Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 10

Pǝrwǝrdigarning Yǝⱨudaƣa bolƣan ƣǝzipi

1 Ⱪǝbiⱨlik ⱪanunlirini tüzgüqilǝrgǝ,

Azabliⱪ pǝrman-ⱨɵkümlǝrni yazƣuqilarƣa way!

2 Tul hotunlarni oljimiz ⱪilayli,

Yetim-yesirlarni bulap-talayli dǝp,

Ular miskinlǝrgǝ adalǝtni bǝrmǝy,

Hǝlⱪimdiki ajiz-beqarilǝrdin ⱨoⱪuⱪni bulap ketidu.

3 Ⱨesab alidiƣan künidǝ,

Yǝni yiraⱪtin kǝlgǝn tuyuⱪsiz balayi’apǝt künidǝ,

Nemǝ ⱪilisilǝr?

Kimdin baxpanaⱨliⱪ izdǝp yürisilǝr?

Bayliⱪ-xɵⱨritinglarni nǝgǝ amanǝt ⱪoyisilǝr?□

4 Ularƣa ǝsirlǝr arisida zongziyip olturuxtin,

Yaki ɵltürülgǝnlǝr arisida yiⱪilixtin baxⱪa ⱨeqnemǝ ⱪalmidi!

Ⱨǝmmisi xundaⱪ bolsimu,

Uning ƣǝzipi yǝnila yanmaydu,

Sozƣan ⱪoli yǝnila ⱪayturulmay turidu.

Pǝrwǝrdigarning Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaheribⱪa ⱪarita bir sɵzi

5 Ⱪoliƣa ƣǝzipimning toⱪmiⱪi tutⱪuzulƣan,

Ɵzümning dǝrƣǝzipimning tayiⱪi bolƣan Asuriyǝlikkǝ way!□ ■

6 Mǝn uni hudasiz bir «yat ǝl»gǝ,

Dǝrƣǝzipim ⱪaritilƣan hǝlⱪimgǝ zǝrbǝ berixkǝ ǝwǝtimǝn;

Uningƣa olja tutuwelixⱪa,

Ƣǝniymǝtni bulaxⱪa,

Hǝlⱪimni koqilardiki lay-patⱪaⱪlarni dǝssigǝndǝk dǝssǝxkǝ buyruymǝn.□

7 Biraⱪ Asuriyǝlikning kɵzdǝ tutⱪini muxu ǝmǝs,

U xundaⱪ ⱨeq oyliƣan ǝmǝs.

Uning oyliƣini wǝyran ⱪilix,

Kɵp dɵlǝtlǝrni yoⱪitixtin ibarǝttur.□

8 U: — «Mening sǝrdarlirimningmu ⱨǝmmisi padixaⱨlarƣa barawǝr ǝmǝsmu?□

9 Kalno xǝⱨiri Karkemix xǝⱨirigǝ,

Hamat xǝⱨiri Arpad xǝⱨirigǝ,

Samariyǝ xǝⱨiri Dǝmǝxⱪ xǝⱨirigǝ ohxax ǝmǝsmu?□

10 Mǝbudliri Samariyǝning wǝ Yerusalemningkidin uluƣ bolƣini bilǝn,

Mening ⱪolum muxu mǝbudⱪa tǝwǝ bolƣan padixaⱨliⱪlarƣa igǝ boluxⱪa yǝtküdǝk tursa,

11 Samariyǝ wǝ uning mǝbudlirini ⱪandaⱪ ⱪilƣan bolsam, Yerusalem wǝ uning mǝbudlirini ohxaxla xundaⱪ ⱪilmamdimǝn?» — dǝydu.

12 Biraⱪ Rǝb Zion teƣi wǝ Yerusalemda pütkül jaza ixini pütküzüp bolƣandin keyin, U: —

«Mǝn Asuriyǝ padixaⱨining kɵnglidiki baxbaxtaⱪliⱪning aⱪiwitini uningƣa qüxürimǝn,

Uning kɵzliridiki kibirlik nǝzǝrlirini jazalaymǝn» dǝydu.

