4
Uruⱪ qaqⱪuqi toƣrisidiki tǝmsil
Mat. 13:1-9; Luⱪa 8:4-8
U yǝnǝ dengiz boyida hǝlⱪⱪǝ tǝlim berixkǝ baxlidi. Uning ǝtrapiƣa zor bir top adǝmlǝr olixiwalƣaqⱪa, u bir kemigǝ qiⱪip dengizda olturdi; pütkül halayiⱪ bolsa dengiz ⱪirƣiⱪida turuxatti.Mat. 13:1; Luⱪa 8:4. U ularƣa tǝmsil bilǝn nurƣun ixlarni ɵgǝtti. U tǝlim berip mundaⱪ dedi:
— Ⱪulaⱪ selinglar! Uruⱪ qaqⱪuqi uruⱪ qaqⱪili etizƣa qiⱪiptu. Uruⱪ qaqⱪanda uruⱪlardin bǝziliri qiƣir yol boyiƣa qüxüptu, ⱪuxlar kelip ularni yǝp ketiptu. Bǝziliri tupriⱪi az taxliⱪ yǝrgǝ qüxüptu. Topisi qongⱪur bolmiƣanliⱪtin, tezla ünüp qiⱪiptu, lekin kün qiⱪix bilǝnla aptapta kɵyüp, yiltizi bolmiƣaqⱪa ⱪurup ketiptu. Bǝziliri tikǝnlǝrning arisiƣa qüxüptu, tikǝnlǝr ɵsüp maysilarni boƣuwelip, ular ⱨeq ⱨosul bǝrmǝptu. Bǝziliri bolsa, yahxi tupraⱪⱪa qüxüptu. Ular ɵsüp awup qong bolƣanda ⱨosul beriptu. Ularning bǝziliri ottuz ⱨǝssǝ, bǝziliri atmix ⱨǝssǝ, yǝnǝ bǝziliri yüz ⱨǝssǝ ⱨosul beriptu.
— Angliƣudǝk ⱪuliⱪi barlar buni anglisun! — dedi u.
 
Tǝmsillǝrning mǝⱪsiti
Mat. 13:10-17; Luⱪa 8:9-10
10 U uning ǝtrapidikilǝr ⱨǝm on ikkiylǝn bilǝn yalƣuz ⱪalƣanda, ular uningdin tǝmsillǝr toƣruluⱪ soraxti. «u uning ǝtrapidikilǝr ⱨǝm on ikkiylǝn bilǝn yalƣuz ⱪalƣanda, ular uningdin tǝmsillǝr toƣruluⱪ soraxti» — muxu yǝrdǝ «uning ǝtrapidikilǝr» uningƣa ǝgǝxkǝnlǝr (on ikkiylǝndin sirt)ni kɵrsǝtsǝ kerǝk.  Mat. 13:10; Luⱪa 8:9. 11 U ularƣa mundaⱪ dedi:
— Hudaning padixaⱨliⱪining sirini bilixkǝ silǝr nesip boldunglar. Lekin sirttikilǝrgǝ ⱨǝmmǝ ix tǝmsillǝr bilǝn uⱪturulidu; «Lekin sirttikilǝrgǝ ⱨǝmmǝ ix tǝmsillǝr bilǝn uⱪturulidu» — «sirttikilǝrgǝ» Hudaning padixaⱨliⱪidin yaki uning nijatidin sirtta turƣanlar, demǝk.  Mat. 11:25; 2Kor. 2:14; 3:14. 12 buning bilǝn: «Ular ⱪaraxni ⱪaraydu, biraⱪ kɵrmǝydu;
Anglaxni anglaydu, biraⱪ qüxǝnmǝydu;
Xundaⱪ bolmisidi, ular yolidin yanduruluxi bilǝn,
Kǝqürüm ⱪilinatti» degǝn sɵz ǝmǝlgǝ axurulidu.«ular ⱪaraxni ⱪaraydu, biraⱪ kɵrmǝydu; anglaxni anglaydu, biraⱪ qüxǝnmǝydu; xundaⱪ bolmisidi, ular yolidin yanduruluxi bilǝn, kǝqürüm ⱪilinatti» — bu sɵzlǝr «Yǝx.» 6:9-10din elinƣan.  Yǝx. 6:9-10; Mat. 13:14; Luⱪa 8:10; Yⱨ. 12:40; Ros. 28:26; Rim. 11:8.
 
