Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Markus 12

Rǝzil ijarikǝxlǝr ⱨǝⱪⱪidiki tǝmsil

Mat. 21:33-46; Luⱪa 20:9-19

1 Andin, u ularƣa tǝmsillǝr bilǝn sɵzlǝxkǝ baxlidi:

— Bir kixi bir üzümzarliⱪ bǝrpa ⱪilip, ǝtrapini qitlaptu; u bir xarab kɵlqiki ⱪeziptu wǝ bir kɵzǝt munarini yasaptu. Andin u üzümzarliⱪni baƣwǝnlǝrgǝ ijarigǝ berip, ɵzi yaⱪa yurtⱪa ketiptu.■ 2 Üzüm pǝsli kǝlgǝndǝ, baƣwǝnlǝrdin üzümzarliⱪtiki mewilǝrdin tegixlikini ǝkelix üqün bir ⱪulini ularning yeniƣa ǝwǝtiptu.

3 Lekin ular uni tutuwelip dumbalap, ⱪuruⱪ ⱪol ⱪayturuptu. 4 Hojayin yǝnǝ bir ⱪulni ularning yeniƣa ǝwǝtiptu. Uni bolsa ular qalma-kesǝk ⱪilip, bax-kɵzini yerip, ⱨaⱪarǝtlǝp ⱪayturuptu. 5 Hojayin yǝnǝ birsini ǝwǝtiptu. Lekin uni ular ɵltürüptu. U yǝnǝ tola ⱪullarni ǝwǝtiptu, lekin ular bǝzilirini dumbalap, bǝzilirini ɵltürüptu. 6 Hojayinning yenida pǝⱪǝt uning sɵyümlük bir oƣlila ⱪalƣaqⱪa, ular oƣlumniƣu ⱨɵrmǝt ⱪilar dǝp, u uni ǝng ahiri bolup baƣwǝnlǝrning yeniƣa ǝwǝtiptu. 7 Lekin xu baƣwǝnlǝr ɵzara: «Bu bolsa mirashor; kelinglar, uni ɵltürüwetǝyli, xuning bilǝn mirasi bizningki bolidu!» deyixiptu.■ 8 Xunga ular uni tutup ɵltürüp, üzümzarliⱪning sirtiƣa taxliwetiptu. 9 Əmdi üzümzarliⱪning hojayini ⱪandaⱪ ⱪilidu? U ɵzi kelip baƣwǝnlǝrni ɵltüridu wǝ üzümzarliⱪni baxⱪilarƣa beridu. 10 Əmdi silǝr muⱪǝddǝs yazmilardin munu ayǝtni oⱪup baⱪmiƣanmusilǝr? —

«Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa,

Burjǝk texi bolup tiklǝndi.□ ■

11 Bu ix Pǝrwǝrdigardindur,

Kɵzimiz aldida karamǝt bir ixtur»□ ■

12 Ular uning bu tǝmsilni ɵzlirigǝ ⱪaritip eytⱪanliⱪini qüxǝndi; xunga ular uni tutux yolini izdǝxti; ⱨalbuki, halayiⱪtin ⱪorⱪuxup, uni taxlap ketip ⱪaldi.

«Ⱪǝysǝrgǝ baj tapxuramduⱪ?» degǝn ⱪiltaⱪ

Mat. 22:15-22; Luⱪa 20:20-26

13 Xuningdin keyin, ular birnǝqqǝ Pǝrisiy wǝ Ⱨerodning tǝrǝpdarlirini uni ɵz sɵzi bilǝn ⱪiltaⱪⱪa qüxürüx mǝⱪsitidǝ uning aldiƣa ǝwǝtti. □ ■ 14 Ular kelip uningƣa: — Ustaz, silini sǝmimiy adǝm, adǝmlǝrgǝ ⱪǝt’iy yüz-hatirǝ ⱪilmaydu, ⱨeqkimgǝ yan basmaydu, bǝlki kixilǝrgǝ Hudaning yolini sadiⱪliⱪ bilǝn ɵgitip keliwatidu, dǝp bilimiz. Siliqǝ, Rim imperatori Ⱪǝysǝrgǝ baj-seliⱪ tapxurux Tǝwrat ⱪanuniƣa uyƣunmu-yoⱪ? □ 15 Zadi baj tapxuramduⱪ-tapxurmamduⱪ? — deyixti.