13 Qünki u: — «Bu ixlarni ɵz ⱪolumning küqi bilǝn,

Ɵz danaliⱪim bilǝn mǝn ⱪilƣanmǝn;

Qünki mǝn ǝⱪilliⱪturmǝn;

Mǝn ǝllǝrning pasillirini yoⱪattim,

Ularning hǝzinilirini buliwaldim,

Tǝhtkǝ olturƣanlarni batur kǝbi qüxürüp taxlidimmǝn;

14 Mǝn ⱪolumni bir ⱪux uwisiƣa uzatⱪandǝk ǝllǝrning bayliⱪliriƣa uzattim,

Birsi taxliwetilgǝn tuhumlarni tǝrgǝndǝk mǝn pütkül dunyani yiƣⱪanmǝn;

Ulardin ⱨeqbirimu ⱪanatlirini palaⱪlatmidi,

Tumxuⱪini aqmidi,

Yaki quk-quk ⱪilip awaz qiⱪarmidi» — dǝydu.

15 Palta ɵzini ixlǝtküqisigǝ lap atsa bolamdu?

Ⱨǝrǝ ⱨǝridigüqigǝ poqiliⱪ ⱪilsa bolamdu?

Xundaⱪ ix ikǝn, huddi tayaⱪ ɵzini kɵtürgüqisini oynitalisa bolidiƣandǝk,

Huddi ⱨasa yaƣaq ǝmǝs bolƣuqini kɵtürgǝndǝk bolatti ǝmǝsmu?!□

16 Xunga samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Rǝb Pǝrwǝrdigar xu Asuriyǝlkning palwanliri arisiƣa oruⱪlitix kesilini ǝwǝtidu,

Uning xan-xǝripining astida lawuldap yalⱪunlaydiƣan bir otni yaⱪidu.□ ■

17 «Israilning Nuri»ning Ɵzi ot,

Uningdiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqi yalⱪun bolidu,

U bir kün iqidǝ uning jiƣanliri wǝ tikǝnlirini kɵydürüp, yutuwalidu.

18 Ⱨǝm uning ormanzarliⱪ wǝ baƣ-etizlirining xan-xǝripini, jan wǝ tenini kɵydürüp kül ⱪiliwetidu;

Ular bǝǝyni jüdǝp ketiwatⱪan kesǝl adǝmdǝk bolup ⱪalidu.

19 Buning bilǝn ormanzarliⱪtiki dǝrǝhlǝrning ⱪep ⱪalƣini xunqǝ az boliduki,

Kiqik bala ularni sanap hatiriliyǝlǝydu.□

20 Xu küni xundaⱪ boliduki, Israilning ⱪaldi hǝlⱪi, yǝni Yaⱪupning jǝmǝtidin ⱪeqip ⱪaytⱪanlar ɵzlirini urƣuqiƣa ikkinqi tayanmaydu; bǝlki ular ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Pǝrwǝrdigar, yǝni «Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqi»ƣa tayinidu.□

21 Bǝrⱨǝⱪ, bir «ⱪaldi» ⱪaytip kelidu,

Yǝni Yaⱪupning «ⱪaldisi» ⱪudrǝtlik Tǝngrining yeniƣa ⱪaytip kelidu.□

22 I Israil, hǝlⱪing dengizdiki ⱪumdǝk kɵp bolƣini bilǝn,

Pǝⱪǝt bir ⱪaldisi ⱪaytidu;

Qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn yürgüzülgǝn, bir ⱨalakǝtning texip üstünglarƣa qüxüxi bekitilgǝndur;■

23 Qünki bir ⱨalakǝtni — bekitilgǝn bir ⱨalakǝtni samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar pütkül yǝr yüzidǝ ǝmǝlgǝ axuridu.□ ■

24 Xunga samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

« — I Zion teƣida turƣan hǝlⱪim,

Asuriyǝdin ⱪorⱪma!

U seni tayaⱪ bilǝn uridiƣan,

Wǝ Misirliⱪlardǝk sanga ⱪarap ⱨasisini kɵtüridiƣan bolsimu,□

25 Pǝⱪǝt azƣinǝ waⱪit ɵtüxi bilǝnla,

Silǝrgǝ ⱪaratⱪan muxu dǝrƣǝzipim tügǝp,

Ƣǝzipimni ularƣa ⱨalakǝt qüxsun dǝp ⱪaritimǝn.

