3
Jamaǝtning yetǝkqiliri
«Əgǝr birsi jamaǝtkǝ yetǝkqi boluxⱪa intilsǝ, u güzǝl bir wǝzipini arzu ⱪilƣan bolidu» degǝn bu sɵz ⱨǝⱪtur. «Əgǝr birsi jamaǝtkǝ yetǝkqi boluxⱪa intilsǝ, u güzǝl bir wǝzipini arzu ⱪilƣan bolidu» — «yetǝkqi»lǝr toƣruluⱪ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqi sɵz», «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn sɵzlirimizni kɵrüng. «Aⱪsaⱪal» wǝ «yetǝkqi» ǝmǝliyǝttǝ bir gǝptur. Əmdi yetǝkqi bolsa ǝyibsiz, bir hotunluⱪ, salmaⱪ, pǝmlik, ǝdǝplik, meⱨmandost, Huda toƣrisida tǝlim berǝlǝydiƣan boluxi, «Əmdi yetǝkqi bolsa ǝyibsiz, bir hotunluⱪ, salmaⱪ, pǝmlik, ǝdǝplik, meⱨmandost, Huda toƣrisida tǝlim berǝlǝydiƣan boluxi... (kerǝk)» — «bir hotunluⱪ», bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.   2Tim. 2:24; Tit. 1:6. xundaⱪla ⱨaraⱪkǝx wǝ zorawan bolmasliⱪi, mulayim boluxi, sǝpra, nǝpsaniyǝtqi bolmasliⱪi, «... xundaⱪla ⱨaraⱪkǝx wǝ zorawan bolmasliⱪi, mulayim boluxi, sǝpra, nǝpsaniyǝtqi bolmasliⱪi... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» grek tilida «ɵzini bulƣaydiƣan nǝpsaniyǝtqilikkǝ berilgǝn» degǝn bir sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda, pul wǝ mal-dunyani ⱪoƣlixix insanni ⱨaram ⱪilip bulƣaydu. Bu tema toƣrisida yǝnǝ «Luⱪa» 16:9-11 wǝ xu ayǝtlǝrdiki izaⱨatlarni wǝ «Luⱪa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki 16-bab toƣruluⱪ «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya» degǝn mǝzmunni kɵrüng. ǝz ailisini yahxi baxⱪuralaydiƣan boluxi, tolimu salapǝtlik bilǝn pǝrzǝntlirini ata-anisiƣa boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk. «ɵz ailisini yahxi baxⱪuralaydiƣan boluxi, tolimu salapǝtlik bilǝn pǝrzǝntlirini ata-anisiƣa boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk» — «tolimu salapǝtlik bilǝn... tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan» degǝnlik ibarǝ terikmǝy balilirini tǝrbiyilǝydiƣanlikini bildüridu. Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «pǝrzǝntlirini ɵz ata-anisiƣa toluⱪ ⱨɵrmǝt bilǝn boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk». Qünki birsi ɵz ailisini baxⱪuruxni bilmisǝ, u Hudaning jamaitidin ⱪandaⱪmu hǝwǝr alalisun? Yetǝkqi yengi etiⱪadqilardin bolmisun; undaⱪ bolsa, u tǝkǝbburlixip ketixi mumkin, xuningdǝk Xǝytanning ǝyibigǝ kirip, u uqriƣan ⱨɵkümgǝ qüxidu. «Yetǝkqi yengi etiⱪadqilardin bolmisun; undaⱪ bolsa, u tǝkǝbburlixip ketixi mumkin, xuningdǝk Xǝytanning ǝyibigǝ kirip, u uqriƣan ⱨɵkümgǝ qüxidu» — «Xǝytanning ǝyibigǝ kirix» bǝlkim Xǝytanning ǝslidiki gunaⱨi, yǝni tǝkǝbburlixip kǝtkinini (xundaⱪla Hudaning jazasiƣa uqriƣanliⱪini wǝ kǝlgüsidimu uqraydiƣanliⱪini) kɵrsitidu. U jamaǝtning sirtidikilǝr tǝripidinmu obdan tǝriplinidiƣan boluxi kerǝk; xundaⱪ bolƣanda, u baxⱪilarning ⱪarilixiƣa uqrimaydu, Xǝytanning ⱪiltiⱪiƣa qüxmǝydu. «U jamaǝtning sirtidikilǝr tǝripidinmu obdan tǝriplinidiƣan boluxi kerǝk; xundaⱪ bolƣanda, u baxⱪilarning ⱪarilixiƣa uqrimaydu, Xǝytanning ⱪiltiⱪiƣa qüxmǝydu» — «Xǝytanning ⱪiltiⱪi» nemini kɵrsitidu? Yetǝkqilǝrdǝ ǝyiblinǝrlik yeri bolsa (ⱨǝtta yoxurun bolsimu), xundaⱪla «sirttikilǝr» uni ǝyiblǝydiƣan bolsa u bǝlkim u ɵzini aⱪlax üqün yaki ixlirini yoxurux üqün yalƣan gǝp ⱪilixi mumkin. Undaⱪta u dǝrⱨal Xǝytanning ilkidǝ bolidu. Jamaǝttikilǝr tǝripidinmu obdan «tǝriplinixi» kerǝk, ǝlwǝttǝ.
 
