Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Rosullarning paaliyǝtliri 18

Korint xǝⱨiridǝ

1 Bu ixlardin keyin, Pawlus Afina xǝⱨiridin ayrilip Korint xǝⱨirigǝ bardi. 2 U u yǝrdǝ Pontus ɵlkisidǝ tuƣulƣan Akwila isimlik bir Yǝⱨudiy bilǝn uning ayali Priskillani uqratti. Ular Rim imperatori Klawdiyusning barliⱪ Yǝⱨudiylar Rim xǝⱨiridin qiⱪip ketixi kerǝk, degǝn yarliⱪi sǝwǝblik yeⱪinda Italiyǝdin kǝlgǝnidi. Pawlus ular bilǝn tonuxup,■ 3 ular bilǝn kǝsipdax bolƣaqⱪa, billǝ turup ixlidi (qünki ular qedirqiliⱪ bilǝn xuƣullinatti).□ ■ 4 Ⱨǝrbir xabat künidǝ u Yǝⱨudiylarning sinagogiƣa kirip, Yǝⱨudiylar wǝ greklar bilǝn munazirilixip ularni Hudaning sɵz-kalamiƣa ⱪayil ⱪilixⱪa tirixatti.□

5 Biraⱪ Silas bilǝn Timotiy Makedoniyǝdin kǝlgǝndin keyin, Pawlus sɵz-kalamni yǝtküzüxkǝ aldiridi, jan kɵydürüp Yǝⱨudiylarƣa: — Əysa — Mǝsiⱨning Ɵzidur, dǝp guwaⱨliⱪ bǝrdi.□ ■ 6 Lekin, ular uningƣa ⱪarxi qiⱪip uni ⱨaⱪarǝtlidi. Buning bilǝn Pawlus pexini ⱪeⱪip, ularƣa:

— Ɵz ⱪeninglar ɵz bexinglarƣa qüxsun! Mǝn buningƣa jawabkar ǝmǝsmǝn! Bügündin baxlap, mǝn silǝrdin burulup yat ǝlliklǝrgǝ barimǝn, — dedi.□ ■

7 Buning bilǝn Pawlus ulardin ayrilip, Titiyus Yustus isimlik, Hudadin ⱪorⱪidiƣan bir kixining ɵyigǝ berip turdi. Uning ɵyi sinagogning yenida idi.□ 8 Əmdi sinagogning qongi Krispus pütün ailisidikilǝr bilǝn Rǝbgǝ etiⱪad ⱪildi. Nurƣun Korintliⱪlarmu bu hǝwǝrni anglap, etiⱪad ⱪilip qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪildi.□ ■

9 Rǝb keqidǝ Pawlusⱪa bir ƣayibanǝ kɵrünüx arⱪiliⱪ wǝⱨiy yǝtküzüp uningƣa:

— Ⱪorⱪma, süküt ⱪilmay sɵzlǝ, ■ 10 qünki Mǝn sǝn bilǝn billǝ. Ⱨeqkim sanga ⱪol selip zǝrǝr yǝtküzmǝydu, qünki Mening bu xǝⱨǝrdǝ nurƣun kixilirim bar, — dedi.

11 Xuning bilǝn Pawlus u yǝrdǝ bir yil altǝ ay turup, u yǝrdiki kixilǝr arisida Hudaning sɵz-kalamini ɵgǝtti.

12-13 Əmma Galliyo Ahaya ɵlkisining waliysi bolƣan waⱪtida, Yǝⱨudiylar birlixip Pawlusni tutup Galliyoning «soraⱪ tǝhti»ning aldiƣa apirip, uning üstidin:

Bu adǝm kixilǝrni ⱪanunƣa hilap ⱨalda Hudaƣa ibadǝt ⱪilixⱪa ⱪayil ⱪiliwatidu! — dǝp xikayǝt ⱪildi.□