26 Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar bolsa, ularƣa ⱪamqa bilǝn ⱨujum ⱪozƣaydu;

Ularning ⱨali «Orǝbning ⱪoram texi»da bolƣan Midiyan ⱪirƣinqiliⱪidǝk ⱨalǝttǝ bolidu;

U ⱨasisini dengizƣa ⱪaritip,

Uni Misirliⱪlarning üstigǝ kɵtürgǝndǝk kɵtüridu;□ ■

27 Andin xu künidǝ xundaⱪ boliduki,

Uning yüki mürǝngdin,

Boyunturuⱪi boynungdin elip taxlinidu;

Mayliring sǝwǝbidin,

Boyunturuⱪ sundurup yoⱪitilidu. □

Yǝxayaning Asuriyǝning jǝng yürüxini aldin’ala eytip bayan ⱪilixi

28 Mana, ular Ayatⱪa yetip, Migrondin ɵtkǝn,

Mihmaxta yük-taⱪlirini ⱪoyup ⱪoyidu;

29 Ular bosuƣa-dawandin ɵtkǝn,

Gebada ⱪonup ⱪalidu;

Ramaⱨ titrǝp ketidu;

Saulning yurti Gibeaⱨdikilǝr bolsa ⱪeqip kǝtkǝn;

30 I Gallimning ⱪizi, pǝryadingni kɵtür!

Ⱨǝy Laix, anglap ⱪoy!

I biqarǝ Anatot!

31 Madmǝnaⱨ bolsa ⱪaqti;

Gebimdikilǝr bǝdǝr ⱪaqti;

32 Xu kün ɵtmigüqǝ ular Nob dɵngidǝ tohtap ⱪalidu;

Axu yǝrdǝ u Zion ⱪizining teƣiƣa,

Yǝni Yerusalemdiki dɵnggǝ ⱪarap muxtini oynitidu. □

Asuriyǝ yoⱪilidu, «Immanuel» tuƣulidu

33 Mana, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Rǝb Pǝrwǝrdigar qong xahlarni xiddǝt bilǝn kesiwetidu;

Xuning bilǝn egiz ɵskǝnlǝr kesip yiⱪitilidu;

Ⱨali üstünlǝr pǝslǝxtürülidu.

34 U tɵmür ⱪorallar bilǝn ormanliⱪning Baraⱪsan yǝrlirini kesip ⱪaⱪasliⱪ ⱪiliwetidu;

Liwan bolsa uluƣ birsi tǝripidin yiⱪitilidu.□

□10:3 «Ⱨesab alidiƣan küni» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilinsa, «Huda yoⱪlap kelidiƣan küni» degǝnlik bolidu.

□10:5 «Ⱪoliƣa ƣǝzipimning toⱪmiⱪi tutⱪuzulƣan,...» — ibraniy tilida «(Ularning) ⱪolidiki toⱪmaⱪ Mening ƣǝzipim bolƣan,...».

■10:5 Yǝx. 36:1; Yǝr. 25:9; Əz. 21:14

□10:6 «Uningƣa olja tutuwelixⱪa, ƣǝniymǝtni bulaxⱪa ...buyruymǝn» — Yǝxayaning ikkinqi oƣlining ismi (Maⱨar-Xalal-Hax-Baz)ning mǝnisini muxu ayǝtttin qüxiniwalƣili bolidu: «Oljiƣa aldira! Ƣǝniymǝtkǝ qapsan bol!». Bu sɵzlǝr yǝnǝ 2-ayǝttǝ tepilidu; Huda Yǝⱨudadikilǝrning gunaⱨlirini Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib arⱪiliⱪ ularning bexiƣa qüxüridu.

□10:7 «Biraⱪ Asuriyǝlikning kɵzdǝ tutⱪini muxu ǝmǝs, u xundaⱪ ⱨeq oyliƣan ǝmǝs...» — demǝk, Hudaning mǝⱪsiti Asuriyǝ padixaⱨi arⱪiliⱪ Israil wǝ Yǝⱨudani jazalax idi. Biraⱪ Asuriyǝ padixaⱨi muxu ixtin ⱨeq hǝwǝrsiz bolup, pǝⱪǝt ɵz xǝhsiy mǝnpǝǝt-ⱨoⱪuⱪlirini, bayliⱪ-xɵⱨritini axurux koyida idi. Muxu ayǝt bizgǝ, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir ⱨǝtta rǝⱨimsiz wǝ hudasiz xǝhslǝr, ǝllǝr wǝ imperiyǝlǝr arⱪiliⱪmu Ɵz mǝⱪsǝt-muddialirini ǝmǝlgǝ axuridu, dǝp ɵgitidu.

