Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Luⱪa 6

Əysa «xabat küni»ning Igisidur

Mat. 12:1-8; Mar. 2:23-28

1 Ikkinqi «muⱨim xabat küni», u buƣdayliⱪlardin ɵtüp ketiwatatti. Uning muhlisliri baxaⱪlarni üzüwelip, aliⱪinida uwulap yǝwatatatti.□ ■ 2 Lekin buni kɵrgǝn bǝzi Pǝrisiylǝr ularƣa:

— Silǝr nemixⱪa xabat küni Tǝwratta qǝklǝngǝn ixni ⱪilisilǝr? — deyixti.□ ■

3 Əysa ularƣa jawabǝn:

— Silǝr ⱨǝtta Dawut pǝyƣǝmbǝr wǝ uning ⱨǝmraⱨlirining aq ⱪalƣanda nemǝ ⱪilƣanliⱪini muⱪǝddǝs yazmilardin oⱪumiƣanmusilǝr?□ 4 Demǝk, u Hudaning ɵyigǝ kirip, Hudaƣa atalƣan, Tǝwratta kaⱨinlardin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmning yeyexi qǝklǝngǝn «tǝⱪdim nanlar»ni sorap elip yegǝn wǝ ⱨǝmraⱨliriƣimu bǝrgǝn — dǝp jawab bǝrdi.□ 5 Ahirida u ularƣa:

— Insan’oƣli xabat küniningmu Igisidur, — dedi.■

6 Yǝnǝ bir xabat küni xundaⱪ boldiki, u sinagogⱪa kirip tǝlim beriwatatti. Sinagogta ong ⱪoli yigilǝp kǝtkǝn bir adǝm bar idi.■ 7 Əmdi Tǝwrat ustazliri bilǝn Pǝrisiylǝr uning üstidin ǝrz ⱪilƣudǝk birǝr ixni izdǝp tapayli dǝp, uning xabat künimu kesǝl saⱪaytidiƣan-saⱪaytmaydiƣanliⱪini paylap yürüxǝtti.□ 8 Biraⱪ Əysa ularning kɵnglidikini bilip, ⱪoli yigilǝp kǝtkǝn adǝmgǝ:

— Ornungdin tur, otturiƣa qiⱪⱪin! — dewidi, ⱨeliⱪi adǝm ornidin ⱪopup xu yǝrdǝ turdi. 9 Andin Əysa ularƣa:

— Silǝrdin sorap baⱪayqu, Tǝwratⱪa uyƣun bolƣini xabat küni yahxiliⱪ ⱪilixmu, yaki yamanliⱪ ⱪilixmu? Janni ⱪutⱪuzuxmu yaki janƣa zamin boluxmu? — dǝp soridi. 10 Ətrapidikilǝrning ⱨǝmmisigǝ nǝzǝr salƣandin keyin, u ⱨeliⱪi adǝmgǝ:

— Ⱪolungni uzat, — dedi. U xundaⱪ ⱪilixi bilǝnla ⱪoli ǝsligǝ kǝltürülüp ikkinqi ⱪoliƣa ohxax boldi. □ ■ 11 Lekin ular ƣǝzǝptin ⱨoxini yoⱪitip, Əysaƣa ⱪandaⱪ taⱪabil turux toƣrisida mǝsliⱨǝtlixixkǝ baxlidi.□

Əysaning on ikki rosulni tallixi

Mat. 10:1-4; Mar. 3:13-19

12 Xu künlǝrdǝ xundaⱪ boldiki, u dua ⱪilixⱪa taƣⱪa qiⱪti wǝ u yǝrdǝ Hudaƣa keqiqǝ dua ⱪildi. 13 Tang atⱪanda, muhlislirini aldiƣa qaⱪirip, ularning iqidin on ikkiylǝnni tallap, ularni rosul dǝp atidi. ■ 14 Ular: Simon (Əysa uni Petrus dǝpmu atiƣan) wǝ uning inisi Andiriyas; Yaⱪup wǝ Yuⱨanna, Filip wǝ Bartolomay, 15 Matta wǝ Tomas, Alfayning oƣli Yaⱪup wǝ millǝtpǝrwǝr dǝp atalƣan Simon, □ 16 Yaⱪupning oƣli Yǝⱨuda wǝ keyin uningƣa satⱪunluⱪ ⱪilƣan Yǝⱨuda Ixⱪariyotlar idi.□

