Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 9

Ⱨǝmmǝ mǝsilini ⱨǝl ⱪilƣuqi bir balining tuƣuluxi — hux hǝwǝr

1 Biraⱪ, ⱨǝsrǝt-nadamǝtkǝ ⱪalƣanlarƣa zulmǝt boliwǝrmǝydu;

U ɵtkǝn zamanlarda Zǝbulun zeminini wǝ Naftali zeminini har ⱪildurƣan;

Biraⱪ kǝlgüsidǝ U muxu yǝrni, yǝni «yat ǝllǝrning makani» Galiliyǝgǝ, jümlidin «dengiz yoli» boyidiki jaylar wǝ Iordan dǝryasining ⱪarxi ⱪirƣaⱪliriƣa xan-xɵⱨrǝt kǝltüridu; □ ■

2 Ⱪarangƣuluⱪta mengip yürgǝn kixilǝr zor bir nurni kɵrdi;

Ɵlüm sayisining yurtida turƣuqilarƣa bolsa,

Dǝl ularning üstigǝ nur parlidi.□ ■

3 — Sǝn ǝlni awuttung,

Ularning xadliⱪini ziyadǝ ⱪilding;

Hǝlⱪlǝr ⱨosul waⱪtida xadlanƣandǝk,

Jǝng oljisini ülǝxtürgǝn waⱪitta huxalliⱪⱪa qɵmgǝndǝk,

Ular aldingda xadlinip ketidu.□

4 Qünki Midiyanning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilƣan küngǝ ohxax,

Sǝn uningƣa selinƣan boyunturuⱪni,

Mürisigǝ qüxkǝn ǝpkǝxni,

Ularni ǝzgüqining tayiⱪini sundurup taxliwǝtting.□ ■

5 Qünki lǝxkǝrlǝrning uruxta kiygǝn ⱨǝrbir ɵtükliri,

Ⱪanƣa milǝngǝn ⱨǝrbir tonliri bolsa pǝⱪǝtla ot üqün yeⱪilƣu bolidu.□

6 Qünki biz üqün bir bala tuƣuldi;

Bizgǝ bir oƣul ata ⱪilindi;

Ⱨɵkümranliⱪ bolsa uning zimmisigǝ ⱪoyulidu;

Uning nami: — «Karamǝt Mǝsliⱨǝtqi, Ⱪudrǝtlik Tǝngri, Mǝnggülük Ata, aman-hatirjǝmlik Igisi Xaⱨzadǝ» dǝp atilidu.□ ■

7 U Dawutning tǝhtigǝ olturƣanda wǝ padixaⱨliⱪiƣa ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣanda,

Xu qaƣdin baxlap ta ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ,

Uni adalǝt ⱨǝm ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn tiklǝydu, xundaⱪla mǝzmut saⱪlaydu,

Uningdin kelidiƣan ⱨɵkümranliⱪ wǝ aman-hatirjǝmlikning exixi pütmǝs-tügimǝs bolidu.

Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning otluⱪ muⱨǝbbiti muxularni ada ⱪilidu. □ ■

Pǝrwǝrdigarning Israilƣa, yǝni «ximaliy padixaⱨliⱪ»ⱪa bolƣan ƣǝzipi

8 Rǝb Yaⱪup jǝmǝtigǝ bir sɵz ǝwǝtti,

U pat arida Israilƣa qüxidu,□

9 Barliⱪ hǝlⱪ, yǝni Əfraim wǝ Samariyǝdikilǝr xu sɵzning toƣriliⱪini bilgǝn bolsimu,

Lekin kɵnglidǝ tǝkǝbburlixip yoƣanliⱪ ⱪilip, ular: —

10 — «Hixlar qüxüp kǝtti,

Biraⱪ ularning orniƣa yonulƣan taxlar bilǝn ⱪayta yasaymiz;

Erǝn dǝrǝhliri kesilip boldi,

Biraⱪ ularning ornida kedir dǝrǝhlirini ixlitimiz» — deyixidu;□

11 Xunga Pǝrwǝrdigar Rǝzinning küxǝndilirini Israilƣa ⱪarxi küqlǝndürdi,

Yaⱪupning düxmǝnlirini ⱪozƣidi.□

12 Xǝrⱪtin Suriyǝliklǝr, ƣǝrǝbtǝ Filistiylǝr,

Ular aƣzini ⱨangdǝk eqip Israilni yutuwalidu.

Ixlar xundaⱪ deyilgǝndǝk bolsimu,

Uning ƣǝzipi yǝnila yanmaydu,

Sozƣan ⱪoli yǝnila ⱪayturulmay turidu.■

13 Biraⱪ hǝlⱪ ɵzlirini Urƣuqining yeniƣa tehi yenip kǝlmidi,

Ular samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarni izdimǝywatidu.

