«Tang yultuzi ⱪǝlbinglarni toluⱪ yorutⱪuqǝ» — «tang yultuzi», xübⱨisizki, Əysa Mǝsiⱨning Ɵzidur («Qɵl.» 24:17ni kɵrüng). Bu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda, tang yultuzi tang etixtin sǝl burun ayan bolƣandǝk, Əysa Mǝsiⱨ ⱪaytip kelixtin awwal etiⱪadqilarning ⱪǝlbidǝ birhil oyƣanƣan sezim, uning kelixigǝ baƣlanƣan alaⱨidǝ birhil küqlük arzu-tǝxna pǝyda boluxi mumkin («1Tes.» 5:6-10ni kɵrüng). ■2Kor. 4:6; Wǝⱨ. 22:16.
Bu ayǝtning yǝnǝ üq hil tǝrjimǝ-qüxǝnqsi bar: — (1) adǝmlǝrning haliƣanqǝ wǝⱨiylǝrgǝ xǝhsiy tǝbir berixigǝ bolmaydu; (2) bexarǝt-wǝⱨiylǝrgǝ ayrim xǝrⱨ berixkǝ bolmaydu (yǝni, baxⱪa bexarǝt-wǝⱨiylǝr bilǝn birlǝxtürüp qüxiniximiz kerǝk); (3) pǝyƣǝmbǝrlǝr bǝrgǝn bexarǝt-wǝⱨiylǝrni qüxǝndürüx pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵzigila has bolmaydu (qünki ular bǝzidǝ ɵzi eytⱪan sɵzlirini qüxǝnmǝytti — «1Pet.» 1:10-12ni kɵrüng). Bu pikirlǝrning ⱨǝmmisini (bolupmu 2-pikirni) durus dǝp ⱪarisaⱪmu, bizningqǝ, bizning tǝrjimimiz keyinki 21-ayǝtkǝ ǝng mas kelidu. 21 Qünki ⱨeqⱪandaⱪ wǝⱨiy-bexarǝt insanlarning iradisidin kǝlgǝn ǝmǝs, u bǝlki Hudaning muⱪǝddǝs adǝmliri Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinip, Uning türtkisi bilǝn eytⱪan sɵz-kalamdur.□«Qünki ⱨeqⱪandaⱪ wǝⱨiy-bexarǝt insanlarning iradisidin kǝlgǝn ǝmǝs, u bǝlki Hudaning muⱪǝddǝs adǝmliri Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinip, Uning türtkisi bilǝn eytⱪan sɵz-kalamdur» — «Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinip, uning türtkisi bilǝn» grek tilida «Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yɵtkilixi bilǝn» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. ■2Tim. 3:16.
□1:1 «Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli wǝ rosuli bolƣan mǝnki Simeon Petrus» — «Simeon» baxⱪa yǝrlǝrdǝ «Simon» deyilidu. «Hudayimiz wǝ Ⱪutⱪuzƣuqimiz Əysa Mǝsiⱨ» — bu ibaridin eniⱪki, Əysa (tǝbiitidǝ) ⱨǝm Huda ⱨǝm Kutⱪuzƣuqidur. «biz bilǝn ohxax ⱪimmǝtlik bir etiⱪadⱪa muyǝssǝr ⱪilinƣanlarƣa salam!» — «ohxax ⱪimmǝtlik bir etiⱪadⱪa muyǝssǝr ⱪilinƣan» degǝn muxu ibaridin eniⱪ kɵrüniduki, ⱨǝⱪiⱪiy etiⱪad Hudaning Ɵzidin kelidu.
■1:2 Yⱨ. 17:3; Rim. 1:7; 1Pet. 1:2; Yǝⱨ. 2.
□1:3 «Ɵzining xan-xǝripi wǝ esil pǝzilitining tǝsiri arⱪiliⱪ bizni qaⱪirƣuqi» — muxu zat Rǝb Əysa Mǝsiⱨ, ǝlwǝttǝ.
■1:4 Yǝx. 56:5; Yⱨ. 1:12; Rim. 8:15; Gal. 3:26.
□1:5 «Dǝl muxu sǝwǝbtin, silǝr pütün küqünglar bilǝn etiⱪadinglarƣa esil pǝzilǝtni, esil pǝzilitinglarƣa bilimni,... (ⱪoxuxⱪa intilinglar)» — «bilim» muxu yǝrdǝ Hudaning yoli toƣruluⱪ bilim, ǝlwǝttǝ.
□1:10 «Xuning üqün, i ⱪerindaxlar, silǝr Huda tǝripidin qaⱪirilƣanliⱪinglarni, xundaⱪla tallanƣanliⱪinglarni jǝzmlǝxtürüxkǝ intilinglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, ⱨeqⱪaqan teyilip kǝtmǝysilǝr» — «teyilip kǝtmǝysilǝr» degǝn ibarini bǝzilǝr bu ibarǝ nijattin mǝⱨrum bolux degǝn mǝnini bildüridu, dǝp ⱪaraydu. Bizningqǝ u gunaⱨ sadir ⱪilixni kɵrsitidu dǝp ⱪaraymiz (mǝsilǝn, «Yaⱪ.» 3:2ni kɵrüng, ohxax sɵz xu ayǝttǝ ixlitilidu).