14 Pawlus aƣzini aqay dǝp turuxiƣa, waliy Galliyo Yǝⱨudiylarƣa:

— Dǝrwǝⱪǝ, i Yǝⱨudiylar, bu xikayitinglar birǝr naⱨǝⱪliⱪ yaki eƣir jinayǝt toƣrisida bolƣan bolsa, sǝwrqanliⱪ bilǝn silǝrgǝ ⱪulaⱪ salsam orunluⱪ bolatti. 15 Biraⱪ bu ix pǝⱪǝt bǝzi nam-isimlar, sɵzlǝr wǝ ɵzünglarning Tǝwrat ⱪanuninglar üstidǝ talax-tartixlarƣa qetixliⱪ ikǝn, uni ɵzünglar bir tǝrǝp ⱪilinglar! Mǝn bundaⱪ ixlarƣa soraⱪqi bolmaymǝn! — dedi. 16 Xuning bilǝn u ularni soraⱪ tǝhti aldidin ⱨǝydǝp qiⱪardi.

17 Halayiⱪ sinagogning qongi Sostenisni tutuwelip, soraⱪ tǝhtining aldida ⱪattiⱪ urƣili turdi. Biraⱪ waliy Galliyo bu ixlarning ⱨeqⱪaysisiƣa ⱪilqǝ pisǝnt ⱪilmidi.□

Pawlusning Antakya xǝⱨirigǝ ⱪaytip kelixi

18 Pawlus Korint xǝⱨiridǝ yǝnǝ kɵp künlǝrni ɵtküzgǝndin keyin, ⱪerindaxlar bilǝn hoxlixip, Priskilla wǝ Akwilalarning ⱨǝmraⱨliⱪida kemigǝ olturup, Suriyǝgǝ ⱪarap kǝtti. Yolƣa qiⱪixtin ilgiri u Kǝnⱪriya xǝⱨiridǝ Hudaƣa iqkǝn bir ⱪǝsimidin qaqlirini qüxürüwǝtkǝnidi. □ ■ 19 Ular Əfǝsus xǝⱨirigǝ barƣandin keyin, u Priskilla wǝ Akwilani ⱪaldurup ⱪoyup ɵzi xu yǝrdiki sinagogⱪa kirip, Yǝⱨudiylar bilǝn munazirilǝxti. 20 Ular uni uzunraⱪ turuxⱪa tǝlǝp ⱪiliwidi, u ⱪoxulmay, 21 «Mǝn ⱪandaⱪla bolmisun kelǝr ⱨeytni Yerusalemda ɵtküzimǝn; andin Huda buyrusa, silǝrning yeninglarƣa yǝnǝ kelimǝn», — dǝp ular bilǝn hoxlixip, Əfǝsustin kemǝ bilǝn yolƣa qiⱪti.□ ■

22 U Ⱪǝysǝriyǝ xǝⱨiridǝ kemidin qüxüp, Yerusalemƣa qiⱪip jamaǝt bilǝn ⱨal soraxⱪandin keyin, Antakya xǝⱨirigǝ qüxüp kǝtti. □ 23 Antakyada bir mǝzgil turƣandin keyin, u yǝnǝ yolƣa qiⱪip Galatiya wǝ Frigiyǝ yurtlirini bir-birlǝp arilap, barƣanla yeridǝ barliⱪ muhlislarning etiⱪadini ⱪuwwǝtlidi.

Apollosning Əfǝsus wǝ Korint xǝⱨǝrliridǝ tǝlim berixi

24 Bu arida, Iskǝndǝriyǝ xǝⱨiridǝ tuƣulƣan Apollos isimlik bir Yǝⱨudiy Əfǝsus xǝⱨirigǝ kǝldi. U natiⱪ adǝm bolup, muⱪǝddǝs yazmilardin helila qongⱪur sawati bar adǝm idi. □ ■ 25 U Rǝbning yoli toƣruluⱪ tǝlim alƣan bolup, otluⱪ roⱨ bilǝn Əysa ⱨǝⱪⱪidǝ ǝynǝn sɵzlǝp tǝlim berǝtti. Biraⱪ uning hǝwiri pǝⱪǝt Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning yürgüzgǝn qɵmüldürüxi bilǝn qǝklinǝtti.□