Uruⱪ qaqⱪuqi toƣrisidiki tǝmsilning qüxǝndürülüxi
Mat. 13:18-23; Luⱪa 8:11-15
13 Andin u ularƣa:
— Silǝr muxu tǝmsilnimu qüxǝnmidinglarmu? Undaⱪta, ⱪandaⱪmu baxⱪa ⱨǝrhil tǝmsillǝrni qüxinǝlǝysilǝr? — dedi. 14 Uruⱪ qaqⱪuqi sɵz-kalam qaqidu. Mat. 13:19; Luⱪa 8:11. 15 Üstigǝ sɵz-kalam qeqilƣan qiƣir yol boyi xundaⱪ adǝmlǝrni kɵrsǝtkǝnki, ular sɵz-kalamni angliƣan ⱨaman Xǝytan dǝrⱨal kelip ularning ⱪǝlbigǝ qeqilƣan sɵz-kalamni elip ketidu. 16 Buningƣa ohxax, taxliⱪ yǝrlǝrgǝ qeqilƣan uruⱪlar bolsa, sɵz-kalamni angliƣan ⱨaman huxalliⱪ bilǝn ⱪobul ⱪilƣanlarni kɵrsitidu. 17 Ⱨalbuki, ⱪǝlbidǝ ⱨeq yiltiz bolmiƣaqⱪa, pǝⱪǝt waⱪitliⱪ turidu; sɵz-kalamning wǝjidin ⱪiyinqiliⱪ yaki ziyankǝxlikkǝ uqriƣanda, ular xuan yoldin qǝtnǝp ketidu. 18 Tikǝnlǝrning arisiƣa qeqilƣini xundaⱪ bǝzi adǝmlǝrni kɵrsǝtkǝnki, bu adǝmlǝr sɵz-kalamni angliƣini bilǝn, 19 lekin kɵngligǝ bu dunyaning ǝndixiliri, bayliⱪlarning eziⱪturuxi wǝ baxⱪa nǝrsilǝrgǝ bolƣan ⱨǝwǝslǝr kiriwelip, sɵz-kalamni boƣuwetidu-dǝ, u ⱨeq ⱨosul qiⱪarmaydu. Mat. 19:23; Mar. 10:23; Luⱪa 18:24; 1Tim. 6:9. 20 Lekin yahxi tupraⱪⱪa qeqilƣan uruⱪlar bolsa — sɵz-kalamni anglixi bilǝn uni ⱪobul ⱪilƣan adǝmlǝrni kɵrsitidu. Bundaⱪ adǝmlǝr ⱨosul beridu, birsi ottuz ⱨǝssǝ, birsi atmix ⱨǝssǝ, yǝnǝ birsi yüz ⱨǝssǝ ⱨosul beridu.
 
Sewǝt astidiki qiraƣ
Luⱪa 8:16-18
21 U ularƣa yǝnǝ mundaⱪ dedi:
— Qiraƣ sewǝt yaki kariwat astiƣa ⱪoyulux üqün kǝltürülǝmdu? U qiraƣdanning üstigǝ ⱪoyulux üqün kǝltürülmǝmdu? «Qiraƣ sewǝt yaki kariwat astiƣa ⱪoyulux üqün kǝltürülǝmdu?» — «sewǝt» grek tilida «ɵlqigüqi sewǝt» deyilidu.  Mat. 5:15; Luⱪa 8:16; 11:33. 22 Qünki yoxurulƣan ⱨeqⱪandaⱪ ix axkarilanmay ⱪalmaydu, xuningdǝk ⱨǝrⱪandaⱪ mǝhpiy ix yüz bǝrgǝndin keyin ayan bolmay ⱪalmaydu. Ayup 12:22; Mat. 10:26; Luⱪa 8:17; 12:2.
23 Angliƣudǝk ⱪuliⱪi barlar buni anglisun!
24 Angliƣanliringlarƣa kɵngül bɵlünglar! Qünki silǝr baxⱪilarƣa ⱪandaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqisǝnglar, silǝrgimu xundaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqǝp berilidu, ⱨǝtta uningdinmu kɵp ⱪoxup berilidu. «Silǝr baxⱪilarƣa ⱪandaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqisǝnglar» — bu sɵz kɵp tǝrǝplimilik boluxi kerǝk; mǝsilǝn: (1) adǝm Hudaning sɵzigǝ ⱪanqilik kɵngül bɵlüp etibar bǝrsǝ, uningƣa xunqilik ǝⱪil beridu; (2) biz baxⱪilarƣa rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsǝtsǝk, Hudamu bizgǝ rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsitidu; (3) ((2)-tǝripigǝ yeⱪin) biz baxⱪilarni ⱪaysi ɵlqǝm bilǝn baⱨalisaⱪ, Huda bizni baⱨaliƣanda dǝl xu ɵlqǝmni ixlitidu; (4) baxⱪilarƣa ⱪanqilik hǝyr-sahawǝt kɵrsǝtsǝk, Hudamu keyin bizgǝ xunqilik iltipatni kɵrsitidu.  Mat. 7:2; Luⱪa 6:38. 25 Qünki kimdǝ bar bolsa, uningƣa tehimu kɵp berilidu; ǝmma kimdǝ yoⱪ bolsa, ⱨǝtta uningda bar bolƣanlirimu uningdin mǝⱨrum ⱪilinidu.«Qünki kimdǝ bar bolsa, uningƣa tehimu kɵp berilidu; ǝmma kimdǝ yoⱪ bolsa, ⱨǝtta uningda bar bolƣanlirimu uningdin mǝⱨrum ⱪilinidu» — «kimdǝ bar bolsa... » — bu «bar bolsa» nemini kɵrsitidu? Xübⱨisizki, ǝbǝdiy ǝⱨmiyǝtlik birǝr nǝrsǝ bolsa kerǝk, bu iman-ixǝnqni ɵz iqigǝ qoⱪum alidu. Biz ɵzimizgǝ «ǝbǝdiy ǝⱨmiyǝtlik» ⱨǝrnemǝ boluxi üqün uni pǝⱪǝt Mǝsiⱨdinla tapalaymiz.  Mat. 13:12; 25:29; Luⱪa 8:18; 19:26.
 