Jamaǝtning hizmǝtkarliri
Huddi yetǝkqilǝrgǝ ohxax, jamaǝtning hizmǝtkarlirimu salmaⱪ, ikki hil gǝp ⱪilmaydiƣan, ⱨaraⱪ-xarabⱪa berilmǝydiƣan, nǝpsaniyǝtqi bolmiƣan kixilǝrdin boluxi, «Huddi (yetǝkqilǝrgǝ) ohxax, jamaǝtning hizmǝtkarlirimu salmaⱪ, ikki hil gǝp ⱪilmaydiƣan ... kixilǝrdin boluxi... (kerǝk)» — hizmǝtkarlar jamaǝtning yetǝkqilirining yardǝmqisi bolup, ular ⱨǝr hil ǝmǝliy ixlarƣa mǝs’ul kixilǝrdur. Yǝnǝ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn mǝzmunni kɵrüng. «nǝpsaniyǝtqi bolmiƣan kixilǝrdin boluxi ... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» — 3-ayǝtni kɵrüng.   Ros. 6:3. pak wijdani bilǝn etiⱪadning sirini qing tutidiƣan boluxi lazim. «pak wijdani bilǝn etiⱪadning sirini qing tutidiƣan boluxi lazim» — «etiⱪaning siri»: oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Injildiki «sirlar» bolsa Huda ǝslidǝ yoxurup kǝlgǝn, Injil dǝwridǝ Ɵz jamaitigǝ axkariliƣan qongⱪur ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni kɵrsitidu. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵzlǝr»ni kɵrüng.   1Tim. 1:19. 10 Bundaⱪ adǝmlǝrnimu aldi bilǝn sinap kɵrüp, ǝyib tǝrǝpliri bolmisa, andin hizmǝt wǝzipisigǝ ⱪoyuxⱪa bolidu. 11 Xuningdǝk, bu hizmǝtkarlarning ayallirimu tǝmkin, pitnǝ-pasat ⱪilmaydiƣan, salmaⱪ wǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ixta ixǝnqlik bolƣanlardin boluxi lazim. «xuningdǝk, bu hizmǝtkarlarning ayallirimu tǝmkin, ... ⱨǝrⱪandaⱪ ixta ixǝnqlik bolƣanlardin boluxi lazim» — «hizmǝtkarlarning ayallirimu» yaki «ayal hizmǝtkarlirimu...». «Rim.» 16:1ni kɵrüng. 12 Hizmǝtkarlar bir hotunluⱪ, ɵz pǝrzǝntliri wǝ ailisini yahxi baxⱪuridiƣan kixilǝrdin bolsun. «Hizmǝtkarlar bir hotunluⱪ, ɵz pǝrzǝntliri wǝ ailisini yahxi baxⱪuridiƣan kixilǝrdin bolsun» — «bir hotunluⱪ» degǝnlik (yaki «bir ayalningla eri») bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. 13 Hizmǝtkarning wǝzipisini obdan orunƣanlar ɵzi üqün yahxi nam-ataⱪⱪa sazawǝr bolidu wǝ Mǝsiⱨ Əysada bolƣan etiⱪadta zor jür’ǝt-ixǝnqkǝ erixidu. «yahxi nam-ataⱪⱪa sazawǝr bolidu wǝ Mǝsiⱨ Əysada bolƣan etiⱪadta zor jür’ǝt-ixǝnqkǝ erixidu» — «Ros.» 6-8-babta bayan ⱪilinƣan «hizmǝtkar» bolƣan Istifan wǝ Filip buningƣa ikki obdan misaldur.   Mat. 25:21.
 