Lekin u ularning sahtipǝzlikini bilip ularƣa:

— Nemixⱪa meni sinimaⱪqisilǝr? Manga bir «dinar» pulni ǝkelinglar, mǝn kɵrüp baⱪay, — dedi.□

16 Ular pulni elip kǝldi, u ulardin:

— Buning üstidiki sürǝt wǝ nam-isim kimning? — dǝp soridi.

— Ⱪǝysǝrning, — deyixti ular.

17 Əysa ularƣa jawabǝn: — Undaⱪ bolsa, Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪini Ⱪǝysǝrgǝ, Hudaning ⱨǝⱪⱪini Hudaƣa tapxurunglar, — dedi. Xuning bilǝn ular uningƣa intayin ⱨǝyran ⱪelixti.□ ■

Tirilixkǝ munasiwǝtlik mǝsilǝ

Mat. 22:23-33; Luⱪa 20:27-40

18 Andin «Ɵlgǝnlǝr tirilmǝydu» dǝydiƣan Saduⱪiylar uning aldiƣa kelip ⱪistap soal ⱪoydi:□ ■

19 — Ustaz, Musa pǝyƣǝmbǝr Tǝwratta bizgǝ: «Bir kixi ɵlüp ketip, ayali tul ⱪelip, pǝrzǝnt kɵrmigǝn bolsa, uning aka yaki inisi tul ⱪalƣan yǝnggisini ǝmrigǝ elip, ⱪerindixi üqün nǝsil ⱪalduruxi lazim» dǝp yazƣan. □ ■ 20 Burun yǝttǝ aka-uka bar idi. Qongi ɵylinip pǝrzǝnt ⱪaldurmayla ɵldi. 21 Ikkinqi ⱪerindixi yǝnggisini ǝmrigǝ elip, umu pǝrzǝnt kɵrmǝy ɵldi. Üqinqisining ǝⱨwalimu uningkigǝ ohxax boldi. 22 Xu tǝriⱪidǝ yǝttisi ohxaxla uni elip pǝrzǝnt kɵrmǝy kǝtti. Ahirda, u ayalmu alǝmdin ɵtti. 23 Əmdi tirilix künidǝ ular tirilgǝndǝ, bu ayal ⱪaysisining ayali bolidu? Qünki yǝttisining ⱨǝmmisi uni hotunluⱪⱪa alƣan-dǝ! — deyixti.

24 Əysa ularƣa mundaⱪ jawab bǝrdi:

— Silǝr nǝ muⱪǝddǝs yazmilarni nǝ Hudaning ⱪudritini bilmigǝnlikinglar sǝwǝbidin muxundaⱪ azƣan ǝmǝsmusilǝr? 25 Qünki ɵlümdin tirilgǝndǝ insanlar ɵylǝnmǝydu, ǝrgǝ tǝgmǝydu, bǝlki ǝrxtiki pǝrixtilǝrgǝ ohxax bolidu.■

26 Əmdi ɵlgǝnlǝrning tirilixi mǝsilisi ⱨǝⱪⱪidǝ Tǝwratta, yǝni Musaƣa qüxürülgǝn kitabtiki «tikǝnlik» wǝⱪǝsidǝ, Hudaning uningƣa ⱪandaⱪ eytⱪinini, yǝni: «Mǝn Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasidurmǝn!» deginini oⱪumidinglarmu? □ ■ 27 U ɵlüklǝrning Hudasi ǝmǝs, bǝlki tiriklǝrning Hudasidur! Xunga silǝr ⱪattiⱪ ezip kǝtkǝnsilǝr!□

Əng muⱨim ǝmr

Mat. 22:34-40; Luⱪa 10:25-28

28 Ularƣa yeⱪin kǝlgǝn, munazirilǝxkǝnlirini angliƣan wǝ Əysaning ularƣa yahxi jawab bǝrgǝnlikini kɵrgǝn bir Tǝwrat ustazi uningdin:

— Pütün ǝmrlǝrning iqidǝ ǝng muⱨimi ⱪaysi? — dǝp soridi.■

29 Əysa mundaⱪ jawab bǝrdi:

— Əng muⱨim ǝmr xuki, «Angliƣin, ǝy Israil! Pǝrwǝrdigar Hudayimiz bolƣan Rǝb birdur. ■ 30 Pǝrwǝrdigar Hudayingni pütün ⱪǝlbing, pütün jening, pütün zeⱨning wǝ pütün küqüng bilǝn sɵygin». Mana bu ǝng muⱨim ǝmr. 31 Uningƣa ohxaydiƣan ikkinqi ǝmr bolsa: — «Ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy». Heqⱪandaⱪ ǝmr bulardin üstün turmaydu.■