Üngǝn uruⱪ toƣrisidiki tǝmsil
26 U yǝnǝ mundaⱪ dedi:
— Hudaning padixaⱨliⱪi yǝnǝ birsining tupraⱪⱪa uruⱪ qaqⱪiniƣa ohxaydu: 27 u uhlaydu, orundin turidu, keqǝ-kündüzlǝr ɵtüwerip, uruⱪ bih urup ɵsidu. Lekin qaqⱪuqi ⱪandaⱪ yol bilǝn ɵsidiƣanliⱪini bilmǝydu. 28 Tupraⱪ ɵzlükidin ⱨosul beridu; uruⱪ awwal bih uridu, keyin bax qiⱪiridu, ahirda baxaⱪlar toluⱪ dan tutidu. 29 Dan pixⱪanda, qaqⱪuqi dǝrⱨal orƣaⱪ salidu, qünki ⱨosul waⱪti kǝlgǝn bolidu.«qaqⱪuqi dǝrⱨal orƣaⱪ salidu» — grek tilida «qaqⱪuqi dǝrⱨal orƣaⱪ ǝwǝtidu».
 
Ⱪiqa uruⱪi toƣrisidiki tǝmsil
Mat. 13:31-32, 34-35; Luⱪa 13:18-19
30 U yǝnǝ mundaⱪ dedi:
— Hudaning padixaⱨliⱪini nemigǝ ohxitimiz? Yaki ⱪandaⱪ bir tǝmsil bilǝn sürǝtlǝp berǝlǝymiz? Mat. 13:31; Luⱪa 13:18. 31 U goya bir tal ⱪiqa uruⱪiƣa ohxaydu. U yǝrgǝ terilƣanda, gǝrqǝ yǝr yüzidiki barliⱪ uruⱪlarning iqidǝ ǝng kiqiki bolsimu, «gǝrqǝ yǝr yüzidiki barliⱪ uruⱪlarning iqidǝ ǝng kiqiki bolsimu,...» — yaki «gǝrqǝ tupraⱪ iqidiki barliⱪ uruⱪlarning iqidǝ ǝng kiqiki bolsimu,...». 32 terilƣandin keyin, ⱨǝrⱪandaⱪ ziraǝttin egiz ɵsüp xundaⱪ qong xahlayduki, asmandiki ⱪuxlarmu uning sayisigǝ ⱪonidu.«...asmandiki ⱪuxlarmu uning sayisigǝ ⱪonidu» — yaki «...asmandiki ⱪuxlarmu uning sayisigǝ uwulaydu». Bu yǝrdǝ tilƣa elinƣan ⱪiqa ottura xǝrⱪtǝ ɵsidiƣan, yahxi ɵskǝndǝ ⱨǝtta üq metrdin exip ketidiƣan, ɵsümlükni kɵrsitidu.
33 U xuningƣa ohxax halayiⱪ anglap qüxinǝligüdǝk nurƣun tǝmsillǝr bilǝn sɵz-kalamni yǝtküzdi. Mat. 13:34. 34 Lekin tǝmsil kǝltürmǝy turup ularƣa ⱨeqⱪandaⱪ sɵz ⱪilmaytti. Lekin ɵz muhlisliri bilǝn yalƣuz ⱪalƣinida, ularƣa ⱨǝmmini qüxǝndürüp berǝtti.
 
