«Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi» — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürmilǝrdǝ «Huda insan tenidǝ ayan boldi» deyilidu. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi, Roⱨ Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ispatlidi...» — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi. ■Mar. 16:19; Luⱪa 9:51; Yⱨ. 1:14; Ros. 1:2; Əf. 3:5, 6.
□3:1 «Əgǝr birsi jamaǝtkǝ yetǝkqi boluxⱪa intilsǝ, u güzǝl bir wǝzipini arzu ⱪilƣan bolidu» — «yetǝkqi»lǝr toƣruluⱪ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqi sɵz», «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn sɵzlirimizni kɵrüng. «Aⱪsaⱪal» wǝ «yetǝkqi» ǝmǝliyǝttǝ bir gǝptur.
□3:2 «Əmdi yetǝkqi bolsa ǝyibsiz, bir hotunluⱪ, salmaⱪ, pǝmlik, ǝdǝplik, meⱨmandost, Huda toƣrisida tǝlim berǝlǝydiƣan boluxi... (kerǝk)» — «bir hotunluⱪ», bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
□3:3 «... xundaⱪla ⱨaraⱪkǝx wǝ zorawan bolmasliⱪi, mulayim boluxi, sǝpra, nǝpsaniyǝtqi bolmasliⱪi... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» grek tilida «ɵzini bulƣaydiƣan nǝpsaniyǝtqilikkǝ berilgǝn» degǝn bir sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda, pul wǝ mal-dunyani ⱪoƣlixix insanni ⱨaram ⱪilip bulƣaydu. Bu tema toƣrisida yǝnǝ «Luⱪa» 16:9-11 wǝ xu ayǝtlǝrdiki izaⱨatlarni wǝ «Luⱪa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki 16-bab toƣruluⱪ «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya» degǝn mǝzmunni kɵrüng.
□3:4 «ɵz ailisini yahxi baxⱪuralaydiƣan boluxi, tolimu salapǝtlik bilǝn pǝrzǝntlirini ata-anisiƣa boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk» — «tolimu salapǝtlik bilǝn... tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan» degǝnlik ibarǝ terikmǝy balilirini tǝrbiyilǝydiƣanlikini bildüridu. Ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «pǝrzǝntlirini ɵz ata-anisiƣa toluⱪ ⱨɵrmǝt bilǝn boysunidiƣan ⱪilip tǝrbiyiliyǝlǝydiƣan kixi boluxi kerǝk».
□3:6 «Yetǝkqi yengi etiⱪadqilardin bolmisun; undaⱪ bolsa, u tǝkǝbburlixip ketixi mumkin, xuningdǝk Xǝytanning ǝyibigǝ kirip, u uqriƣan ⱨɵkümgǝ qüxidu» — «Xǝytanning ǝyibigǝ kirix» bǝlkim Xǝytanning ǝslidiki gunaⱨi, yǝni tǝkǝbburlixip kǝtkinini (xundaⱪla Hudaning jazasiƣa uqriƣanliⱪini wǝ kǝlgüsidimu uqraydiƣanliⱪini) kɵrsitidu.
□3:7 «U jamaǝtning sirtidikilǝr tǝripidinmu obdan tǝriplinidiƣan boluxi kerǝk; xundaⱪ bolƣanda, u baxⱪilarning ⱪarilixiƣa uqrimaydu, Xǝytanning ⱪiltiⱪiƣa qüxmǝydu» — «Xǝytanning ⱪiltiⱪi» nemini kɵrsitidu? Yetǝkqilǝrdǝ ǝyiblinǝrlik yeri bolsa (ⱨǝtta yoxurun bolsimu), xundaⱪla «sirttikilǝr» uni ǝyiblǝydiƣan bolsa u bǝlkim u ɵzini aⱪlax üqün yaki ixlirini yoxurux üqün yalƣan gǝp ⱪilixi mumkin. Undaⱪta u dǝrⱨal Xǝytanning ilkidǝ bolidu. Jamaǝttikilǝr tǝripidinmu obdan «tǝriplinixi» kerǝk, ǝlwǝttǝ.