26 U sinagogda yürǝklik sɵzlǝxkǝ baxlidi. Uni angliƣan Priskilla bilǝn Akwila uni ɵyigǝ elip berip, uningƣa Hudaning yolini tehimu tǝpsiliy qüxǝndürdi. □ 27 Keyin, Apollos Ahaya ɵlkisigǝ barmaⱪqi bolƣanda, Əfǝsusluⱪ ⱪerindaxlar Ahayadiki muhlislarƣa hǝt yezip, ulardin Apollosni ⱪarxi elixni bǝkmu tǝlǝp ⱪildi. U xu yǝrgǝ berip, Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ etiⱪad ⱪilƣanlarƣa ⱪoxulup, ularƣa zor yardǝmdǝ boldi. □ ■ 28 Qünki u hǝlⱪ-alǝm aldida Yǝⱨudiylar bilǝn munazirilixip, ularƣa küqlük rǝddiyǝ berip, muⱪǝddǝs yazmilarni xǝrⱨlixi bilǝn Mǝsiⱨning Əysa ikǝnlikini ispatlap bǝrdi.

■18:2 Rim. 16:3; 1Kor. 16:19; 2Tim. 4:19.

□18:3 «ular bilǝn kǝsipdax bolƣaqⱪa, billǝ turup ixlidi (qünki ular qedirqiliⱪ bilǝn xuƣullinatti)» — Pawlusning hǝtliridǝ, ɵzi wǝ ⱨǝmraⱨlirining jenini beⱪix üqün jamaǝtlǝrning ⱪoliƣa ⱪarimay, bǝlki ɵz ⱪoli bilǝn ixlixini pat-pat tilƣa alidu. Muxu yǝrdǝ uning kǝspi qedirqiliⱪ ikǝnliki kɵrünidu.

■18:3 Ros. 20:34; 1Kor. 4:12; 2Kor. 11:9; 12:13; 1Tes. 2:9; 2Tes. 3:8.

□18:4 «Ⱨǝrbir xabat künidǝ u Yǝⱨudiylarning sinagogiƣa kirip, Yǝⱨudiylar wǝ greklar bilǝn munazirilixip ularni Hudaning sɵz-kalamiƣa ⱪayil ⱪilixⱪa tirixatti» — «munazirilixip ularni Hudaning sɵz-kalamiƣa ⱪayil ⱪilixⱪa tirixatti» degǝn sɵzlǝr grekqidǝ pǝⱪǝt birla sɵz bilǝn ipladilinidu. «Hudaning sɵz-kalamiƣa» degǝn sɵzlǝrni jümlini qüxinixkǝ asan bolsun üqün kirgüzduⱪ.

□18:5 «Biraⱪ Silas bilǝn Timotiy Makedoniyǝdin kǝlgǝndin keyin, Pawlus sɵz-kalamni yǝtküzüxkǝ aldiridi, jan kɵydürüp Yǝⱨudiylarƣa... guwaⱨliⱪ bǝrdi» — Pawlusning bu roⱨlanduruluxiƣa bǝlkim üq muⱨim türtkǝ bar idi: — (1) u Silas wǝ Timotiydin Tesalonikadiki ⱪerindaxlar etiⱪadta qing turuwatidu, degǝn hux hǝwǝrni anglidi («1Tes.» 3:6); (2) Makedoniyǝdiki jamaǝtlǝr, bolupmu Filippi jamaiti Hudaning hizmitini ilgiri sürgüzüx üqün ǝwǝtkǝn iⱪtisadiy yardǝmni Silas wǝ Timotiylar elip kǝlgǝnidi («2Kor.» 1:5; «Fil.» 4:15). Xu yardǝm bilǝn u bǝlkim pütün waⱪtini hux hǝwǝr yǝtküzüxkǝ sǝrp ⱪilalaytti. (3) u Makedoniyǝdǝ bolƣan waⱪitlirida kɵp ziyankǝxlikkǝ uqriƣaqⱪa, ⱨǝm Afina xǝⱨǝrdikilǝrning sɵz-kalamƣa bolƣan soƣuⱪluⱪini kɵrüp ɵzining ajizliⱪini kɵp seziwaldi («1Kor.» 2:1-4). Lekin Silas wǝ Timotiyning ⱨǝmraⱨliⱪidin tǝsǝlli-riƣbǝt elip kɵp roⱨlanduruldi.

