22
22-küy •••• Eng éghir azab-oqubette qilghan dua •••• Bésharetlik küy •••• 1-ayettiki izahatni körüng
Neghmichilerning béshigha tapshurulup, «Ayjelet-xashshahar» (tang seherde kelgen medet) dégen ahangda oqulsun dep, Dawut yazghan küy: —
 
«Ah Ilahim, Ilahim, némishqa mendin waz kechting?
Sen némishqa méni qutquzushtin shunche yiraqsen?
Némishqa qattiq peryadlirimdin shunche yiraq turisen,«Izahat» — Dawut peyghember hayatida nurghun azab-oqubetlerni tartqan bolsimu, lékin u bu küyde éytilghan shunchiwala éghir azab-oqubetlerni tartqan emes. Shunga shübhisizki, Dawut özidin kéyinki birsining tartidighan azablirini körsetken bolsa kérek. Oqurmenler bu azablarning kimge qaritilghanliqi toghruluq özliri xulasige kelsun. ««ayjelet-xashshahar» (tang seherde kelgen medet)» — bezi alimlar: «Tang seherdiki chishi jeren» dep terjime qilidu. Bu belkim küyning témisining hem uning ahangining nami bolsa kérek.  Mat. 27:46; Mar. 15:34
Xudayim, kündüzde nida qildim, lékin Sen héch jawab qilmaysen;
Kéchidimu men shundaq peryad qilishtin aram alalmaymen.«Kéchidimu men shundaq peryad qilishtin aram alalmaymen» — yaki «kéchidimu men peryad qilsam, biraq aram tapmaymen»  Mat. 27:45
Biraq i Israilning medhiyilirini öz makaning qilghuchi,
Sen dégen pak-muqeddestursen!
Ata-bowilirimiz séni tayanchi qilghan,
Ular sanga tayan’ghan, sen ularni qutquzghan.
Ular Sanga nida qilishliri bilen qutulghan;
Sanga tayinish bilen ularning ümidi héch yerde qalghan emes.Zeb. 25:2-3; 31:1; Yesh. 49:23; Rim. 9:33
Biraq men bolsam adem emes, bir qurtmen,
Insan teripidin töhmet bilen reswayialem qilin’ghanmen,
Xalayiq teripidin kemsitilgenmen.«men bolsam adem emes, bir qurtmen» — ibraniy tilida «qurt» «kokkus ilikus» (qizil qurt) dégen qurtni körsitidu. Bu xil qurtning chishisi tuxumlighanda özini derexke chaplashturup, salghan tuxumlirini öz bedini bilen qoghdaydu. Shundaq qilip u ölgüche chaplashqan yerdin midirlimay turidu. Ölüshi bilen uningdin qipqizil bir suyuqluq chiqip, hemme etrapini qizil qilidu. Ademler bu qizil suyuqluqni boyaq üchün ishlitidu. Bu ishlar Mesih Eysaning kréstke mixlinishigha bésharet bolmamdu?  Yesh. 41:14
Méni körgenlerning hemmisi mazaq qilip külidu,
Bashlirini silkiship aghzilirini pürüshtürüp: Mat. 27:39
«U Perwerdigargha özini tapshurghan emesmu?!
Emdi Perwerdigar uni qutquzsun!
Perwerdigar uningdin xursen bolsa eger,
Uni qutuldursun!» — déyishidu.Mat. 27:43
Biraq méni apamning qorsiqidin chiqarghuchi özüngdursen;
Hetta emchektiki waqtimdimu méni özüngge tayandurghansen;
10 Tughulghinimdin tartipla, men özümni qoynunggha tashlighanmen;
Anamning baliyatqusidiki waqtimdila, Sen méning Tengrim bolup kelgensen.Yesh. 49:1
11 Mendin yiraqlashma;
Chünki riyazet méni qistap keldi;
Manga yardemde bolghuchi yoqtur.
12 Nurghun buqilar méni qorshiwaldi;
Bashanning küchlük buqiliri méni oriwaldi;«Bashanning küchlük buqiliri méni oriwaldi» — Pelestinning Bashan rayonidiki buqilar yoghan, küchlük idi. Bu yerde yaman ademler hem ularning keynide turghan yaman jin-rohlarni körsetse kérek.
13 Ular ademni titma qilghuchi hörkirewatqan shirdek,
Aghzilirni chong échip manga tikilip turidu.
14 Men tökülgen sudek boldum,
Hemme söngeklirim izidin chiqip ketti;
Yürikim momdek érip ketti,
Ich-baghrimda zeipliship érip ketti.
15 Qaghjirap ketken sapal parchisidek maghdurum qalmidi,
Tilim tangliyimgha chapliship ketti,
Sen Perwerdigar méni ölümning topa-changlirigha qoyghansen.Yuh. 19:28
16 Ghaljir itlar manga olashti,
Bir top reziller méni qistap kélip,
Méning qolum we putumni sanjip teshti.Mat. 27:35; Mar. 15:24; Luqa 23:33; Yuh. 19:23,37; 20:25
17 Söngeklirimning hemmisini saniyalaymen,
