Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Matta 21

Əysaning Yerusalemƣa tǝntǝnilik kirixi

Mar. 11:1-11; Luⱪa 19:28-38; Yⱨ. 12:12-19

1 Ular Yerusalemƣa yeⱪinlixip, Zǝytun teƣining etikidiki Bǝyt-Fagi yezisiƣa kǝlginidǝ, Əysa ikki muhlisiƣa munularni tapilap aldin ǝwǝtti:■

2 — Silǝr udulunglardiki yeziƣa beringlar. Barsanglarla, baƣlaⱪliⱪ bir exǝk wǝ uning yenidiki bir tǝhǝyni kɵrisilǝr. Ularni yexip aldimƣa yetilǝp kelinglar. 3 Əgǝr birsi silǝrgǝ bir nemǝ desǝ, «Rǝbning bularƣa ⱨajiti qüxti» dǝnglar, u dǝrⱨal ularni ⱪoyup beridu.

4 Bu pütün wǝⱪǝ pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ eytilƣan munu sɵzlǝrni ǝmǝlgǝ axurux üqün boldi: —

5 «Zion ⱪiziƣa eytinglar:

— Mana, Padixaⱨing keliwatidu,

Kǝmtǝr-mɵmin bolup, minip bir exǝkkǝ,

Boyunturuⱪluⱪ exǝkning tǝhiyigǝ,

Keliwatidu yeningƣa sening».□ ■

6 Əmdi ⱨeliⱪi ikki muhlis berip Əysaning tapiliƣinidǝk ⱪildi. 7 Exǝk bilǝn tǝhǝyni yetilǝp kelip, üstigǝ yepinqa-qapanlirini saldi wǝ u üstigǝ mindi.□ ■ 8 Əmdi top-top kixilǝr yepinqa-qapanlirini yolƣa payandaz ⱪilip saldi; yǝnǝ bir ⱪismi dǝrǝh xahlirini kesip yolƣa yayatti. 9 Aldida mangƣan wǝ kǝynidin ǝgǝxkǝn top-top halayiⱪ: —

«Dawutning oƣliƣa ⱨosanna bolƣay!

Pǝrwǝrdigarning namida kǝlgüqigǝ mubarǝk bolsun!

Ərxiǝlada tǝxǝkkür-ⱨosannalar oⱪulsun!» — dǝp warⱪirixatti.□ ■

10 U Yerusalemƣa kirgǝndǝ, pütkül xǝⱨǝr lǝrzigǝ kǝldi. Kixilǝr:

— Bu zadi kimdu? — deyixǝtti.

11 Halayiⱪ:

— Bu Galiliyǝ ɵlkisidiki Nasarǝtlik pǝyƣǝmbǝr Əysa, dǝp jawab berixǝtti.

Əysaning ibadǝthanini soda-setiⱪtin tazlixi

Mar. 11:15-19; Luⱪa 19:45-48; Yⱨ. 2:13-22

12 Əmdi Əysa ibadǝthana ⱨoyliliriƣa kirip, u yǝrdǝ elim-setim ⱪiliwatⱪanlarning ⱨǝmmisini ⱨǝydǝp qiⱪardi. Pul tegixküqilǝrning xirǝlirini wǝ pahtǝk-kǝptǝr satⱪuqilarning orunduⱪlirini ɵrüp, □ ■ 13 ularƣa:

— Muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning: «Mening ɵyüm dua-tilawǝthana dǝp atilidu» degǝn sɵzi pütülgǝn; lekin silǝr uni bulangqilarning uwisiƣa aylanduruwapsilǝr! — dedi.□ ■

14 Ibadǝthana ⱨoylilirida bolƣanda ⱪariƣu wǝ tokurlar uning aldiƣa kǝldi, u ularni saⱪaytti. 15 Lekin bax kaⱨinlar bilǝn Tǝwrat ustazliri uning yaratⱪan mɵjizilirini kɵrüp wǝ balilarning ibadǝthanida: «Dawutning oƣliƣa ⱨosanna-tǝxǝkkürlǝr bolƣay!» dǝp towliƣinini anglap ƣǝzǝplǝndi.■

16 Ular uningƣa:

— Bu balilarning nemǝ dǝwatⱪanliⱪini anglawatamsǝn? — dǝp soridi.