■18:5 Ros. 17:15.

□18:6 «ular uningƣa ⱪarxi qiⱪip...» — yaki «ular ɵzlirigǝ ⱪarxi qiⱪip...». «buning bilǝn Pawlus pexini ⱪeⱪip...» — grek tilida «buning bilǝn Pawlus kiyimlirini ⱪeⱪip...». Pawlusning «pexini ⱪeⱪix»i «silǝrning Hudaning sɵz-kalami bilǝn munasiwitinglar yoⱪ» degǝn mǝnini bildüridiƣan ixarǝt idi. «Ɵz ⱪeninglar ɵz bexinglarƣa qüxsun» — bu degǝnlik, silǝr Hudaning nijatliⱪ yolini rǝt ⱪilƣandin keyin, ɵz aⱪiwitinglarƣa ɵzünglar jawabkar» degǝn mǝnidǝ.

■18:6 Mat. 10:14; Ros. 13:51.

□18:7 «Titiyus Yustus isimlik, Hudadin ⱪorⱪidiƣan bir kixi» — «Hudadin ⱪorⱪidiƣan» degǝn ibarǝ toƣruluⱪ 13:26diki izaⱨatni kɵrüng.

□18:8 «Nurƣun Korintliⱪlarmu bu hǝwǝrni anglap, etiⱪad ⱪilip qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪildi» — «bu hǝwǝr»: (1) sinagogning qongining etiⱪad ⱪilƣanliⱪi yaki (2) Pawlusning eytⱪan sɵzlirini kɵrsitidu. Bizningqǝ birinqi qüxǝnqǝ toƣridur.

■18:8 1Kor. 1:14.

■18:9 Ros. 23:11.

□18:12-13 «Ahaya ɵlkisi» — Gretsiyǝning muⱨim jaylirini ɵz iqigǝ alatti. Galliyo xu ɵlkining waliysi bolƣan waⱪti miladiyǝdin keyinki 51-52-yillar idi.

□18:17 «halayi’ⱪ sinagogning qongi Sostenisni tutuwelip, soraⱪ tǝhtining aldida ⱪattiⱪ urƣili turdi» — Sostenisning Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣan waⱪti namǝlum («1Kor.» 1:1ni kɵrüng). Yǝⱨudiylarning uni undaⱪ uruxining sǝwǝbi eniⱪ ǝmǝs; u Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilƣuqi bolƣanliⱪtin yaki sinagogtikilǝr ɵz ǝrzining nǝtijisiz bolup qiⱪⱪanliⱪidin hapa bolup, sinagog rǝisidin aqqiⱪini qiⱪiriwalmaⱪqi bolsa kerǝk.

□18:18 «Kǝnⱪriya xǝⱨiri» — Korintning port xǝⱨiri bolup Korinttin yǝttǝ kilometr yiraⱪⱪa jaylaxⱪanidi. «Yolƣa qiⱪixtin ilgiri u Kǝnⱪriya xǝⱨiridǝ Hudaƣa iqkǝn bir ⱪǝsimidin qaqlirini qüxürüwǝtkǝnidi» — Pawlus nemixⱪa ⱪǝsǝm ⱪildi? Alimlarning pikirliridin: (1) u Korint xǝⱨiridǝ xunqǝ kɵp adǝmlǝr hux hǝwǝrni ⱪobul ⱪilƣanliⱪidin bolƣan huxalliⱪidin, Hudaƣa alaⱨidǝ rǝⱨmǝt eytix üqün; (2) yǝnǝ bir ⱪetim Yerusalem wǝ Yǝⱨudiyǝdǝ turuwatⱪan Yǝⱨudiy hǝlⱪni hux hǝwǝrgǝ ⱪayil ⱪilixⱪa tirixip ularƣa muxu ⱪǝsimi arⱪiliⱪ ɵzini «Mana mǝn silǝrdǝk Hudadin ⱪorⱪidiƣan adǝm» dǝp kɵrsitip ularƣa yeⱪinlaxmaⱪqi bolup ⱪǝsǝm ⱪilƣan. Biz ikkinqi pikirgǝ mayilmiz. Bǝzi alimlar ⱪǝsǝm iqküqi Akwiladur, dǝp ⱪaraydu.