□10:8 «Mening sǝrdarlirimningmu ⱨǝmmisi padixaⱨlarƣa barawǝr ǝmǝsmu?» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mening sǝrdarlirimningmu ⱨǝmmisi awwal padixaⱨlar bolƣan ǝmǝsmu?»

□10:9 «Kalno xǝⱨiri Karkemix xǝⱨirigǝ, Hamat xǝⱨiri Arpad xǝⱨirigǝ, Samariyǝ xǝⱨiri Dǝmǝxⱪ xǝⱨirigǝ ohxax ǝmǝsmu?» — demǝk, mǝn Kalno, Hamat wǝ Dǝmǝxⱪni asanla ⱪolƣa kǝltürdüm. Buningdin baxⱪa xǝⱨǝrlǝrnimu xuningƣa ohxaxla asanla boysundurimǝn. Ⱨǝrbir jüp xǝⱨǝrning ikkinqisi birinqisining jǝnub tǝripidǝ bolup, uni Asuriyǝning padixaⱨi keyinrǝk ⱪoliƣa alƣan. Kalno — miladiyǝdin ilgiriki 738-yili; Karxemix 717-yili; Hamat 738-yili; Arpad 740-yili; Samariyǝ 721-720-yili; Dǝmǝxⱪ 732-yili elinƣan.

□10:15 «yaƣaq ǝmǝs bolƣuqi» — ⱨasini ixlǝtkǝn adǝmni kɵrsitidu.

□10:16 «Asuriyǝlkning palwanliri» — «palwan» ibraniy tilida «semiz» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu; «semizlarƣa oruⱪluⱪ ǝwǝtimǝn». Bu bexarǝtning ǝmǝlgǝ exixini 36-, 37-babtin kɵrüng.

■10:16 Yǝx. 24:6

□10:19 «ormanzarliⱪtiki dǝrǝhlǝr» — bǝlkim Asuriyǝdiki dǝrǝhlǝrnimu, adǝmlǝrnimu kɵrsitidu.

□10:20 «ɵzlirini urƣuqi» — bu Asuriyǝni yaki Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaheribni kɵrsitidu.

□10:21 «Bǝrⱨǝⱪ, bir ⱪaldisi ⱪaytip kelidu» — Yǝxayaning birinqi oƣlining ismi (Xear-Jaxub)dur. «Ⱪaytip kelix» — xübⱨisizki, ⱨǝm towa ⱪilix ⱨǝm ɵz yurt-wǝtinigǝ ⱪaytixnimu bildüridu. Muxu ayǝtlǝr ⱨǝm Israildiki «ximaliy padixaⱨliⱪ»ni ⱨǝm ahirⱪi zamandiki Israilnimu kɵrsitixi mumkin.

■10:22 Rim. 9:27,28

□10:23 «pütkül yǝr yüzidǝ» — yaki Pǝlǝstindiki (Ⱪanaandiki) zeminni yaki pütkül yǝr yüzini kɵrsitidu.

■10:23 Yǝx. 28:22

□10:24 «Wǝ Misirliⱪlardǝk sanga ⱪarap ⱨasisini kɵtüridiƣan bolsimu,...» — ibraniy tilida «U ⱨasisini Misirdiki tǝbiⱪidǝ sanga ⱪarap kɵtürgǝndǝk bolsimu,...». «Misirliⱪlardǝk... ⱨasisini kɵtüridiƣan» — Israilning Misirda bolƣan tarihini kɵrsitixi mumkin. «Ⱨasa kɵtürüx» — bǝlkim jǝng ⱪilixni jakarlaxtur. Ⱪǝdimki zamanda, Israillar Misirdin qiⱪⱪan waⱪtida, Misirning padixaⱨi Pirǝwn ularni ⱨalak ⱪilmaⱪqi bolup, ⱪoxunini ǝwǝtip ⱪoƣliƣan. Biraⱪ ularning ⱨǝmmisi ahirda ɵzi ⱨalak bolƣan. Asuriyǝlǝr Misirliⱪlarƣa ohxaxla ⱨalak bolidu, demǝk. «Mis.» 1-15-bablarni kɵrüng.

