Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝrǝmiya 2

Israilning Pǝrwǝrdigarƣa bolƣan dǝslǝpki muⱨǝbbiti

1 Əmdi Pǝrwǝrdigarning sɵzi manga kelip mundaⱪ deyildi: —

2 Berip Yerusalemdikilǝrning ⱪulaⱪliriƣa mundaⱪ jar salƣin: — «Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mǝn sening yax waⱪtingdiki wapadarliⱪingni, yǝni ⱪizning axiⱪiƣa bolƣan muⱨǝbbitidǝk sening qɵl-bayawanda, yǝni terilmiƣan yǝrlǝrdǝ Manga ǝgixip yürgǝnliringni sening üqün ǝslǝymǝn. 3 Xu qaƣda Israil hǝlⱪi Pǝrwǝrdigarƣa pak, alaⱨidǝ atalƣan, ular uning ɵz ⱨosulining tunji mewisi dǝp ⱪaralƣanidi; ularni yǝwalmaⱪqi bolƣanlarning ⱨǝmmisi gunaⱨkar dǝp ⱨesablanƣanidi ⱨǝm ularning baxliriƣa balayi’apǝt qüxkǝnidi, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.□

Ata-bowilar arisida wapasizliⱪning pǝyda bolƣanliⱪi

4 Pǝrwǝrdigarning sɵzini anglanglar, i Yaⱪupning jǝmǝti, Israil jǝmǝtining barliⱪ ailǝ-tawabiatliri: —

5 Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Ata-bowiliringlar Mǝndǝ zadi ⱪandaⱪ adalǝtsizliklǝrni bayⱪaptu, ular Mǝndin xunqǝ yiraⱪlixidu? Ular nemixⱪa bimǝnǝ butlarƣa bax urup, ɵzliri bimǝnǝ bolup kǝtti?■

6 Ular ⱨeqⱪaqan: «Bizni Misir zeminidin ⱪutⱪuzup qiⱪirip, bayawandin, yǝni qɵl-dǝxt wǝ tik azgallar bilǝn ⱪaplanƣan jaylardin, ⱪurƣaⱪqiliⱪ wǝ ɵlüm sayisi orap turƣan yǝrlǝrdin, adǝmzat ɵtmǝydiƣan ⱨǝmdǝ insan turmaydiƣan xu bayawandin bizni ɵtküzgǝn Pǝrwǝrdigar ⱪeni?» dǝp sorap ⱪoyuxmaptiƣu? 7 Mǝn silǝrni mewisi ⱨǝm molqiliⱪidin ⱨuzurlinix üqün munbǝt bir zeminƣa elip kǝlgǝnmǝn; silǝr kelip zeminimni bulƣidinglar, Mening mirasimni yirginqlik bir nǝrsigǝ aylandurup ⱪoydunglar.□

8 Kaⱨinlar: «Pǝrwǝrdigar ⱪeni?» dǝp ⱨeq sorap ⱪoymidi; Tǝwrat-ⱪanun ijraqiliri meni ⱨeq tonumidi; hǝlⱪ padiqiliri manga asiyliⱪ ⱪildi; pǝyƣǝmbǝrlǝr bolsa Baalning namida bexarǝt bǝrdi, ularning ⱨǝmmisi ⱨeq paydisiz bimǝnǝ nǝrsilǝrgǝ ǝgixip kǝtti.□ ■ 9 Xunga silǝr bilǝn dǝwalaxmaⱪqimǝn, baliliringlar ⱨǝm baliliringlarning baliliri bilǝn dǝwaliximǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar; 10 — silǝr Siprustiki dengiz boyliriƣa ɵtüp beⱪinglar, Kedarƣa tǝkxürüxkǝ adǝm ǝwǝtip beⱪinglar — muxundaⱪ bir ix zadi bolup baⱪⱪanmu-yoⱪ dǝp kɵrüp beⱪinglar — □ 11 Ⱪaysi bir ǝl ɵz ilaⱨlirini (ular ⱨeq ilaⱨ ǝmǝs, ǝlwǝttǝ) ɵzgǝrtkǝnmu? Lekin Mening hǝlⱪim ɵzlirining xan-xǝripi Bolƣuqisini bolsa paydisiz-bimǝnǝ bir nǝrsigǝ almaxturƣan.■

