Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Matta 23

Sahtipǝzlǝrning ⱨaliƣa way! •••• «Yǝttǝ «way!»»

Mar. 12:38-40; Luⱪa 11:37-52; 20:45-47

1 Bu sɵzlǝrdin keyin, Əysa top-top halayiⱪⱪa wǝ muhlisliriƣa mundaⱪ dedi:

2 — Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr Musa pǝyƣǝmbǝrning ⱨɵküm qiⱪirix ornida olturƣan bolidu.□ ■ 3 Xunga, ularning silǝrgǝ eytⱪan ⱨǝmmǝ sɵzlirigǝ kɵngül ⱪoyup, degǝnlirini ⱪilinglar. Lekin ularning ⱪilƣanliridǝk ⱪilmanglar; qünki ular ɵzlirining deginigǝ ɵzliri ǝmǝl ⱪilmaydu,■ 4 Bǝlki ular kɵtürǝlmigüdǝk eƣir yüklǝrni baƣlap adǝmlǝrning zimmisigǝ artip ⱪoyidu. Əmma ɵzliri bu yüklǝrni kɵtürüxkǝ birmu barmiⱪini midirlitixni huxyaⱪmaydu.□ ■ 5 Ular ⱨǝmmǝ ǝmǝllirini insanlarƣa kɵz-kɵz ⱪilix üqünla ⱪilidu; qünki ular «ayǝt ⱪapliri»ni kǝng ⱪilip qigiwelip, tonlirining quqilirini uzun sanggilitip ⱪoyidu;□ ■ 6 ular ziyapǝtlǝrdǝ tɵrdǝ, sinagoglarda aldinⱪi orunlarda olturuxⱪa,■ 7 bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan uzun salamliriƣa wǝ ɵzlirini «Ustaz, ustaz» dǝp ataxliriƣa amraⱪ kelidu.□ ■

8 Biraⱪ silǝr bolsanglar «Ustaz» dǝp atilixni ⱪobul ⱪilmanglar; qünki silǝrning yalƣuz birla ustazinglar bar wǝ ⱨǝmminglar ⱪerindaxtursilǝr.□ 9 Yǝr yüzidǝ ⱨeqⱪandaⱪ kixini «Atam» demǝnglar, qünki pǝⱪǝt birla Atanglar, yǝni ǝrxtǝ Turƣuqi bardur. □ ■ 10 Silǝr «muǝllim» dǝp atilixnimu ⱪobul ⱪilmanglar, qünki pǝⱪǝt birla muǝllim, yǝni Mǝsiⱨning ɵzi bardur; 11 bǝlki aranglarda ǝng mǝrtiwilik bolƣan kixi silǝrning hizmitinglarda bolidu. ■ 12 Ɵzini yuⱪiri tutmaⱪqi bolƣini tɵwǝn ⱪilinidu, ɵzini tɵwǝn tutⱪini yuⱪiri ⱪilinidu.■

13 Biraⱪ ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr ǝrx padixaⱨliⱪining ixikini insanlarƣa taⱪap keliwatisilǝr! Ya ɵzünglar kirmǝysilǝr, ya kirixni istigǝnlǝrning kirixigǝ yol ⱪoymaysilǝr.■

14 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr tul ayallarning mal-dunyasini yǝwatisilǝr, xundaⱪtimu baxⱪilar aldida tǝⱪwadar kɵrünsǝk dǝp, uzundin-uzun dua ⱪilisilǝr. Xunga, silǝr tehimu eƣir jazaƣa tartilisilǝr.□ ■

15 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr birla adǝmni etiⱪadinglarƣa kirgüzüx üqün, dengiz wǝ ⱪuruⱪluⱪni kezip qiⱪisilǝr. Biraⱪ u kixi kirgüzülgǝndin keyin, silǝr uni ɵzliringlardin ikki ⱨǝssǝ bǝttǝr bolƣan dozahning pǝrzǝnti ⱪilip yetixtürüp qiⱪisilǝr. □

