Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Titusⱪa 1

Titusⱪa

Rosul Pawlus Titusⱪa yazƣan mǝktup •••• Salam

1 Hudaning talliƣanliriƣa amanǝt bolƣan etiⱪad wǝ ihlasmǝnlikkǝ elip baridiƣan ⱨǝⱪiⱪǝtning bildürülüxi üqün, Əysa Mǝsiⱨning rosuli ⱪilip tǝyinlǝngǝn, Hudaning ⱪuli bolƣan mǝnki Pawlustin sanga salam — □ 2 (bu etiⱪad wǝ ⱨǝⱪiⱪǝt mǝnggülük ⱨayatⱪa baƣlanƣan ümidni elip kelidu; bu mǝnggülük ⱨayatni mutlǝⱪ yalƣan eytmaydiƣan Huda ⱨǝmmǝ dǝwr-zamanlardin ilgirila wǝdǝ ⱪilƣanidi; ■ 3 lekin ⱨazir wǝdisining waⱪti kelip Ⱪutⱪuzƣuqimiz Huda buning kalam-hǝwirini Ɵz ǝmri bilǝn manga tapxurƣan jakar arⱪiliⱪ axkarilidi) ■ 4 — ortaⱪ etiⱪadimizda ɵz oƣlum bolƣan Titusⱪa salam! Huda’Atimiz wǝ nijatkarimiz Mǝsiⱨ Əysadin sanga meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik bolƣay! □ ■

Titusning Kret arilidiki hizmiti

5 Seni Kret arilida ⱪalduruxtiki sǝwǝb, orundilip bolmiƣan ixlarni bir tǝrǝp ⱪilixing üqün wǝ ⱨǝr xǝⱨǝrdǝ sanga tapiliƣinimdǝk jamaǝtkǝ aⱪsaⱪallarni tǝyinlixing üqün idi. ■ 6 Aⱪsaⱪalliⱪⱪa tǝyinlinidiƣan kixi ǝyibsiz boluxi, bir ayalliⱪ, pǝrzǝntliri bolsa etiⱪad ⱪilƣuqi boluxi wǝ ixlirida xallaⱪliⱪ ⱪilidiƣan yaki ata-anisiƣa boysunmaydiƣan ǝyibliri bolmiƣan boluxi kerǝk. □ ■

7 Qünki jamaǝtning yetǝkqisi Hudaning ailisigǝ ƣojidar bolux süpitidǝ, ǝyibsiz boluxi kerǝk; baxbaxtaⱪ ǝmǝs, terikkǝk ǝmǝs, ⱨaraⱪ-xarabⱪa berilgǝn ǝmǝs, zorawan ǝmǝs, nǝpsaniyǝtqi ǝmǝs, □ ■ 8 bǝlki meⱨmandost, sahawǝtlik, yahxiliⱪni sɵyidiƣan, salmaⱪ, adil, ihlasmǝn wǝ ɵzini tutuwalƣan boluxi lazim. □ ■ 9 U yǝnǝ saƣlam tǝlim bilǝn riƣbǝt-tǝsǝlli berix üqün wǝ ⱪarxi qiⱪⱪuqilarƣa rǝddiyǝ berix üqün, tapxurulƣan tǝlimdiki ixǝnqlik kalam-sɵzdǝ qing turuxi kerǝk. □

10 Qünki ⱨazir bimǝnǝ sɵz ⱪilidiƣan, kixilǝrning kɵnglini owlap ezitⱪuluⱪ ⱪilidiƣan, ɵz beximqiliⱪ ⱪilidiƣan kɵpligǝn kixilǝr bar, bolupmu hǝtniliklǝrdin qiⱪⱪanlar bar. □ ■ 11 Ularning aƣzini etix kerǝk; qünki ular ⱨaram dunyani dǝp ɵgitixkǝ tegixlik bolmiƣan tǝlimlǝrni ɵgitip, ⱨǝtta pütün aililǝrni nabut ⱪilmaⱪta. □ ■ 12 Xulardin biri, yǝni Kret arilidikilǝrning ɵzining bir pǝyƣǝmbiri: «Kretlar ⱨǝmixǝ yalƣan sɵzlǝydiƣanlar, wǝⱨxiy ⱨaywanlar wǝ ⱨurun toymaslardur» degǝn. □

13-14 Bu guwaⱨliⱪ ⱨǝⱪiⱪǝttur; xunga ularning etiⱪadta saƣlam turuxi üqün, xundaⱪla Yǝⱨudiy ǝpsanilǝrgǝ wǝ ⱨǝⱪiⱪǝttin qǝtnigǝnlǝr toⱪuwalƣan insaniy ⱪaidǝ-bǝlgilimilǝrgǝ ⱪulaⱪ salmasliⱪi üqün ularni ⱪattiⱪ ǝyiblǝp agaⱨlandurƣin.□ ■