□1:11 «Rǝbbimiz wǝ Ⱪutⱪuzƣuqimiz Əysa Mǝsiⱨning mǝnggülük padixaⱨliⱪidimu ⱪizƣin ⱪarxi elinisilǝr» — «ⱪizƣin ⱪarxi elinisilǝr» degǝnlik grek tilida «kirix yolunglar kǝngriqilik bilǝn sizlǝrgǝ tǝminlinidu» degǝn ibarǝ bilǝn ipadilinidu.
□1:13 «mǝn muxu qedirimda bolsamla...» — «qedirim» — Petrusning ɵz tenini kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. Lekin u muxu sɵz bilǝn ⱨǝrbir etiⱪadqining tenini Israillar qɵl-bayawanda Hudaning ǝmri bilǝn yasiƣan «ibadǝt qediri»ƣa ohxitidu. Hudaning Ɵz xan-xǝripi bu «addiy qedir»da makanlaxturulƣan wǝ xuningdǝk ⱨazir ⱨǝrbir etiⱪadqining tenidǝ mǝwjuttur («Yuⱨ.» 1:14, 2:12, «1Kor.» 3:9 wǝ 16, 6:19ni kɵrüng).
□1:14 «Qünki Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning burun manga ayan ⱪilƣinidǝk, mening bu qedirim pat arida uqamdin seliwetilidiƣanliⱪini bilip turuptimǝn» — «Yuⱨ.» 21:18-19ni kɵrüng.
■1:14 Yⱨ. 21:18,19; 2Tim. 4:6.
□1:15 «mǝn bu dunyadin kǝtkinimdin keyinmu» — «bu dunyadin ketix»: — bu ibarǝ grek tilida «ǝksodos» degǝn sɵz («Misirdin qiⱪix» bilǝn munasiwǝtlik) bilǝn ipadilinidu («Luⱪa» 9:31ni kɵrüng). «Bǝrⱨǝⱪ, mǝn silǝrning bu ixlarni mǝn bu dunyadin kǝtkinimdin keyinmu ⱨǝrwaⱪit esinglarƣa kǝltürüxünglar üqün küqümning bariqǝ intilimǝn» — «bu ixlar» bolsa: (1) muxu ikkinqi hǝtning mǝzmunini; (2) «Yuⱨ.» 21-babta hatirilǝngǝn ixlarni (Mǝsiⱨning Petrusning dunyadin ketix yoli toƣruluⱪ bexarǝtliri)ni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Biz birinqi qüxǝnqigǝ mayilmiz.
□1:16 «biz silǝrgǝ ... uⱪturƣinimizda ... biz Uning ⱨǝywǝtlik xan-xɵⱨritigǝ ɵz kɵzimiz bilǝn guwaⱨqimiz» — bu ayǝttiki «biz» degǝn sɵz Petrusning ɵzini wǝ Yuⱨanna, Yaⱪup ⱪatarliⱪ rosullarni kɵrsitidu. «Əysa Mǝsiⱨning küq-ⱪudriti wǝ ⱨazir boluxi (yaki «ⱪaytip kelixi»)» — («ⱨazir boluxi» grek tilida «parusiya») degǝn sɵzlǝr birinqidin muxu yǝrdǝ, xübⱨisizki, Mǝsiⱨning ularning kɵz aldida ɵzgirip, xan-xǝripi iqidǝ kɵrüngǝnlikini kɵrsitidu («Matta» 17-bab, «Markus» 9-bab, «Luⱪa» 9-babni kɵrüng). Ikkinqidin, bu sɵzlǝr yǝnǝ Injilda adǝttǝ Mǝsiⱨning ⱪaytip kelixini kɵrsitidu; qünki U ⱪaytip kǝlgǝndǝ Uning xan-xǝripi ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ayan bolidu. Xuning bilǝn muxu yǝrdǝ Uning dunyaƣa ⱪaytip kelixinimu kɵrsitidu. «...bǝlki biz Uning ⱨǝywǝtlik xan-xɵⱨritigǝ ɵz kɵzimiz bilǝn guwaⱨqimiz» — «Uning» grek tilida «Axuning» bilǝn ipadilinidu. Muxu yǝrdǝ «Axuning» degǝn sɵz Petrusning Mǝsiⱨkǝ bolƣan qongⱪur ⱨɵrmitini wǝ yeⱪin munasiwitini bildüridu.
■1:16 Mat. 17:1; Yⱨ. 1:14; 1Kor. 1:17; 2:1, 4; 4:20; 1Yuⱨa. 1:1.