U ularƣa: — Anglawatimǝn! Silǝr muⱪǝddǝs yazmilardin xuni oⱪup baⱪmiƣanki, «Ɵzünggǝ kiqik balilar wǝ bowaⱪlarning tilliridin mǝdⱨiyǝ sɵzlirini mukǝmmǝl ⱪilding»» dedi.□ ■

17 Andin u ulardin ayrilip, xǝⱨǝrdin qiⱪip Bǝyt-Aniya yezisiƣa berip, xu yǝrdǝ ⱪondi.

Ənjür dǝrihini ǝyiblǝx

Mar. 11:12-14; 20-24

18 Əmdi sǝⱨǝrdǝ, xǝⱨǝrgǝ ⱪaytip ketiwatⱪanda, uning ⱪorsiⱪi aqⱪanidi. ■ 19 U yol boyidiki bir tüp ǝnjür dǝrihini kɵrüp, uning yeniƣa bardi. Lekin dǝrǝhtin yopurmaⱪtin baxⱪa ⱨeq nǝrsǝ tapalmay, uningƣa ⱪarap:

— Ⱨazirdin baxlap sǝndin mǝnggü mewǝ bolmisun! — dewidi, ǝnjür dǝrihi xuan ⱪurup kǝtti.□ ■

20 Muhlislar buni kɵrüp tǝǝjüplinip:

— Ənjür dǝrihi nemanqǝ tezla ⱪurup kǝtti! — dedi.□

21 Əysa ularƣa jawab bǝrdi:

— Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, ǝgǝr ⱨeq guman bolmay ixǝnqinglar bar bolsa, ǝnjür dǝrihidǝ bolƣan ixlar bolupla ⱪalmay, bǝlki silǝr ⱨǝtta bu taƣⱪa: «Bu yǝrdin kɵtürülüp dengizƣa taxlan!» desǝnglar, u xundaⱪ bolidu, dedi.■ 22 Dua ⱪilip nemini tilisǝnglar, ixǝnqinglar bolsila, xularƣa erixisilǝr.■

Əysaning ⱨoⱪuⱪining sürüxtürülüxi

Mar. 11:27-33; Luⱪa 20:1-8

23 U ibadǝthana ⱨoyliliriƣa kirgǝndin keyin, kixilǝrgǝ tǝlim beriwatⱪanda, bax kaⱨinlar wǝ aⱪsaⱪallar uning aldiƣa kelip:

— Sǝn ⱪiliwatⱪan bu ixlarni ⱪaysi ⱨoⱪuⱪⱪa tayinip ⱪiliwatisǝn? Sanga bu ⱨoⱪuⱪni kim bǝrgǝn? — dǝp soraxti.■

24 Əysa ularƣa jawab berip: — Mǝn awwal silǝrgǝ bir soal ⱪoyay. Əgǝr silǝr jawab bǝrsǝnglar, mǝnmu bu ixlarni ⱪaysi ⱨoⱪuⱪⱪa tayinip ⱪiliwatⱪanliⱪimni eytimǝn. 25 Yǝⱨya yürgüzgǝn qɵmüldürüx nǝdin kǝlgǝn? Ərxtinmu, yaki insanlardinmu? — dǝp soridi.