Əysaning kesǝllǝrni saⱪaytixi wǝ tǝlim berixi

Mat. 4:23-25; 5:1-12

17 Əysa rosulliri bilǝn taƣdin qüxüp, bir tüzlǝngliktǝ turatti. Xu yǝrdǝ nurƣun muhlisliri ⱨǝmdǝ pütkül Yǝⱨudiyǝ ɵlkisidin wǝ Yerusalemdin, Tur wǝ Zidon xǝⱨǝrlirigǝ ⱪaraydiƣan dengiz boyidiki yurtlardin top-top kixilǝr yiƣilixti. Ular uning tǝlimlirini anglax wǝ kesǝllirigǝ xipaliⱪ izdǝx üqün kǝlgǝnidi. ■ 18 Napak roⱨlardin azablanƣanlarmu xipaliⱪ tepixti. 19 Bu top-top adǝmlǝrning ⱨǝmmisi ⱪollirini uningƣa tǝgküzüwelixⱪa intilǝtti; qünki küq-ⱪudrǝt uning wujudidin qiⱪip ularning ⱨǝmmisigǝ xipaliⱪ beriwatatti.■

Huxalliⱪ wǝ ⱪayƣu

20 Xuning bilǝn u bexini kɵtürüp muhlisliriƣa ⱪarap mundaⱪ dedi:

— «Mubarǝk, ǝy yoⱪsullar! Qünki Hudaning padixaⱨliⱪi silǝrningkidur.□ ■

21 Mubarǝk, ǝy ⱨazir aq ⱪalƣanlar! Qünki silǝr toluⱪ toyunisilǝr.

Mubarǝk, ǝy yiƣlawatⱪanlar! Qünki külidiƣan bolisilǝr.■

22 Kixilǝr Insan’oƣlining wǝjidin silǝrdin nǝprǝtlǝnsǝ, silǝrni ɵzliridin qǝtkǝ ⱪaⱪsa, silǝrgǝ tɵⱨmǝt-ⱨaⱪarǝt ⱪilsa, naminglarni rǝzil dǝp ⱪarƣisa, silǝrgǝ mubarǝk! ■ 23 Xu küni xadlinip tǝntǝnǝ ⱪilip sǝkrǝnglar. Qünki mana, ǝrxtǝ bolƣan in’aminglar zordur. Qünki ularning ata-bowiliri burunⱪi pǝyƣǝmbǝrlǝrgimu ohxax ixlarni ⱪilƣan.■

24 — Lekin ⱨalinglarƣa way, ǝy baylar!

Qünki silǝr alliⱪaqan raⱨǝt-paraƣitinglarƣa igǝ boldunglar!■

25 Ⱨalinglarƣa way, ǝy ⱪarni toyunƣanlar!

Qünki silǝr aq ⱪalisilǝr.

Ⱨalinglarƣa way, ǝy külüwatⱪanlar!

Qünki ⱨaza tutup yiƣlaysilǝr.■

26 Ⱨǝmmǝylǝn silǝrni yahxi degǝndǝ, ⱨalinglarƣa way! Qünki ularning ata-bowilirimu burunⱪi sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrgǝ xundaⱪ ⱪilƣan».

