«... tügixigüqǝ qidawatidu» degǝn sɵz bu azab-oⱪubǝtlǝrning; (1) Hudaning mǝⱪsǝtlirigǝ, xundaⱪla Ɵz muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ zɵrür ikǝnlikini wǝ; (2) qǝklik ikǝnlikini kɵrsitidu. ■Əf. 4:27; Yaⱪ. 4:7. 10 Əmma silǝrni Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Ɵzining mǝnggülük xan-xǝripigǝ qaⱪirƣan, pütkül meⱨir-xǝpⱪǝtning Igisi bolƣan Huda azraⱪⱪinǝ waⱪit azab-oⱪubǝt qǝkkininglardin keyin, Ɵzi silǝrni ǝsligǝ kǝltürüp, dǝs turƣuzup, mustǝⱨkǝm wǝ ulƣa bekitilgǝndǝk tǝwrǝnmǝs ⱪilidu. □«Huda... Ɵzi silǝrni ǝsligǝ kǝltürüp...» — ǝsligǝ kǝltürüp» yaki «ⱪorallandurup» yaki «kamil ⱪilip...». «(silǝrni) ... ulƣa bekitilgǝndǝk tǝwrǝnmǝs ⱪilix» — grek tilida bir peil bilǝnla ipadilinidu. ■Ibr. 10:37; 1Pet. 1:6. 11 Uningƣa barliⱪ xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!□«Uningƣa barliⱪ xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ pǝⱪǝt «Uningƣa barliⱪ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!» deyilidu.
«jamaǝt» — ǝslidiki grekqǝ tekisttǝ — «turuwatⱪan ⱪiz». Bu ibarǝ Rimdiki jamaǝtni kɵrsitixi mumkin. «oƣlum Markustin silǝrgǝ salam» — «oƣlum Markus» rosul Petrusning roⱨiy jǝⱨǝttiki oƣli. Əmǝliyǝttǝ Markus Petrusningki jiyǝn ukisi boluxi mumkin idi.
□5:1 «Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtlirining guwaⱨqisi, namayan ⱪilinidiƣan xan-xǝrǝpkǝ nesip bolƣuqi wǝ silǝrgǝ ohxax bir aⱪsaⱪal süpitidǝ...» — «namayan ⱪilinidiƣan xan-xǝrǝp» degǝnlik Mǝsiⱨning ⱪaytip kelixidǝ namayan bolidiƣan xan-xǝrǝp.
□5:2 «Hudaning silǝrning aranglardiki padisini obdan beⱪinglar» — «Hudaning ... padisi» jamaǝt, ǝlwǝttǝ. «ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup, uni mǝjburǝn ǝmǝs, bǝlki ihtiyarǝn zimminglarƣa elinglar» — «ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup...» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Hudaƣa ⱪarap ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup...» deyilidu. «pul-dunya üqün ǝmǝs, bǝlki huxalliⱪ bilǝn ⱪilinglar» — «pul-dunya üqün ǝmǝs» degǝnlik Petrusning ǝyni sɵzliri: — «ⱨaramdin bolƣan pul üqün ǝmǝs» — Petrusning muxu sɵzlǝr bilǝn kɵrsǝtkini: «pul adǝmni qoⱪum gunaⱨkar ⱪilidu» degǝnlik ǝmǝs, qünki ⱨǝrbirimiz pulni ixlitiximiz kerǝk; uning kɵrsǝtkini, xübⱨisizki, pulning dǝrwǝⱪǝ adǝmni gunaⱨkar ⱪilix hǝtiri bardur. Pulning ɵzi ǝslidǝ gunaⱨning dunyada pǝyda bolƣanliⱪidin pǝyda bolƣan; gunaⱨ bolmisa pul bolalmaytti; xu tǝrǝptinmu «ⱨaramdin bolƣan».
■5:2 Ros. 20:28; 1Tim. 3:3; Tit. 1:7.
□5:3 «Hudaning padisiƣa ƣojining ɵz tǝǝlluⱪatliriƣa bolƣinidǝk bolmay, bǝlki ularƣa ülgǝ bolunglar» — yaki «ɵzigǝ amanǝt ⱪilinƣanlarƣa (jamaǝttikilǝrgǝ, demǝk) ɵzi bǝg ɵzi han boluwalmay, bǝlki ularƣa ülgǝ bolunglar».
■5:3 2Kor. 1:24; Fil. 3:17; 1Tim. 4:12; Tit. 2:7.
□5:4 «Bax Padiqi ⱪaytip axkarǝ bolƣanda» — Rǝb Əysa ⱪaytip kǝlgǝndǝ. «mǝnggü tozumas xan-xǝrǝp tajiƣa erixisilǝr» — grek «Olimpik» musabiⱪisidǝ ƣaliblarƣa gül-giyaⱨtin ɵrülgǝn taj in’am ⱪilinatti. Bu bir kün iqidila tozup ketidiƣan taj, ǝlwǝttǝ.
■5:4 Yǝx. 40:11; Əz. 34:23; Yⱨ. 10:11; 1Kor. 9:25; Ibr. 13:20; 2Tim. 4:8; Yaⱪ. 1:12; 1Pet. 1:4; 2:25.
□5:5 «Əy yaxlar, qonglarƣa boysununglar. Xuningdǝk, ⱨǝmminglar bir-biringlarƣa nisbǝtǝn kiqik peilliⱪni üstünglarƣa oriwelinglar» — «qonglar» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «aⱪsaⱪallar». Lekin muxu yǝrdǝ «qonglar» yaki «yaxanƣanlar»ƣa toƣra kelidu. «Huda tǝkǝbburlarƣa ⱪarxidur, lekin mɵmin-kǝmtǝrlǝrgǝ xǝpⱪǝt ⱪilidu» — «Pǝnd.» 3:34; «Yaⱪ.» 4:6nimu kɵrüng.
