyaidi iluku wagaine ada yana miya ani velemoena au gikoyo-mowa. Tainei anafaiweya tova malinai anayoo koyodiyavo ani gina yegemona wagaidiya.”
Yeisu inana ke tainavo ielai.
Mak 3:31-35; Luk 8:19-21
46 Yeisu aimo yoo wagaidiya giifuifufu aku inana ke tainavoMad 13:55 ielai. Ada wamelaleya imidimididi aku nuwanuwadi ina ifufu wagaine. 47 Ada kaliva seyana gimatawena, givona, “Ina ada taimomo imidimididi waiyedeya. Nuwanuwadi ina ifufu wagainiya.”
48 Yeisu givona, “Gaito inaku? Ada gavega kaikuweyavo?” 49 Ada yana tonogalayavo wagaidiya nimana gitunena ada givona, “Taidei badi inaku kadu kaikuweyavo. 50 Faina badi gavega Kamaku gabameya yana nuwanuwa ivegugaiyena, badi Iya tubuiyaku, novuku, ke inaku.”

**12:1 Wada kai witi ina kidakadaka gaga ani keke ida kiyafu. Aku kai witi kwasikwasi wagaine ida talana, wada kiyafu. (2Vei 23:25)

**12:2 Veimeya-nai iifufuyena ani gugai moyaina Sabate wagaine ani awaawatana.

12:4 2Sam 21:1-16

**12:4 Sabate seyana seyana, beledi anayoo tuwelo (12) ani ina sesedi teibeli wagaine Tutulagolota Tabutabuna negenine, aku beledi tuwaidi ani badi veyavo anatovegugaiyavo ivaivaidi adiga faina Yaubada giveimeya anafaiweya. (Iyeg 25:30, Vei 24:5-9)

**12:6 Vona taide ‘kaliva seyana’ ani Yeisu givonayena Tauna faine.

12:7 Ose 6:6, Mad 9:13

12:11 Luk 14:5

12:21 Ais 42:1-4

12:23 Iyo 7:31, Mad 11:3 ke anaailabama adiebakivemala

12:24 Mad 9:34, 10:25

12:28 Gug 10:38

**12:29 Ifufu-nai wagaine ‘kaliva toyogina’ ani Seitani, e aku Yeisu ani gitoyogisegena. E ada Yeisu kaduwe anafata Seitani yana aluwaluwa koyodi gina veyegemonidi kaliva wagaidiya. (1Iyo 3:8)

12:30 Mak 9:40

12:32 Luk 12:10

12:33 Mad 7:20, Luk 6:44

12:34 Mad 3:7, 23:33, Luk 3:7

12:34 Mad 15:18, Luk 6:45

12:38 Mad 16:1, Mak 8:11, Luk 11:16, Iyo 6:30, 1Kol 1:22

**12:39 Bademowa badiyavo ebameyasidobodobo moyaina iitadi aku aimo keke ida vetumagana. (Mad 16:4, Mak 8:12)

12:40 Iyona 1:17

12:41 Iyona 3:5

**12:41 Vona-nai ‘seyana’ velemoena ani Yeisu Tauna faine givonavona.

**12:42 Kwini-nai ani badi yadi fafali anayegana Siba, e aku Isileli anafafali ani gimiyamiya wabolimaneya-deya. (1Kin 10:1-10) Aku tova malinai ani fafali-nai tuwaina anayegana Siba ani ivewagana Yemeni.

12:46 Mad 13:55