6
Hǝyr-sahawǝt ⱨǝⱪⱪidǝ
Ⱨezi bolunglarki, hǝyr-sahawǝtlik ixliringlarni baxⱪilarning aldida kɵz-kɵz ⱪilmanglar. Bundaⱪ ⱪilsanglar, ǝrxtiki Atanglarning in’amiƣa erixǝlmǝysilǝr. «hǝyr-sahawǝtlik ixliringlarni baxⱪilarning aldida kɵz-kɵz ⱪilmanglar» — yaki «ⱪilƣan yahxi ixliringlarni baxⱪilarning aldida kɵz-kɵz ⱪilmanglar».
Xunga hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda, dawrang salma. Sahtipǝzlǝrla sinagoglarda wǝ koqilarda adǝmlǝrning mahtixiƣa erixix üqün xundaⱪ ⱪilidu. Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, ular kɵzligǝn in’amiƣa erixkǝn bolidu. «Xunga hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda, dawrang salma» — grek tilida «xunga hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda, ɵz aldingda kanay qalƣuzma».   Rim. 12:8. Lekin sǝn, hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda ong ⱪolungning nemǝ ⱪiliwatⱪinini sol ⱪolung bilmisun. Xuning bilǝn hǝyr-sahawiting yoxurun bolidu wǝ yoxurun ixlarni kɵrgüqi Atang sanga buni ⱪayturidu. Luⱪa 14:14.
 
Dua ⱨǝⱪⱪidǝ
Luⱪa 11:2-4
Dua ⱪilƣan waⱪtingda, sahtipǝzlǝrdǝk bolma; qünki ular baxⱪilarƣa kɵz-kɵz ⱪilix üqün sinagoglar yaki tɵt koqa eƣizida turuwelip dua ⱪilixⱪa amraⱪtur. Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, ular kɵzligǝn in’amiƣa erixkǝn bolidu.
Lekin sǝn bolsang, dua ⱪilƣan waⱪtingda, iqkiri ɵygǝ kirip, ixikni yepip, yoxurun turƣuqi Atangƣa dua ⱪilinglar; wǝ yoxurun kɵrgüqi Atang buni sanga ⱪayturidu. 2Pad. 4:33; Ros. 10:4.
Dua-tilawǝt ⱪilƣanda, butpǝrǝs yat ǝlliklǝrdikidǝk ⱪuruⱪ gǝplǝrni tǝkrarlawǝrmǝnglar. Qünki ular degǝnlirimiz kɵp bolsa Huda tiliginimizni qoⱪum ijabǝt ⱪilidu, dǝp oylaydu. 1Pad. 18:28; Yǝx. 1:15. Xunga, silǝr ularni dorimanglar. Qünki Atanglar silǝrning eⱨtiyajinglarni silǝr tilimǝstin burunla bilidu. Xuning üqün, mundaⱪ dua ⱪilinglar: —
 
«I asmanlarda turƣuqi Atimiz,
Sening naming muⱪǝddǝs dǝp uluƣlanƣay. Luⱪa 11:2.
10 Padixaⱨliⱪing kǝlgǝy,
Iradǝng ǝrxtǝ ada ⱪilinƣandǝk yǝr yüzidimu ada ⱪilinƣay.
11 Bügünki nenimizni bügün bizgǝ bǝrgǝysǝn.
12 Bizgǝ ⱪǝrzdar bolƣanlarni kǝqürginimizdǝk,
Sǝnmu ⱪǝrzlirimizni kǝqürgǝysǝn. «Bizgǝ ⱪǝrzdar bolƣanlarni kǝqürginimizdǝk, sǝnmu ⱪǝrzlirimizni kǝqürgǝysǝn» — bu ayǝttiki «ⱪǝrz» qoⱪum gunaⱨlarni ɵz iqigǝ alidu. 14-ayǝtni kɵrüng.
13 Bizni azduruluxlarƣa uqratⱪuzmiƣaysǝn,
Bǝlki bizni rǝzil bolƣuqidin ⱪutuldurƣaysǝn». «..bǝlki bizni rǝzil bolƣuqidin ⱪutuldurƣaysǝn» — demǝk, Xǝytandin ⱪutⱪuzux. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yamanliⱪtin», «rǝzilliktin». «..bǝlki bizni rǝzil bolƣuqidin ⱪutuldurƣaysǝn...» — bǝzi grekqǝ nushilarda bu ayǝtning ahiriƣa kelip: «Qünki, padixaⱨliⱪ, ⱨoⱪuⱪ wǝ uluƣluⱪ Sanga mǝnsup, amin» degǝn ibarilǝr ⱪoxulƣan.   Mat. 13:19.
 