■5:5 Pǝnd. 3:34; Rim. 12:10; Fil. 2:3; Yaⱪ. 4:6.
□5:6 «Ɵzünglarni Hudaning ⱪudrǝtlik ⱪoli astida tɵwǝn tutunglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, waⱪti-saiti kǝlgǝndǝ Huda silǝrni yuⱪiri kɵtüridu» — buning toluⱪ mǝnisi bǝlkim «Hudaning ⱪudrǝtlik ⱪoli üstünglarƣa tǝrbiyǝ berix üqün qüxkǝn bolsa, uning astida tɵwǝn turunglar, ɵzünglarni uning astida tɵwǝn tutunglar».
■5:6 Ayup 22:29; Pǝnd. 29:23; Mat. 23:12; Luⱪa 14:11; Yaⱪ. 4:10.
■5:7 Zǝb. 55:22; Mat. 6:25; Luⱪa 12:22; 1Kor. 9:9; Fil. 4:6; Ibr. 13:5; 1Tim. 6:8.
■5:8 Ayup 1:7; Luⱪa 22:31; 1Tes. 5:6; 1Pet. 1:13; 4:7.
□5:9 «Qünki bilisilǝrki, pütün dunyadiki ⱪerindaxliringlarmu ohxax azab-oⱪubǝtlǝrning tügixigüqǝ qidawatidu» — «pütün dunyadiki ⱪerindaxlar» degǝnlik bǝlkim (1) Yǝⱨudiyǝ-Galiliyǝdǝ turuwatⱪan, ɵz yurtdaxliri tǝripidin ziyankǝxlikkǝ uqrawatⱪan Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarni; (2) «yat ǝllik ⱪerindaxlar» — yat ǝllik butpǝrǝslǝr arisida turuwatⱪan, ular tǝripidin ziyankǝxlikkǝ uqrawatⱪan Yǝⱨudiy ǝmǝs ⱪerindaxlarni, yaki; (3) ⱨǝr ikkisini kɵrsitidu. «... tügixigüqǝ qidawatidu» degǝn sɵz bu azab-oⱪubǝtlǝrning; (1) Hudaning mǝⱪsǝtlirigǝ, xundaⱪla Ɵz muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ zɵrür ikǝnlikini wǝ; (2) qǝklik ikǝnlikini kɵrsitidu.
□5:10 «Huda... Ɵzi silǝrni ǝsligǝ kǝltürüp...» — ǝsligǝ kǝltürüp» yaki «ⱪorallandurup» yaki «kamil ⱪilip...». «(silǝrni) ... ulƣa bekitilgǝndǝk tǝwrǝnmǝs ⱪilix» — grek tilida bir peil bilǝnla ipadilinidu.
□5:11 «Uningƣa barliⱪ xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ pǝⱪǝt «Uningƣa barliⱪ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!» deyilidu.
□5:12 «Mǝn bu ⱪisⱪiƣina hǝtni yezip, ɵzüm sadiⱪ ⱪerindixim dǝp bilidiƣan Silwanusning wasitisi bilǝn silǝrgǝ yollidim» — muxu Silwanus bǝlkim ǝslidǝ rosul Pawlusning ⱨǝmraⱨi wǝ hizmǝtdixi bolƣan Silwanus idi (mǝsilǝn «Ros.» 16-17-bablarni kɵrüng) «Silwanusning wasitisi bilǝn» — yǝni mumkinqilik barki, uxbu hǝtni yezixⱪa Silwanus rosul Petrusⱪa katip bolƣanidi. «Uxbu hǝtni yeziximning mǝⱪsiti, silǝrgǝ jekilǝx wǝ silǝrni riƣbǝtlǝndürüx...» — «jekilǝx» wǝ «riƣbǝtlǝndürüx» grek tilida bir peil bilǝnla ipadilinidu.
□5:13 «Silǝr bilǝn billǝ tallanƣan Babilda turuwatⱪan jamaǝt» — bǝzi tarihxunaslar «Babil» degǝnlikni ⱨǝⱪiⱪiy (Əfrat dǝryasi boyidiki) Babilon (Babil) xǝⱨirini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Yǝnǝ bǝzilǝr «Babil»ni «Rim xǝⱨirining etiⱪadqilar arisidiki mǝhpiy nami» dǝp ⱪaraydu — xu waⱪittiki etiⱪadqilar Rim xǝⱨirini mǝhpiy ⱨalda Babil (qiriklixip kǝtkǝn «bu dunya»ning simwoli) dǝp atiƣan boluxi mumkin. Rosul Petrusning Babil xǝⱨiridǝ bolƣanliⱪi toƣrisida tarihta mǝlumat yoⱪ wǝ uning Rim xǝⱨiridǝ turƣanliⱪi toƣruluⱪ ispat bar. «jamaǝt» — ǝslidiki grekqǝ tekisttǝ — «turuwatⱪan ⱪiz». Bu ibarǝ Rimdiki jamaǝtni kɵrsitixi mumkin. «oƣlum Markustin silǝrgǝ salam» — «oƣlum Markus» rosul Petrusning roⱨiy jǝⱨǝttiki oƣli. Əmǝliyǝttǝ Markus Petrusningki jiyǝn ukisi boluxi mumkin idi.
■5:14 Rim. 16:16; 1Kor. 16:20; 2Kor. 13:12; 1Tes. 5:26.