14 Xunga Pǝrwǝrdigar bir kün iqidǝ Israilning bexi wǝ ⱪuyruⱪini,

Palma xehi wǝ ⱪomuxini kesip taxlaydu;

15 Moysipit wǝ mɵⱨtǝrǝmlǝr bolsa baxtur;

Yalƣanqiliⱪ ɵgitidiƣan pǝyƣǝmbǝr — ⱪuyruⱪtur.

16 Qünki muxu hǝlⱪning yetǝkqiliri ularni azduridu,

Yetǝklǝngüqilǝr bolsa yutuwelinip yoⱪilidu.

17 Xunga Rǝb ularning yigitliridin hursǝnlik tapmaydu,

Yetim-yesirliri wǝ tul hotunliriƣa rǝⱨim ⱪilmaydu;

Qünki ⱨǝrbiri iplas wǝ rǝzillik ⱪilƣuqi,

Ⱨǝmmǝ eƣizdin qiⱪⱪini pasiⱪliⱪtur.

Ⱨǝmmisi xundaⱪ bolsimu,

Uning ƣǝzipi yǝnila yanmaydu,

Sozƣan ⱪoli yǝnila ⱪayturulmay turidu.■

18 Qünki rǝzillik ottǝk kɵyidu,

U jiƣan wǝ tikǝnlǝrni yutuwalidu;

U ormanning baraⱪsan jayliri arisida tutixidu,

Ular is-tütǝklik tüwrük bolup purⱪirap yuⱪiriƣa ɵrlǝydu;■

19 Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning dǝrƣǝzipi bilǝn zemin kɵydürüp taxlinidu,

Hǝlⱪ bolsa otning yeⱪilƣusi bolidu, halas;

Ⱨeqkim ɵz ⱪerindixini ayap rǝⱨim ⱪilmaydu.□

20 Birsi ong tǝrǝptǝ gɵx kesip yǝp, toymaydu,

Sol tǝrǝptin yalmap yǝpmu, ⱪanaǝtlǝnmǝydu;

Ⱨǝrkim ɵz bilikini yǝydu;

21 Mǝnassǝⱨ Əfraimni, Əfraim bolsa mǝnassǝⱨni yǝydu;

Uning üstigǝ ikkisimu Yǝⱨudaƣa ⱪarxi turidu.

Ⱨǝmmisi xundaⱪ bolsimu,

Uning ƣǝzipi yǝnila yanmaydu,

Sozƣan ⱪoli yǝnila ⱪayturulmay turidu. □

□9:1 «Ⱨǝsrǝt-nadamǝtkǝ ⱪalƣan» — muxu ibarǝ, ibraniy tilida «ayalqǝ rod»tiki isim bolup, matǝm tutuwatⱪan ayalƣa tǝsǝlli bǝrgǝndǝk Huda Naftalilar wǝ Zǝbulunlarƣa tǝsǝlli beridiƣanliⱪini bildüridu. ««yat ǝllǝrning makani» Galiliyǝ» — Asuriyǝ imperiyǝsi tajawuz ⱪilƣandin keyin, Naftali, Zǝbulun wǝ baxⱪa Israil ⱪǝbililirining kɵp ⱪisimliri ǝsirgǝ qüxüp elip ketildi. Bir ⱪisim kǝmbǝƣǝl, namrat, ⱪabiliyǝtsiz kixilǝr ⱪalduruldi. Asuriyǝ padixaⱨi baxⱪa millǝt-hǝlⱪlǝrni elip kelip xu yǝrgǝ, bolupmu Galiliyǝgǝ olturaⱪlaxturdi. Muxu kixilǝr ⱪepⱪalƣan namrat Israillar bilǝn arilixip yürüp, ɵz-ara assimiliyatsiyǝ ⱪilinƣaqⱪa, Galiliyǝ Yǝⱨudiylar tǝripidin ««yat ǝllǝr» (Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr)ning makani Galiliyǝ» dǝp kǝmsitilip atalƣan. Bexarǝtkǝ asasǝn, nur dǝl xu yǝrdǝ pǝyda bolidu. Bexarǝtning ǝmǝlgǝ axuruluxi toƣrisidiki tǝpsilatlarni Injil «Mat.» 4:15-ayǝttin kɵrüng. «dengiz yoli» — «Galiliyǝ dengizi»ning ƣǝrbiy yǝrliri.