14 Qünki silǝr baxⱪilarning gunaⱨ-sǝwǝnliklirini kǝqürsǝnglar, ǝrxtiki Atanglarmu silǝrni kǝqüridu. Mar. 11:25; Kol. 3:13. 15 Biraⱪ baxⱪilarning gunaⱨ-sǝwǝnliklirini kǝqürmisǝnglǝr, ǝrxtiki Atanglarmu gunaⱨ-sǝwǝnlikliringlarni kǝqürmǝydu. Mat. 18:35; Yaⱪ. 2:13.
 
Roza tutux ⱨǝⱪⱪidǝ
16 Roza tutⱪan waⱪtinglarda, sahtipǝzlǝrdǝk tatirangƣu ⱪiyapǝtkǝ kiriwalmanglar. Ular roza tutⱪinini kɵz-kɵz ⱪilix üqün qiraylirini solƣun ⱪiyapǝttǝ kɵrsitidu. Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, ular kɵzligǝn in’amiƣa erixkǝn bolidu. Yǝx. 58:3; Mat. 9:14; Mar. 2:18; Luⱪa 5:33. 17 Əmdi sǝn, roza tutⱪiningda, qaqliringni maylap, yüzüngni yuyup yür. 18 Xu qaƣda, roza tutⱪining insanlarƣa ǝmǝs, bǝlki pǝⱪǝt yoxurun turƣuqi Atangƣila kɵrünidu; wǝ yoxurun kɵrgüqi Atang uni sanga ⱪayturidu.
 