Düxmininglarƣa meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar

Mat. 5:38-48; 7:12

27 — Biraⱪ manga ⱪulaⱪ salƣan silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, düxmǝnliringlarƣa meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar; silǝrgǝ ɵq bolƣanlarƣa yahxiliⱪ ⱪilinglar. ■ 28 Silǝrni ⱪarƣiƣanlarƣa bǝht tilǝnglar; silǝrgǝ yaman muamilidǝ bolƣanlarƣimu dua ⱪilinglar. ■ 29 Birsi mǝngzinggǝ ursa, ikkinqi mǝngzingnimu tutup bǝr; birsi qapiningni eliwalimǝn desǝ, kɵnglikingnimu ayimay bǝrgin. ■ 30 Birsi sǝndin birnemǝ tilisǝ, uningƣa bǝrgin. Birsi sening birǝr nǝrsǝngni elip kǝtsǝ, uni ⱪayturup berixni sorima. □ ■ 31 Baxⱪilarning ɵzünglarƣa ⱪandaⱪ muamilǝ ⱪilixini ümid ⱪilsanglar, silǝrmu ularƣa xundaⱪ muamilǝ ⱪilinglar. ■ 32 Əgǝr silǝr ɵzünglarni yahxi kɵrgǝnlǝrgila meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtsǝnglar, undaⱪda silǝrdǝ nemǝ xapaǝt bolsun? Qünki ⱨǝtta gunaⱨkarlarmu ɵzini yahxi kɵrgǝnlǝrgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitidiƣu. ■ 33 Əgǝr silǝr ɵzünglarƣa yahxiliⱪ ⱪilƣanlarƣila yahxiliⱪ ⱪilsanglar, undaⱪta silǝrdǝ nemǝ xapaǝt bolsun? Qünki ⱨǝtta gunaⱨkarlarmu xundaⱪ ⱪilidiƣu! 34 Əgǝr silǝr ⱪǝrzni «qoⱪum ⱪayturup beridu» dǝp oyliƣanlarƣa bǝrsǝnglar, undaⱪta silǝrdǝ nemǝ xapaǝt bolsun? Qünki ⱨǝtta gunaⱨkarlarmu ǝynǝn ⱪayturup alimiz dǝp baxⱪa gunaⱨkarlarƣa ⱪǝrz beridiƣu! ■ 35 Lekin silǝr bolsanglar, düxmininglarƣimu meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar, yahxiliⱪ ⱪilinglar, baxⱪilarƣa ɵtnǝ beringlar wǝ «Ular bizgǝ bernemǝ ⱪayturidu» dǝp oylimanglar. Xu qaƣda, in’aminglar zor bolidu wǝ silǝr Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining pǝrzǝntliri bolisilǝr. Qünki u tuzkorlarƣa wǝ rǝzillǝrgimu meⱨribanliⱪ ⱪilidu. □ ■ 36 Atanglar meⱨriban bolƣinidǝk silǝrmu meⱨriban bolunglar.

Baxⱪilarning üstidin ⱨɵküm ⱪilmanglar

Mat. 7:1-5

37 — Baxⱪilarning üstidin ⱨɵküm ⱪilip yürmǝnglar. Bolmisa, silǝr Hudaning ⱨɵkümigǝ uqraysilǝr. Baxⱪilarni gunaⱨⱪa bekitmǝnglar wǝ silǝrmu gunaⱨⱪa bekitilmǝysilǝr. Baxⱪilarni kǝqürünglar wǝ silǝrmu kǝqürüm ⱪilinisilǝr. ■ 38 Beringlar wǝ silǝrgimu berilidu — ⱨǝtta qong ɵlqigüqkǝ liⱪ qingdap, silkip toldurulup üstidin texip qüxkidǝk dǝrijidǝ ⱪoynunglarƣa tɵküp berilidu. Silǝr baxⱪilarƣa ⱪandaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqǝp bǝrsǝnglar, silǝrgimu xundaⱪ ɵlqǝm bilǝn ɵlqǝp berilidu.□ ■

39 Andin u ularƣa tǝmsil eytip mundaⱪ dedi:

— Ⱪariƣu ⱪariƣuni yetilǝp mangalamdu? Undaⱪ ⱪilsa, ⱨǝr ikkisi orǝkkǝ qüxüp kǝtmǝmdu? ■ 40 Muhlis ustazidin üstün turmaydu; lekin takamullaxturulƣini ustaziƣa ohxax bolidu.□ ■

41 Əmdi nemǝ üqün buradiringning kɵzidiki ⱪilni kɵrüp, ɵz kɵzüngdiki limni bayⱪiyalmaysǝn?! □ ■ 42 Sǝn ⱪandaⱪmu ɵz kɵzüngdǝ turƣan limni kɵrmǝy turup buradiringƣa: «Ⱪeni, kɵzüngdiki ⱪilni eliwetǝy!» deyǝlǝysǝn?! Əy sahtipǝz! Awwal ɵzüngning kɵzidiki limni eliwǝt, andin eniⱪ kɵrüp, buradiringning kɵzidiki ⱪilni eliwetǝlǝysǝn. 43 Qünki ⱨeqⱪandaⱪ yahxi dǝrǝh yaman mewǝ bǝrmǝydu, ⱨeqⱪandaⱪ yaman dǝrǝhmu yahxi mewǝ bǝrmǝydu. ■ 44 Ⱨǝrⱪandaⱪ dǝrǝhni bǝrgǝn mewisidin pǝrⱪ ǝtkili bolidu. Qünki tikǝndin ǝnjürni üzgili bolmas, yantaⱪtin üzüm üzgili bolmas. ■ 45 Yahxi adǝm ⱪǝlbidiki yahxiliⱪ hǝzinisidin yahxiliⱪ qiⱪiridu; rǝzil adǝm ⱪǝlbidiki rǝzillik hǝzinisidin rǝzillikni qiⱪiridu. Qünki ⱪǝlb nemigǝ toldurulƣan bolsa, eƣizdin xu qiⱪidu.■