16 Ⱨalinglarƣa way, ǝy ⱪariƣu yolbaxqilar! Silǝr: «Ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ibadǝthana bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilsa, ⱨeqnemisi yoⱪ, biraⱪ ibadǝthanidiki altunni tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣanlar ⱪǝsimidǝ turuxⱪa ⱪǝrzdar bolidu» dǝysilǝr. 17 Əy ǝhmǝⱪlǝr, korlar! Altun uluƣmu yaki altunni muⱪǝddǝs ⱪilƣan ibadǝthanimu? 18 Silǝr yǝnǝ: «Ⱨǝrkim ⱪurbangaⱨ bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilsa, ⱨeqnemisi yoⱪ, biraⱪ ⱪurbangaⱨ üstidiki ⱨǝdiyǝni tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣanlar ⱪǝsimidǝ turuxⱪa ⱪǝrzdar bolidu» dǝysilǝr. 19 Əy korlar! Ⱨǝdiyǝ uluƣmu yaki ⱨǝdiyini muⱪǝddǝs ⱪilƣan ⱪurbangaⱨmu? □ 20 Xunga, ⱪurbangaⱨni tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣuqi bolsa ⱨǝm ⱪurbangaⱨ bilǝn ⱨǝm uning üstidiki barliⱪ nǝrsilǝr bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilƣan bolidu. 21 Ibadǝthanini tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣuqimu ⱨǝm ibadǝthanini, ⱨǝm «ibadǝthanida Turƣuqi»ni tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣan bolidu. ■ 22 Ərxni tilƣa elip ⱪǝsǝm ⱪilƣuqi Hudaning tǝhti wǝ tǝhttǝ olturƣuqining nami bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilƣan bolidu.■

23 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Qünki silǝr ⱨǝtta yalpuz, arpibǝdiyan wǝ zirilǝrning ondin bir ülüxini ɵxrǝ ⱪilip Hudaƣa ataysilǝr-yu, biraⱪ Tǝwrat ⱪanunining tehimu wǝzinlik tǝrǝpliri bolƣan adalǝt, rǝⱨimdillik wǝ sadiⱪliⱪni etibarƣa ⱨeq almaysilǝr. Awwal muxu ixlarni orundixinglar kerǝk, andin xu ixlarnimu ada ⱪilmay ⱪoymasliⱪinglar kerǝk.□ ■ 24 Əy ⱪariƣu yolbaxqilar! Silǝr qinǝnglǝrdiki paxini süzüp eliwetisilǝr, lekin birǝr tɵgini pütün peti yutuwetisilǝr!□

25 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr qinǝ-ⱪaqilarning texinila yuyup pakizliƣininglar bilǝn ularning iqi ⱨǝrtürlük ⱨerislik wǝ ixrǝtpǝrǝslikkǝ tolƣan. ■ 26 Əy ⱪariƣu Pǝrisiy! Awwal qinǝ-ⱪaqining iqini pakla, xundaⱪta teximu pak bolidu!■

27 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr aⱪartip ⱪoyulƣan, sirti qirayliⱪ kɵrünidiƣan lekin iqi ɵlüklǝrning ustihanliri wǝ ⱨǝrhil napak nǝrsilǝrgǝ tolƣan ⱪǝbrilǝrgǝ ohxaysilǝr. ■ 28 Xuningdǝk texinglardin insanlarning aldida ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝrdǝk kɵrünisilǝr, lekin iqinglar sahtipǝzlik wǝ itaǝtsizlik bilǝn tolƣan.

29 Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Qünki silǝr pǝyƣǝmbǝrlǝrning ⱪǝbrilirini yasap keliwatisilǝr, ⱨǝⱪⱪaniylarning mazarlirini bezǝp keliwatisilǝr ■ 30 wǝ silǝr: «Ata-bowilirimizning zamanida yaxiƣan bolsaⱪ iduⱪ, ularning pǝyƣǝmbǝrlǝrning ⱪenini tɵküxlirigǝ xerik bolmayttuⱪ» — dǝysilǝr. 31 Xunga silǝr ɵz sɵzünglar bilǝn ɵzünglarning pǝyƣǝmbǝrlǝrni ɵltürgǝnlǝrning ǝwladliri ikǝnlikinglarƣa guwaⱨliⱪ bǝrdinglar. □ ■ 32 Undaⱪta, ata-bowiliringlar baxliƣan ⱪilmixlirini toluⱪlanglar!□