32 Tǝwrat ustazi uningƣa: — Toƣra eyttingiz, ustaz, ⱨǝⱪiⱪǝt boyiqǝ sɵzlidingiz; qünki U birdur, Uningdin baxⱪisi yoⱪtur; □ 33 insanning Uni pütün ⱪǝlbi, pütün ǝⱪli, pütün jeni wǝ pütün küqi bilǝn sɵyüxi ⱨǝm ⱪoxnisinimu ɵzini sɵygǝndǝk sɵyüxi barliⱪ kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar ⱨǝm baxⱪa ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝlǝrdinmu artuⱪtur.

34 Əysa uning aⱪilanilik bilǝn jawab bǝrginini kɵrüp:

— Sǝn Hudaning padixaⱨliⱪidin yiraⱪ ǝmǝssǝn, — dedi.

Xuningdin keyin, ⱨeqkim uningdin soal soraxⱪa petinalmidi.■

Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ — Dawutning oƣli ⱨǝm Rǝbbi

Mat. 22:41-46; Luⱪa 20:41-44

35 Ibadǝthana ⱨoylilirida tǝlim bǝrgǝndǝ, Əysa bularƣa jawabǝn mundaⱪ soalni otturiƣa ⱪoydi:

Tǝwrat ustazlirining Mǝsiⱨni «Dawutning oƣli» deginini ⱪandaⱪ qüxinisilǝr? □ ■ 36 Qünki Dawut ɵzi Muⱪǝddǝs Roⱨta mundaⱪ degǝnƣu: —

«Pǝrwǝrdigar mening Rǝbbimgǝ eyttiki: —

«Mǝn sening düxmǝnliringni tǝhtipǝring ⱪilƣuqǝ,

Mening ong yenimda olturƣin!».□ ■

37 Dawut Mǝsiⱨni xundaⱪ «Rǝbbim» dǝp atiƣan tursa, ǝmdi Mǝsiⱨ ⱪandaⱪmu Dawutning oƣli bolidu?

U yǝrdiki top-top hǝlⱪ uning sɵzini hursǝnlik bilǝn anglaytti.□

Əysaning Tǝwrat ustazlirini ǝyiblixi

Mat. 23:1-36; Luⱪa 20:45-47

38 U ularƣa tǝlim bǝrginidǝ mundaⱪ dedi:

— Tǝwrat ustazliridin ⱨoxyar bolunglar. Ular uzun tonlarni kiyiwalƣan ⱨalda kerilip yürüxkǝ, bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan uzun salamliriƣa, □ ■ 39 sinagoglarda aldinⱪi orunlarda, ziyapǝtlǝrdǝ tɵrdǝ olturuxⱪa amraⱪ kelidu. 40 Ular tul ayallarning barliⱪ ɵy-besatlirini yǝwalidu wǝ kɵz-kɵz ⱪilip yalƣandin uzundin-uzun dualar ⱪilidu. Ularning tartidiƣan jazasi tehimu eƣir bolidu!■

Tul ayalning ianisi

Luⱪa 21:1-4

41 U ibadǝthanidiki sǝdiⱪǝ sanduⱪining udulida olturup, uningƣa pullirini taxlawatⱪan halayiⱪⱪa ⱪarap turatti. Nurƣun baylar uningƣa heli kɵp pul taxlaxti. □ ■ 42 Namrat bir tul ayalmu kelip, tiyinning tɵttin biri ⱪimmitidiki ikki lǝptonni taxlidi.□

43 U muhlislirini yeniƣa qaⱪirip, ularƣa mundaⱪ dedi:

— Mǝn silǝrgǝ bǝrⱨǝⱪ xuni eytip ⱪoyayki, bu namrat tul ayalning ianǝ sanduⱪiƣa taxliƣini baxⱪilarning ⱨǝmmisining taxliƣanliridin kɵptur. ■ 44 Qünki baxⱪilar ɵzlirining exip taxⱪanliridin sǝdiⱪǝ ⱪildi; lekin bu ayal namrat turupmu, ɵzining bar-yoⱪini — tirikqilik ⱪilidiƣinining ⱨǝmmisini sǝdiⱪǝ ⱪilip taxlidi.

■12:1 Zǝb. 80:8-9; Yǝx. 5:1; Yǝr. 2:21; 12:10; Mat. 21:33; Luⱪa 20:9.

