12
Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning Pǝrwǝrdigarƣa dad eytixi dawamlixidu
Mǝn dǝwayimni aldingƣa elip kǝlsǝm, adil bolup kǝlding, i Pǝrwǝrdigar; lekin Sǝn bilǝn Ɵz ⱨɵkümliring toƣruluⱪ sɵzlǝxmǝkqimǝn; nemixⱪa rǝzillǝrning yoli ronaⱪ tapidu? Asiyliⱪ ⱪilƣuqilarning ⱨǝmmisi nemixⱪa kǝngri-azadiliktǝ turidu? Ayup 21:7; Zǝb. 73:11-13; Ⱨab. 1:3 Sǝn ularni yǝr yüzigǝ tikkǝnsǝn, ularmu yiltiz tartⱪan; ular ɵsüp güllinidu, ular mewilǝydu; Sǝn ularning aƣziƣa yeⱪin ohxaysǝn, lekin wijdanidin yiraⱪsǝn; «Sǝn ularning aƣziƣa yeⱪin ohxaysǝn, lekin wijdanidin yiraⱪsǝn» — «wijdan» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «bɵrǝklǝr» bilǝn ipadilinidu.  Yǝx. 29:13 lekin Sǝn, i Pǝrwǝrdigar, meni bilisǝn; Sǝn meni kɵrüp kǝlgǝnsǝn, Ɵzünggǝ bolƣan sadiⱪliⱪimni siniƣansǝn. Ularni boƣuzlaxⱪa bekitilgǝn ⱪoylardǝk ayrip sɵrǝp qiⱪⱪaysǝn, ularni ⱪǝtl künigǝ ayriƣaysǝn. «...Ularni boƣuzlaxⱪa bekitilgǝn ⱪoylardǝk ayrip sɵrǝp qiⱪⱪaysǝn, ularni ⱪǝtl künigǝ ayriƣaysǝn» — Yǝrǝmiya ɵzining yurtdaxlirining suyiⱪǝstining obyekti bolup nurƣunliƣan japa tartmaⱪta, lekin ular kǝng-azadǝ yaxaydiƣan ohxaydu.  Zǝb. 17:3; 139:1; Yǝr. 11:20 Zemin ⱪaqanƣiqǝ ⱪaƣjiraydu, etizdiki ot-qɵplǝr ⱪaqanƣiqǝ ⱪurƣan ⱨalǝttǝ turidu? Zeminda turuwaⱪanlarning rǝzilliki tüpǝylidin ⱨaywanlar ⱨǝm uqar-ⱪanatlar ⱪaqanƣiqǝ yoⱪap tügǝydu? Qünki bu hǝlⱪ: «Huda aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» dǝwatidu.«Bu hǝlⱪ: «Huda aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» dǝwatidu?» — ibraniy tilidiki «Bu hǝlⱪ: U aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» dǝwatidu?» deyilidu. Bu degǝnliktiki «U»ni bǝzi alimlar Yǝrǝmiyani kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin bizningqǝ hǝlⱪning: «Huda aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» degǝn sɵzi, Tǝwrat «Ⱪan.» 32:30diki «Mǝn (Huda) ularning aⱪiwitini kɵrimǝn» degǝn sɵzning dǝl ǝksidur, xunga biz «Huda» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.  Yǝr. 4:25; 7:20; 9:10
 