Mǝsiⱨ bolƣan sir
14 Mǝn gǝrqǝ pat arida yeningƣa yetip berixni arzu ⱪilsammu, yǝnila bu hǝtni yazdim; 15 Mubada mǝn ⱨayal bolup ⱪalsam, hǝttin Hudaning ailisi arisida ɵzüngni ⱪandaⱪ tutux kerǝklikini bilisǝn. Bu ailǝ bolsa tirik Hudaning jamaiti, ⱨǝⱪiⱪǝtning tüwrüki wǝ tǝglikidur. «Mubada mǝn ⱨayal bolup ⱪalsam, hǝttin Hudaning ailisi arisida ɵzüngni ⱪandaⱪ tutux kerǝklikini bilisǝn» — «Hudaning ailisi»: — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, ibraniy tilida wǝ grek tilida (uyƣur tiliƣa ohxax) «ɵy» wǝ «ailǝ» birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Hudaning «ɵyi» uning ailisi, yǝni uning «tirik ibadǝthanisi», «tirik ɵyi»dur. «1Pet.» 2:4-8nimu kɵrüng. 16 Ⱨǝmmǝylǝn etirap ⱪilmay turalmayduki, ihlasmǝnlikning siri büyüktur: —
 
«Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi,
Roⱨ Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ispatlidi,
Pǝrixtilǝrgǝ u kɵründi,
Uning hǝwiri pütkül ǝllǝrgǝ jakarlandi,
Jaⱨanda Uningƣa iman kǝltürüldi,
U xan-xǝrǝp iqidǝ ǝrxkǝ kɵtürüldi». «ihlasmǝnlikning siri büyüktur» — «ihlasmǝnlikning siri»ning üq mǝnisi boluxi mumkin: — (1) Əysa Mǝsiⱨning ɵzidǝ ihlasmǝnlikning mujǝssǝmlǝxtürülüxi, biz insanlarƣa «ihlasmǝnlik»ning nemǝ ikǝnliki ayan ⱪidi; (2) «ihlasmǝnlikni (insanlarƣa) elip kelidiƣan sir» (3) «ihlasmǝnlǝrgǝ (yǝni Hudaning mɵmin bǝndilirigǝ) tapxurulƣan sir» — demǝk, bizning etiⱪadimiz. Bizningqǝ Pawlusning kɵrsǝtkǝnliri 1- wǝ 2-mǝnidǝ. Xübⱨisizki, bu sir dǝl Əysa Mǝsiⱨ Ɵzidur.
«Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi» — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürmilǝrdǝ «Huda insan tenidǝ ayan boldi» deyilidu. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi, Roⱨ Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ispatlidi...» — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi.
   Mar. 16:19; Luⱪa 9:51; Yⱨ. 1:14; Ros. 1:2; Əf. 3:5, 6.
 