15 Pak kixilǝr üqün ⱨǝmmǝ nǝrsǝ pak; lekin bulƣanƣan napaklar wǝ etiⱪadsizlar üqün ⱨeqⱪandaⱪ nǝrsǝ pak ǝmǝstur. Qünki ularning oy-pikrlirimu, wijdanimu bulƣinip kǝtkǝn. ■ 16 Ular Hudani tonuymiz dǝp dawrang ⱪilsimu, lekin ǝmǝlliridǝ Uningdin tanidu; qünki ular yirginqliklǝr, ⱨeqgǝp anglimaydiƣanlar, ⱨeqⱪandaⱪ yahxi ixlarni ⱪilixⱪa yarimaydiƣanlardur.

□1:1 «Hudaning talliƣanliriƣa amanǝt bolƣan etiⱪad wǝ ihlasmǝnlikkǝ elip baridiƣan ⱨǝⱪiⱪǝtning bildürülüxi üqün...» — bu sɵz bolsa: (1) Hudaning Ɵzi talliƣan hǝlⱪigǝ tapxurƣan ɵzgǝrmǝs etiⱪadⱪa muwapiⱪ, Hudaning uningda bolƣan mǝⱪsiti üqün; (2) Hudaning talliƣanlirini muxu etiⱪadⱪa erixtürüx üqün; (3) Hudaning talliƣanlirining etiⱪadini alƣa sürüx üqün degǝn üq mǝnini ɵz iqigǝ elixi mumkin.

■1:2 Qɵl. 23:19; Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; Kol. 1:26; 2Tim. 2:13; 1Pet. 1:20.

■1:3 Ros. 20:24; 2Kor. 2:12; 7:14; 8:6,16; Gal. 1:1; 2:3.

□1:4 «ortaⱪ etiⱪadimizda ɵz oƣlum bolƣan Titusⱪa...» — bu ibarǝ xübⱨisiz xuni kɵrsitiduki, Titus hux hǝwǝrni ǝslidǝ Pawlustin angliƣan wǝ xundaⱪla uningƣa ixinip ⱨayatⱪa erixkǝnidi. Xuning bilǝn (Pawlus baxⱪa yǝrlǝrdǝ kɵp eytⱪinidǝk) roⱨiy jǝⱨǝttin Titusni hux hǝwǝr arⱪiliⱪ «tuƣdi» wǝ uningƣa roⱨiy jǝⱨǝttin atidǝk boldi.

■1:4 Əf. 1:2; Kol. 1:2; 2Tim. 1:2; 1Pet. 1:2.

■1:5 2Tim. 2:2.

□1:6 «Aⱪsaⱪalliⱪⱪa tǝyinlinidiƣan kixi ǝyibsiz boluxi, bir ayalliⱪ... boluxi kerǝk» — «bir ayalliⱪ» yaki «bir ayalning eri», bǝlkim «ɵz ayaliƣa sadiⱪ» degǝn mǝnidǝ. Bu toƣruluⱪ «Timotiyƣa (1)»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. «pǝrzǝntliri bolsa etiⱪad ⱪilƣuqi boluxi ... kerǝk» — yaki, «pǝrzǝntliri bolsa sadiⱪ boluxi... kerǝk».

■1:6 1Tim. 3:2.

□1:7 «jamaǝtning yetǝkqisi Hudaning ailisigǝ ƣojidar bolux süpitidǝ, ǝyibsiz boluxi kerǝk; baxbaxtaⱪ ǝmǝs...» — «baxbaxtaⱪ» — grek tilida bu sɵz «xǝhsiyǝtqi, mǝnmǝnqi» degǝn mǝnilǝrnimu ɵz iqigǝ alidu. «ⱨaraⱪ-xarabⱪa berilgǝn ǝmǝs, zorawan ǝmǝs, nǝpsaniyǝtqi ǝmǝs...» — «nǝpsaniyǝtqi» grek tilida «ɵzini bulƣaydiƣan nǝpsaniyǝtqilikkǝ berilgǝn» degǝn bir sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda, pul wǝ mal-dunyani ⱪoƣlixix insanni ⱨaram ⱪilip bulƣaydu. Bu tema toƣrisida yǝnǝ «Luⱪa» 16:9-11 wǝ xu ayǝtlǝrdiki izaⱨatlarni wǝ «Luⱪa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdiki 16-bab toƣruluⱪ «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya» degǝn mǝzmunni kɵrüng.