Ular ɵzara mulaⱨizǝ ⱪilixip:

— Əgǝr «Ərxtin kǝlgǝn» desǝk, u bizgǝ: «Undaⱪta, silǝr nemǝ üqün uningƣa ixǝnmidinglar?» dǝydu. □ 26 Əgǝr: «Insanlardin kǝlgǝn» desǝk, hǝlⱪtin ⱪorⱪimiz, qünki ular ⱨǝmmisi Yǝⱨyani pǝyƣǝmbǝr dǝp bilidu — deyixti.■

27 Buning bilǝn, ular Əysaƣa:

Bilmǝymiz, — dǝp jawab berixti.

— Undaⱪta, mǝnmu bu ixlarni ⱪaysi ⱨoⱪuⱪⱪa tayinip ⱪiliwatⱪanliⱪimni eytmaymǝn, — dedi u ularƣa.

Ikki oƣul toƣrisidiki tǝmsil

28 Əmdi bu ixⱪa ⱪandaⱪ ⱪaraysilǝr? Bir adǝmning ikki oƣli bar ikǝn. U birinqi oƣlining yeniƣa kelip: «Oƣlum, bügün üzümzarliⱪimƣa berip ixligin» dǝptu. 29 «Barmaymǝn» dǝptu u, lekin keyin puxayman ⱪilip yǝnila beriptu. 30 U ikkinqi oƣlining yeniƣa kelip uningƣimu xundaⱪ dǝptu. U: «Hop ǝpǝndim, baray» dǝptu-yu, lekin barmaptu. 31 Bu ikkiylǝnning ⱪaysisi atisining iradisini ada ⱪilƣan bolidu?

— Birinqi oƣli, — dǝp jawab bǝrdi ular.

Əysa ularƣa mundaⱪ dedi:

— Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, bajgirlar bilǝn paⱨixilǝr Hudaning padixaⱨliⱪiƣa silǝrdin burun kirmǝktǝ. □ 32 Qünki gǝrqǝ Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr silǝrgǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝt yolini ayan ⱪilƣili kǝlgǝn bolsimu, silǝr uningƣa ixǝnmidinglar; lekin bajgirlar bilǝn paⱨixilǝr uningƣa ixǝndi. Silǝr buni kɵrüp turup, ⱨǝtta keyinki waⱪitlarda yolunglardin puxayman ⱪilmay uningƣa ixǝnmidinglar.□ ■

Rǝzil baƣwǝnlǝr ⱨǝⱪⱪidiki tǝmsil

Mar. 12:1-12; Luⱪa 20:9-19

33 Yǝnǝ bir tǝmsilni anglanglar: Bir yǝr igisi bir üzümzarliⱪ bǝrpa ⱪilip, ǝtrapini qitlaptu. U uningda bir xarab kɵlqiki ⱪeziptu wǝ bir kɵzǝt munari yasaptu. Andin u üzümzarliⱪni baƣwǝnlǝrgǝ ijarigǝ berip, ɵzi yaⱪa yurtⱪa ketiptu. ■ 34 Üzüm pǝsli yeⱪinlaxⱪanda, ɵzigǝ tegixlik ⱨosulni eliwelix üqün ⱪullirini baƣwǝnlǝrning yeniƣa ǝwǝtiptu. 35 Lekin baƣwǝnlǝr ⱪullirini tutup, birini dumbalaptu, birini ɵltürüwetiptu, yǝnǝ birini qalma-kesǝk ⱪiliptu. ■ 36 U yǝnǝ bir ⱪetim aldinⱪidinmu kɵp ⱪullirini ǝwǝtiptu, biraⱪ baƣwǝnlǝr ularƣimu ohxax muamilǝ ⱪiliptu. 37 Ahirda, u «Oƣlumniƣu ⱨɵrmǝt ⱪilar» dǝp, oƣlini ǝwǝtiptu. 38 Lekin baƣwǝnlǝr oƣulni kɵrüp, ɵzara: «Bu bolsa mirashor; kelinglar, uni ɵltürüwetip mirasini igiliwalayli» deyixiptu. ■ 39 Xuning bilǝn ular uni tutup üzümzarliⱪning sirtiƣa taxlap ɵltürüwetiptu.