Pǝrwǝrdigar Yǝrǝmiyaƣa jawab beridu
— Sǝn yügürgǝn lǝxkǝrlǝr bilǝn bǝslǝxkǝndǝ, ular seni ⱨalsiratⱪan bolsa, ǝmdi sǝn atlar bilǝn bǝslǝxsǝng ⱪandaⱪ bolar? Sǝn pǝⱪǝt aman-tinqliⱪta turƣan zemindila hatirjǝm bolup Manga ixinisǝn, ǝmdi Iordan dǝryasi boyidiki ⱪoyuⱪ qatⱪalliⱪlarda ⱪandaⱪ yürisǝn? «Iordan dǝryasi boyidiki ⱪuyuⱪ qatⱪalliⱪlarda ⱪandaⱪ yürisǝn?» — bu yǝr xirlar yaxiƣan, intayin hǝtǝrlik jay idi (49:14, 50:44ni kɵrüng). Huda Yǝrǝmiyaƣa: «Ixliring tehimu ⱪiyin, tehimu qataⱪ, tehimu muxǝⱪⱪǝtlik bolidu» dǝp agaⱨlanduridu. Qünki ⱨǝtta ɵz ⱪerindaxliring, atangning jǝmǝtimu sanga asiyliⱪ ⱪilƣan. Ularmu seni yoⱪitix üqün awazini ⱪoyup bǝrgǝn. Gǝrqǝ ular sanga meⱨirlik sɵzlǝrni ⱪilƣan bolsimu, ularƣa ixǝnmǝ!»Pǝnd. 26:25
 