■18:18 Qɵl. 6:18; Ros. 21:23.

□18:21 «mǝn ⱪandaⱪla bolmisun kelǝr ⱨeytni Yerusalemda ɵtküzimǝn» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ bu sɵzlǝr tepilmay, pǝⱪǝt ««Huda buyrusa, mǝn silǝrning yeninglarƣa yǝnǝ kelimǝn», — dǝp ular bilǝn hoxlixip, Əfǝsustin kemǝ bilǝn yolƣa qiⱪti» deyilidu.

■18:21 1Kor. 4:19; Ibr. 6:3; Yaⱪ. 4:15.

□18:22 «U Yerusalemƣa qiⱪip jamaǝt bilǝn ⱨal soraxⱪandin keyin...» — Injilda «Yerusalemƣa berix» grek tilida daim degüdǝk pǝⱪǝt «Yerusalemƣa qiⱪix» dǝytti. Yǝⱨudiy hǝlⱪi üqün Yerusalemƣa berix «qiⱪix», uningdin ketix «qüxüx» bilǝn bildürülǝtti. Pawlus ⱪǝsimini ada ⱪilip qiⱪix üqünmu Yerusalemƣa berip kelixi kerǝk.

□18:24 «U ... muⱪǝddǝs yazmilardin helila qongⱪur sawati bar adǝm idi» — grek tilida «U ... muⱪǝddǝs yazmilarda küqlük bir adǝm idi».

■18:24 1Kor. 1:12.

□18:25 «uning hǝwiri pǝⱪǝt Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning yürgüzgǝn qɵmüldürüxi bilǝn qǝklinǝtti» — demǝk, Apollosning tǝlimi bǝlkim Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning «Hudaning padixaⱨliⱪi yeⱪinlaxti», «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa qɵmüldürgüqi, yǝni Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ mening kǝynimdin kelidu» degǝn sɵzliridin, xundaⱪla «Mǝsiⱨ Nasarǝtlik Əysa ikǝn», degǝn mǝlumatlardin tǝrkib tapⱪan bolsa kerǝk. U Əysa Mǝsiⱨning ɵlgini, tirilgǝnliki, xundaⱪla uning Muⱪǝddǝs Roⱨni ata ⱪilixi bilǝn yengi dǝwr baxliƣanliⱪi toƣruluⱪ hǝwǝrsiz ⱪalƣanidi. 19:1-7 wǝ izaⱨatlarni kɵrüng.

□18:26 «Priskilla bilǝn Akwila uni ɵyigǝ elip berip,...» — yaki «Priskilla bilǝn Akwila uni ayrim elip,...».

□18:27 «Keyin, Apollos Ahaya ɵlkisigǝ barmaⱪqi bolƣanda, Əfǝsusluⱪ ⱪerindaxlar Ahayadiki muhlislarƣa hǝt yezip, ulardin Apollosni ⱪarxi elixni bǝkmu tǝlǝp ⱪildi» — baxⱪa bir hil tǝrjimisi: — «Keyin, Apollosni riƣbǝtlǝndürüp, Ahayidiki muhlislarƣa hǝt yezip, ulardin Apollosni ⱪarxi elixni tǝlǝp ⱪildi».

■18:27 1Kor. 3:6.