3
Ahir zaman
Əmma xunimu bilginki, ahir zamanlarda eƣir künlǝr bolidu.«Əmma xunimu bilginki, ahir zamanlarda eƣir künlǝr bolidu» — «eƣir künlǝr» grek tilida yǝnǝ «hǝtǝrlik künlǝr»nimu bildüridu.  1Tim. 4:1; 2Pet. 2:3; Yǝⱨ. 18. U qaƣdiki insanlar ɵzinila oylaydiƣan, pulpǝrǝs, mǝnmǝnqi, ⱨakawur, kupurluⱪ ⱪilidiƣan, ata-anisining sɵzini tingximaydiƣan, tuzkor, iplas, kɵyümsiz, kǝqürümsiz, tɵⱨmǝthor, ɵzini tutalmaydiƣan, wǝⱨxiy, hǝyr-sahawǝtlikkǝ düxmǝn, satⱪun, tǝlwǝ, xɵⱨrǝtpǝrǝs, ⱨuzur-ⱨalawǝtni Hudadin yahxi kɵridiƣan, sirtⱪi ⱪiyapǝttǝ ihlasmǝn boluwelip, ǝmǝliyǝttǝ ihlasmǝnlikning ⱪudritini inkar ⱪilidiƣan bolidu. Bundaⱪlardin yiraⱪ tur.«...sirtⱪi ⱪiyapǝttǝ ihlasmǝn boluwelip, ǝmǝliyǝttǝ ihlasmǝnlikning ⱪudritini inkar ⱪilidiƣan bolidu. Bundaⱪlardin yiraⱪ tur» — 1-5-ayǝtlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱪisⱪiqǝ tohtilimiz.  Mat. 18:17; Rim. 16:17; 2Tes. 3:6; Tit. 3:10; 2Yuⱨa. 10. Qünki ularning arisidiki bǝzilǝr ɵymu-ɵy soⱪunup kirip, gunaⱨlar bilǝn besilƣan, ⱨǝrhil xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrning ⱪuli bolup ⱪalƣan nadan ayallarni azdurup ɵzigǝ ǝsir ⱪilidu.«ⱨǝrhil xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrning ⱪuli bolup ⱪalƣan nadan ayallar...» — yaki «ⱨǝrhil xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrning ⱪuli bolup ⱪalƣan ajiz ayallar...».  Mat. 23:14; Tit. 1:11. Bundaⱪ ayallar daim tǝlim alsimu, ⱨǝrgiz ⱨǝⱪiⱪǝtni tonup yetǝlmǝydu. Əmdi Yannis bilǝn Yambris Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ⱪandaⱪ ⱪarxi qiⱪⱪan bolsa, bu azdurƣuqilarmu ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ xundaⱪ ⱪarxi qiⱪidu. Ular zeⱨin-kɵngülliri qirigǝn, etiⱪad jǝⱨǝttǝ daxⱪal dǝp ispatlanƣan kixilǝrdur.«Əmdi Yannis bilǝn Yambris Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ⱪandaⱪ ⱪarxi qiⱪⱪan bolsa, bu azdurƣuqilarmu ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ xundaⱪ ⱪarxi qiⱪidu» — «Mis.» 7:11, 22, 8:7, 18ni kɵrüng. Israillar Misirdin qiⱪixtin burun, Misir padixaⱨining seⱨirgǝrliri Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ⱪarxi turƣan. Ularning isimliri (Yannis bilǝn Yambris) Tǝwratta deyilgǝn ǝmǝs, bǝlki Yǝⱨudiylarning baxⱪa tarihiy kitablirida tepilidu.  Mis. 7:11. Lekin ǝmdi ular bu yolda alƣa ilgiriliyǝlmǝydu; qünki Yannis bilǝn Yambrisning ⱨamaⱪǝtliki oquⱪ kɵrüngǝndǝk, bularningmu ⱨǝmmigǝ kɵrünidu.
 