40 Əmdi üzümzarliⱪning igisi kǝlgǝndǝ, xu baƣwǝnlǝrni ⱪandaⱪ ⱪilar?

41 Ular uningƣa:

— Bu rǝzil adǝmlǝrni wǝⱨxiylik bilǝn yoⱪitidu. Üzümzarliⱪni bolsa mewilirini ɵz waⱪtida ɵzigǝ tapxuridiƣan baxⱪa baƣwǝnlǝrgǝ ijarigǝ beridu, — dǝp jawab berixti.

42 Əysa ulardin soridi:

— Muⱪǝddǝs yazmilardiki munu sɵzlǝrni oⱪup baⱪmiƣanmusilǝr?: —

«Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa,

Burjǝk texi bolup tiklǝndi.

Bu ix Pǝrwǝrdigardindur,

Bu kɵzimiz aldida karamǝt bir ixtur».□ ■

43 Xu sǝwǝbtin silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, Hudaning padixaⱨliⱪi silǝrdin tartiwelinip, uningƣa muwapiⱪ mewilǝrni beridiƣan baxⱪa bir ǝlgǝ ata ⱪilinidu. ■ 44 Bu «tax»ⱪa yiⱪilƣan kixi parǝ-parǝ bolup ketidu; lekin bu tax ⱨǝrkimning üstigǝ qüxsǝ, uni kukum-talⱪan ⱪiliwetidu.□ ■

45 Bax kaⱨinlar wǝ Pǝrisiylǝr uning eytⱪan tǝmsillirini anglap, ularni ɵzlirigǝ ⱪaritip eytⱪanliⱪini qüxǝndi. ■ 46 Uni tutux yolini izdigǝn bolsimu, lekin halayiⱪ uni pǝyƣǝmbǝr dǝp ⱪariƣaqⱪa, ulardin ⱪorⱪuxti.■

Matta
<
21
>

■21:1 Mar. 11:1; Luⱪa 19:29.

□21:5 «Zion ⱪiziƣa eytinglar: — Mana, Padixaⱨing keliwatidu, kǝmtǝr-mɵmin bolup, minip bir exǝkkǝ, boyunturuⱪluⱪ exǝkning tǝhiyigǝ, keliwatidu yeningƣa sening» — bexarǝt «Zǝk.» 9:9din elinƣan. «Zion» — Yerusalem jaylaxⱪan taƣni kɵrsitidu.

■21:5 1Pad. 1:38-40; Yǝx. 62:11; Zǝk. 9:9; Yⱨ. 12:15.

□21:7 «... üstigǝ yepinqa-qapanlirini saldi» — demǝk, egiri yoⱪ idi.

■21:7 2Pad. 9:13; Yⱨ. 12:14.

□21:9 «Dawutning oƣliƣa ⱨosanna bolƣay! Pǝrwǝrdigarning namida kǝlgüqigǝ mubarǝk bolsun! Ərxiǝlada tǝxǝkkür-ⱨosannalar oⱪulsun!» — bu sɵzlǝr «Zǝb.» 118:25-26diki bexarǝttin elinƣan. «Ⱨosanna» degǝn sɵz «Ⱪutⱪuzƣaysǝn, i Pǝrwǝrdigar» degǝn mǝnidǝ. Injil dǝwrigǝ kǝlgǝndǝ «Hudaƣa tǝxǝkkür-ⱨǝmdusana» degǝn mǝnidimu bolƣan. «Zǝbur» 118-küyidiki izaⱨatlarnimu kɵrüng.