■9:1 Mat. 4:15

□9:2 «Ⱪarangƣuluⱪta mengip yürgǝn kixilǝr zor bir nurni kɵrdi... dǝl ularning üstigǝ nur parlidi» — muxu ayǝtlǝrdiki «nur» xübⱨisizki, Mǝsiⱨ-ⱪutⱪuzƣuqidur (6-7-ayǝtni kɵrüng). Biz muxu bexarǝtlǝrning ǝmǝlgǝ axⱪanliⱪini Injildin kɵrimiz. Mǝsiⱨ Əysa dǝl 1-ayǝttiki tɵt jayda uluƣ hizmitini, yǝni hux hǝwǝrni tarⱪitix, mɵjizilǝrni yaritixni baxlidi. U hizmǝt ⱪilƣan üq yerim yil waⱪitning yerimidin kɵprǝkini bǝlkim muxu jaylarda ɵtküzgǝn. Bu bexarǝttiki peillarning ⱨǝmmisi «ɵtkǝn zaman» xǝklidǝ ipadilǝngǝn. Bu xil xǝkildiki bexarǝt «Yǝxaya»da kɵp uqraydu, u kǝlgüsidiki ixlarning jǝzmǝnlikini bildüridu.

■9:2 Mat. 4:15,16; Əf. 5:14

□9:3 «Sǝn ǝlni awuttung, ularning xadliⱪini ziyadǝ ⱪilding...» — muxu yǝrdǝ pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliridiki kɵp baxⱪa bexarǝtlǝrgǝ ohxax, kǝlgüsidiki, tehi yüz bǝrmigǝn ixlar ɵtüp bolƣan ixlardǝk tilƣa elinidu.

□9:4 «Midiyan üstidin ƣǝlibǝ ⱪilƣan kün» — tǝhminǝn 500 yil ilgiri Israil Midiyaniylarning asaritidin Hudaning karamǝtliri bilǝn ⱪutulƣan.

■9:4 Ⱨak. 7:22; Yǝx. 10:26

□9:5 «Qünki lǝxkǝrlǝrning uruxta kiygǝn ⱨǝrbir ɵtükliri... pǝⱪǝtla ot üqün yeⱪilƣu bolidu» — Huda ularƣa xundaⱪ bǝrikǝtlǝrni beriduki, muxu ƣǝlibǝ bolƣandin keyin (ular ǝmǝs, bǝlki Pǝrwǝrdigar ular üqün ⱪilƣan ƣǝlibǝ) ular xu lǝxkǝrlǝrning ⱪanƣa milǝngǝn kiyim-keqǝkliri kerǝk bolmaydu, ularni pǝⱪǝt yeⱪilƣu üqün ixlǝtkili bolidu, dǝp ⱪaraydu.

□9:6 «Biz üqün bir bala tuƣuldi; bizgǝ bir oƣul ata ⱪilindi» — bu bexarǝt gǝrqǝ kǝlgüsidiki ixlarni kɵrsǝtkǝn bolsimu, uningdiki peillarning ⱨǝmmisi «ɵtkǝn zaman» xǝklidǝ ipadilǝngǝn. Yuⱪiriⱪi 2-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng. «aman-hatirjǝmlik Igisi Xaⱨzadǝ» — yaki «aman-hatirjǝmlik Bǝrgüqi Xaⱨzadǝ».