□1:17 «Qünki U muⱪǝddǝs taƣda Huda’Atidin xan-xɵⱨrǝt wǝ uluƣluⱪⱪa erixkǝndǝ, axu uluƣ xan-xǝrǝplik yǝrdin: «Bu Mening sɵyümlük Oƣlum, Mǝn Uningdin hursǝnmǝn» degǝn xundaⱪ zor bir awaz Uningƣa yǝtküzülüp anglandi» — «axu uluƣ xan-xǝrǝplik yǝr» bolsa asman, ǝrxtur.
■1:17 Mat. 3:17; 17:5; Mar. 1:11; 9:7; Luⱪa 3:22; 9:35; Kol. 1:13.
□1:18 «Muⱪǝddǝs taƣda biz uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup billǝ turƣan bolƣaqⱪa, ǝrxtin bu awaz anglanƣinida bizmu ɵz ⱪuliⱪimiz bilǝn uni angliduⱪ» — «Matta» 17-bab, «Markus» 9-bab, «Luⱪa» 9-babni kɵrüng.
□1:19 «Uning üstigǝ ⱨǝmmimizdǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr yǝtküzgǝn tolimu ixǝnqlik bexarǝtlik sɵz-kalam bardur» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «uning üstigǝ ⱨǝmmimizdǝ buningdin tehimu ixǝnqlik bexarǝtlik sɵz-kalam (pǝyƣǝmbǝrlǝr yǝtküzgǝn sɵz-kalam) bardur». Petrus bu yǝrdǝ: «Pǝyƣǝmbǝrlǝrning sɵzliri ⱨǝtta mening guwaⱨliⱪimdinmu ixǝnqliktur (qünki Mǝsiⱨ toƣruluⱪ bexarǝt bǝrgüqilǝr, xundaⱪla ularning bǝrgǝn bexarǝtliri naⱨayiti kɵp; bexarǝtlǝrning kɵp ⱪismi alliⱪaqan kɵz aldimizdǝ ǝmǝlgǝ axurulƣan, degǝndǝk); bu uluƣ sɵzlǝr ⱨǝmmimizdǝ bar» demǝkqi bolsa kerǝk. «silǝr tang süzülgüqǝ, tang yultuzi ⱪǝlbinglarni toluⱪ yorutⱪuqǝ bu sɵz-kalamƣa ⱪulaⱪ salsanglar, yahxi ⱪilƣan bolisilǝr (bu sɵz-kalam huddi ⱪarangƣuda qaⱪnap turidiƣan qiraƣⱪa ohxaxtur)» — «tang süzülgüqǝ» — Əysa Mǝsiⱨning ⱪaytip kelixigiqǝ. «Tang yultuzi ⱪǝlbinglarni toluⱪ yorutⱪuqǝ» — «tang yultuzi», xübⱨisizki, Əysa Mǝsiⱨning Ɵzidur («Qɵl.» 24:17ni kɵrüng). Bu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda, tang yultuzi tang etixtin sǝl burun ayan bolƣandǝk, Əysa Mǝsiⱨ ⱪaytip kelixtin awwal etiⱪadqilarning ⱪǝlbidǝ birhil oyƣanƣan sezim, uning kelixigǝ baƣlanƣan alaⱨidǝ birhil küqlük arzu-tǝxna pǝyda boluxi mumkin («1Tes.» 5:6-10ni kɵrüng).
□1:20 «... muⱪǝddǝs yazmilardiki ⱨeqⱪaysi wǝⱨiy pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵz qüxǝnqisi boyiqǝ yǝtküzülgǝn ǝmǝs» — yaki «muⱪǝddǝs yazmilardiki ⱨeqⱪaysi wǝⱨiy pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵzliri oylap qiⱪⱪan ǝmǝs». Bu ayǝtning yǝnǝ üq hil tǝrjimǝ-qüxǝnqsi bar: — (1) adǝmlǝrning haliƣanqǝ wǝⱨiylǝrgǝ xǝhsiy tǝbir berixigǝ bolmaydu; (2) bexarǝt-wǝⱨiylǝrgǝ ayrim xǝrⱨ berixkǝ bolmaydu (yǝni, baxⱪa bexarǝt-wǝⱨiylǝr bilǝn birlǝxtürüp qüxiniximiz kerǝk); (3) pǝyƣǝmbǝrlǝr bǝrgǝn bexarǝt-wǝⱨiylǝrni qüxǝndürüx pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵzigila has bolmaydu (qünki ular bǝzidǝ ɵzi eytⱪan sɵzlirini qüxǝnmǝytti — «1Pet.» 1:10-12ni kɵrüng). Bu pikirlǝrning ⱨǝmmisini (bolupmu 2-pikirni) durus dǝp ⱪarisaⱪmu, bizningqǝ, bizning tǝrjimimiz keyinki 21-ayǝtkǝ ǝng mas kelidu.
□1:21 «Qünki ⱨeqⱪandaⱪ wǝⱨiy-bexarǝt insanlarning iradisidin kǝlgǝn ǝmǝs, u bǝlki Hudaning muⱪǝddǝs adǝmliri Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinip, Uning türtkisi bilǝn eytⱪan sɵz-kalamdur» — «Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinip, uning türtkisi bilǝn» grek tilida «Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yɵtkilixi bilǝn» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.