33 Əy yilanlar! Zǝⱨǝrlik yilanlarning nǝsilliri! Dozah jazasidin ⱪandaⱪmu ⱪutulalarsilǝr? ■ 34 Xunga mana, silǝrgǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr, danixmǝnlǝr wǝ alimlarni ǝwǝtip turimǝn. Silǝr ularning bǝzilirini krestlǝp ɵltürisilǝr, bǝzilirini sinagogliringlarda dǝrrigǝ basisilǝr, xǝⱨǝrdin xǝⱨǝrgǝ ⱪoƣlaysilǝr. □ ■ 35 Xundaⱪ ⱪilip, ⱨǝⱪⱪaniy Ⱨabilning ⱪan ⱪǝrzidin tartip taki silǝr ibadǝthanidiki muⱪǝddǝs jay bilǝn ⱪurbangaⱨning ariliⱪida ɵltürgǝn Bǝrǝkiyaning oƣli Zǝkǝriyaning ⱪan ⱪǝrzigiqǝ, ⱨǝⱪⱪaniylarning yǝr yüzidǝ eⱪitilƣan barliⱪ ⱪan ⱪǝrzliri bu dǝwrning bexiƣa qüxürülidu. □ ■ 36 Mǝn silǝrgǝ bǝrⱨǝⱪ xuni eytip ⱪoyayki, xu ⱪilmixlarning jazasining ⱨǝmmisi muxu dǝwrning bexiƣa qüxidu.

Əysaning Yerusalem üqün nalǝ-pǝryad kɵtürüxi

Luⱪa 13:34-35

37 Əy Yerusalem, Yerusalem! Pǝyƣǝmbǝrlǝrni ɵltüridiƣan, ɵzigǝ ǝwǝtilgǝn ǝlqilǝrni qalma-kesǝk ⱪilidiƣan xǝⱨǝr! Mekiyan qüjilirini ⱪanat astiƣa yiƣⱪandǝk pǝrzǝntliringni ⱪanqǝ ⱪetim ⱪoynumƣa almaⱪqi boldum, lekin silǝr unimidinglar! □ ■ 38 Mana, ǝmdi ɵyünglar silǝrgǝ harabǝ bolup ⱪalidu! □ ■ 39 Qünki mǝn xuni silǝrgǝ eytip ⱪoyayki, silǝr: «Pǝrwǝrdigarning namida kǝlgüqigǝ mubarǝk bolsun!» demigüqǝ, silǝr meni ⱪaytidin ⱨeq kɵrǝlmǝysilǝr.□ ■

Yerusalem

Matta
<
23
>

□23:2 «Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr Musa pǝyƣǝmbǝrning ⱨɵküm qiⱪirix ornida olturƣan bolidu» — grek tilida sɵzmusɵz: «Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr Musaning orniƣa besip olturƣan bolidu». Demǝk, Tǝwrat ⱪanuniƣa tǝbir berix wǝ ⱪanuniƣa asasǝn dǝwalarda ⱨɵküm qiⱪirix ⱨoⱪuⱪi ularƣa tapxurulƣan. Xu tǝrǝptǝ hǝlⱪ ularƣa boysunuxi kerǝk idi.

■23:2 Nǝⱨ. 8:4

■23:3 Ⱪan. 17:19; Mal. 2:6; Rim. 2:19.

□23:4 «Ular , yǝni Pǝrisiylǝr kɵtürǝlmigüdǝk eƣir yüklǝrni baƣlap adǝmlǝrning zimmisigǝ artip ⱪoyidu» — «eƣir yüklǝr» ⱨǝr türlük ⱪattiⱪ diniy ⱪaidǝ-yosunlarni kɵrsitidu.

■23:4 Yǝx. 10:1; Luⱪa 11:46; Ros. 15:10.