Ikki hil imarǝt salƣan kixilǝr

Mat. 7:24-27

46 — Silǝr nemixⱪa meni «Rǝb! Rǝb!» dǝysilǝr-yu, biraⱪ silǝrgǝ eytⱪanlirimƣa ǝmǝl ⱪilmaysilǝr? ■ 47 Əmisǝ, mening aldimƣa kelip, sɵzlirimni anglap ǝmǝl ⱪilƣan ⱨǝrkimning kimgǝ ohxiƣanliⱪini silǝrgǝ kɵrsitip berǝy. ■ 48 U huddi qongⱪur kolap, ulini ⱪoram taxning üstigǝ selip ɵy salƣan kixigǝ ohxaydu. Kǝlkün kǝlgǝndǝ, su eⱪimi u ɵyning üstigǝ zǝrb bilǝn urulƣini bilǝn, uni midir-sidir ⱪilalmidi, qünki u puhta selinƣan. 49 Lekin sɵzlirimni anglap turup, ǝmǝl ⱪilmaydiƣan kixi bolsa, ⱪuruⱪ yǝrning üstigǝ ulsiz ɵy salƣan kixigǝ ohxaydu. Kǝlkün eⱪimi xu ɵyning üstigǝ uruluxi bilǝn u ɵrülüp kǝtti; uning ɵrülüxi intayin dǝⱨxǝtlik boldi!

Luⱪa
<
6
>

□6:1 «Ikkinqi «muⱨim xabat küni»» — grek tilida «ikkinqi «birinqi xabat küni»» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Biz «birinqi»ni «muⱨim» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ. Sǝwǝbini tɵwǝndǝ qüxǝndürimiz. «Ikkinqi «birinqi xabat küni»» degǝn bu ibarini qüxǝndürüx tǝs. Alimlarning bu toƣruluⱪ ikki pikri bar: 1-pikir: — Yǝⱨudiy hǝlⱪining ikki hil kalendari bar idi. Birinqi kalendar Babilliⱪlarningkigǝ ohxax bolup küzdǝ («kanay qelix ⱨeyti» yaki «burƣa ⱨeyti» bilǝn) baxlinatti. Bu kalendar boyiqǝ, xu yildiki «birinqi xabat» bolsa «tunji «birinqi xabat»» dǝp atalƣan. Ikkinqi kalendar ǝtyazda baxlinatti («Mis.» 12:2ni kɵrüng). Xu alimlarning pikriqǝ, ikkinqi kalendar boyiqǝ, xu yildiki birinqi xabat «ikkinqi «birinqi xabat»» dǝp atilatti. 2-pikir: — bu «yǝttǝ ⱨǝptǝ ⱨeyti»ning ikkinqi ⱨǝptisidiki xabat künini kɵrsitidu («Law.» 23:10-22ni kɵrüng). Xu alimlarning pikriqǝ, bu ⱨeytning ikkinqi xabat küni «ikkinqi «birinqi xabat»» dǝp atilatti. Muxu pikir boyiqǝ «birinqi» degǝn sɵz muxu ayǝttǝ asasǝn «muⱨim» degǝn mǝnidǝ. Bizningqǝ bu 2-pikir toƣridur, qünki «yengi yil»ning (ǝtiyazdiki) «birinqi xabat»ida, yengi buƣday yaki arpa danlirini yeyix qǝklǝngǝnidi, bǝlkim Hudaƣa atax kerǝk idi («Law.» 23:14-ayǝtni yǝnǝ kɵrüng). Nemila bolmisun, xu waⱪit ǝtiyazƣa toƣra kelǝtti.

