Kolossiliklǝrgǝ
1
Rosul Pawlus Kolossi xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan mǝktup
1-2 Hudaning iradisi bilǝn Mǝsiⱨ Əysaning rosuli bolƣan mǝnki Pawlustin wǝ ⱪerindax Timotiydin, Kolossi xǝⱨiridǝ turuwatⱪan muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ, yǝni sadiⱪ ⱪerindaxlarƣa salam! Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!«Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Huda Atimiz wǝ Rǝb Əysa Mǝsiⱨdin meⱨir-xǝpⱪǝt silǝrgǝ bolƣay!» dǝp hatirilǝngǝn.  Rim. 1:7; Gal. 1:3; Əf. 1:2; 1Pet. 1:2.
3-4 Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, silǝr üqün dua ⱪilƣinimizda silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümid tüpǝylidin Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda-Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;«Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin... Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;» — toluⱪ ikki ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz. Bu etiⱪad wǝ muⱨǝbbitinglar silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümidtin barliⱪⱪa kǝlgǝn». Əmma bizningqǝ ümid etiⱪadtin ǝmǝs, ǝksiqǝ etiⱪad ümidtin kelidu. Bizningqǝ Pawlus ularning kelidiƣan bǝhtini kɵzlǝp uning üqün ɵzi xadlinidu.  Əf. 1:15; Fil. 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3. Silǝr ilgiri bu ümid toƣrisida hux hǝwǝrdiki ⱨǝⱪiⱪǝt sɵzliri arⱪiliⱪ angliƣansilǝr;1Pet. 1:4. bu hux hǝwǝr pütkül jaⱨanƣa yetip kelip mewǝ berip awumaⱪta, xundaⱪla silǝrgimu yetip kelip, silǝr uni anglap Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bilip yǝtkǝn birinqi kündin baxlap u silǝrdimu mewǝ berip awup barmaⱪta;Mar. 4:8; Yⱨ. 15:16. silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr; u yardimizdǝ Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝtqisidur;«silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr» — «ixdiximiz» grek tilida «(Hudaning) ⱪulluⱪidiki ixdiximiz» degǝn uⱪumni bildüridu. Əpafras Kolossidin kǝlgǝn (4:12-ayǝtni kɵrüng). U Pawlus wǝ hizmǝtdaxliriƣa yardǝm bǝrgǝnliki üqün, Pawlus tǝkǝllup bilǝn uning yardimini Kolossidiki jamaǝtning yardimi dǝp ⱪaraydu. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «u silǝrning yardiminglarda Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝqtisidur» deyilidu.  Kol. 4:12; Flm. 23. u bizgǝ silǝrning Roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi.«u bizgǝ silǝrning roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi» — «Roⱨ» muxu yǝrdǝ Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi.
Bu sǝwǝbtin bizmu buning toƣrisida angliƣan kündin baxlap silǝr üqün dua ⱪilip iltija ⱪilixni tohtatmiduⱪ; tilǝydiƣinimiz xuki, Hudaning iradisi ⱨǝrtǝrǝplik danaliⱪ wǝ roⱨiy yorutulux bilǝn silǝrdǝ toluⱪ bildürülsun. 1Kor. 1:5; Əf. 1:15. 10 Xundaⱪ bolƣanda silǝr Rǝbgǝ layiⱪ ⱨalda ⱨǝrtǝrǝptǝ Hudani hursǝn ⱪilip, ⱨǝrⱪandaⱪ güzǝl ixlarda mewǝ bǝrgǝndǝ, Hudani ⱨǝⱪiⱪiy bilixinglar arⱪiliⱪ ɵsüp yetilisilǝr; Yar. 17:1; Yⱨ. 15:16; 1Kor. 7:20; Əf. 4:1; Fil. 1:27; 1Tes. 2:12. 11-12 bizni muⱪǝddǝs bǝndilǝrning yoruⱪluⱪta bolƣan mirasiƣa muyǝssǝr boluxⱪa layiⱪ ⱪilƣan Atiƣa tǝxǝkkür eytip, Uning xan-xǝrǝplik ⱪudriti boyiqǝ ⱨǝrtǝrǝplik küq bilǝn ⱨǝr ixlarda xadliⱪⱪa tolup qidamliⱪ wǝ sǝwr-taⱪǝtlik boluxⱪa küqlǝndürülisilǝr. 13 U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn Oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi; «U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi» — «ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪi» jin-xǝytanlarning ilkini kɵrsitidu.  Mat. 3:17; 17:5; Əf. 2:4; 1Tes. 2:12; 2Pet. 1:17. 14 Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ. «Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ» — «Uningda» muxu yǝrdǝ «Mǝsiⱨdǝ» degǝnni kɵrsitidu.  Ros. 20:28; Əf. 1:7; Ibr. 9:14; 1Pet. 1:19. 15 U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur; «U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur» — grek tilida muxu yǝrdiki «tunji» adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu. Sɵzning toluⱪ mǝnisi tɵwǝndiki 16-17-ayǝttǝ kɵrülidu; Mǝsiⱨ: (1) pütün alǝm iqidǝ birinqi orunda turidu; (2) wǝ alǝmning ⱨǝmmisidin burun bolƣan; (3) alǝmgǝ ohxax «yaritilƣan» ǝmǝs, bǝlki ǝsli Huda Atisi bilǝn billǝ mǝwjut bolƣan. Bu 16-20-ayǝtlǝrning mǝⱪsiti Mǝsiⱨning uluƣluⱪini kɵrsitix üqündur.  2Kor. 4:4; Fil. 2:6; Ibr. 1:3; Wǝⱨ. 3:14. 16 qünki Uningda barliⱪ mǝwjudatlar, asmandiki bolsun, zemindiki bolsun, kɵrünidiƣan bolsun, kɵrünmǝs bolsun, mǝyli tǝhtlǝr, hojayinlar, ⱨɵkümranliⱪlar, ⱨoⱪuⱪdarlar bolsun, barliⱪ ⱨǝmmǝ Uning tǝripidin wǝ Uning üqün yaritilƣandur. Yar. 1:3; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:3; Əf. 3:9; Ibr. 1:2.