■21:9 Zǝb. 118:25-26

□21:12 «Əmdi Əysa ibadǝthana ⱨoyliliriƣa kirip...» — ibadǝthana — ǝyni qaƣda, Yǝⱨudiylarning nurƣun ibadǝthaniliri (sinagoglar) idi; muxu yǝrdǝ kɵrsitilgǝn «ibadǝthana» Yǝⱨudiylarning ǝng kɵp yiƣilip ibadǝt ⱪilidiƣan jayi idi. Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ, pǝⱪǝt «Huda Ɵz namini ⱪoyƣan» Yerusalemdiki bu mǝrkiziy ibadǝthanidila ⱪurbanliⱪ ⱪilsa toƣra bolatti.

■21:12 Ⱪan. 14:26; Mar. 11:15; Luⱪa 19:45; Yⱨ. 2:14.

□21:13 «Muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning: «Mening ɵyüm dua-tilawǝthana dǝp atilidu» degǝn sɵzi pütülgǝn; lekin silǝr uni bulangqilarning uwisiƣa aylanduruwapsilǝr!» — Tǝwrat, «Yǝx.» 56:7 wǝ «Yǝr.» 7:11ni kɵrüng. Əysaning «bulangqilarning uwisi» degǝn sɵzi ikki bisliⱪ bolup, bir tǝrǝptin bax kaⱨinlarning sodigǝrlǝrgǝ ⱪurbanliⱪlarni setix ⱨoⱪuⱪini setip bǝrgǝnlikini kɵrsitidu; ikkinqidin, bu kaⱨinlarning hǝlⱪning Hudaning ⱨǝⱪiⱪitini anglax pursitini bulap, uning orniƣa ɵzlirining mǝrtiwisini yuⱪiri kɵtüridiƣan ⱨǝr türlük ⱪaidǝ-yosunlarni ularning boyniƣa artip ⱪoyƣanliⱪini kɵrsitidu.

■21:13 1Pad. 8:29; Yǝx. 56:7; Yǝr. 7:11; Luⱪa 19:46.

■21:15 Mar. 11:27.

□21:16 «Silǝr muⱪǝddǝs yazmilardin xuni oⱪup baⱪmiƣanki...» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, «xuni oⱪup baⱪmiƣanki,...?» degǝn ibarǝ Pǝrisiylǝr wǝ Saduⱪiylarning ǝng yahxi kɵridiƣan ibarilirining biri idi. «Ɵzünggǝ kiqik balilar wǝ bowaⱪlarning tilliridin mǝdⱨiyǝ sɵzlirini mukǝmmǝl ⱪilding» — «Zǝb.» 8:2.

■21:16 Zǝb. 8:2

■21:18 Mar. 11:12,20.

□21:19 «U yol boyidiki bir tüp ǝnjür dǝrihini kɵrüp, uning yeniƣa bardi. Dǝrǝhtin yopurmaⱪtin baxⱪa ⱨeq nǝrsǝ tapalmay, uningƣa ⱪarap: — Ⱨazirdin baxlap sǝndin mǝnggü mewǝ bolmisun! — dewidi, ǝnjür dǝrihi xuan ⱪurup kǝtti» — Pǝlǝstindiki ǝnjür dǝrǝhliridǝ yopurmaⱪ bolsa, mewimu boluxi kerǝk. Bu karamǝt mɵjizǝ roⱨiy bir ⱨǝⱪiⱪǝtni sürǝtlǝp beridu, ǝlwǝttǝ.

■21:19 Ⱨox. 9:10

□21:20 «Ənjür dǝrihi nemanqǝ tezla ⱪurup kǝtti!» — yaki «Ənjür dǝrihi ⱪandaⱪmu birdinla ⱪurup kǝtti!»

■21:21 Mat. 17:20; Luⱪa 17:6.

■21:22 Mat. 7:7; Mar. 11:24; Luⱪa 11:9; Yⱨ. 14:13; 16:24; Yaⱪ. 1:5; 1Yuⱨa. 3:22.

■21:23 Mis. 2:14; Mar. 11:27; Luⱪa 20:1; Ros. 4:7; 7:2.