□10:26 «Ularning ⱨali «Orǝbning ⱪoram texi»da bolƣan Midiyan ⱪirƣinqiliⱪidǝk ⱨalǝttǝ bolidu» — «Ⱨak.» 7-babni kɵrüng. Midiyanlar Israilƣa ⱨujum ⱪilip, Hudaning mɵjiziliri bilǝn mǝƣlup boldi. Midiyanlarning sǝrdari Orǝb ⱪaqⱪan bolsimu ɵltürüldi. Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib ⱪaqⱪini bilǝn ɵz yurtida ɵz oƣulliri tǝripidin ɵltürüldi (37-babni kɵrüng). «Uni Misirliⱪlarning üstigǝ kɵtürgǝndǝk kɵtüridu» — ibraniy tilida «U Misirdiki tǝbiⱪidǝ ⱨasisini kɵtüridu» (4-ayǝttiki ibarǝ ohxaxtur). Lekin «ⱨasini kɵtürgüqi» muxu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigar bolidu; U «uni (ⱨasisini) Misirliⱪlarning üstigǝ kɵtürgǝn»dǝ, Misirliⱪlar dengizda ƣǝrⱪ bolup ⱨalak boldi («Mis.» 14-babni kɵrüng.

■10:26 Mis. 14

□10:27 «mayliring sǝwǝbidin» — Israil padixaⱨliri «muⱪǝddǝs may» bilǝn, yǝni «mǝsiⱨ ⱪilinixi» bilǝn padixaⱨ ⱪilinƣan. Muxu «may» Huda Israil padixaⱨliriƣa bǝrgǝn wǝdilirini bildürüxi mumkin. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Sening sǝmirǝp kǝtkining üqün, boyunturuⱪ sundurulup yoⱪitilidu».

□10:32 «Xu kün ɵtmigüqǝ ular Nob dɵngidǝ tohtap ⱪalidu; axu yǝrdǝ u ... Yerusalemdiki dɵnggǝ ⱪarap muxtini oynitidu» — muxu 28-32-ayǝtlǝrdǝ, Yǝxaya Asuriyǝ ⱪoxunining Yerusalemƣa ⱪaritidiƣan yürüxini aldin ala bexarǝt berip bayan ⱪilidu. Ayat bolsa Yerusalemdin 50 kilometr, Migron 22 kilometr, Mihmax 11 kilometr yiraⱪta; Mihmax dawanidin ɵtüp, Gebaƣa kelidu. Geba Yerusalemdin 10 kilometr, «Saulning yurti Gibeaⱨ» 5 kilometr, Gallim 4.5 kilometr, Laix 4 kilometr, Anatot 3 kilometr, Madmǝnaⱨ 1:5 kilometr, Gebim 800 metr, Nob teƣi bolsa pǝⱪǝt Yerusalemdiki sepildin 200 metr yiraⱪliⱪta. Ⱪoxun «Gebada ⱪonup ⱪalidu» — ǝslidǝ Mihmaxta ⱪonuxⱪa (bihǝtǝr bolux üqün) toƣra kelǝtti, biraⱪ ular ɵzlirigǝ tolimu ixǝnq ⱪilip bihudluⱪ bilǝn alƣa besip yürüx ⱪilidu. Bu ixlarning ⱨǝmmisi degǝndikidǝk yüz bǝrdi.

□10:34 «Liwan» — Liwandiki Kedar dǝrǝhliri ottura xǝrⱪ boyiqǝ ǝng egiz, ⱨǝywǝtlik wǝ ǝng baraⱪsan ɵsidu; muxu ayǝttǝ «Liwan» Asuriyǝning ⱨǝywǝtlik küq-ⱪudritini, xundaⱪla ularning ⱨakawurliⱪini kɵrsitidu. Baxⱪa yǝrlǝrdǝ bolsa, u ⱨaman ⱨakawur kixilǝrni bildüridu. «Uluƣ birsi tǝripidin» — 37-bab, 36-ayǝtni kɵrüng.