■12:7 Yar. 37:18; Zǝb. 2:8; Mat. 26:3; Yⱨ. 11:53

□12:10 «Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa, burjǝk texi bolup tiklǝndi» — «burjǝk texi» bolsa ⱨǝrⱪandaⱪ imarǝtning ulidiki ǝng muⱨim uyultax bolup, ul selinƣanda birinqi bolup ⱪoyulidiƣan taxtur. Yǝⱨudiy kattiwaxlar «roⱨiy ⱨayat»ning burjǝk texi bolƣan Mǝsiⱨni taxlixiwǝtmǝkqi idi, wǝ dǝrwǝⱪǝ taxliwǝtti.

■12:10 Zǝb. 118:22-23; Yǝx. 28:16; Mat. 21:42; Luⱪa 20:17; Ros. 4:11; Rim. 9:33; 1Pet. 2:6.

□12:11 «... Bu ix Pǝrwǝrdigardindur, kɵzimiz aldida karamǝt bir ixtur» — toluⱪ bexarǝt (10-11) «Zǝb.» 118:22-23dǝ tepilidu.

■12:11 Zǝb. 118:22,23

□12:13 «Ⱨerod padixaⱨning tǝrǝpdarliri» — Ⱨerod padixaⱨ Rim imperiyǝsi tǝripidin tǝyinlǝngǝn bolup, u Yǝⱨudiy bolmiƣaqⱪa Yǝⱨudiylarning kɵpinqisi uningƣa intayin ɵq idi. Xundaⱪ bolƣini bilǝn ɵz mǝnpǝitini kɵzlǝydiƣan, uni ⱪollaydiƣan «Ⱨerod tǝrǝpdarliri» bar idi. «Ⱨerodlar» toƣruluⱪ «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.

■12:13 Mat. 22:15; Luⱪa 20:20.

□12:14 «Ⱪǝysǝrgǝ baj-seliⱪ tapxurux...» — Rimning ⱨǝrbir imperatoriƣa «Ⱪǝysǝr» degǝn nam-unwan berilǝtti; mǝsilǝn Ⱪǝysǝr Awƣustus, Ⱪǝysǝr Yulius, Ⱪǝysǝr Tiberius ⱪatarliⱪlar. «Ⱪǝysǝrgǝ baj-seliⱪ tapxurux Tǝwrat ⱪanuniƣa uyƣunmu-yoⱪ?» — ǝyni waⱪitta, Yǝⱨudiylar rimliⱪlarning zulmi astida yaxawatⱪanidi. Əgǝr Əysa: «Rim imperatoriƣa baj tapxurux toƣra» desǝ, bu gǝptin azadliⱪni istigǝn Yǝⱨudiylar uni «Mana taza bir yalaⱪqi, hain ikǝn» dǝp tillixatti. «Baj tapxurmasliⱪ kerǝk» degǝn bolsa, u Rim imperiyǝsigǝ ⱪarxi qiⱪⱪan bolatti; andin ular uni Rim waliyisiƣa ǝrz ⱪilƣan bolatti. Ular muxundaⱪ soallarni sorax arⱪiliⱪ Əysani gepidin tutuwelip, rimliⱪlarning ⱪoliƣa tapxurup, uningƣa ziyankǝxlik ⱪilmaⱪqi boluxⱪan.

□12:15 «Manga bir «dinar» pulni ǝkelinglar, mǝn kɵrüp baⱪay» — «dinar» yaki «dinarius» degǝn Rim imperiyǝsidiki birhil pul birliki bolup, üstigǝ Ⱪǝysǝrning süriti besilƣanidi, ǝlwǝttǝ. Bir «dinarius» tǝhminǝn bir adǝmning künlük ⱨǝⱪⱪi bolatti («Mat.» 20:2ni kɵrüng).

□12:17 «Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪini Ⱪǝysǝrgǝ, Hudaning ⱨǝⱪⱪini Hudaƣa tapxurunglar» — demǝk, «Ⱪǝysǝrgǝ Ⱪǝysǝrning ⱨǝⱪⱪi (uning süriti qüxürülgǝn nǝrsǝ)ni tapxurunglar» — Ⱪǝysǝrgǝ baj tɵlǝx kerǝk. Əmma ⱪandaⱪ nǝrsǝ üstidǝ «Hudaning süriti» bar? Insan ɵzi «Hudaning süriti» bolup, biz pütünimizni Hudaƣa tapxuriximiz kerǝktur («Yar.» 1:26-27ni kɵrüng).