17 U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar Uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta; «U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta» — «U ⱨǝmmidin burundur» degǝn sɵz waⱪit tǝripidin ⱨǝm uluƣluⱪ-muⱨimliⱪ tǝripidinmu eytilidu. 18 U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, Uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur. «U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur» — grek tilida muxu ayǝttiki «tunji» 15-ayǝttiki «tunji»ƣa ohxax sɵzdur; adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu.  1Kor. 15:20; Əf. 1:22; 4:15; 5:23; Wǝⱨ. 1:5. 19 Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini Uningda turƣuzuxⱪa, «Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turƣuzuxⱪa, ... (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilsaⱪ: «Qünki (Hudaning) barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turuxⱪa layiⱪ kɵrgǝn, (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...».  Yⱨ. 1:14,16; Kol. 2:9. 20 wǝ Uning arⱪiliⱪ barliⱪ mǝwjudatlarni Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ layiⱪ kɵrgǝnidi, yǝni, Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ inaⱪliⱪ elip kǝlgǝndin keyin, — U arⱪiliⱪ mǝyli zeminda bolsun, ǝrxlǝrdǝ bolsun barliⱪ mǝwjudatlarni Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ layiⱪ kɵrgǝnidi; «Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ» — Grek tilida «Uning krestidiki ⱪan arⱪiliⱪ».  Yǝx. 9:6; Yⱨ. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; 2Kor. 5:18; Əf. 2:14; 1Yuⱨa. 4:10. 21-22 wǝ ǝslidǝ rǝzil ǝmǝlliringlar tüpǝylidin Ɵzigǝ yat ⱪilinƣan, kɵnglünglarda düxmǝnlik bolƣan silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan «...silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan...» — «Uning ǝtlik teni» Mǝsiⱨning ⱨǝⱪiⱪiy insan ikǝnlikini tǝkitlǝydu.  Luⱪa 1:75; Əf. 1:4; 5:27; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12. 23 (ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar); bu hux hǝwǝr pütkül asman astidiki kainatta jakarlanƣan; mǝnki Pawlus Uningƣa hizmǝtqi ⱪilindim.«ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar» — muxu sɵzlǝr adǝmlǝrni nijatⱪa erixtürüxning xǝrtini ǝmǝs, bǝlki adǝmlǝrdǝ nijatning mǝwjut bolƣanliⱪining addiy ispatini kɵrsitidu.  Yⱨ. 15:6.
24 Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn; «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn» — biz bu sirliⱪ bayan üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.  Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; 2Kor. 7:4; Əf. 3:13; 4:12; 5:23; Fil. 2:17; 2Tim. 2:10. 25 mǝn jamaǝt üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün Uning manga silǝrni dǝp tapxurƣan ƣojidarliⱪi boyiqǝ hizmǝtqi ⱪilindim; «mǝn jamaǝt üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün» — yaki «mǝn sɵz-kalamini toluⱪ jakarlax üqün» yaki «mǝn sɵz-kalamini ⱨǝmmigǝ jakarlax üqün». Bizningqǝ Pawlusning kɵzdǝ tutⱪini ɵzining (wǝ baxⱪilarning) «Injildiki sir»ni jakarlixi bilǝn jamaǝtning sani toluⱪ bolup, jamaǝt Hudaning toluⱪ wǝⱨiyisigǝ muyǝssǝr bolidu wǝ bu hux hǝwǝrning mǝⱪsiti ǝmǝlgǝ axurulidu.  Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; 2Tim. 1:10; Tit. 1:3; 1Pet. 1:20. 26 bu sɵz-kalamidiki sir barliⱪ ǝsirlǝrdin wǝ dǝwrlǝrdin yoxurun tutulƣan, ǝmma ⱨazir muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ axkarilandi; Mat. 13:11. 27 qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi; bu sir bolsa xan-xǝrǝpkǝ elip barƣuqi ümid bolƣan, silǝrdǝ turuwatⱪan Mǝsiⱨning Ɵzidur. «qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi» — «ǝllǝr» bolsa «yat ǝllǝr», «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.  2Kor. 2:14; 1Tim. 1:1. 28 Biz uni jakarlaymiz, ⱨǝrbir adǝmni Mǝsiⱨdǝ kamalǝtkǝ yǝtkǝn ⱨalda Huda aldida ⱨazir ⱪilix üqün barliⱪ danaliⱪ bilǝn ⱨǝrbir adǝmgǝ jekilǝymiz, ⱨǝrbir adǝmgǝ tǝlim berimiz. 29 Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur.«Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur» — «kürǝx» degǝnlik grek tilida «agon» deyilidu. «Agon» toƣruluⱪ «Filippiyliⱪlarƣa»diki ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
 