Pawlusning wǝsiyǝtliri; ɵgǝngǝnliringdǝ dawamliⱪ mangƣin
10-11 Lekin sǝn bolsang mening tǝlimim, yürüx-turuxum, mǝⱪsǝt-iradilirim, ixǝnq-etiⱪadim, sǝwr-taⱪitim, meⱨir-muⱨǝbbitim, qidamliⱪim, mǝn uqriƣan ziyankǝxliklǝr wǝ azab-oⱪubǝtlǝrgǝ, jümlidin Antakya, Koniya wǝ Listra xǝⱨǝrliridǝ yüz bǝrgǝnlǝrgǝ tolimu kɵngül bɵlüp kǝlding, xundaⱪla mǝn bǝrdaxliⱪ bǝrgǝn xunqǝ ziyankǝxliklǝrdin toluⱪ hǝwiring bar; Rǝb ularning ⱨǝmmisidin meni ⱪutⱪuzdi. «jümlidin Antakya, Koniya wǝ Listra xǝⱨǝrliridǝ yüz bǝrgǝnlǝrgǝ tolimu kɵngül bɵlüp kǝlding...» — «Antakya, Koniya wǝ Listra xǝⱨǝrliridǝ yüz bǝrgǝnlǝr»: — bu bir-birigǝ yeⱪin üq yurtta bolƣan wǝⱪǝlǝr toƣruluⱪ mǝlumatlar «Ros.» 13-14-babta tepilidu. Timotiy ɵzi Listraliⱪ idi; Pawlus duq kǝlgǝn bu ziyankǝxliklǝr Timotiyning Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilixiƣa tǝsir ⱪilƣan boluxi mumkin idi.  Zǝb. 34:19; Ros. 13:50; 14:19; 2Kor. 1:10 12 Dǝrwǝⱪǝ, Mǝsiⱨ Əysada ihlasmǝn ⱨayat kǝqürüxkǝ iradǝ tikligǝnlǝrning ⱨǝmmisi ziyankǝxlikkǝ uqraydu. Mat. 16:24; Luⱪa 24:26; Yⱨ. 17:14; Ros. 14:22; 1Tes. 3:3. 13 Lekin rǝzil adǝmlǝr wǝ ezitⱪu-kazzaplar bǝribir baxⱪilarnimu aldap, ɵzimu aldinip, barƣanseri ǝsǝbiylixidu. 14 Lekin sǝn bolsang, ɵgǝngǝn wǝ toluⱪ ixǝndürülgǝn ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrdǝ qing tur; qünki bularni kimdin ɵgǝngǝnlikingni bilisǝn, «qünki bularni kimdin ɵgǝngǝnlikingni bilisǝn» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «kimlǝr» dǝp deyilidu. Lekin bizningqǝ «kim» dǝp oⱪux toƣra, qünki Pawlus bu ayǝtlǝrdǝ ɵzining ülgǝ bolƣanliⱪi toƣruluⱪ kɵp sɵzlǝydu. Tɵwǝndiki 15-ayǝttǝ u baxⱪa kixilǝr (Timotiyning qong ana wǝ anisi)ning tǝsirini tilƣa alidu. 15 ⱨǝmdǝ baliliⱪ qaƣliringdin tartipla muⱪǝddǝs yazmilarni bilip kǝlding; bularning sanga Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣlanƣan etiⱪad arⱪiliⱪ bolƣan nijat toƣruluⱪ seni dana ⱪilalaydiƣanliⱪini bilisǝn. 16 Pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ⱨǝmmisi Hudaning Roⱨining yolyoruⱪ-ilⱨami bilǝn yezilƣan bolup, u tǝlim berix, tǝnbiⱨ berix, hataliⱪlarni tüzitix wǝ kixilǝrni ⱨǝⱪⱪaniyǝt yoliƣa baxlaxⱪa paydiliⱪtur. «Pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ⱨǝmmisi Hudaning Roⱨining yolyoruⱪ-ilⱨami bilǝn yezilƣan bolup...» — grek tilida «pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ⱨǝmmisi» degǝn ibarǝ yazmilardiki ⱨǝrbir sɵz-ayǝtning Hudadin kǝlgǝnlikini tǝkitlǝydu.
«Hudaning Roⱨining yolyoruⱪ-ilⱨami bilǝn yezilƣan» grek tilida «Huda nǝpisi bilǝn kirgüzüp yezilƣan» degǝn xǝkildǝ ipadilinidu. Grek tilida ⱨǝm ibraniy tilida «Roⱨ» wǝ «nǝpǝs» bir sɵz.
  2Pet. 1:21. 17 Bular arⱪiliⱪ Hudaning adimi toluⱪ ⱪorallinip, barliⱪ yahxi ǝmǝllǝrni ⱪilixⱪa tǝyyar bolalaydu.
 