□21:25 «Yǝⱨya yürgüzgǝn qɵmüldürüx nǝdin kǝlgǝn? Ərxtinmu, yaki insanlardinmu?» — muxu diniy ǝrbablarning ⱨǝmmisi degüdǝk Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning yǝtküzgǝn hǝwirigǝ jawabǝn: «Bizgǝ towa ⱪilix kerǝk ǝmǝs» degǝn wǝ Yǝⱨya «Mening kǝynimdǝ kelidiƣan» dǝp kɵrsǝtkǝn Mǝsiⱨning kelixigǝ ixǝnmǝy, uning qümüldürüxini rǝt ⱪilƣanidi.

■21:26 Mat. 14:5; Mar. 6:20.

□21:31 «bajgirlar bilǝn paⱨixilǝr...» — «bajgirlar» toƣrisida 18:18diki izaⱨatni kɵrüng. «bajgirlar bilǝn paⱨixilǝr Hudaning padixaⱨliⱪiƣa silǝrdin burun kirmǝktǝ» — «kirmǝktǝ» degǝn sɵzgǝ ⱪariƣanda, «bajgirlar wǝ paⱨixilǝr» awwal Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning agaⱨ-guwaⱪliⱪi arⱪiliⱪ towa ⱪilƣan, andin ǝyni qaƣda Mǝsiⱨning agaⱨ-guwaⱪliⱪi arⱪiliⱪ Hudaning padixaⱨliⱪiƣa tehimu kiriwatⱪanidi.

□21:32 «silǝrgǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝt yolini ayan ⱪilƣili kǝlgǝn ...» — yaki «silǝrgǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝt yolini elip barƣili kǝlgǝn». Grek tilida pǝⱪǝt: «silǝrgǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝt yolida kǝlgǝn...» deyilidu.

■21:32 Mat. 3:1.

■21:33 Zǝb. 80:8-9; Yǝx. 5:1-7; Yǝr. 2:21; 12:10; Mar. 12:1; Luⱪa 20:9.

■21:35 2Tar. 24:21.

■21:38 Yar. 37:18; Zǝb. 2:1, 8; Mat. 26:3; 27:1; Yⱨ. 11:53; Ibr. 1:2.

□21:42 «Tamqilar taxliwǝtkǝn tax bolsa, burjǝk texi bolup tiklǝndi» — «burjǝk texi» bolsa ⱨǝrⱪandaⱪ imarǝtning ulidiki ǝng muⱨim uyultax bolup, ul selinƣanda birinqi bolup ⱪoyulidiƣan taxtur. Yǝⱨudiy kattiwaxlar «roⱨiy ⱨayat»ning burjǝk texi bolƣan Mǝsiⱨni taxlixiwǝtmǝkqi idi, wǝ dǝrwǝⱪǝ taxliwǝtti. Mǝsiⱨ nǝⱪil kǝltürgǝn sɵzlǝr — «Zǝb.» 118:22-23.

■21:42 Zǝb. 118:22-23; Yǝx. 8:14; 28:16; Mar. 12:10; Luⱪa 20:17; Ros. 4:11; Rim. 9:33; 1Pet. 2:6.

■21:43 Mis. 32:10; Yǝx. 55:5; Mat. 8:12.

□21:44 «Bu «tax»ⱪa yiⱪilƣan kixi parǝ-parǝ bolup ketidu; lekin bu tax ⱨǝrkimning üstigǝ qüxsǝ, uni kukum-talⱪan ⱪiliwetidu» — «tax» bolsa Əysa ɵzi, ǝlwǝttǝ. 42-ayǝtni kɵrüng. Əysaning bu sɵzi toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtitilimiz.

■21:44 Yǝx. 8:15; Dan. 2:34; Zǝk. 12:3; Luⱪa 20:18.

■21:45 Luⱪa 20:19.

■21:46 Luⱪa 7:16; Yⱨ. 7:40.