Bayliⱪ ⱨǝⱪⱪidǝ
Luⱪa 12:33-34; 11:34-36; 16:13
19 Yǝr yüzidǝ ɵzünglarƣa bayliⱪlarni toplimanglar. Qünki bu yǝrdǝ ya küyǝ yǝp ketidu, ya dat basidu yaki oƣrilar tam texip oƣrilap ketidu. Pǝnd. 23:4; Ibr. 13:5; Yaⱪ. 5:1. 20 Əksiqǝ, ǝrxtǝ ɵzünglarƣa bayliⱪlar toplanglar. U yǝrdǝ küyǝ yemǝydu, dat basmaydu, oƣrimu tam texip oƣrilimaydu. Luⱪa 12:33; 1Tim. 6:19. 21 Qünki bayliⱪing ⱪǝyǝrdǝ bolsa, ⱪǝlbingmu xu yǝrdǝ bolidu.
22 Tǝnning qiriƣi kɵzdur. Xunga ǝgǝr kɵzüng sap bolsa, pütün wujudung yorutulidu. «ǝgǝr kɵzüng sap bolsa...» — grek tilida «sap» degǝn sɵzning ikki mǝnisi bar: (1) «bir, bɵlünmǝs, birlǝxkǝn, saⱪ»; (2) «sehiy». Demǝk, xundaⱪ bolƣanda «sap» degǝn sɵzning toluⱪ mǝnisi «Kɵzüng Hudaƣila ⱪarisa...» ⱨǝmdǝ «Sǝn ɵzüng sehiy bolsang...» degǝn bolidu.   Luⱪa 11:34. 23 Lekin ǝgǝr kɵzüng yaman bolsa pütün wujudung ⱪarangƣu bolidu. Əgǝr wujudungdiki «yoruⱪluⱪ» ǝmǝliyǝttǝ ⱪarangƣuluⱪ bolsa, u ⱪarangƣuluⱪ nemidegǝn ⱪorⱪunqluⱪ-ⱨǝ! «ǝgǝr kɵzüng yaman bolsa...» — «yaman» muxu yǝrdǝ ⱨǝm «rǝzil» ⱨǝm «saⱪ ǝmǝs, ajiz, kesǝl» degǝn ikki mǝnini bildüridu.
24 Ⱨeqkim birla waⱪitta ikki hojayinning ⱪulluⱪida bolmaydu. Qünki u yaki buni yaman kɵrüp, uni yahxi kɵridu; yaki buningƣa baƣlinip, uningƣa etibarsiz ⱪaraydu. xuningƣa ohxax, silǝrning ⱨǝm Hudaning, ⱨǝm mal-dunyaning ⱪulluⱪida boluxunglar mumkin ǝmǝs. «silǝrning ⱨǝm Hudaning, ⱨǝm mal-dunyaning ⱪulluⱪida boluxunglar mumkin ǝmǝs» — «mal-dunya» grek tilida «mammon» deyilidu.   Luⱪa 16:13.
25 Xunga mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, ⱨayatinglarƣa kerǝklik yemǝk-iqmǝk yaki uqanglarƣa kiyidiƣan kiyim-keqǝkning ƣemini ⱪilmanglar. Ⱨayatliⱪ ozuⱪtin, tǝn kiyim-keqǝktin ǝziz ǝmǝsmu? Zǝb. 37:5; 55:22; Luⱪa 12:22; Fil. 4:6; 1Tim. 6:8; 1Pet. 5:7. 26 Asmandiki uqar-ⱪanatlarƣa ⱪaranglar! Ular terimaydu, ormaydu, ambarlarƣa yiƣmaydu, lekin ǝrxtiki Atanglar ularnimu ozuⱪlanduridu. Silǝr axu ⱪuxlardin kɵp ǝziz ǝmǝsmu? Ayup 38:41; Zǝb. 147:9 27 Aranglarda ⱪaysinglar ƣǝm-ⱪayƣu bilǝn ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr? «... ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr?» — baxⱪa bir tǝrjimisi: «....boyungƣa birǝr ƣeriq ⱪoxalamdu?».
28 Silǝrning kiyim-keqǝkning ƣemini ⱪilixinglarning nemǝ ⱨajiti?! Daladiki nelupǝrlǝrning ⱪandaⱪ ɵsidiƣanliⱪiƣa ⱪarap beⱪinglar! Ular ǝmgǝkmu ⱪilmaydu, qaⱪ egirmǝydu; «Daladiki nelupǝrlǝr ... » — yaki «Daladiki yawa gül-giyaⱨlar ... ». 29 lekin silǝrgǝ xuni eytayki, ⱨǝtta Sulayman toluⱪ xan-xǝrǝptǝ turƣandimu uning kiyinixi nilupǝrlǝrning bir güliqilikmu yoⱪ idi. «ⱨǝtta Sulayman toluⱪ xan-xǝrǝptǝ turƣandimu uning kiyinixi nilupǝrlǝrning bir güliqilikmu yoⱪ idi» — muxu yǝrdǝ «Sulayman» uluƣ padixaⱨ, Dawut padixaⱨning oƣli Sulaymanni kɵrsitidu. 30 Əmdi Huda daladiki bügün eqilsa, ǝtisi ⱪurup oqaⱪⱪa selinidiƣan axu gül-giyaⱨlarni xunqǝ bezigǝn yǝrdǝ, silǝrni tehimu kiyindürmǝsmu, ǝy ixǝnqi ajizlar! 31 Xunga «nemǝ yǝymiz», «nemǝ iqimiz», «nemǝ kiyimiz?» dǝp ƣǝm ⱪilmanglar. 32 Qünki yat ǝldikilǝr mana xundaⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsigǝ intilidu, ǝmma ǝrxtiki Atanglar silǝrning bu ⱨǝmmǝ nǝrsilǝrgǝ moⱨtajliⱪinglarni bilidu; «yat ǝldikilǝr mana xundaⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsigǝ intilidu...» — «yat ǝldikilǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝs butpǝrǝslǝr bolup, tirik Hudani bilmǝytti. Muhlislar Yǝⱨudiy bolƣaqⱪa, Hudaning küq-ⱪudritigǝ ⱨǝmdǝ Ɵz hǝlⱪidin hǝwǝr alidiƣanliⱪiƣa ixǝnqi boluxi kerǝk idi. 33 xundaⱪ ikǝn, ⱨǝmmidin awwal Hudaning padixaⱨliⱪi wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa intilinglar. U qaƣda, bularning ⱨǝmmisi silǝrgǝ ⱪoxulup nesip bolidu. 1Pad. 3:13; Zǝb. 37:25; 55:22
34 Xuning üqün, ǝtining ƣemini ⱪilmanglar. Ətining ƣemi ǝtigǝ ⱪalsun. Ⱨǝr künning dǝrdi xu küngǝ tuxluⱪ bolidu.
 
 

6:1 «hǝyr-sahawǝtlik ixliringlarni baxⱪilarning aldida kɵz-kɵz ⱪilmanglar» — yaki «ⱪilƣan yahxi ixliringlarni baxⱪilarning aldida kɵz-kɵz ⱪilmanglar».