Huda Yǝrǝmiyaning dad kɵtürüxlirigǝ yǝnǝ bir jawab beridu
— Ɵzüm ailǝmdin waz keqimǝn, mirasimni taxliwetimǝn, jan-jigirimni düxmǝnlirining ⱪoliƣa tapxurimǝn. Mening mirasim bolƣan hǝlⱪ bolsa Manga ormanliⱪtiki bir xirgǝ ohxax bolup ⱪaldi; ular Manga ⱪarxi awazini kɵtürdi; xunga Mǝn ularni yaman kɵrimǝn. Mening mirasim Manga sar-bürküt yaki qilbɵridǝk bolup ⱪaldi ǝmǝsmu? Lekin uning ǝtrapiƣa baxⱪa sar-bürkütlǝr olaxmaⱪta! Beringlar, ularni yǝwetixkǝ barliⱪ daladiki ⱨaywanlarni yiƣip kelinglar! «dalidiki ⱨaywanlar» — bǝlkim Israilni bulang-talang ⱪilmaⱪqi bolƣan yat ǝllǝrni bildüridu. Bu pǝrman («Beringlar...yiƣip kelinglar») bǝlkim pǝrixtilǝrgǝ eytilsa kerǝk.  Yǝr. 7:33 10 Nurƣunliƣan hǝlⱪ padiqiliri üzümzarimni ⱨalak ⱪilidu, ular Mening nesiwǝmni ayaƣ asti ⱪilidu, ular Mening yeⱪimliⱪ nesiwǝmni ƣerib bir qɵl-bayawanƣa aylanduridu; «Nurƣunliƣan hǝlⱪ padiqiliri» — bǝlkim yat ǝllǝrning ǝmir-padixaⱨlirini kɵrsitidu. Biraⱪ Israilning ɵzidiki «hǝlⱪ padiqiliri» (padixaⱨlar, kaⱨinlar, pǝyƣǝmbǝrlǝr)ning wapasizliⱪi bilǝn bu aⱪiwǝtni Israilning bexiƣa kǝltürgǝn, xunga «nurƣunliƣan pada baⱪⱪuqiliri» ularnimu ɵz iqigǝ elixi mumkin.
Huda «Mening üzümzarim», «Mening nesiwǝm» degǝn ibarilǝr bilǝn, bǝlkim Ɵz hǝlⱪi Israilni, jümlidin ularning zeminini kɵrsitidu.
Ibraniy tilida bu ayǝttin 13-ayǝtkiqǝ bolƣan peillǝr «ɵtkǝn zaman»da ipadilinidu; pǝyƣǝmbǝr bularning ⱨǝmmisini «alliⱪaqan yüzbǝrgǝndǝk», jǝzmǝn yüz beridu, dǝp bilidu.
  Yǝr. 6:3 11 ular uni ƣerib ⱪiliwetidu; u Mening aldimda ƣerib ⱨǝm ⱪaƣjiraⱪ turidu; pütkül zemin ƣerib ⱪalidu; ǝmma ⱨeq adǝm buningƣa kɵnglini bɵlmǝydu. 12 Qɵl-bayawandiki barliⱪ egizliklǝr üstigǝ ⱨalak ⱪilƣuqilar ƣuȥuldap qiⱪip kelidu; qünki Pǝrwǝrdigarning ⱪiliqi zeminning bir qetidin yǝnǝ bir qetigiqǝ ⱨǝmmini yutidu; ⱨeq ǝt igisining tinq-hatirjǝmliki bolmaydu. 13 Hǝlⱪim buƣdayni teriƣan bolsimu, lekin tekǝnlǝrni oriydu; ular ɵzlirini upratⱪini bilǝn, payda kɵrmǝydu; xunga naqar mǝⱨsulatliringlar tüpǝylidin, Pǝrwǝrdigarning ⱪattiⱪ ƣǝzipi tüpǝylidin, yǝrgǝ ⱪarap ⱪalisilǝr.Law. 26:16; Ⱪan. 28:38
14 Mǝnki Pǝrwǝrdigar Ɵz hǝlⱪim Israilni waris ⱪilƣan mirasⱪa qanggal salƣan, zeminimning ⱨǝmmǝ rǝzil ⱪoxniliri toƣruluⱪ mundaⱪ dǝymǝn: — Mana, Mǝn ularni ɵz zeminidin yulup alimǝn, xuningdǝk Yǝⱨuda jǝmǝtini ular arisidin yuluwalimǝn; «zeminimning ⱨǝmmǝ rǝzil ⱪoxniliri» — ⱪoxna yat ǝllǝrni kɵrsitidu.  Ⱪan. 30:3; Yǝr. 32:37 15 lekin xundaⱪ boliduki, ularni yuluwalƣandin keyin Mǝn bu yoldin yenip, ularƣa iqimni aƣritimǝn, ularning ⱨǝrbirini ɵz mirasiƣa, ⱨǝrbirini ɵz zeminiƣa ⱪayturimǝn.«ularni ...ularning ⱨǝrbirini ɵz mirasiƣa, ⱨǝrbirini ɵz zeminiƣa ⱪayturimǝn» — bu Hudaning bu yat ǝllǝrning ⱨǝrbirigǝ eytⱪan sɵzliri.
16 Xundaⱪ ⱪilip, ǝgǝr (ular ɵtkǝndǝ hǝlⱪimgǝ Baalning ismiƣa ⱪǝsǝm iqixni ɵgǝtkǝndǝk) kɵngül ⱪoyup hǝlⱪimning yollirini ɵgǝnsǝ, jümlidin Mening namimƣa ⱪǝsǝm iqixni ɵgǝnsǝ, — ǝmdi ularƣa hǝlⱪim arisidin muⱪim orun berilip, ular güllǝndürülidu. «ularƣa hǝlⱪim arisidin muⱪim orun berilip, ular güllǝndürülidu» — ibraniy tilida sɵzmusɵz bolsa «ular hǝlⱪim arisida ⱪurulidu». Bu sɵz kɵp jǝⱨǝtlik bolup, etiⱪad, ǝhlaⱪ, danaliⱪ, iⱪtisad wǝ parawanliⱪ, bolupmu ⱨǝrhil roⱨiy bayliⱪlarni kɵrsitidu. 17 Biraⱪ ular anglimisa, Mǝn xu ǝlni mutlǝⱪ yulup taxlaymǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.Yǝx. 60:12
 
 

12:1 Ayup 21:7; Zǝb. 73:11-13; Ⱨab. 1:3

12:2 «Sǝn ularning aƣziƣa yeⱪin ohxaysǝn, lekin wijdanidin yiraⱪsǝn» — «wijdan» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «bɵrǝklǝr» bilǝn ipadilinidu.

12:2 Yǝx. 29:13

12:3 «...Ularni boƣuzlaxⱪa bekitilgǝn ⱪoylardǝk ayrip sɵrǝp qiⱪⱪaysǝn, ularni ⱪǝtl künigǝ ayriƣaysǝn» — Yǝrǝmiya ɵzining yurtdaxlirining suyiⱪǝstining obyekti bolup nurƣunliƣan japa tartmaⱪta, lekin ular kǝng-azadǝ yaxaydiƣan ohxaydu.