 

3:1 «Əgǝr birsi jamaǝtkǝ yetǝkqi boluxⱪa intilsǝ, u güzǝl bir wǝzipini arzu ⱪilƣan bolidu» — «yetǝkqi»lǝr toƣruluⱪ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqi sɵz», «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn sɵzlirimizni kɵrüng. «Aⱪsaⱪal» wǝ «yetǝkqi» ǝmǝliyǝttǝ bir gǝptur.

3:2 «Əmdi yetǝkqi bolsa ǝyibsiz, bir hotunluⱪ, salmaⱪ, pǝmlik, ǝdǝplik, meⱨmandost, Huda toƣrisida tǝlim berǝlǝydiƣan boluxi... (kerǝk)» — «bir hotunluⱪ», bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.

3:2 2Tim. 2:24; Tit. 1:6.

3:3 «... xundaⱪla ⱨaraⱪkǝx wǝ zorawan bolmasliⱪi, mulayim boluxi, sǝpra, nǝpsaniyǝtqi bolmasliⱪi... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» grek tilida «ɵzini bulƣaydiƣan nǝpsaniyǝtqilikkǝ berilgǝn» degǝn bir sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda, pul wǝ mal-dunyani ⱪoƣlixix insanni ⱨaram ⱪilip bulƣaydu. Bu tema toƣrisida yǝnǝ «Luⱪa» 16:9-11 wǝ xu ayǝtlǝrdiki izaⱨatlarni wǝ «Luⱪa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki 16-bab toƣruluⱪ «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya» degǝn mǝzmunni kɵrüng.

3:4 «ɵz ailisini yahxi baxⱪuralaydiƣan boluxi, tolimu salapǝtlik bilǝn pǝrzǝntlirini ata-anisiƣa boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk» — «tolimu salapǝtlik bilǝn... tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan» degǝnlik ibarǝ terikmǝy balilirini tǝrbiyilǝydiƣanlikini bildüridu. Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «pǝrzǝntlirini ɵz ata-anisiƣa toluⱪ ⱨɵrmǝt bilǝn boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk».

3:6 «Yetǝkqi yengi etiⱪadqilardin bolmisun; undaⱪ bolsa, u tǝkǝbburlixip ketixi mumkin, xuningdǝk Xǝytanning ǝyibigǝ kirip, u uqriƣan ⱨɵkümgǝ qüxidu» — «Xǝytanning ǝyibigǝ kirix» bǝlkim Xǝytanning ǝslidiki gunaⱨi, yǝni tǝkǝbburlixip kǝtkinini (xundaⱪla Hudaning jazasiƣa uqriƣanliⱪini wǝ kǝlgüsidimu uqraydiƣanliⱪini) kɵrsitidu.

3:7 «U jamaǝtning sirtidikilǝr tǝripidinmu obdan tǝriplinidiƣan boluxi kerǝk; xundaⱪ bolƣanda, u baxⱪilarning ⱪarilixiƣa uqrimaydu, Xǝytanning ⱪiltiⱪiƣa qüxmǝydu» — «Xǝytanning ⱪiltiⱪi» nemini kɵrsitidu? Yetǝkqilǝrdǝ ǝyiblinǝrlik yeri bolsa (ⱨǝtta yoxurun bolsimu), xundaⱪla «sirttikilǝr» uni ǝyiblǝydiƣan bolsa u bǝlkim u ɵzini aⱪlax üqün yaki ixlirini yoxurux üqün yalƣan gǝp ⱪilixi mumkin. Undaⱪta u dǝrⱨal Xǝytanning ilkidǝ bolidu. Jamaǝttikilǝr tǝripidinmu obdan «tǝriplinixi» kerǝk, ǝlwǝttǝ.