12 Buningƣa ǝjǝblininglar, i asmanlar; ⱨang-tang bolunglar! Sarasimigǝ qüxünglar! Qɵqünglar! — dǝydu Pǝrwǝrdigar, ■ 13 — qünki Mening hǝlⱪim ikki rǝzil ixni ⱪildi; ular ⱨayatliⱪ su mǝnbǝsi bolƣan Mǝndin waz kǝqti; andin ɵzliri üqün su azgallirini, yǝni su turmaydiƣan yeriⱪ su azgallirini yonup qiⱪti.■

Israil Hudaƣa ǝmǝs, yat ilaⱨlarƣa wǝ yat ǝllǝrgǝ tayinidu

14 Israil ǝsli ⱪulmidi? U hojayinning ɵyidǝ tuƣulƣan ⱪulmidi? Nemixⱪa ǝmdi u oljiƣa aylinip ⱪaldi? 15 Yax xirlar uni olja ⱪilip ⱨɵrkiridi; ular awazini ⱪoyuwǝtti; ular Israil zeminini wǝyranǝ ⱪildi; xǝⱨǝrliri kɵydürüldi, adǝmzatsiz ⱪaldi. □ ■ 16 Uning üstigǝ ⱨǝtta Nof wǝ Taⱨpanǝs xǝⱨiridikilǝrmu qoⱪⱪangni yeriwǝtti.□

17 Bu ixlarni ɵzüng kǝltürüp qiⱪarƣan ǝmǝsmu? — Qünki sanga yol baxlawatⱪinida Pǝrwǝrdigar Hudayingdin waz kǝqkǝniding.

18 Əmdi bügünki kündǝ yǝnǝ Xiⱨor dǝryasining süyini iqix üqün Misirning yolini basⱪining nemisi? Əfrat dǝryasining süyini iqix üqün Asuriyǝning yolini basⱪining nemisi? □ ■

19 Ɵz rǝzilliking ɵzünggǝ sawaⱪ elip kelidu, ɵzüngning yenimdin qǝtnǝp kǝtkining ɵzünggǝ tǝnbiⱨ bolidu; ǝmdi sening Pǝrwǝrdigar Hudayingdin waz kǝqkining wǝ Mening ⱪorⱪunqumning sǝndǝ bolmasliⱪining intayin rǝzil ⱨǝmdǝ zǝrdapⱪa tolƣan ix ikǝnlikini bilip ⱪoy, — dǝydu Rǝb, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar.■

20 Qünki sǝn ⱪǝdimdinla Mǝn sanga salƣan boyunturuⱪni buzup, uning rixtini üzüp taxliwǝtkǝnsǝn; sǝn: «Ⱪulluⱪungda bolmaymǝn!» deding. Qünki barliⱪ dɵng-egizliktǝ wǝ barliⱪ yexil dǝrǝh astida sǝn paⱨixǝ ayaldǝk kerilip yatⱪansǝn.□

21 Lekin Mǝn bolsam seni ǝsli esil sortluⱪ üzüm telidin, sǝrhil uruⱪtin tikkǝnidim; sǝn Manga nisbǝtǝn ⱪandaⱪmu yat wǝ yawa bir sesiⱪ üzüm teliƣa aylinip ⱪalding? □ ■ 22 Qünki sǝn xulta bilǝn yuyunsangmu, kɵp aⱪartⱪuq sopun ixlǝtsǝngmu sening ⱪǝbiⱨliking Mening aldimda tehi daƣ bolup turidu, — dǝydu Rǝb Pǝrwǝrdigar.■

23 Sǝn ⱪandaⱪmu: «Mǝn ⱨeq bulƣanƣan ǝmǝsmǝn, mǝn «Baallar»ƣa ⱨeq ǝgǝxmidim!» deyǝlǝysǝn? Jilƣida mangƣan yolungni kɵrüp baⱪ, ⱪilmixliringni iⱪrar ⱪil — sǝn ɵz yollirida uyan-buyan ⱪatrap yüridiƣan qaⱪⱪaⱪ ⱨinggandursǝn! □ 24 Sǝn qɵl-bayawanƣa adǝtlǝngǝn, ⱨǝwisi ⱪozƣalƣanda xamalni purap yüridiƣan bir yawayi mada exǝksǝn! Küyligǝndǝ kim uni tosalisun? Uni izdigǝn ⱨanggilar ɵzlirini ⱨeq upratmaydu; xu waⱪitlarda uni izdǝp tapmaⱪ asandur. □ 25 I Israil, bikar yügürüp, putungni ayaƣsiz, gelingni ussuluⱪsiz ⱪilip ⱪoyma! Lekin sǝn buningƣa: «Yaⱪ! Ham hiyal ⱪilma! Qünki mǝn bu yat ilaⱨlarni yahxi kɵrüp ⱪaldim, ularning kǝynidin mangimǝn!» — deding.□