Ustixanlirim manga tikilip qarap turghandek qilidu.
18 Ular kiyimlirimni öz arisida üleshtürüwatidu,
Könglikimge érishish üchün chek tashlishiwatidu.«Könglikimge érishish üchün chek tashlishiwatidu» — yaki «Chapinimgha érishish üchün chek tashlishiwatidu».  Luqa 23:34; Yuh. 19:24
19 Biraq, i Perwerdigar, mendin yiraqlashma!
I Küch-Qudritim bolghuchim, yardemge téz kelgeysen!
20 Jénimni qilichtin qutquzghin,
Méning yalghuz jénimni itning changgilidin qutuldurghin.«Méning yalghuz jénim» — yaki «Méning kichik jénim» yaki «Méning qimmetlik jénim». Sözligüchi éghir yalghuzluq hés qiliwatqan bolsa kérek.
21 Méni shirning aghzidin qutquzghin;
Shundaq, Sen iltijalirimni ijabet qilip yawa kalilarning münggüzliridin qutquzghansen!«...iltijalirimni ijabet qilip yawa kalilarning münggüzliridin qutquzghansen!» — «yawa kala» hazir nesli qurughan. Ular esli intayin küchlük, adettiki kalidin ikki hesse chong idi. Mushu yerde «yawa kalilar» esheddiy rezil ademlerge yaki jin-sheytanlargha simwol bolidu.
22 Men Séning namingni qérindashlirimgha élan qilimen;
Chong jamaet ichide turup Sanga bolghan medhiyilirimni jakarlaymen;Ibr. 2:12
23 Perwerdigardin eymen’güchiler, Uni medhiyilenglar!
Yaqupning barliq nesilliri, Uninggha shan-sherep keltürünglar!
Israilning pütün ewladliri, Uningdin eymininglar.«Yaqupning barliq nesilliri» — Israil xelqi, elwette. «Israilning ewladliri» — Xuda Yaqupning ismini «Israil»gha özgertken, shuning bilen u «Israil qowmining ejdadi» bolghan.
24 Chünki U ézilgüchining ashu xarlinishlirini neziridin saqit qilghan emes,
Yaki Uningdin héch yirgen’gen emes;
Uningdin Öz wisalini héch yoshurghan emes;
Belki U iltija qilip awazini kötürginide,
Uninggha qulaq sélip anglighan.
25 Chong jamaet ichide manga oqulghan medhiyiler Özüngdindur,
Xudadin eymen’güchilerning aldida ichken qesemlirimni ishqa ashurimen;«Chong jamaet ichide manga oqulghan medhiyiler Özüngdindur» — bashqa ikki xil terjimisi «Chong jamaette méning medhiyilirimning témisi Sendin chiqqandur...» yaki «Chong jamaette méning Sanga medhiyilerni oqushqa muyesser bolghanliqim Sendin chiqqandur...».  Zeb. 18:49; 35:18; 52:9; 111:1
26 Ajiz möminler qorsiqi toyghuche tamaqlinidu;
Perwerdigarni izdigenler Uni medhiyeleydu;
Silerning qelbinglar menggü yashnaydu!«Ajiz möminler qorsiqi toyghuche tamaqlinidu» — «tamaqlinidu» dégen bu söz mushu yerde héyt qurbanliqliridin yaki «teshekkür qurbanliqliri» («rehmet qurbaliqliri»)din tamaqlinishni körsitishi mumkin.  Qan. 4:29; Zeb. 69:32; 149:4; Yesh. 25:6; Zef. 2:2; Yuh. 11:26
27 Zéminning eng chétidikilermu bu ishni qelbide tutup , towa qilip Perwerdigarning aldigha kélidu;
El-milletlerning barliq jemetliri aldingda ibadet qilidu;Zeb. 2:8; 72:10-11; 86:9
28 Chünki padishahliq Perwerdigarghila tewedur;
U el-milletler arisida höküm sürgüchidur.
29 Jahandiki baylarmu Uning aldidin yep-ichip, ibadet qilidu;
Tupraqqa kirey dep qalghanlarmu, hetta öz jénini saqliyalmaydighanlarmu Uninggha sejde qilidu;«Jahandiki baylarmu ...» — ibraniy tilida «Jahandiki sémizlermu...» — köchme menisi «baylar» bolushi mumkin. «tupraqqa kirey dep qalghanlarmu, hetta öz jénini saqliyalmaydighanlarmu Uninggha sejde qilidu» — démek, hem baylar hem miskinler (küyde bésharet bérilgen ishlar tüpeylidin) Xudagha ibadet qilidu.
30 Kelgüsidiki bir ewlad Uning xizmitide bolidu;
Bu ewlad Reb üchün Öz perzentliri hésablinidu.Yesh. 53:8, 10; Yesh. 8:18; Zeb.89:29; Mat. 1:1; Yuh 12:24; Rim. 5:18, 19; 1Pét. 2:9
31 Kéyin ular kélip, shu chaghda tughulidighan bir qowmgha Uning heqqaniyliqini jakarlap shuni élan qiliduki,
«U buni emelge ashurdi!»Zeb. 52:9; 102:18; Luqa 24:46, 47; Rim. 3:22-25
 