■9:6 Yǝx. 11:2; 22:22; Luⱪa 2:10,11; Yⱨ. 4:10

□9:7 «U Dawutning tǝhtigǝ olturƣanda wǝ padixaⱨliⱪiƣa ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣanda... Uningdin kelidiƣan ⱨɵkümranliⱪ wǝ aman-hatirjǝmlikning exixi pütmǝs-tügimǝs bolidu...» — muxu ikki ayǝt (6-7-ayǝt) yuⱪiriⱪi «Immanuel»ning kim ikǝnlikini tehimu eniⱪ kɵrsitidu. U toƣrisidiki hǝwǝrni tǝkrarlisaⱪ: — (a) U Israil üqün Ⱪutⱪuzƣuqidur. Bu babtiki 1-6-ayǝttiki ƣǝlibǝ wǝ bǝht bu bala sǝwǝbidin wujudⱪa kelidu. (ǝ) U pak ⱪizdin tuƣulidu (7-bab, 14-ayǝt). (b) U bǝlkim kǝmbǝƣǝl wǝ düxmǝnning ⱨɵkümranliⱪi astidiki ǝⱨwalda tuƣulidu (7-bab, 15- wǝ 17-ayǝt). (p) U Dawutning jǝmǝtidin bolup, Dawutning tǝhtigǝ olturidu. Huda Dawutⱪa wǝdǝ bǝrgǝnki, uning bir ǝwladi Israilƣa wǝ ahirida pütkül dunyaƣa Padixaⱨ bolidu. (Zǝbur, 18-küy, 22-küy, 72-küylǝrni kɵrüng) (t) Bu balida Hudaning tǝbiiti bolidu (6-ayǝt). U «Ⱪudrǝtlik Tǝngri» dǝp atilidu. Ibraniy tilida «karamǝt» degǝn süpǝt, pǝⱪǝt Huda wǝ Hudaning ⱪilƣanliri toƣruluⱪla ixlitilidu. (j) Bu bala ahirda pütün alǝmgǝ aman-hatirjǝmlikni yǝtküzidu. «Uningdin kelidiƣan ⱨɵkümranliⱪ wǝ aman-hatirjǝmlikning exixi pütmǝs-tügimǝs bolidu». Bulardin sirt muxu ayǝtlǝrdǝ nurƣun sawaⱪ-hǝwǝrlǝr bar, muxu yǝrdǝ sǝⱨipǝ qǝklik bolƣanliⱪi üqün ⱨazirqǝ tohtalmaymiz. Bu balining kim ikǝnliki pǝⱪǝt Injildiki bayanlardila eniⱪ kɵrsitilidu. U pak ⱪiz Mǝryǝmdin tuƣulƣan Mǝsiⱨ Əysaning dǝl ɵzi bolup, uning baxⱪa biri boluxining ⱪǝt’iy mumkinqiliki yoⱪtur.

■9:7 2Pad. 19:31; Yǝx. 37:32

□9:8 «Rǝb ... bir sɵz ǝwǝtti, ... Israilƣa qüxidu» — «Israil» muxu ayǝtlǝrdǝ (8-21dǝ) ximaliy padixaⱨliⱪni kɵrsitidu. «Qüxidu» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ Hudaning bir jazasining kǝlgǝnlikini kɵrsǝtsǝ kerǝk.

□9:10 «Hixlar qüxüp kǝtti, biraⱪ ularning orniƣa yonulƣan taxlar bilǝn ⱪayta yasaymiz...» — demǝk, «Pǝrwǝrdigarning tǝrbiyǝ jazasi bolƣan ziyanni tartⱪan bolsaⱪmu, biz yǝnila uning tǝrbiyǝ jazasiƣa pisǝnt ⱪilmay, ɵz küqimizgǝ tayinip tehimu yahxi turmuxni bǝrpa ⱪilimiz» (taxlar hixlardin, kedir dǝrǝhliri erǝn dǝrǝhliridin yahxi, ǝlwǝttǝ). Yǝroboam II padixaⱨ bolƣan waⱪtida, Huda (ximaliy) Israilda qong bir yǝr tǝwrǝxni pǝyda ⱪilƣan; «Hixlar qüxüp kǝtti,... erǝn dǝrǝhliri kesilip boldi,...» degǝn sɵzlǝr bǝlkim xu yǝr tǝwrǝx bilǝn munasiwǝtlik.

□9:11 «Pǝrwǝrdigar Rǝzinning küxǝndilirini Israilƣa ⱪarxi küqlǝndürdi...» — 7-babtiki mǝzmunƣa ⱪariƣanda, Suriyǝning padixaⱨi Rǝzin Israil bilǝn ittipaⱪdax idi. Muxu sɵzgǝ ⱪariƣanda uning Israil bilǝn ittipaⱪi keyin mǝwjut bolup turalmaydu. Baxⱪilarning Israilƣa ⱪarxi qiⱪixi bilǝn umu Israilƣa ⱪarxi ⱪozƣilidu.

■9:12 Yǝx. 5:25; 10:4

■9:17 Yǝx. 10:6

■9:18 Yǝx. 5:24; 24:6

□9:19 «...ⱨeqkim ɵz ⱪerindixini ayap rǝⱨim ⱪilmaydu» — Yǝroboam (II) Israilƣa padixaⱨ bolƣandin keyinki 28 yil iqidǝ, kɵp kixilǝr tǝhtni talixip uruxti. jǝmiy 6 Padixaⱨ tǝhtkǝ olturƣan, iqki urux-jedǝllǝr kɵp bolƣanidi.

□9:21 «mǝnassǝⱨ Əfraimni, Əfraim bolsa mǝnassǝⱨni yǝydu...» —Əfraim wǝ Manassǝⱨ bolsa Israil padixaⱨliⱪidiki ikki ǝng qong ⱪǝbilǝ. Yuⱪiriⱪi izaⱨatta kɵrsitilginidǝk ularning arisida urux-jedǝllǝr kɵp idi. Undaⱪ ixlar Yǝxaya deginidǝk, «ɵz bilikini ɵzi yǝydiƣan» ixtur.