 

1:1-2 «Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Huda Atimiz wǝ Rǝb Əysa Mǝsiⱨdin meⱨir-xǝpⱪǝt silǝrgǝ bolƣay!» dǝp hatirilǝngǝn.

1:1-2 Rim. 1:7; Gal. 1:3; Əf. 1:2; 1Pet. 1:2.

1:3-4 «Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin... Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;» — toluⱪ ikki ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz. Bu etiⱪad wǝ muⱨǝbbitinglar silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümidtin barliⱪⱪa kǝlgǝn». Əmma bizningqǝ ümid etiⱪadtin ǝmǝs, ǝksiqǝ etiⱪad ümidtin kelidu. Bizningqǝ Pawlus ularning kelidiƣan bǝhtini kɵzlǝp uning üqün ɵzi xadlinidu.

1:3-4 Əf. 1:15; Fil. 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3.

1:5 1Pet. 1:4.

1:6 Mar. 4:8; Yⱨ. 15:16.

1:7 «silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr» — «ixdiximiz» grek tilida «(Hudaning) ⱪulluⱪidiki ixdiximiz» degǝn uⱪumni bildüridu. Əpafras Kolossidin kǝlgǝn (4:12-ayǝtni kɵrüng). U Pawlus wǝ hizmǝtdaxliriƣa yardǝm bǝrgǝnliki üqün, Pawlus tǝkǝllup bilǝn uning yardimini Kolossidiki jamaǝtning yardimi dǝp ⱪaraydu. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «u silǝrning yardiminglarda Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝqtisidur» deyilidu.

1:7 Kol. 4:12; Flm. 23.

1:8 «u bizgǝ silǝrning roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi» — «Roⱨ» muxu yǝrdǝ Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi.

1:9 1Kor. 1:5; Əf. 1:15.

1:10 Yar. 17:1; Yⱨ. 15:16; 1Kor. 7:20; Əf. 4:1; Fil. 1:27; 1Tes. 2:12.

1:13 «U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi» — «ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪi» jin-xǝytanlarning ilkini kɵrsitidu.