■6:1 Ⱪan. 23:24; Mat. 12:1; Mar. 2:23.

□6:2 «Nemixⱪa xabat küni Tǝwratta qǝklǝngǝn ixni ⱪilisilǝr?» — «qǝklǝngǝn ix» Tǝwrat ⱪanunida qǝklǝngǝn, demǝkqi. Ularning xikayǝt ⱪilƣini muhlislarning yeyixi ǝmǝs («Ⱪan.» 23:25ni kɵrüng), bǝlki xabat künidǝ muhlislarning «ⱨosul alƣanliⱪ»i idi. «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ muxu wǝⱪǝ toƣruluⱪ izaⱨatlirimizni kɵrüng.

■6:2 Mis. 20:10.

□6:3 «Silǝr ⱨǝtta Dawut pǝyƣǝmbǝr ... nemǝ ⱪilƣanliⱪini muⱪǝddǝs yazmilardin oⱪumiƣanmusilǝr?» — «oⱪumiƣanmusilǝr?» degǝn sɵz Pǝrisiylǝrning daim rǝⱪibliridin soraydiƣan soal xǝkli idi.

□6:4 «Demǝk, u Hudaning ɵyigǝ kirip, Hudaƣa atalƣan, Tǝwratta kaⱨinlardin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmning yeyexi qǝklǝngǝn «tǝⱪdim nanlar»ni sorap elip yegǝn wǝ ⱨǝmraⱨliriƣimu bǝrgǝn» — bu wǝⱪǝ «1Sam.» 21:1-7dǝ hatirilǝngǝn.

■6:5 Mat. 12:8; Mar. 2:28.

■6:6 Mat. 12:9; Mar. 3:1.

□6:7 «...uning üstidin ǝrz ⱪilƣudǝk birǝr ixni izdǝp tapayli dǝp, uning xabat künimu kesǝl saⱪaytidiƣan-saⱪaytmaydiƣanliⱪini paylap yürüxǝtti» — ularning ⱪilmaⱪqi bolƣan ǝrzi bolsa «U xabat künidǝ kesǝlni saⱪaytsa, «ixligǝn» yaki «hizmǝt ⱪilƣan»ƣa barawǝr bolidu, xunga (ularning qüxinixiqǝ) «Tǝwrat ⱪanuniƣa hilapliⱪ ⱪilƣan»» bolidu.

□6:10 «U xundaⱪ ⱪilixi bilǝnla ⱪoli ǝsligǝ kǝltürülüp ikkinqi ⱪoliƣa ohxax boldi» — «ǝsligǝ kǝltürülüp» degǝn peilning mǝjⱨul xǝkli bizgǝ bu ixni Huda ɵzi ⱪilƣan, degǝnni uⱪturidu. Əmdi ular bu mɵjizini «xabat künidǝ yaratⱪanliⱪi» üqün zadi kimni ǝyiblimǝkqi?

■6:10 1Pad. 13:6.

□6:11 «ular ƣǝzǝptin ⱨoxini yoⱪitip...» — «ular» 7-ayǝttǝ kɵrsitilgǝn «Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr».

■6:13 Mat. 10:1; Mar. 3:13; 6:7; Luⱪa 9:1.

□6:15 «millǝtpǝrwǝr» — yaki, «Ⱪanaanliⱪ». Yǝⱨudiy millǝtpǝrwǝrlǝr wǝtinini Rim imperiyǝsidin azad ⱪilix üqün zorawanliⱪ bilǝn kürǝx ⱪilƣuqilar idi.

□6:16 «Yaⱪupning oƣli» — bu Yaⱪup 14- wǝ 15-ayǝttiki «Yaⱪup»lardin baxⱪisi bolsa kerǝk. «Yaⱪupning oƣli» — bǝzi kona kɵqürülmilǝrdǝ «Yaⱪupning inisi» deyilidu.

■6:17 Mat. 4:25; Mar. 3:7.

■6:19 Mar. 5:30.

□6:20 «Mubarǝk, ǝy yoⱪsullar!» — «yoⱪsullar» bǝlkim ɵzining Hudaƣa ⱪǝt’iy moⱨtajliⱪini tonup yǝtkǝnlǝr. Bu ayǝtlǝrdǝ «mubarǝk» degǝn sɵz (Huda tǝripidin) «bǝhtlik, bǝrikǝtlik ⱪilinƣan» degǝn mǝnidǝ ixlitilidu.