□23:5 «Ular «ayǝt ⱪapliri»ni kǝng ⱪilip qigiwelip,...» — «ayǝt ⱪapliri» tǝⱪwadarliⱪni bildürüx üqün pexanǝ yaki üsti bilikikǝ qigiwelinidiƣan, iqigǝ Tǝwrattin elinƣan ayǝtlǝr yezilƣan pütük selinƣan kiqik ⱪap. Ular bu ixni «Mis.» 13:9, 16 wǝ «Ⱪan.» 6:8, 11:8gǝ asasǝn adǝt ⱪilƣan. «Ular... tonlirining quqilirini uzun sanggilitip ⱪoyidu» — Tǝwrat boyiqǝ ǝr kixilǝr tonliriƣa muxundaⱪ quqilarni bekitixi kerǝk (quqilar kɵk rǝnglik bolƣaqⱪa, Hudaning «kɵktin qüxürülgǝn» ǝmrlirigǝ ǝslǝtmǝ bolsun degǝn mǝⱪsǝttǝ bekitilixkǝ buyrulƣan — «Qɵl.» 15:38-39 wǝ «Ⱪan.» 22:12ni kɵrüng). Biraⱪ pǝriysiylǝr pǝⱪǝt ɵzlirini tǝⱪwadar kɵrsitix üqün xundaⱪ ⱪilatti.

■23:5 Qɵl. 15:38; Ⱪan. 6:8; 22:12; Mat. 6:5.

■23:6 Mar. 12:38,39; Luⱪa 11:43; 20:46.

□23:7 «Bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan uzun salamliriƣa... amraⱪ kelidu» — «uzun» degǝn sɵz grekqǝ tekisttǝ yoⱪ; tarih tǝtⱪiⱪatliriƣa asasǝn ularƣa ⱪilƣan «salamlar»ni intayin uzun wǝ murǝkkǝp dǝp bilimiz. «ɵzlirini «ustaz, ustaz» dǝp ataxliriƣa amraⱪ kelidu» — muxu yǝrdǝ «Ustaz» grek tilida (ibraniy tilidimu ohxax) «Rabbi» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.

■23:7 Yaⱪ. 3:1.

□23:8 «Biraⱪ silǝr bolsanglar «Ustaz» dǝp atilixni ⱪobul ⱪilmanglar» — yuⱪiriⱪi izaⱨatni kɵrüng.

□23:9 «Yǝr yüzidǝ ⱨeqⱪandaⱪ kixini «Atam» demǝnglar» — roxǝnki, Mǝsiⱨ bu sɵzni roⱨiy jǝⱨǝttin eytⱪan; bu yǝrdǝ kɵzdǝ tutulƣini adǝmlǝrning ɵz jismaniy atisini «Ata», «Dada» degǝnliki ǝmǝs, bǝlki mǝlum bir adǝmni roⱨiy jǝⱨǝttin «Atam» deyixi kɵzdǝ tutulƣan, ǝlwǝttǝ. Demisǝkmu, nurƣun «hristiyan jamaǝtlǝr» (mǝsilǝn, «Katoliklar» wǝ «Prawuslawiylar») ɵz yetǝkqilirini «Ata» dǝp ataydu; «Papa» wǝ «Pop» degǝn sɵzlǝr ǝslidǝ «Dada» degǝnliktur.

■23:9 Mal. 1:6.

■23:11 Mat. 20:26.

■23:12 Ayup 22:29; Pǝnd. 29:23; Luⱪa 14:11; 18:14; Yaⱪ. 4:6,10; 1Pet. 5:5.

■23:13 Luⱪa 11:52.

□23:14 «Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Silǝr tul ayallarning mal-dunyasini yǝwatisilǝr... xunga, silǝr tehimu eƣir jazaƣa tartilisilǝr» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ bu ayǝt tepilmaydu. Bu sɵzlǝr «Mar.» 12:40 wǝ «Luⱪa» 20:47dimu tepilidu.

■23:14 Mar. 12:40; Luⱪa 20:47; 2Tim. 3:6; Tit. 1:11.