□3:8 «Huddi (yetǝkqilǝrgǝ) ohxax, jamaǝtning hizmǝtkarlirimu salmaⱪ, ikki hil gǝp ⱪilmaydiƣan ... kixilǝrdin boluxi... (kerǝk)» — hizmǝtkarlar jamaǝtning yetǝkqilirining yardǝmqisi bolup, ular ⱨǝr hil ǝmǝliy ixlarƣa mǝs’ul kixilǝrdur. Yǝnǝ «Filippiyiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki «yetǝkqilǝr wǝ hizmǝtkarlar» degǝn mǝzmunni kɵrüng. «nǝpsaniyǝtqi bolmiƣan kixilǝrdin boluxi ... (kerǝk)» — «nǝpsaniyǝtqi» — 3-ayǝtni kɵrüng.
□3:9 «pak wijdani bilǝn etiⱪadning sirini qing tutidiƣan boluxi lazim» — «etiⱪaning siri»: oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Injildiki «sirlar» bolsa Huda ǝslidǝ yoxurup kǝlgǝn, Injil dǝwridǝ Ɵz jamaitigǝ axkariliƣan qongⱪur ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni kɵrsitidu. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵzlǝr»ni kɵrüng.
□3:11 «xuningdǝk, bu hizmǝtkarlarning ayallirimu tǝmkin, ... ⱨǝrⱪandaⱪ ixta ixǝnqlik bolƣanlardin boluxi lazim» — «hizmǝtkarlarning ayallirimu» yaki «ayal hizmǝtkarlirimu...». «Rim.» 16:1ni kɵrüng.
□3:12 «Hizmǝtkarlar bir hotunluⱪ, ɵz pǝrzǝntliri wǝ ailisini yahxi baxⱪuridiƣan kixilǝrdin bolsun» — «bir hotunluⱪ» degǝnlik (yaki «bir ayalningla eri») bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Buning toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
□3:13 «yahxi nam-ataⱪⱪa sazawǝr bolidu wǝ Mǝsiⱨ Əysada bolƣan etiⱪadta zor jür’ǝt-ixǝnqkǝ erixidu» — «Ros.» 6-8-babta bayan ⱪilinƣan «hizmǝtkar» bolƣan Istifan wǝ Filip buningƣa ikki obdan misaldur.
□3:15 «Mubada mǝn ⱨayal bolup ⱪalsam, hǝttin Hudaning ailisi arisida ɵzüngni ⱪandaⱪ tutux kerǝklikini bilisǝn» — «Hudaning ailisi»: — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, ibraniy tilida wǝ grek tilida (uyƣur tiliƣa ohxax) «ɵy» wǝ «ailǝ» birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Hudaning «ɵyi» uning ailisi, yǝni uning «tirik ibadǝthanisi», «tirik ɵyi»dur. «1Pet.» 2:4-8nimu kɵrüng.
□3:16 «ihlasmǝnlikning siri büyüktur» — «ihlasmǝnlikning siri»ning üq mǝnisi boluxi mumkin: — (1) Əysa Mǝsiⱨning ɵzidǝ ihlasmǝnlikning mujǝssǝmlǝxtürülüxi, biz insanlarƣa «ihlasmǝnlik»ning nemǝ ikǝnliki ayan ⱪidi; (2) «ihlasmǝnlikni (insanlarƣa) elip kelidiƣan sir» (3) «ihlasmǝnlǝrgǝ (yǝni Hudaning mɵmin bǝndilirigǝ) tapxurulƣan sir» — demǝk, bizning etiⱪadimiz. Bizningqǝ Pawlusning kɵrsǝtkǝnliri 1- wǝ 2-mǝnidǝ. Xübⱨisizki, bu sir dǝl Əysa Mǝsiⱨ Ɵzidur. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi» — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürmilǝrdǝ «Huda insan tenidǝ ayan boldi» deyilidu. «Ɵzi insan tenidǝ ayan boldi, Roⱨ Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ispatlidi...» — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi.
■3:16 Mar. 16:19; Luⱪa 9:51; Yⱨ. 1:14; Ros. 1:2; Əf. 3:5, 6.