■6:20 Mat. 5:2.

■6:21 Yǝx. 61:3; 65:13; 66:10.

■6:22 Mat. 5:11; 1Pet. 2:19; 3:14; 4:14.

■6:23 Ros. 5:41; 7:51.

■6:24 Am. 6:1, 8.

■6:25 Yǝx. 65:13; Yaⱪ. 4:9; 5:1.

■6:27 Mis. 23:4; Pǝnd. 25:21; Mat. 5:44; Rim. 12:20; 1Kor. 4:12.

■6:28 Luⱪa 23:34; Ros. 7:60.

■6:29 1Kor. 6:7.

□6:30 «Birsi sǝndin birnemǝ tilisǝ, uningƣa bǝrgin» — nemini berix kerǝklikini Rǝbbimiz eytmidi. Bǝzi ǝⱨwalda tiligüqigǝ tiliginini bǝrsǝk uningƣa payda ǝmǝs, bǝlki ziyan yǝtküzidu. Mǝsilǝn, ⱨaraⱪkǝx adǝm pul yaki ⱨaraⱪ tilisǝ buni bǝrsǝk bolmaydu; lekin mumkin bolsa yardǝm ⱪolimizni uzitiximiz kerǝk. Baxⱪa misal «Ros.» 3:1-11dǝ tepilidu, bolupmu 6-ayǝtni kɵrüng.

■6:30 Ⱪan. 15:7; Mat. 5:42.

■6:31 Mat. 7:12.

■6:32 Mat. 5:46.

■6:34 Ⱪan. 15:8; Mat. 5:42.

□6:35 «Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining pǝrzǝntliri bolisilǝr» — demǝk, ǝmǝlliringlar buningƣa guwaⱨliⱪ bolidu.

■6:35 Mat. 5:45.

■6:37 Mat. 7:1; Rim. 2:1; 1Kor. 4:5.

□6:38 «silǝrgimu berilidu — ⱨǝtta qong ɵlqigüqkǝ liⱪ qingdap, silkip toldurulup üstidin texip qüxkidǝk dǝrijidǝ ⱪuynunglarƣa tɵküp berilidu» — Ottura Xǝrⱪtǝ birsi birawƣa axliⱪ ⱨǝdiyǝ ⱪilmaⱪqi bolsa (1) axni haltiƣa liⱪ ⱪaqilaydu; (2) danlar qingdilip qüxsun dǝp haltini silkiydu; (3) qingdalƣan danlarning üstigǝ «texip qüxküdǝk dǝrijidǝ» yǝnǝ ⱪaqilaydu.

■6:38 Pǝnd. 10:22; 19:17; Mat. 7:2; Mar. 4:24.

■6:39 Yǝx. 42:19; Mat. 15:14.

□6:40 «Muhlis ustazidin üstün turmaydu; lekin takamullaxturulƣini ustaziƣa ohxax bolidu» — bu sirliⱪ sɵz bǝlkim muhlislar Mǝsiⱨkǝ toluⱪ ǝgǝxsǝ, uningƣa ohxax azab-oⱪubǝtni kɵrüxi mumkin, degǝn mǝnini ɵz iqigǝ alidu.

■6:40 Mat. 10:24; Yⱨ. 13:16; 15:20.

□6:41 «buradiringning kɵzidiki ⱪil» — yaki «ⱪerindixingning kɵzidiki ⱪil». «Əmdi nemǝ üqün buradiringning kɵzidiki ⱪilni kɵrüp, ɵz kɵzüngdiki limni bayⱪiyalmaysǝn?!» — mǝnisi: «Nemǝ üqün buradiringning ⱨǝrǝ kepikidǝk kiqik sǝwǝnlikinila kɵrüp, ɵzüngdiki limdǝk qong gunaⱨni kɵrmǝysǝn?» degǝndǝk.

■6:41 Mat. 7:3.

■6:43 Mat. 7:17; 12:33.

■6:44 Mat. 7:16.

■6:45 Mat. 12:35.

■6:46 Mal. 1:6; Mat. 7:21; 25:11; Luⱪa 13:25; Rim. 2:13; Yaⱪ. 1:22.

■6:47 Mat. 7:24.