Əysaning boranni tinqitixi
Mat. 8:23-27; Luⱪa 8:22-25
35 Xu küni kǝq kirgǝndǝ, u ularƣa:
— Dengizning u ⱪetiƣa ɵtǝyli, — dedi. Mat. 8:23; Luⱪa 8:22. 36 Ular halayiⱪni yolƣa seliwǝtkǝndin keyin, uni kemidǝ olturƣan peti elip yürüp ketixti. Ular bilǝn billǝ mangƣan baxⱪa kemilǝrmu bar idi. «...uni kemidǝ olturƣan peti elip yürüp ketixti» — Mǝsiⱨ alliⱪaqan kemidǝ olturƣanidi (1-ayǝttǝ).
Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «...uni xu peti kemisigǝ qüxürüp, elip yürüp ketixti» — bu tǝrjimidǝ «xu peti» bǝlkim Mǝsiⱨ «ⱨeqⱪandaⱪ tǝyyarliⱪsiz (dengiz sǝpirigǝ layiⱪ kiyim yaki yemǝk-iqmǝk almiƣan) ⱨalda» degǝndǝk boluxi mumkin.
37 Wǝ mana, ǝxǝddiy ⱪara ⱪuyun qiⱪip kǝtti; xuning bilǝn dolⱪunlar kemini urup, su ⱨalⱪip kirip, kemigǝ toxay dǝp ⱪalƣanidi. 38 Lekin u kemining ayaƣ tǝripidǝ yastuⱪⱪa bax ⱪoyup uyⱪuƣa kǝtkǝnidi. Ular uni oyƣitip:
— I ustaz, ⱨalak boluwatⱪinimizƣa karing yoⱪmu? — dedi.
39 U ornidin turup, boranƣa tǝnbiⱨ berip, dengizƣa: «Tinqlan! Jim bol!» dewidi, boran tohtap, qongⱪur bir jimjitliⱪ ⱨɵküm sürdi.Ayup 26:12; Zǝb. 107:29; Yǝx. 51:10.
40 — Nemixⱪa xunqǝ ⱪorⱪisilǝr? Silǝrdǝ ⱪandaⱪsigǝ tehiqǝ ixǝnq bolmaydu? — dedi u ularƣa.
41 Ularni intayin zor bir ⱪorⱪunq basti, ular bir-birigǝ:
— Bu adǝm zadi kimdu? Ⱨǝtta xamal wǝ dengizmu uningƣa itaǝt ⱪilidikǝn-ⱨǝ! — dǝp ketixti.
 
 

4:1 Mat. 13:1; Luⱪa 8:4.

4:10 «u uning ǝtrapidikilǝr ⱨǝm on ikkiylǝn bilǝn yalƣuz ⱪalƣanda, ular uningdin tǝmsillǝr toƣruluⱪ soraxti» — muxu yǝrdǝ «uning ǝtrapidikilǝr» uningƣa ǝgǝxkǝnlǝr (on ikkiylǝndin sirt)ni kɵrsǝtsǝ kerǝk.

4:10 Mat. 13:10; Luⱪa 8:9.

4:11 «Lekin sirttikilǝrgǝ ⱨǝmmǝ ix tǝmsillǝr bilǝn uⱪturulidu» — «sirttikilǝrgǝ» Hudaning padixaⱨliⱪidin yaki uning nijatidin sirtta turƣanlar, demǝk.

4:11 Mat. 11:25; 2Kor. 2:14; 3:14.

4:12 «ular ⱪaraxni ⱪaraydu, biraⱪ kɵrmǝydu; anglaxni anglaydu, biraⱪ qüxǝnmǝydu; xundaⱪ bolmisidi, ular yolidin yanduruluxi bilǝn, kǝqürüm ⱪilinatti» — bu sɵzlǝr «Yǝx.» 6:9-10din elinƣan.