6:2 «Xunga hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda, dawrang salma» — grek tilida «xunga hǝyr-sahawǝt ⱪilƣiningda, ɵz aldingda kanay qalƣuzma».

6:2 Rim. 12:8.

6:4 Luⱪa 14:14.

6:6 2Pad. 4:33; Ros. 10:4.

6:7 1Pad. 18:28; Yǝx. 1:15.

6:9 Luⱪa 11:2.

6:12 «Bizgǝ ⱪǝrzdar bolƣanlarni kǝqürginimizdǝk, sǝnmu ⱪǝrzlirimizni kǝqürgǝysǝn» — bu ayǝttiki «ⱪǝrz» qoⱪum gunaⱨlarni ɵz iqigǝ alidu. 14-ayǝtni kɵrüng.

6:13 «..bǝlki bizni rǝzil bolƣuqidin ⱪutuldurƣaysǝn» — demǝk, Xǝytandin ⱪutⱪuzux. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yamanliⱪtin», «rǝzilliktin». «..bǝlki bizni rǝzil bolƣuqidin ⱪutuldurƣaysǝn...» — bǝzi grekqǝ nushilarda bu ayǝtning ahiriƣa kelip: «Qünki, padixaⱨliⱪ, ⱨoⱪuⱪ wǝ uluƣluⱪ Sanga mǝnsup, amin» degǝn ibarilǝr ⱪoxulƣan.

6:13 Mat. 13:19.

6:14 Mar. 11:25; Kol. 3:13.

6:15 Mat. 18:35; Yaⱪ. 2:13.

6:16 Yǝx. 58:3; Mat. 9:14; Mar. 2:18; Luⱪa 5:33.

6:19 Pǝnd. 23:4; Ibr. 13:5; Yaⱪ. 5:1.

6:20 Luⱪa 12:33; 1Tim. 6:19.

6:22 «ǝgǝr kɵzüng sap bolsa...» — grek tilida «sap» degǝn sɵzning ikki mǝnisi bar: (1) «bir, bɵlünmǝs, birlǝxkǝn, saⱪ»; (2) «sehiy». Demǝk, xundaⱪ bolƣanda «sap» degǝn sɵzning toluⱪ mǝnisi «Kɵzüng Hudaƣila ⱪarisa...» ⱨǝmdǝ «Sǝn ɵzüng sehiy bolsang...» degǝn bolidu.

6:22 Luⱪa 11:34.

6:23 «ǝgǝr kɵzüng yaman bolsa...» — «yaman» muxu yǝrdǝ ⱨǝm «rǝzil» ⱨǝm «saⱪ ǝmǝs, ajiz, kesǝl» degǝn ikki mǝnini bildüridu.

6:24 «silǝrning ⱨǝm Hudaning, ⱨǝm mal-dunyaning ⱪulluⱪida boluxunglar mumkin ǝmǝs» — «mal-dunya» grek tilida «mammon» deyilidu.

6:24 Luⱪa 16:13.

6:25 Zǝb. 37:5; 55:22; Luⱪa 12:22; Fil. 4:6; 1Tim. 6:8; 1Pet. 5:7.

6:26 Ayup 38:41; Zǝb. 147:9

6:27 «... ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr?» — baxⱪa bir tǝrjimisi: «....boyungƣa birǝr ƣeriq ⱪoxalamdu?».

6:28 «Daladiki nelupǝrlǝr ... » — yaki «Daladiki yawa gül-giyaⱨlar ... ».

6:29 «ⱨǝtta Sulayman toluⱪ xan-xǝrǝptǝ turƣandimu uning kiyinixi nilupǝrlǝrning bir güliqilikmu yoⱪ idi» — muxu yǝrdǝ «Sulayman» uluƣ padixaⱨ, Dawut padixaⱨning oƣli Sulaymanni kɵrsitidu.

6:32 «yat ǝldikilǝr mana xundaⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsigǝ intilidu...» — «yat ǝldikilǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝs butpǝrǝslǝr bolup, tirik Hudani bilmǝytti. Muhlislar Yǝⱨudiy bolƣaqⱪa, Hudaning küq-ⱪudritigǝ ⱨǝmdǝ Ɵz hǝlⱪidin hǝwǝr alidiƣanliⱪiƣa ixǝnqi boluxi kerǝk idi.

6:33 1Pad. 3:13; Zǝb. 37:25; 55:22