26 Oƣri tutulup ⱪelip hijalǝtkǝ ⱪalƣandǝk, Israil jǝmǝtimu hijalǝtkǝ ⱪalidu — yǝni ɵzliri wǝ ularning padixaⱨliri, kaⱨinliri wǝ pǝyƣǝmbǝrliri — 27 ular yaƣaq kɵtikigǝ: «Atam!» wǝ taxⱪa: «Sǝn meni tuƣdurdung!» dǝydu; qünki ular yüzini Manga ⱪaratmay, ǝksiqǝ Manga arⱪisini ⱪildi; lekin külpǝt bexiƣa qüxkǝndǝ ular: «Ornungdin turup, bizni ⱪutⱪuzƣaysǝn!» dǝydu. 28 Əmdi ɵzünggǝ yasiƣan ilaⱨliring ⱪeni!? Külpǝt bexingƣa qüxkǝndǝ seni ⱪutⱪuzalaydiƣan bolsa, ular ornidin tursun! — Qünki xǝⱨǝrliring ⱪanqǝ kɵp bolsa butliringmu xunqǝ kɵptur, i Yǝⱨuda!■

29 Nemixⱪa silǝr Mǝn bilǝn dǝwaƣa qüxmǝkqisilǝr? Silǝr ⱨǝmminglar Manga asiyliⱪ ⱪilƣansilǝr, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.

30 Baliliringni bikardin bikar urup ⱪoydum; ular ⱨeq tǝrbiyini ⱪobul ⱪilmidi. Ɵz ⱪiliqing yirtⱪuq xirdǝk pǝyƣǝmbǝrliringni yǝwǝtti.■

31 I bu dǝwr kixiliri! Pǝrwǝrdigarning sɵzigǝ kɵngül ⱪoyunglar! Mǝn Israilƣa qɵl-bayawan yaki ⱪapⱪarangƣuluⱪ basⱪan zemin bolup baⱪⱪanmu? Mening hǝlⱪim nemixⱪa: «Nǝgila barsaⱪ ɵz ǝrkimiz; ǝmdi yeningƣa yǝnǝ kǝlmǝymiz!» — dǝydu?■

32 Ⱪiz zibu-zinnǝtlirini untuyalamdu? Toy ⱪilidiƣan ⱪiz toy kiyimlirini untuyalamdu? Lekin ɵz hǝlⱪim san-sanaⱪsiz künliridǝ Meni untudi.■

33 Sǝn ixⱪ izdǝp baridiƣan yollarƣa xunqǝ maⱨir bolup kǝtting! Bǝrⱨǝⱪ, ⱨǝtta ǝng buzuⱪ ayallarƣa yolliringni kɵrsǝtting. 34 Uning üstigǝ tonungning pǝxliridǝ gunaⱨsiz namratlarning ⱪeni bar! Sǝn ularni temingni texip oƣriliⱪⱪa kirgini üqün ɵltürdingmu?! Ixlarning ⱨǝmmisi xundaⱪ tursimu, □ 35 sǝn tehi: «Mǝndǝ gunaⱨ yoⱪ; Rǝb mǝndin rǝnjiwǝrmǝydu!» dǝysǝn. Bilip ⱪoy! Mǝn üstüngdin ⱨɵküm qiⱪirimǝn, qünki sǝn: «Mǝn gunaⱨ sadir ⱪilmidim!» — dǝwerisǝn.

36 Sǝn nemixⱪa bunqiwala uyan-buyan ⱪatrap ala kɵngüllük ⱪilisǝn? Sǝn Asuriyǝ tǝripidin yǝrgǝ ⱪaritilƣandǝk Misir tǝripidinmu yǝrgǝ ⱪaritilisǝn. □ 37 Bǝrⱨǝⱪ, sǝn Misirdin ⱪolliringni bexingƣa alƣan peti qiⱪisǝn; qünki Pǝrwǝrdigar sǝn yɵlǝnqük ⱪilƣanlarni qǝtkǝ ⱪaⱪti; sǝn ulardin ⱨeq payda kɵrmǝysǝn.□