4:12 Yǝx. 6:9-10; Mat. 13:14; Luⱪa 8:10; Yⱨ. 12:40; Ros. 28:26; Rim. 11:8.

4:14 Mat. 13:19; Luⱪa 8:11.

4:19 Mat. 19:23; Mar. 10:23; Luⱪa 18:24; 1Tim. 6:9.

4:21 «Qiraƣ sewǝt yaki kariwat astiƣa ⱪoyulux üqün kǝltürülǝmdu?» — «sewǝt» grek tilida «ɵlqigüqi sewǝt» deyilidu.

4:21 Mat. 5:15; Luⱪa 8:16; 11:33.

4:22 Ayup 12:22; Mat. 10:26; Luⱪa 8:17; 12:2.

4:24 «Silǝr baxⱪilarƣa ⱪandaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqisǝnglar» — bu sɵz kɵp tǝrǝplimilik boluxi kerǝk; mǝsilǝn: (1) adǝm Hudaning sɵzigǝ ⱪanqilik kɵngül bɵlüp etibar bǝrsǝ, uningƣa xunqilik ǝⱪil beridu; (2) biz baxⱪilarƣa rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsǝtsǝk, Hudamu bizgǝ rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsitidu; (3) ((2)-tǝripigǝ yeⱪin) biz baxⱪilarni ⱪaysi ɵlqǝm bilǝn baⱨalisaⱪ, Huda bizni baⱨaliƣanda dǝl xu ɵlqǝmni ixlitidu; (4) baxⱪilarƣa ⱪanqilik hǝyr-sahawǝt kɵrsǝtsǝk, Hudamu keyin bizgǝ xunqilik iltipatni kɵrsitidu.

4:24 Mat. 7:2; Luⱪa 6:38.

4:25 «Qünki kimdǝ bar bolsa, uningƣa tehimu kɵp berilidu; ǝmma kimdǝ yoⱪ bolsa, ⱨǝtta uningda bar bolƣanlirimu uningdin mǝⱨrum ⱪilinidu» — «kimdǝ bar bolsa... » — bu «bar bolsa» nemini kɵrsitidu? Xübⱨisizki, ǝbǝdiy ǝⱨmiyǝtlik birǝr nǝrsǝ bolsa kerǝk, bu iman-ixǝnqni ɵz iqigǝ qoⱪum alidu. Biz ɵzimizgǝ «ǝbǝdiy ǝⱨmiyǝtlik» ⱨǝrnemǝ boluxi üqün uni pǝⱪǝt Mǝsiⱨdinla tapalaymiz.

4:25 Mat. 13:12; 25:29; Luⱪa 8:18; 19:26.

4:29 «qaqⱪuqi dǝrⱨal orƣaⱪ salidu» — grek tilida «qaqⱪuqi dǝrⱨal orƣaⱪ ǝwǝtidu».

4:30 Mat. 13:31; Luⱪa 13:18.

4:31 «gǝrqǝ yǝr yüzidiki barliⱪ uruⱪlarning iqidǝ ǝng kiqiki bolsimu,...» — yaki «gǝrqǝ tupraⱪ iqidiki barliⱪ uruⱪlarning iqidǝ ǝng kiqiki bolsimu,...».

4:32 «...asmandiki ⱪuxlarmu uning sayisigǝ ⱪonidu» — yaki «...asmandiki ⱪuxlarmu uning sayisigǝ uwulaydu». Bu yǝrdǝ tilƣa elinƣan ⱪiqa ottura xǝrⱪtǝ ɵsidiƣan, yahxi ɵskǝndǝ ⱨǝtta üq metrdin exip ketidiƣan, ɵsümlükni kɵrsitidu.

4:33 Mat. 13:34.

4:35 Mat. 8:23; Luⱪa 8:22.

4:36 «...uni kemidǝ olturƣan peti elip yürüp ketixti» — Mǝsiⱨ alliⱪaqan kemidǝ olturƣanidi (1-ayǝttǝ). Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «...uni xu peti kemisigǝ qüxürüp, elip yürüp ketixti» — bu tǝrjimidǝ «xu peti» bǝlkim Mǝsiⱨ «ⱨeqⱪandaⱪ tǝyyarliⱪsiz (dengiz sǝpirigǝ layiⱪ kiyim yaki yemǝk-iqmǝk almiƣan) ⱨalda» degǝndǝk boluxi mumkin.

4:39 Ayup 26:12; Zǝb. 107:29; Yǝx. 51:10.