■1:7 Law. 10:9; Mat. 24:45; 1Kor. 4:1; Əf. 5:18; 1Tim. 3:3,15; 1Pet. 5:2.

□1:8 «bǝlki meⱨmandost, sahawǝtlik, yahxiliⱪni sɵyidiƣan, salmaⱪ, adil, ihlasmǝn wǝ ɵzini tutuwalƣan boluxi lazim» — grek tilida «sahawǝtlik, yahxiliⱪni sɵyidiƣan» birla sɵz bilǝn ipadilinidu.

■1:8 1Tim. 3:2.

□1:9 «u yǝnǝ saƣlam tǝlim bilǝn riƣbǝt-tǝsǝlli berix üqün wǝ ⱪarxi qiⱪⱪuqilarƣa rǝddiyǝ berix üqün...» — «saƣlam tǝlim» bolsa Pawlusning kɵp ixlitidiƣan ibarisi. Hudadin kǝlgǝn tǝlim ⱨǝⱪiⱪǝt, toƣra ǝlwǝttǝ, u ɵzini ⱪobul ⱪilƣanlarda saⱪ, saƣlam roⱨiy ⱨayatni ⱨasil ⱪilidu wǝ ⱪuwwǝtlǝydu.

□1:10 «... kixilǝrning kɵnglini owlap ezitⱪuluⱪ ⱪilidiƣan, ɵz beximqiliⱪ ⱪilidiƣan kɵpligǝn kixilǝr bar, bolupmu hǝtniliklǝrdin qiⱪⱪanlar bar» — «hǝtniliklǝrdin qiⱪⱪanlar» Yǝⱨudiylar yaki ǝslidǝ Yǝⱨudiylarning «sinagog»iƣa ⱪobul ⱪilinix üqün hǝtnǝ ⱪobul ⱪilƣanlarni kɵrsitidu. Bǝzi alimlar «hǝtniliklǝr»ni hǝtnilikni ⱪobul ⱪilix kerǝk dǝp tǝlim bǝrgǝnlǝrni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin tɵwǝndiki 11-ayǝtkǝ ⱪariƣanda ularning ⱨǝrtürlük ziyanliⱪ tǝlimliri bar idi.

■1:10 Ros. 15:1.

□1:11 «ular ⱨaram dunyani dǝp ɵgitixkǝ tegixlik bolmiƣan tǝlimlǝrni ɵgitip, ⱨǝtta pütün aililǝrni nabut ⱪilmaⱪta» — «ⱨaram dunyani dǝp»: — tǝlim (mǝyli toƣra bolsun, natoƣra bolsun) berixtiki mǝⱪsǝt dunyaƣa erixix bolsa bǝribir ⱨaram ix bolidu, ǝlwǝttǝ.

■1:11 Mat. 23:14; 2Tim. 3:6.

□1:12 «xulardin biri, yǝni Kret arilidikilǝrning ɵzining bir pǝyƣǝmbiri: «Kretlar ⱨǝmixǝ yalƣan sɵzlǝydiƣanlar, wǝⱨxiy ⱨaywanlar wǝ ⱨurun toymaslardur» degǝn» — Kretliⱪ xair Epimenidis, miladiyǝdin ilgiri altinqi ǝsirdǝ yazƣan xeir. «ⱨurun toymiƣurlar» grek tilida «lɵm-lüm axⱪazanlar» bilǝn ipadilinidu — demǝk, ularning axⱪazinidin baxⱪa ǝzaliri yoⱪ ohxaydu.

□1:13-14 «xundaⱪla Yǝⱨudiy ǝpsanilǝrgǝ wǝ ⱨǝⱪiⱪǝttin qǝtnigǝnlǝr toⱪuwalƣan insaniy ⱪaidǝ-bǝlgilimilǝrgǝ ⱪulaⱪ salmasliⱪi üqün...» — «Yǝⱨudiy ǝpsanilǝr» toƣruluⱪ «Timotiyƣa (1)»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imiz (1:4 wǝ 4:7-ayǝtlǝr üstidǝ tohtalƣinimiz)ni kɵrüng. «...ularni ⱪattiⱪ ǝyiblǝp agaⱨlandurƣin» — «ularni» bolsa «Krettiki etiⱪadqilarni».

■1:13-14 Yǝx. 29:13; Mat. 15:9; Kol. 2:22; 1Tim. 1:4; 4:7; 6:20.

■1:15 Mat. 15:11; 23:25; Ros. 10:15; Rim. 14:20,23.