12:3 Zǝb. 17:3; 139:1; Yǝr. 11:20

12:4 «Bu hǝlⱪ: «Huda aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» dǝwatidu?» — ibraniy tilidiki «Bu hǝlⱪ: U aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» dǝwatidu?» deyilidu. Bu degǝnliktiki «U»ni bǝzi alimlar Yǝrǝmiyani kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin bizningqǝ hǝlⱪning: «Huda aⱪiwitimizni ⱨeq kɵrmǝydu» degǝn sɵzi, Tǝwrat «Ⱪan.» 32:30diki «Mǝn (Huda) ularning aⱪiwitini kɵrimǝn» degǝn sɵzning dǝl ǝksidur, xunga biz «Huda» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.

12:4 Yǝr. 4:25; 7:20; 9:10

12:5 «Iordan dǝryasi boyidiki ⱪuyuⱪ qatⱪalliⱪlarda ⱪandaⱪ yürisǝn?» — bu yǝr xirlar yaxiƣan, intayin hǝtǝrlik jay idi (49:14, 50:44ni kɵrüng). Huda Yǝrǝmiyaƣa: «Ixliring tehimu ⱪiyin, tehimu qataⱪ, tehimu muxǝⱪⱪǝtlik bolidu» dǝp agaⱨlanduridu.

12:6 Pǝnd. 26:25

12:9 «dalidiki ⱨaywanlar» — bǝlkim Israilni bulang-talang ⱪilmaⱪqi bolƣan yat ǝllǝrni bildüridu. Bu pǝrman («Beringlar...yiƣip kelinglar») bǝlkim pǝrixtilǝrgǝ eytilsa kerǝk.

12:9 Yǝr. 7:33

12:10 «Nurƣunliƣan hǝlⱪ padiqiliri» — bǝlkim yat ǝllǝrning ǝmir-padixaⱨlirini kɵrsitidu. Biraⱪ Israilning ɵzidiki «hǝlⱪ padiqiliri» (padixaⱨlar, kaⱨinlar, pǝyƣǝmbǝrlǝr)ning wapasizliⱪi bilǝn bu aⱪiwǝtni Israilning bexiƣa kǝltürgǝn, xunga «nurƣunliƣan pada baⱪⱪuqiliri» ularnimu ɵz iqigǝ elixi mumkin. Huda «Mening üzümzarim», «Mening nesiwǝm» degǝn ibarilǝr bilǝn, bǝlkim Ɵz hǝlⱪi Israilni, jümlidin ularning zeminini kɵrsitidu. Ibraniy tilida bu ayǝttin 13-ayǝtkiqǝ bolƣan peillǝr «ɵtkǝn zaman»da ipadilinidu; pǝyƣǝmbǝr bularning ⱨǝmmisini «alliⱪaqan yüzbǝrgǝndǝk», jǝzmǝn yüz beridu, dǝp bilidu.

12:10 Yǝr. 6:3

12:13 Law. 26:16; Ⱪan. 28:38

12:14 «zeminimning ⱨǝmmǝ rǝzil ⱪoxniliri» — ⱪoxna yat ǝllǝrni kɵrsitidu.

12:14 Ⱪan. 30:3; Yǝr. 32:37

12:15 «ularni ...ularning ⱨǝrbirini ɵz mirasiƣa, ⱨǝrbirini ɵz zeminiƣa ⱪayturimǝn» — bu Hudaning bu yat ǝllǝrning ⱨǝrbirigǝ eytⱪan sɵzliri.

12:16 «ularƣa hǝlⱪim arisidin muⱪim orun berilip, ular güllǝndürülidu» — ibraniy tilida sɵzmusɵz bolsa «ular hǝlⱪim arisida ⱪurulidu». Bu sɵz kɵp jǝⱨǝtlik bolup, etiⱪad, ǝhlaⱪ, danaliⱪ, iⱪtisad wǝ parawanliⱪ, bolupmu ⱨǝrhil roⱨiy bayliⱪlarni kɵrsitidu.

12:17 Yǝx. 60:12