□23:15 «....silǝr uni ɵzliringlardin ikki ⱨǝssǝ bǝttǝr bolƣan dozahning pǝrzǝnti ⱪilip yetixtürüp qiⱪisilǝr» — «dozahning pǝrzǝnti» dozahⱪa kiridiƣan wǝ bǝlkim baxⱪilarni dozahⱪa baridiƣan yolƣa azduridiƣan kixi bolsa kerǝk.

□23:19 «Əy korlar!» — bǝzi kona kɵqürülmilǝrdǝ «Əy ǝhmǝklǝr, korlar!» deyilidu.

■23:21 1Pad. 8:13; 2Tar. 6:1, 2.

■23:22 2Tar. 6:33; Yǝx. 66:1; Mat. 5:34; Ros. 7:49.

□23:23 «Ⱨalinglarƣa way, ǝy Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr, sahtipǝzlǝr! Qünki silǝr ⱨǝtta yalpuz, arpibǝdiyan wǝ zirilǝrning ondin bir ülüxini ɵxrǝ ⱪilip Hudaƣa ataysilǝr-yu,...» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Huda Tǝwrat ⱪanunida ibadǝthanidiki ixlar wǝ kaⱨinlarning kirimi üqün Ɵz hǝlⱪining mǝⱨsulatliridin «ondin bir ülüxi»ni tǝlǝp ⱪilƣanidi.

■23:23 1Sam. 15:22; Ⱨox. 6:6; Mik. 6:8; Mat. 9:13; 12:7; Luⱪa 11:42.

□23:24 «Silǝr qinǝnglǝrdiki paxini süzüp eliwetisilǝr, lekin birǝr tɵgini pütün peti yutuwetisilǝr!» — Tǝwrat ⱪanunidiki bǝlgilimilǝrgǝ asasǝn ⱨǝm paxa ⱨǝm tɵgǝ gɵximu ⱨaram gɵx idi.

■23:25 Luⱪa 11:39.

■23:26 Tit. 1:15.

■23:27 Ros. 23:3.

■23:29 Luⱪa 11:47.

□23:31 «Silǝr ɵz sɵzünglar bilǝn ɵzünglarning pǝyƣǝmbǝrlǝrni ɵltürgǝnlǝrning ǝwladliri ikǝnlikinglarƣa guwaⱨliⱪ bǝrdinglar» — demǝk, ular pǝyƣǝmbǝrlǝrni ɵltürgǝnlǝrni «ata-bowilirimiz» dǝp etirap ⱪilidu. Ular kɵp baxⱪa ǝllǝrdǝk daim «ata-bowiliri»ni mahtap, biz ularning ǝn’ǝniliridǝ dawamliⱪ mengiximiz kerǝk, — dǝytti. Lekin xu ata-bowlirining ǝn’ǝniliri Hudaning ⱨǝⱪⱪaniy tǝlǝplirigǝ zit bolup kǝlgǝn wǝ xu sǝwǝbtinmu pǝyƣǝmbǝrlǝrni ɵltürgǝn.

■23:31 Ros. 7:51; 1Tes. 2:15.

□23:32 «Undaⱪta, ata-bowiliringlar baxliƣan ⱪilmixlirini toluⱪlanglar!» — Mǝsiⱨning bu kinayilik, ⱨǝjwiy gepi: «Silǝrning ata-bowiliringlarning izlirini basⱪininglar — (ularning ǝn’ǝnilǝrni tutup, Hudaning ǝmrlirini taxlap) meni ɵltürüp ularning ixlirini toluⱪliƣininglardur!» degǝndǝktur.

■23:33 Mat. 3:7.

□23:34 «... silǝrgǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr, danixmǝnlǝr wǝ alimlarni ǝwǝtip turimǝn» — «alimlar» degǝn bu sɵzni adǝttǝ «Tǝwrat ustazliri» dǝp tǝrjimǝ ⱪilimiz. Lekin Əysa Mǝsiⱨ ɵz ⱪerindax Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ ǝwǝtidiƣan «ustazlar»ni pǝⱪǝt «Tǝwrat ustazi» degili bolmaydu, bǝlki «Tǝwrat-Injil ustazliri» bolidu.