□2:3 «Xu qaƣda Israil hǝlⱪi Pǝrwǝrdigarƣa pak, alaⱨidǝ atalƣan» — «...pak, alaⱨidǝ atalƣan» degǝn sɵz ibraniy tilidiki «Pǝrwǝrdigarƣa «ⱪodǝx»» («Pǝrwǝrdigarƣa muⱪǝddǝslik») degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Oⱪurmǝnlǝrgǝ bǝlkim ayanki, «muⱪǝddǝs»ning ǝsli mǝnisi dǝl «Hudaƣa alaⱨidǝ atalƣan, pak» degǝnliktur. Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ «ⱨosulning tunji mewisi»ni bolsa Hudaƣa atap, Hudaning wǝkili bolƣan kaⱨinlarƣa beƣixlax kerǝk idi. Huda muxu yǝrdǝ: «Israil alaⱨidǝ Meningki idi» dǝydu. Yǝnǝ bir tǝrǝptin eytⱪanda Israil Hudaning «ⱨosulining tunji mewisi» bolsa, ǝmdi ulardin keyin Hudaning yolida mangidiƣan baxⱪa ǝllǝrdin bolƣanlarmu Hudaning yeniƣa kelip uningƣa «ⱨosul bolup» Hudaning Ɵz hǝlⱪi boluxⱪa kelidu.

■2:5 Mik. 6:3, 4

□2:7 «Mening mirasim» — bu sɵz ikki bisliⱪ bolup, mǝnisi: (1) Huda «bular alaⱨidǝ Meningki» degǝn Ⱪanaan (Pǝlǝstin) zeminini wǝ uning üstidiki Yǝⱨudiy hǝlⱪini kɵrsitidu; (2) «miras ⱪilip bǝrginimni» degǝn mǝnidǝ bolup, Huda Israilƣa «Silǝrning mirasinglar bolsun» dǝp tapxurƣan zeminni kɵrsitidu. Omumǝn bu sɵz xu zeminni wǝ xundaⱪla, bǝlkim, xu zemindiki hǝlⱪnimu kɵrsitidu.

□2:8 «Tǝwrat-ⱪanun ijraqiliri» — Tǝwratni hǝlⱪⱪǝ ɵgitixkǝ mǝs’ul bolƣan kaⱨinlarni («Yǝr.» 18:18, «Ⱪan.» 33:10) yaki Tǝwratni kɵqürüxkǝ mǝs’ul bolƣan Lawiylarni («Yǝr.» 8:8) kɵrsitidu. «hǝlⱪ padiqiliri» — (yǝni «baⱪarmǝnliri» yaki «baⱪⱪuqilar») ibraniy tilida «ⱪoyqilar», «padiqilar», «qupanlar» deyilidu. Adǝttǝ bu sɵz qopan-ⱪoyqilarni kɵrsitidu. Muxu yǝrdǝ «hǝlⱪ baⱪⱪuqiliri» Israilning yetǝkqilirini kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. «Baalning namida bexarǝt bǝrdi» — «Baal» degǝn Pǝlǝstindikilǝrning yirginqlik bir buti idi.

■2:8 Rim. 2:20

□2:10 «Siprus» — Siprus arili (ibraniy tilida «Kittim») bolsa Pǝlǝstinning yiraⱪ ƣǝrbidǝ; Kedar bolsa Pǝlǝstinning yiraⱪ xǝrⱪidǝ idi — demǝk, xǝrⱪtin ƣǝrbkiqǝ bolƣan yǝrlǝrdimu muxundaⱪ ix bolup baⱪmiƣan.

■2:11 Zǝb. 106:20

■2:12 Ⱪan. 32:1; Yǝx. 1:2

■2:13 Küy. 4:15; Yǝr. 17:13

□2:15 «yax xirlar...ⱨɵrkiridi» — xirlar oljisini tutⱪandin keyin andin ⱨɵrkirǝydu. Muxu ayǝttiki «xirlar» bǝlkim Asuriyǝ, andin Babilni kɵrsitidu.

■2:15 Yǝx. 5:29; Yǝr. 4:7

□2:16 «...Nof wǝ Taⱨpanǝs xǝⱨiridikilǝrmu qoⱪⱪangni yeriwǝtti» — «Nof wǝ Taⱨpanǝs» Misirdiki xǝⱨǝrlǝrdur. Yǝⱨuda kɵp ⱪetim Misirdin yardǝm soriƣanidi. Misir ⱪoxulƣan bolsimu, lekin ǝksiqǝ Israilƣa wapasizliⱪ ⱪilip kǝlgǝnidi. Nof keyin «Mǝmfis» dǝp atalƣan. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «...Nof wǝ Taⱨpanǝs xǝⱨiridikilǝrmu bax qoⱪⱪangni (rǝswa ⱪilix üqün) ƣirdiwǝtti».