 

22:1 «Izahat» — Dawut peyghember hayatida nurghun azab-oqubetlerni tartqan bolsimu, lékin u bu küyde éytilghan shunchiwala éghir azab-oqubetlerni tartqan emes. Shunga shübhisizki, Dawut özidin kéyinki birsining tartidighan azablirini körsetken bolsa kérek. Oqurmenler bu azablarning kimge qaritilghanliqi toghruluq özliri xulasige kelsun. ««ayjelet-xashshahar» (tang seherde kelgen medet)» — bezi alimlar: «Tang seherdiki chishi jeren» dep terjime qilidu. Bu belkim küyning témisining hem uning ahangining nami bolsa kérek.

22:1 Mat. 27:46; Mar. 15:34

22:2 «Kéchidimu men shundaq peryad qilishtin aram alalmaymen» — yaki «kéchidimu men peryad qilsam, biraq aram tapmaymen»

22:2 Mat. 27:45

22:5 Zeb. 25:2-3; 31:1; Yesh. 49:23; Rim. 9:33

22:6 «men bolsam adem emes, bir qurtmen» — ibraniy tilida «qurt» «kokkus ilikus» (qizil qurt) dégen qurtni körsitidu. Bu xil qurtning chishisi tuxumlighanda özini derexke chaplashturup, salghan tuxumlirini öz bedini bilen qoghdaydu. Shundaq qilip u ölgüche chaplashqan yerdin midirlimay turidu. Ölüshi bilen uningdin qipqizil bir suyuqluq chiqip, hemme etrapini qizil qilidu. Ademler bu qizil suyuqluqni boyaq üchün ishlitidu. Bu ishlar Mesih Eysaning kréstke mixlinishigha bésharet bolmamdu?

22:6 Yesh. 41:14

22:7 Mat. 27:39

22:8 Mat. 27:43

22:10 Yesh. 49:1

22:12 «Bashanning küchlük buqiliri méni oriwaldi» — Pelestinning Bashan rayonidiki buqilar yoghan, küchlük idi. Bu yerde yaman ademler hem ularning keynide turghan yaman jin-rohlarni körsetse kérek.

22:15 Yuh. 19:28

22:16 Mat. 27:35; Mar. 15:24; Luqa 23:33; Yuh. 19:23,37; 20:25

22:18 «Könglikimge érishish üchün chek tashlishiwatidu» — yaki «Chapinimgha érishish üchün chek tashlishiwatidu».

22:18 Luqa 23:34; Yuh. 19:24

22:20 «Méning yalghuz jénim» — yaki «Méning kichik jénim» yaki «Méning qimmetlik jénim». Sözligüchi éghir yalghuzluq hés qiliwatqan bolsa kérek.

22:21 «...iltijalirimni ijabet qilip yawa kalilarning münggüzliridin qutquzghansen!» — «yawa kala» hazir nesli qurughan. Ular esli intayin küchlük, adettiki kalidin ikki hesse chong idi. Mushu yerde «yawa kalilar» esheddiy rezil ademlerge yaki jin-sheytanlargha simwol bolidu.

22:22 Ibr. 2:12

22:23 «Yaqupning barliq nesilliri» — Israil xelqi, elwette. «Israilning ewladliri» — Xuda Yaqupning ismini «Israil»gha özgertken, shuning bilen u «Israil qowmining ejdadi» bolghan.

22:25 «Chong jamaet ichide manga oqulghan medhiyiler Özüngdindur» — bashqa ikki xil terjimisi «Chong jamaette méning medhiyilirimning témisi Sendin chiqqandur...» yaki «Chong jamaette méning Sanga medhiyilerni oqushqa muyesser bolghanliqim Sendin chiqqandur...».

22:25 Zeb. 18:49; 35:18; 52:9; 111:1

22:26 «Ajiz möminler qorsiqi toyghuche tamaqlinidu» — «tamaqlinidu» dégen bu söz mushu yerde héyt qurbanliqliridin yaki «teshekkür qurbanliqliri» («rehmet qurbaliqliri»)din tamaqlinishni körsitishi mumkin.

22:26 Qan. 4:29; Zeb. 69:32; 149:4; Yesh. 25:6; Zef. 2:2; Yuh. 11:26

22:27 Zeb. 2:8; 72:10-11; 86:9

22:29 «Jahandiki baylarmu ...» — ibraniy tilida «Jahandiki sémizlermu...» — köchme menisi «baylar» bolushi mumkin. «tupraqqa kirey dep qalghanlarmu, hetta öz jénini saqliyalmaydighanlarmu Uninggha sejde qilidu» — démek, hem baylar hem miskinler (küyde bésharet bérilgen ishlar tüpeylidin) Xudagha ibadet qilidu.

22:30 Yesh. 53:8, 10; Yesh. 8:18; Zeb.89:29; Mat. 1:1; Yuh 12:24; Rim. 5:18, 19; 1Pét. 2:9

22:31 Zeb. 52:9; 102:18; Luqa 24:46, 47; Rim. 3:22-25