■23:34 Mat. 10:16,17; Luⱪa 10:3; 11:49; Yⱨ. 16:2; Ros. 7:52.

□23:35 «...ⱨǝⱪⱪaniy Ⱨabilning ⱪan ⱪǝrzidin tartip taki silǝr ibadǝthanidiki muⱪǝddǝs jay bilǝn ⱪurbangaⱨning ariliⱪida ɵltürgǝn Bǝrǝkiyaning oƣli Zǝkǝriyaning ⱪan ⱪǝrzigiqǝ...» — Ⱨabilning ɵltürülüxi toƣruluⱪ «Yar.» 4:8-11, Zǝkǝriyaning ɵltürülüxi «2Tar.» 24:20-22ni kɵrüng. Bu ikki wǝⱪǝ Yǝⱨudiylarning Tǝwratni ǝn’ǝniwi orunlaxturux tǝrtipi boyiqǝ Tǝwratning ǝng bexida wǝ ayiƣida hatirilinidu. «2Tar.» 24:20-22 boyiqǝ Zǝkǝriyaning atisining ismi «Yǝⱨoyada» idi. «Bǝrǝkiya» uning baxⱪa ismi bolsa kerǝk («Yǝⱨoyada» ⱨǝm «Bǝrǝkiya» degǝn ikki isim «Yaⱨⱪa (Pǝrwǝrdigarƣa) mǝdⱨiyǝ oⱪulsun» degǝn mǝnidiki mǝnidax sɵzlǝrdur).

■23:35 Yar. 4:8; 2Tar. 24:21; Ibr. 11:4.

□23:37 «Əy Yerusalem, Yerusalem!...» — Muⱪǝddǝs Kitabta, adǝmning ismini ikki ⱪetim qaⱪirix — uningƣa bolƣan qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbitini wǝ ɵzigǝ tolimu ǝziz ikǝnlikini kɵrsitidu. «Mekiyan qüjilirini ⱪanat astiƣa yiƣⱪandǝk pǝrzǝntliringni ⱪanqǝ ⱪetim ⱪoynumƣa almaⱪqi boldum, lekin silǝr unimidinglar!» — «pǝrzǝntliring» — Yerusalemdikilǝrning ɵzlirini kɵrsitidu.

■23:37 Zǝb. 17:8; 91:4; Mat. 21:35,36; Luⱪa 13:34.

□23:38 «...ɵyünglar silǝrgǝ harabǝ bolup ⱪalidu» — üq bisliⱪ sɵz bolup: (1) Hudaning ibadǝthanisi (lekin Mǝsiⱨning «silǝrning ɵyünglar» degini boyiqǝ bu ɵy ⱨazir Hudaningki ǝmǝs, pǝⱪǝt silǝrningkidur); (2) ɵzlirining ⱪoru-jayliri; (3) bala-qaⱪilirining wǝyran bolidiƣanliⱪini kɵrsitidu.

■23:38 Zǝb. 69:25; Yǝx. 1:7; Yǝr. 7:34; Mik. 3:12; Ros. 1:20.

□23:39 «Pǝrwǝrdigarning namida kǝlgüqigǝ mubarǝk bolsun!» —Muxu ibarǝ Zǝbur 118:26tin elinƣan bolup, hǝlⱪning Mǝsiⱨni ⱪarxi alƣanliⱪini kɵrsitidu. Demǝk, ular Əysaning Mǝsiⱨ ikǝnlikigǝ ixinip etirap ⱪilmiƣuqǝ ular uni ⱪayta kɵrmǝydu. Bu sɵz xu muⱨim pakitni kɵrsitiduki, Əysa Mǝsiⱨ dunyaƣa ⱪaytip kǝlginidǝ, Yǝⱨudiy hǝlⱪi alliⱪaqan uningƣa etiⱪad baƣlap etirap ⱪilƣan bolidu.

■23:39 Zǝb. 118:26.