■12:17 Mat. 17:25; 22:21; Rim. 13:7.

□12:18 «Saduⱪiylar» — bu mǝzⱨǝpdikilǝr toƣruluⱪ «Mat.» 16:1diki izaⱨatni wǝ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.

■12:18 Mat. 22:23; Luⱪa 20:27; Ros. 23:8.

□12:19 «Bir kixi ɵlüp ketip...» — grek tilida «birsning akisi yaki ukisi ɵlsǝ,...». «uning aka yaki inisi tul ⱪalƣan yǝnggisini ǝmrigǝ elip, ⱪerindixi üqün nǝsil ⱪalduruxi lazim» — «Ⱪan.» 25:5.

■12:19 Yar. 38:8; Ⱪan. 25:5, 6.

■12:25 Mat. 22:30; 1Yuⱨa. 3:2.

□12:26 «Mǝn Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasidurmǝn!» — «Mis.» 3:6.

■12:26 Mis. 3:6,15; Mat. 22:31,32; Ros. 7:32; Ibr. 11:16.

□12:27 «U ɵlüklǝrning Hudasi ǝmǝs, bǝlki tiriklǝrning Hudasidur!» — Əysaning bu sɵzi toƣruluⱪ «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.

■12:28 Mat. 22:34; Luⱪa 10:25.

■12:29 Ⱪan. 4:35; 6:4-5; 10:12; Luⱪa 10:27.

■12:31 Law. 19:18; Mat. 22:39; Rim. 13:9; Gal. 5:14; Yaⱪ. 2:8.

□12:32 «Qünki u birdur, uningdin baxⱪisi yoⱪtur» — «U» Hudani kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.

■12:34 Ⱪan. 4:35; 6:4-5; Yǝx. 45:21

□12:35 «bularƣa jawabǝn mundaⱪ soalni otturiƣa ⱪoydi» — grek tilida «mundaⱪ jawab bǝrdi: —». «Dawutning oƣli» — muxu yǝrdǝ «Dawutning ǝwladi»ni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.

■12:35 Mat. 22:41; Luⱪa 20:41.

□12:36 «Pǝrwǝrdigar mening Rǝbbimgǝ eyttiki: — «Mǝn sening düxmǝnliringni tǝhtipǝring ⱪilƣuqǝ, mening ong yenimda olturƣin!» — Zǝb.» 110:1.

■12:36 Zǝb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Ibr. 1:13; 10:13.

□12:37 «Dawut Mǝsiⱨni xundaⱪ «Rǝbbim» dǝp atiƣan tursa, ǝmdi Mǝsiⱨ ⱪandaⱪmu Dawutning oƣli bolidu?» — demǝk, Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ padixaⱨ Dawutning ǝwladi bolsimu, lekin padixaⱨ Dawut Mǝsiⱨni «Rǝbbim» degǝn yǝrdǝ Mǝsiⱨ Dawuttin uluƣ bolidu, ⱨǝm tuƣuluxtin burunla «Rǝb» süpitidǝ idi.

□12:38 «Tǝwrat ustazliri... bazarlarda kixilǝrning ularƣa bolƣan uzun salamliriƣa... amraⱪ kelidu» — «uzun» degǝn sɵz grekqǝ tekisttǝ yoⱪ; tarih tǝtⱪiⱪatliriƣa asasǝn ularƣa ⱪilƣan «salamlar»ni intayin uzun wǝ murǝkkǝp dǝp bilimiz.

■12:38 Mat. 23:5, 6; Luⱪa 11:43; 20:46.

■12:40 Mat. 23:14; Luⱪa 20:47; 2Tim. 3:6; Tit. 1:11.

□12:41 «sǝdiⱪǝ sanduⱪi» — grek tilida bu sɵz adǝttǝ «hǝzinǝ»ni kɵrsitidu. Lekin muxu yǝrdǝ ibadǝthanidiki hǝzinǝ üqün sǝdiⱪilǝr yiƣilidiƣan jay, bǝlkim qong bir sanduⱪni kɵrsǝtsǝ kerǝk.

■12:41 2Pad. 12:10; Luⱪa 21:1.

□12:42 «ikki lǝpton» — «lǝpton» degǝn bu pul «denarius»ning 1/128i bolup, bir ixlǝmqining «altǝ minut»luⱪ ⱨǝⱪⱪigǝ toƣra kelǝtti.

■12:43 2Kor. 8:12.