 

3:1 «Əmma xunimu bilginki, ahir zamanlarda eƣir künlǝr bolidu» — «eƣir künlǝr» grek tilida yǝnǝ «hǝtǝrlik künlǝr»nimu bildüridu.

3:1 1Tim. 4:1; 2Pet. 2:3; Yǝⱨ. 18.

3:5 «...sirtⱪi ⱪiyapǝttǝ ihlasmǝn boluwelip, ǝmǝliyǝttǝ ihlasmǝnlikning ⱪudritini inkar ⱪilidiƣan bolidu. Bundaⱪlardin yiraⱪ tur» — 1-5-ayǝtlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱪisⱪiqǝ tohtilimiz.

3:5 Mat. 18:17; Rim. 16:17; 2Tes. 3:6; Tit. 3:10; 2Yuⱨa. 10.

3:6 «ⱨǝrhil xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrning ⱪuli bolup ⱪalƣan nadan ayallar...» — yaki «ⱨǝrhil xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrning ⱪuli bolup ⱪalƣan ajiz ayallar...».

3:6 Mat. 23:14; Tit. 1:11.

3:8 «Əmdi Yannis bilǝn Yambris Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ⱪandaⱪ ⱪarxi qiⱪⱪan bolsa, bu azdurƣuqilarmu ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ xundaⱪ ⱪarxi qiⱪidu» — «Mis.» 7:11, 22, 8:7, 18ni kɵrüng. Israillar Misirdin qiⱪixtin burun, Misir padixaⱨining seⱨirgǝrliri Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ⱪarxi turƣan. Ularning isimliri (Yannis bilǝn Yambris) Tǝwratta deyilgǝn ǝmǝs, bǝlki Yǝⱨudiylarning baxⱪa tarihiy kitablirida tepilidu.

3:8 Mis. 7:11.

3:10-11 «jümlidin Antakya, Koniya wǝ Listra xǝⱨǝrliridǝ yüz bǝrgǝnlǝrgǝ tolimu kɵngül bɵlüp kǝlding...» — «Antakya, Koniya wǝ Listra xǝⱨǝrliridǝ yüz bǝrgǝnlǝr»: — bu bir-birigǝ yeⱪin üq yurtta bolƣan wǝⱪǝlǝr toƣruluⱪ mǝlumatlar «Ros.» 13-14-babta tepilidu. Timotiy ɵzi Listraliⱪ idi; Pawlus duq kǝlgǝn bu ziyankǝxliklǝr Timotiyning Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilixiƣa tǝsir ⱪilƣan boluxi mumkin idi.

3:10-11 Zǝb. 34:19; Ros. 13:50; 14:19; 2Kor. 1:10

3:12 Mat. 16:24; Luⱪa 24:26; Yⱨ. 17:14; Ros. 14:22; 1Tes. 3:3.

3:14 «qünki bularni kimdin ɵgǝngǝnlikingni bilisǝn» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «kimlǝr» dǝp deyilidu. Lekin bizningqǝ «kim» dǝp oⱪux toƣra, qünki Pawlus bu ayǝtlǝrdǝ ɵzining ülgǝ bolƣanliⱪi toƣruluⱪ kɵp sɵzlǝydu. Tɵwǝndiki 15-ayǝttǝ u baxⱪa kixilǝr (Timotiyning qong ana wǝ anisi)ning tǝsirini tilƣa alidu.

3:16 «Pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ⱨǝmmisi Hudaning Roⱨining yolyoruⱪ-ilⱨami bilǝn yezilƣan bolup...» — grek tilida «pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ⱨǝmmisi» degǝn ibarǝ yazmilardiki ⱨǝrbir sɵz-ayǝtning Hudadin kǝlgǝnlikini tǝkitlǝydu. «Hudaning Roⱨining yolyoruⱪ-ilⱨami bilǝn yezilƣan» grek tilida «Huda nǝpisi bilǝn kirgüzüp yezilƣan» degǝn xǝkildǝ ipadilinidu. Grek tilida ⱨǝm ibraniy tilida «Roⱨ» wǝ «nǝpǝs» bir sɵz.

3:16 2Pet. 1:21.