□2:18 «Xiⱨor dǝryasining süyini iqix üqün... Əfrat dǝryasining süyini iqix üqün....» — «Xiⱨor (Misirdiki bir dǝrya yaki wadi)ning sulirini iqix» ⱨǝmdǝ «Əfrat (Asuriyǝdiki dǝrya)ning... sulirini iqix» Israil Misirdin wǝ Asuriyǝdin panaⱨ izdigǝnlikini kɵrsitidu.

■2:18 Yǝx. 31:1

■2:19 Yǝx. 3:9; Ⱨox. 5:5

□2:20 «barliⱪ dɵng-egizliktǝ wǝ barliⱪ yexil dǝrǝh astida sǝn paⱨixǝ ayaldǝk kerilip yatⱪansǝn» — Israil muxu yǝrlǝrdǝ (dɵng-egizliktǝ ... yexil dǝrǝh astida...) butpǝrǝslik paaliyǝtlirini ɵtküzgǝn. Ularning mundaⱪ butpǝrǝsliki Hudaƣa wapasizliⱪ bolup roⱨiy jǝⱨǝttǝ paⱨixiwazliⱪ bolupla ⱪalmay, ular Pǝlǝstindikilǝrning butpǝrǝslikini dorap ularning butliriƣa «atalƣan», buthanida turƣan paⱨixǝ ayallar bilǝn yatatti.

□2:21 «yat wǝ yawa bir sesiⱪ üzüm teli» — «yat wǝ yawa» ǝsliy ibraniy tilida bir sɵz bilǝnla ipadilinidu.

■2:21 Mis. 15:17; Zǝb. 44:2; 80:8

■2:22 Ayup 9:30

□2:23 «Jilƣida mangƣan yolungni kɵrüp baⱪ, ⱪilmixliringni iⱪrar ⱪil» — «jilƣida mangƣan yolung...» bǝlkim kɵp ⱪisim Yǝⱨudadikilǝr Yerusalemƣa yeⱪin bolƣan «Ⱨinnom jilƣisi»da ɵz balilirini butlarƣa atap «insan ⱪurbanliⱪi» ⱪilƣanliⱪini kɵrsitidu. Israilni ⱨingganƣa ohxitixi bǝlkim uning ⱨeqⱪandaⱪ muⱪim yɵlünüxining bolmaydiƣanliⱪini tǝkitlǝydu.

□2:24 «... ⱨǝwisi ⱪozƣalƣanda xamalni purap yüridiƣan bir yawayi mada exǝksǝn!» — bu ohxitix xübⱨisizki, Israilning butlarƣa bolƣan buzuⱪ ⱨǝwǝslirini, uni butpǝrǝsliktin tosuxning mumkin ǝmǝslikini kɵrsitidu.

□2:25 «putungni ayaƣsizliⱪtin... gelingni ussuluⱪsiz ⱪilip ⱪoyma!» — bu sɵzlǝr bǝlkim ikki bisliⱪ: — (1) butlarning yolida yügürüp mengix bǝribir bikar ixtur — butlar adǝmlǝrgǝ yardǝmdǝ bolalmaydu; (2) ǝgǝr Israil butpǝrǝsliki bilǝn Hudaƣa wapasizliⱪini dawamlaxtursa, ular ahir berip ayaƣsiz, qangⱪap sürgün bolƣanlar bolidu. «Yaⱪ! Ham hiyal ⱪilma!» — ibraniy tilida «Yaⱪ! Ümid yoⱪ!».

■2:28 Yǝx. 2:8; Yǝr. 11:13

■2:30 Yǝx. 1:5; Yǝr. 5:3

■2:31 Mat. 23:26-39

■2:32 Yǝr. 3:21

□2:34 «Sǝn ularni temingni texip oƣriliⱪⱪa kirgini üqün ɵltürdingmu?!» — Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ oƣri kǝqtǝ ɵygǝ bɵsüp kirgǝn bolsa u urup ɵltürülsǝ ɵy igisi gunaⱨsiz ⱨesablinidu.

□2:36 «Sǝn nemixⱪa bunqiwala uyan-buyan ⱪatrap ala kɵngüllük ⱪilisǝn?» — demǝk, Israil ⱨǝrdaim Hudani ǝmǝs, bǝlki yat ǝllǝrni ɵz yɵlǝnqüki ⱪilmaⱪqi.

□2:37 «sǝn Misirdin ⱪolliringni bexingƣa alƣan peti qiⱪisǝn» — demǝk, ǝsir bolƣan peti.