3:8 «Huddi (yetǝkqilǝrgǝ) ohxax, jamaǝtning hizmǝtkarlirimu salmaⱪ, ikki hil gǝp ⱪilmaydiƣan ... kixilǝrdin boluxi... (kerǝk)» — hizmǝtkarlar jamaǝtning yetǝkqilirining yardǝmqisi bolup, ular ⱨǝr hil ǝmǝliy ixlarƣa mǝs’ul kixilǝrdur. Yǝnǝ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn mǝzmunni kɵrüng. «nǝpsaniyǝtqi bolmiƣan kixilǝrdin boluxi ... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» — 3-ayǝtni kɵrüng.

3:8 Ros. 6:3.

3:9 «pak wijdani bilǝn etiⱪadning sirini qing tutidiƣan boluxi lazim» — «etiⱪaning siri»: oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Injildiki «sirlar» bolsa Huda ǝslidǝ yoxurup kǝlgǝn, Injil dǝwridǝ Ɵz jamaitigǝ axkariliƣan qongⱪur ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni kɵrsitidu. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵzlǝr»ni kɵrüng.

3:9 1Tim. 1:19.

3:11 «xuningdǝk, bu hizmǝtkarlarning ayallirimu tǝmkin, ... ⱨǝrⱪandaⱪ ixta ixǝnqlik bolƣanlardin boluxi lazim» — «hizmǝtkarlarning ayallirimu» yaki «ayal hizmǝtkarlirimu...». «Rim.» 16:1ni kɵrüng.

3:12 «Hizmǝtkarlar bir hotunluⱪ, ɵz pǝrzǝntliri wǝ ailisini yahxi baxⱪuridiƣan kixilǝrdin bolsun» — «bir hotunluⱪ» degǝnlik (yaki «bir ayalningla eri») bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.

3:13 «yahxi nam-ataⱪⱪa sazawǝr bolidu wǝ Mǝsiⱨ Əysada bolƣan etiⱪadta zor jür’ǝt-ixǝnqkǝ erixidu» — «Ros.» 6-8-babta bayan ⱪilinƣan «hizmǝtkar» bolƣan Istifan wǝ Filip buningƣa ikki obdan misaldur.

3:13 Mat. 25:21.

3:15 «Mubada mǝn ⱨayal bolup ⱪalsam, hǝttin Hudaning ailisi arisida ɵzüngni ⱪandaⱪ tutux kerǝklikini bilisǝn» — «Hudaning ailisi»: — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, ibraniy tilida wǝ grek tilida (uyƣur tiliƣa ohxax) «ɵy» wǝ «ailǝ» birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Hudaning «ɵyi» uning ailisi, yǝni uning «tirik ibadǝthanisi», «tirik ɵyi»dur. «1Pet.» 2:4-8nimu kɵrüng.

3:16 «ihlasmǝnlikning siri büyüktur» — «ihlasmǝnlikning siri»ning üq mǝnisi boluxi mumkin: — (1) Əysa Mǝsiⱨning ɵzidǝ ihlasmǝnlikning mujǝssǝmlǝxtürülüxi, biz insanlarƣa «ihlasmǝnlik»ning nemǝ ikǝnliki ayan ⱪidi; (2) «ihlasmǝnlikni (insanlarƣa) elip kelidiƣan sir» (3) «ihlasmǝnlǝrgǝ (yǝni Hudaning mɵmin bǝndilirigǝ) tapxurulƣan sir» — demǝk, bizning etiⱪadimiz. Bizningqǝ Pawlusning kɵrsǝtkǝnliri 1- wǝ 2-mǝnidǝ. Xübⱨisizki, bu sir dǝl Əysa Mǝsiⱨ Ɵzidur. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi» — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürmilǝrdǝ «Huda insan tenidǝ ayan boldi» deyilidu. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi, Roⱨ Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ispatlidi...» — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi.

3:16 Mar. 16:19; Luⱪa 9:51; Yⱨ. 1:14; Ros. 1:2; Əf. 3:5, 6.