1:13 Mat. 3:17; 17:5; Əf. 2:4; 1Tes. 2:12; 2Pet. 1:17.

1:14 «Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ» — «Uningda» muxu yǝrdǝ «Mǝsiⱨdǝ» degǝnni kɵrsitidu.

1:14 Ros. 20:28; Əf. 1:7; Ibr. 9:14; 1Pet. 1:19.

1:15 «U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur» — grek tilida muxu yǝrdiki «tunji» adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu. Sɵzning toluⱪ mǝnisi tɵwǝndiki 16-17-ayǝttǝ kɵrülidu; Mǝsiⱨ: (1) pütün alǝm iqidǝ birinqi orunda turidu; (2) wǝ alǝmning ⱨǝmmisidin burun bolƣan; (3) alǝmgǝ ohxax «yaritilƣan» ǝmǝs, bǝlki ǝsli Huda Atisi bilǝn billǝ mǝwjut bolƣan. Bu 16-20-ayǝtlǝrning mǝⱪsiti Mǝsiⱨning uluƣluⱪini kɵrsitix üqündur.

1:15 2Kor. 4:4; Fil. 2:6; Ibr. 1:3; Wǝⱨ. 3:14.

1:16 Yar. 1:3; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:3; Əf. 3:9; Ibr. 1:2.

1:17 «U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta» — «U ⱨǝmmidin burundur» degǝn sɵz waⱪit tǝripidin ⱨǝm uluƣluⱪ-muⱨimliⱪ tǝripidinmu eytilidu.

1:18 «U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur» — grek tilida muxu ayǝttiki «tunji» 15-ayǝttiki «tunji»ƣa ohxax sɵzdur; adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu.

1:18 1Kor. 15:20; Əf. 1:22; 4:15; 5:23; Wǝⱨ. 1:5.

1:19 «Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turƣuzuxⱪa, ... (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilsaⱪ: «Qünki (Hudaning) barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turuxⱪa layiⱪ kɵrgǝn, (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...».

1:19 Yⱨ. 1:14,16; Kol. 2:9.

1:20 «Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ» — Grek tilida «Uning krestidiki ⱪan arⱪiliⱪ».

1:20 Yǝx. 9:6; Yⱨ. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; 2Kor. 5:18; Əf. 2:14; 1Yuⱨa. 4:10.

1:21-22 «...silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan...» — «Uning ǝtlik teni» Mǝsiⱨning ⱨǝⱪiⱪiy insan ikǝnlikini tǝkitlǝydu.

1:21-22 Luⱪa 1:75; Əf. 1:4; 5:27; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12.

1:23 «ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar» — muxu sɵzlǝr adǝmlǝrni nijatⱪa erixtürüxning xǝrtini ǝmǝs, bǝlki adǝmlǝrdǝ nijatning mǝwjut bolƣanliⱪining addiy ispatini kɵrsitidu.

1:23 Yⱨ. 15:6.

1:24 «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn» — biz bu sirliⱪ bayan üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.

1:24 Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; 2Kor. 7:4; Əf. 3:13; 4:12; 5:23; Fil. 2:17; 2Tim. 2:10.

1:25 «mǝn jamaǝt üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün» — yaki «mǝn sɵz-kalamini toluⱪ jakarlax üqün» yaki «mǝn sɵz-kalamini ⱨǝmmigǝ jakarlax üqün». Bizningqǝ Pawlusning kɵzdǝ tutⱪini ɵzining (wǝ baxⱪilarning) «Injildiki sir»ni jakarlixi bilǝn jamaǝtning sani toluⱪ bolup, jamaǝt Hudaning toluⱪ wǝⱨiyisigǝ muyǝssǝr bolidu wǝ bu hux hǝwǝrning mǝⱪsiti ǝmǝlgǝ axurulidu.

1:25 Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; 2Tim. 1:10; Tit. 1:3; 1Pet. 1:20.

1:26 Mat. 13:11.

1:27 «qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi» — «ǝllǝr» bolsa «yat ǝllǝr», «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.

1:27 2Kor. 2:14; 1Tim. 1:1.

1:29 «Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur» — «kürǝx» degǝnlik grek tilida «agon» deyilidu. «Agon» toƣruluⱪ «Filippiyliⱪlarƣa»diki ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.